Gruczoły dokrewne i ich hormony, Schematy z Biologia

Pobierz Gruczoły dokrewne i ich hormony i więcej Schematy w PDF z Biologia tylko na Docsity!

Gruczoły dokrewne i ich hormony

Wprowadzenie Przeczytaj Grafika interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela

Układ dokrewny (hormonalny), koordynując pracę narządów wewnętrznych, odgrywa podstawową rolę w procesach związanych z regulacją parametrów środowiska wewnętrznego organizmu. Gruczoły składające się na układ hormonalny wytwarzają specyficzne związki chemiczne zwane hormonami – przenoszone za pośrednictwem układu krwionośnego oddziałują na poszczególne tkanki całego organizmu.

Twoje cele

Zdefiniujesz pojęcie hormonu. Poznasz cechy charakteryzujące gruczoły dokrewne. Wymienisz hormony wydzielane przez poszczególne gruczoły dokrewne. Określisz działanie wybranych hormonów w organizmie człowieka.

Tarczyca to gruczoł wytwarzający tyroksynę (T ), trójjodotyroninę (T ) i kalcytoninę. Źródło: Scienfic Animaons, licencja: CC BY-SA 4.0.

4 3

Gruczoły dokrewne i ich hormony

prolaktyna hormony tropowe hormon tyreotropowy hormon adrenokortykotropowy hormony gonadotropowe hormony melanotropowe hormon wzrostu

tarczyca

tyroksyna i trójjodotyronina kalcytonina

przytarczyce

parathormon

trzustka

insulina glukagon

nadnercza

adrenalina noradrenalina glikokortykoidy mineralokortykoidy testosteron

gonady

jajniki estrogeny progesteron jądra testosteron

szyszynka

melatonina

grasica

Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Hormony podwzgórza

Neurohormony

• Wazopresyna (ADH) to hormon antydiuretyczny, peptydowy. Zmniejsza ilość wody wydalanej przez nerki.
• Oksytocyna (OT) to hormon peptydowy. Zwiększa produkcję mleka w gruczołach mlecznych oraz pobudza skurcze macicy. Rola tego hormonu u mężczyzn nie została wyjaśniona.

Hormony uwalniające i hamujące uwalnianie hormonów przysadki mózgowej

• Liberyny to podwzgórzowe hormony zwiększające uwalnianie hormonów tropowych przysadki.
• Statyny to podwzgórzowe hormony hamujące uwalnianie hormonów tropowych przysadki.

Hormony przysadki mózgowej

Hormony tropowe

• Hormon tyreotropowy (TSH) pobudza czynność wydzielniczą tarczycy. Uczestniczy w regulacji przebudowy kości.
• Hormon adrenokortykotropowy (ACTH) pobudza czynność wydzielniczą kory nadnerczy.
• Hormony gonadotropowe (FSH – folikulotropina, LH – lutropina) regulują cykl płciowy oraz produkcję estrogenów u kobiet i testosteronu u mężczyzn.
• Hormony melanotropowe (MSH) pobudzają komórki barwnikowe skóry do syntezy i uwalniania melaniny.

Hormon wzrostu (somatotropina) to hormon polipeptydowy , który przyspiesza wzrost organizmu. Ma wpływ na przyrost masy mięśniowej i kostnej, bierze udział w syntezie białek, metabolizmie tłuszczów i węglowodanów.

tymozyna

Hormony kory nadnerczy

• Kortyzol (zaliczany do glikokortykoidów) to hormon steroidowy. Jest wydzielany, gdy organizm znajduje się w stanie stresu. Zwiększa stężenie glukozy w osoczu, podnosi ciśnienie krwi, przyspiesza metabolizm białek, tłuszczów i węglowodanów, powoduje spadek odporności.
• Aldosteron i dezoksykortykosteron (zaliczane do mineralokortykoidów) to hormony steroidowe. Uczestniczą w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu, zwiększają wchłanianie jonów sodowych, chlorkowych i wody oraz wydalanie przez nerki jonów potasowych.
• Testosteron (zaliczany do androgenów) to hormon steroidowy, wydzielany przez jądra oraz w małych ilościach przez korę nadnerczy. Przyspiesza przemiany białkowe, odpowiada za kształtowanie się drugorzędowych cech płciowych i popęd seksualny.

