Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Gramatyka opisowa języka polskiego, Notatki z Lingwistyka

Wykład 1- Gramatyka a językoznawstwo

Typologia: Notatki

2019/2020

Załadowany 29.05.2020

katy-top
katy-top 🇵🇱

4

(5)

3 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Gramatyka opisowa języka polskiego i więcej Notatki w PDF z Lingwistyka tylko na Docsity! Gramatyka opisowa języka polskiego w 30 wykładach Marek Łaziński, [email protected] Wydział Polonistyki UW Plan wykładu – semestr I 1. Gramatyka i językoznawstwo. Jednostki języka i poziomy analizy gramatycznej 2. Fonetyka. Budowa narządów mowy. Samogłoski, spółgłoski właściwe i niewłaściwe. 3. Fonologia. Cechy dystynktywne i warianty fonemów. System fonologiczny języka polskiego według Laskowskiego a inne systemy. 4. Kontekstowe uwarunkowania artykulacji głosek. Interpretacja fonologiczna upodobnień i innych zjawisk fonetycznych. 5. Podstawy morfologii. Morfemy i ich klasyfikacja. Znaczenie leksykalne i gramatyczne (funkcyjne). Morfem a wyraz. Części mowy i kategorie gramatyczne według gramatyki szkolnej. 6. Kategorie gramatyczne. Fleksja a derywacja. 7. Słowotwórstwo synchroniczne. Motywacja. Formanty słowotwórcze i ich typy. Kategoria i typ słowotwórczy. 8. Najważniejsze kategorie słowotwórcze polskich rzeczowników. Problem derywatów żeńskich. 9. Wybrane kategorie słowotwórcze przymiotników oraz czasowników. Podstawowe prefiksy polskiego czasownika i ich funkcje wobec kategorii aspektu. 10. Fleksja. Forma gramatyczna i wyraz tekstowy. Kategorie fleksyjne i klasyfikujące. Gramatykalizacja. Wykładniki fleksyjne: fleksja syntetyczna, aglutynacyjna, analityczna. 11. Deklinacja rzeczownika. Przypadek, liczba i rodzaj. 12. Funkcje semantyczne kategorii liczby i rodzaju oraz ich odniesienie. Rzeczowniki plurale tantum. Klasyfikacja i odmiana zaimków i liczebników. 13. Odmiana przymiotników, zaimków i liczebników. Nietradycyjne kategorie imienne. 14. Kategorie gramatyczne werbalne i czasowniki. Czas, tryb. Tryb a modalność. Osoba i honoryfikatywność. Zaliczenie i materiały z wykładów  Podstawą zaliczenia są krótkie sprawdziany w styczniu i w maju 2018 oraz obecność na poszczególnych wykładach.  Zaliczenie wykładu (bez oceny) jest jednym z warunków przystąpienia do egzaminu z GOJP w czerwcu 2018  Materiały z wykładów zamieszczane są na platformie COME Wykład 1 Gramatyka a językoznawstwo  Miejsce gramatyki w nauce o języku.  Jednostki języka i poziomy analizy gramatycznej.  Jednostka systemu i jej realizacja tekstowa na przykładzie fonemu i głoski, morfemu i morfu, wyrazu tekstowego i leksemu. Gramatyka  Z greckiego gramma ‚litera’ nauka o budowie języka, dziedzina węższa niż językoznawstwo.  Semiotyka ‚nauka o znakach’ (Ch.S. Pierce):  syntaktyka (greckie syn ‚razem’, taksis ‚porządek’) - nauka o budowie konstrukcji (nie tylko składniowych), inaczej gramatyka,  semantyka – bada relację (niebezpośrednią) między znakiem a światem zewnętrznym,  pragmatyka – bada relację między znakiem a nadawcą i odbiorcą.  Na uniwersytetach średniowiecznych:  gramatyka (łacińska), retoryka i dialektyka (logika) = trivium,  arytmetyka, geometria, muzyka i astronomia = quadrivium. Fonetyka i słowotwórstwo  Fonetyka opisuje dźwięki mowy, jest nauką pomocniczą fonologii.  Słowotwórstwo opisuje reguły łączenia morfemów w nowe jednostki leksykalne, graniczy z semantyką i leksykologią – nauką o słownictwie.  Fleksja i słowotwórstwo razem tworzą morfologię.  Reguły zmian fonologicznych w morfemach określa morfonologia, inaczej morfotaktyka.  