Hormony gonad

Hormony jajników

• Estrogeny to hormony steroidowe, które powodują kształtowanie się trzeciorzędowych cech płciowych u kobiet w okresie dojrzewania. Uczestniczą w regulacji cyklu płciowego (miesiączkowego), prowadzą do wzrostu błony śluzowej macicy i dojrzewania pęcherzyków jajnikowych (Graafa).
• Progesteron to hormon steroidowy, który uczestniczy w regulacji cyklu płciowego. Hamuje proces owulacji podczas ciąży, wpływa na rozwój zarodka i płodu, powoduje rozrost gruczołów mlecznych.

Hormony jąder

• Testosteron (zaliczany do androgenów) to hormon steroidowy. Powoduje kształtowanie się pierwszo- i drugorzędowych cech płciowych męskich w życiu płodowym i cech trzeciorzędowych w okresie dojrzewania. Reguluje proces spermatogenezy (powstawanie plemników) i występowanie popędu seksualnego.

Hormony przytarczyc

Hormon peptydowy. Uczestniczy w regulacji gospodarki wapniowo‐fosforanowej organizmu, działa antagonistycznie do kalcytoniny wydzielanej przez komórki

Parathormon

C tarczycy, zwiększa stężenie jonów wapniowych w osoczu przez uwalnianie ich z kości, zmniejsza stężenie fosforanów we krwi.

Hormony szyszynki

Pochodna aminokwasu – tryptofanu. Uczestniczy w procesie regulacji zegara biologicznego organizmu, bierze udział w kontroli procesów snu i czuwania, hamuje czynność gonad.

Hormony grasicy

Uczestniczy w kontroli dojrzewania limfocytów T.

Słownik

drugorzędowe cechy płciowe

wykształcenie narządów związanych z procesem rozmnażania: pochwy, jajowodów i macicy u kobiet oraz nasieniowodów, prącia i moszny u mężczyzn

androgenizacja

objaw występujący u kobiet; polega na wykształceniu trzeciorzędowych cech płciowych męskich

gruczoł dokrewny (wewnątrzwydzielniczy)

bogato unaczyniony gruczoł, w którym brak jest przewodów wyprowadzających, a który wydziela syntezowane związki bezpośrednio do krwi, limfy lub płynu zewnątrzkomórkowego

hormon

Melatonina

Tymozyna

Grafika interaktywna

Gruczoły dokrewne i ich hormony. Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 1

Polecenie 2

Polecenie 3

Przeanalizuj grafikę interaktywną i wyjaśnij, dlaczego osoby starsze mają mniejsze zapotrzebowanie na sen i częste problemy z bezsennością. Który z hormonów odpowiada za ten stan i przez który gruczoł dokrewny jest produkowany?

Wymień hormony odpowiedzialne za syntezę białek.

Przeanalizuj objawy nadczynności tarczycy (wymienione na grafice) i na ich podstawie opisz, jakie mogą być objawy spowolnionego metabolizmu w niedoczynności tego gruczołu.

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸 醙 難

Ćwiczenie 1

Związek ten jest pochodną tryptofanu, a jego synteza wyhamowuje pod wpływem bodźca odbieranego przez receptory siatkówki. Odpowiada on za regulację rytmu dobowego. Z wiekiem organizm człowieka produkuje coraz mniej tego hormonu.

Podaj nazwę opisanego hormonu i gruczołu odpowiedzialnego za jego produkcję.

Ćwiczenie 2

W przychodni przyjęto pacjentkę skarżącą się na nieustępujące zmęczenie. W wywiadzie lekarskim kobieta wspomniała, że w ostatnim czasie znacznie przybrała na wadze, z trudnością się koncentruje i stale odczuwa chłód. Lekarz zaobserwował też niewielkie zgrubienie na szyi pacjentki.

Uzupełnij komórki tabeli, aby poprawnie opisać stan pacjentki i zasugerować możliwe leczenie.

Przysadka mózgowa, Grasica, Kora nadnerczy, Tymozyna, Aldosteron, Testosteron, Nadczynność, Suplementacja żelazem, Podanie hormonów steroidowych, Suplementacja witaminą D

Gruczoł Hormon Rodzaj patologii

Możliwe leczenie

3

Ćwiczenie 5

Poziomy czterech hormonów (FSH, LH, estrogenu i progesteronu) w cyklu menstruacyjnym kobiet. Źródło: Isometrik, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Na podstawie wykresu i własnej wiedzy uzupełnij poniższe zdania, tak aby powstał poprawny opis gruczołów dokrewnych i wytwarzanych przez nie hormonów.