Fonetyka i słowotwórstwo sytuują się na pograniczu gramatyki. Językoznawstwo i gramatyka Językoznawstwo Gramatyka: Składnia Fleksja fonologia Słowo- twórstwo Fonetyka Jednostki języka Granice mojego języka oznaczają granice mego świata. (L. Wittgenstein: Traktat logiczno-filozoficzny) Wypowiedzenie – podstawowa jednostka komunikacji granice-mojego-języka-oznaczają-granice-mojego-świata. Wyrazy tekstowe – najmniejsze samodzielne jednostki znaczące granic-e moj-ego język-a o-znacz-a-ją grańic-e moj-ego świat-a Morfemy (morfy) – najmniejsze jednostki znaczące [grańice mojego jezyka označajo grańice mojego śf’i ata] [graɲice mɔjego jew̃zɨka ɔznaʧ̑ajɔw̃ graɲice mɔjego ɕvʲata] Głoski - warianty fonemów – najmniejszych jednostek różnicujących znaczenia Wyrazy  Wyraz to najmniejsza samodzielna jednostka znacząca tekstu, najłatwiej dostępna odbiorcy.  Wyrazowi tekstowemu, świat, świecie, odpowiada jednostka abstrakcyjna leksem ŚWIAT.  Granice wyrazów tekstowych i słów ortograficznych (w tekście pisanym od spacji do spacji) nie zawsze się pokrywają.  Leksem reprezentuje jedno znaczenie. Jest jednostką z poziomu gramatyki i leksykologii. Wyrazy tekstowe i słowa Związek dwóch lub więcej słów tekstowych jest pojedynczym wyrazem tekstowym, jeśli spełnia kolejne warunki (w kolejności ważności): 1. stanowi formę fleksyjną jednego leksemu, np. ciąg będziemy się starać reprezentuje leksem STARAĆ SIĘ. 2. Przynajmniej jeden ze składników nie reprezentuje żadnego leksemu polszczyzny, np. cna w ciągu do cna nie jest formą leksemu *cno. 3. między dwa słowa tekstowe nie można nic wstawić ani zamienić ich kolejności, np. ciągi za mąż i na chama reprezentują leksemy ZA MĄŻ i NA CHAMA, bo nie można wyjść za *nudny mąż ani wepchnąć się na *brudnego chama. 4. Tylko jeden ze składników związku przyłącza morfemy fleksyjne; czarn-y koń-0 to 2 wyrazy tekstowe. Leksem i znaczenie  Jednostka leksykalna to ciąg znaków reprezentujący znaczenie globalne, którego nie da się podzielić na podciągi reprezentujące otwarte klasy znaczeń (Bogusławski 1976). Pojedyncze jednostki to np. terminy i związki frazeologiczne.  Płatki owsiane to jedna jednostka, bo przy zachowaniu stałego znaczenia płatków da wymieniać przymiotnik tylko w obrębie klasy zamkniętej: jęczmienne, zbożowe.  Pojedyncze jednostki to także czekać na, zabierać się do.  W analizie gramatycznej wyżej wymienione ciągi traktujemy jako związki wyrazów, jeśli między składnikami zachodzą regularne związki składniowe oraz znaczeniowe.  Związek składniowy za mąż jest nieregularny. Typy i okazy (type/token)  W zdaniu Granice mojego języka oznaczają granice mojego świata - mamy 2 wystąpienia formy mojego (D., lp., r. męskorzecz.), czyli 2 okazy jednego typu.  Powtarza się także ortograficzny ciąg granice, jednak reprezentuje raz formę wyrazową M. lm., a raz B. lm., czyli 2 odrębne typy.  Proporcja type/token (typ/okaz) liczona w słowach jest podstawowym wskaźnikiem różnorodności leksykalnej tekstu.  W Kordianie type/token ratio wynosi 0,41 (7506 różnych słów tekstowych na 18047 wszystkich słów), w Dziadach 0,37 (10137 różnych słów tekstowych na 26491 wszystkich słów).  W Dziadach jest 139 wystąpień formy ja (okazów), w Kordianie 55. W Dziadach jest w sumie 285 wystąpień różnych form leksemu (typu) JA (mnie, mi itd.), w Kordianie 171. Słowa klucze wykładu  Gramatyka (syntaktyka), semantyka, pragmatyka.  Fonologia, fleksja (w ramach morfologii), składnia, fonetyka, słowotwórstwo (w ramach morfologii).  Fonem, allofon, głoska.  Morfem, morf.  Jednostki tekstowe i systemowe.  Słowo tekstowe, forma wyrazowa, wyraz tekstowy.  Leksem a jednostka opisu znaczenia.  Okazy i typy.