Hormony, których poziomy przedstawia wykres, produkowane są przez dwa gruczoły dokrewne. Pierwszy z nich to będąca częścią mózgu. Jej hormony, czyli , zaliczane są do. Pozostałe dwa hormony, regulujące cykl miesiączkowy, produkowane są przez i należą do.

szyszynka tropin macicę przysadka mózgowa estrogen i progesteron steroidów jajniki podwzgórze LH i FSH

醙

Ćwiczenie 6

Wrodzony przerost nadnerczy to genetyczna choroba recesywna występująca co 10–20 tys. urodzeń. Jedna z kilku form tej choroby objawia się brakiem ekspresji genu CYP21, czego skutkiem jest niedobór enzymu 21-hydrolazy, biorącego udział w syntezie kortyzolu i aldosteronu. 21-hydrolaza nie jest jednak niezbędna do syntezy testosteronu w korze nadnerczy. Niedobór kortyzolu powoduje (na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego) pobudzenie wydzielania ACTH (hormonu adrenokortykotropowego) przez przysadkę mózgową. ACTH z kolei pobudza wszystkie aktywne szlaki syntezy steroidów kory nadnerczy.

Na podstawie: Sandra Markmann i wsp., Biology of the Adrenal Gland Cortex Obviates Effecve Use of Adeno-Associated Virus Vectors to Treat Hereditary Adrenal Disorders, Human Gene Therapy, 2018.

Na podstawie powyższego tekstu i własnej wiedzy oznacz każde z poniższych zdań jako prawdziwe lub fałszywe.

Prawda Fałsz 21-hydrolaza jest niezbędna do syntezy wszystkich hormonów kory nadnerczy. Duże stężenie testosteronu pobudza przysadkę mózgową do produkcji ACTH. Niedobór kortyzolu występujący w przypadku wrodzonego przerostu nadnerczy może być skutkiem braku cholesterolu, który jest prekursorem wszystkich hormonów kory nadnerczy.

醙

Dla nauczyciela

Autor: Agnieszka Pieszalska

Przedmiot: biologia

Temat: Gruczoły dokrewne i ich hormony

Grupa docelowa : uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treści nauczania – wymagania szczegółowe V. Budowa i fizjologia człowieka.

6. Regulacja hormonalna. Uczeń:

2. podaje lokalizacje gruczołów dokrewnych i wymienia hormony przez nie produkowane; Zakres rozszerzony Treści nauczania – wymagania szczegółowe XI. Funkcjonowanie zwierząt.

2. Porównanie poszczególnych czynności życiowych zwierząt, z uwzględnieniem struktur odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie.

5. Regulacja hormonalna. Uczeń: c) podaje lokalizacje gruczołów dokrewnych człowieka i wymienia hormony przez nie produkowane,

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji; kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje cyfrowe.

Cele operacyjne:

Uczeń:

definiuje pojęcie hormonu; poznaje cechy charakteryzujące gruczoły dokrewne; wymienia hormony wydzielane przez poszczególne gruczoły dokrewne; określa działanie wybranych hormonów w organizmie człowieka.

Strategie nauczania:

konstruktywizm; konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

analiza tekstu źródłowego; SZS; rozmowa kierowana; ćwiczenia interaktywne.

Formy pracy:

praca indywidualna; praca w grupach; praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z dostępem do internetu; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; zagadnienia do opracowania.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się ze wstępem do e‐materiału.
2. Nauczyciel zadaje pytania: Jaką funkcję pełni układ dokrewny? Co składa się na układ hormonalny? Co to są hormony? Jakie znacie gruczoły wydzielania wewnętrznego?
3. Nauczyciel podaje cele lekcji i formułuje jej temat.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z tematem Gruczoły dokrewne i ich hormony w sekcji „Przeczytaj” e‐materiału.
2. Praca samodzielna (S): studiowanie literatury, pozyskiwanie informacji.
3. Praca zespołowa (Z): Nauczyciel dzieli uczniów na siedem grup i wyjaśnia im zasady pracy. Zaznacza, że czas pracy przy każdym stanowisku wynosi 4 min. Każda z grup podchodzi do swojego stanowiska pracy i z przygotowanej koperty wyjmuje zagadnienie do opracowania:

Grafika interaktywna powinna zostać wykorzystana w fazie realizacyjnej lekcji. Może mieć również zastosowanie na lekcji powtórzeniowej.