Pobierz HERCA — METODA DO ANALIZY BŁĘDÓW LUDZKICH i więcej Prezentacje w PDF z Inżynieria tylko na Docsity! Z E S Z Y T Y N A U K O W E P O L I T E C H N I K I P O Z N A Ń S K I E J Nr 62 Organizacja i Zarządzanie 2014 Ilona ŁAWNICZAK*, Anna IWANOWICZ* , Paweł MAZUREK* HERCA — METODA DO ANALIZY BŁĘDÓW LUDZKICH Celem artykułu jest przedstawienie metody HERCA, służącej do badania przyczyn błę- dów ludzkich. HERCA jest uzupełnieniem takich metod i narzędzi, jak 5W1H, diagram Ishikawy czy 5 Why. Człowiek i jego działania odgrywają najważniejszą rolę w całym procesie pracy, jednak właśnie człowiek stanowi najsłabsze jego ogniwo. HERCA umożli- wia precyzyjne wskazanie przyczyny błędu i dokonanie jego głębszych analiz, a także staje się jednym z elementów ciągłego doskonalenia, poprawiając komunikację i zapamiętywanie kluczowych elementów zadań przez pracowników i przełożonych. Eliminując błędy ludzkie, unika się poważnych awarii i przestojów, poprawiając tym samym efektywność przedsiębiorstwa. Wypadki lub sytuacje potencjalnie wypadkowe negatywnie wpływają nie tylko na postrzeganie firmy, ale także zaangażowanie pracowni- ków w proces pracy. Świadomość bezpieczeństwa podczas wykonywania czynności robo- czych poprawia samopoczucie i komfort pracowników. Słowa kluczowe: zarządzanie bezpieczeństwem pracy, metoda HERCA 1. PODSTAWY DO WPROWADZENIA METODY HERCA 1.1. Geneza metody Metoda HERCA stanowi jeden z elementów szerszej koncepcji, jaką jest WCM (word class manufacturing), czyli produkcji klasy światowej. Głównym celem WCM jest doskonalenie procesów produkcji poprzez podwyższanie poziomu jako- ści, obniżenie kosztów, poprawę wydajności i minimalizację marnotrawstwa [7]. WCM, podobnie jak inne systemy osiągania doskonałości, opierają się założeniu, że wybrane obszary poddaje się działaniom poprawiającym ich bieżący stan, co stanowi drogę do doskonałości przedsiębiorstwa [15]. Najważniejsze jest tutaj po- dejście systemowe, które pozwala na osiąganie rezultatów projakościowych [11]. * Student studiów I stopnia na Wydziale Inżynierii Zarządzania Politechniki Poznań- skiej, kierunek inżynieria bezpieczeństwa (WIZ PP). Ilona Ławniczak, Anna Iwanowicz, Paweł Mazurek 2 WCM to zintegrowany system zarządzania wywodzący się z Japonii, oparty na dziesięciu filarach technicznych i dziesięciu filarach zarządzania (rys. 1). Rys. 1. Model WCM oparty na dziesięciu filarach technicznych i dziesięciu filarach związanych z procesem zarządzania. Oprac.własne na podst. [18, 20] HERCA jest jedną z metod związanych z filarem rozwoju personelu, jednak bardzo wyraźnie wpływa również na filar bezpieczeństwa. Zarządzanie personelem zdobywa coraz większe uznanie, a także rośnie jego wpływ na procesy decyzyjne (dobór pracowników z uwzględnieniem ich predyspozycji i zainteresowań). Osoby zajmujące się tym działem powinny wraz z pracodawcą ustalać zakres czynności dla danego pracownika, a także wraz ze służbą BHP współtworzyć opis stanowiska pracy [19]. Dział human resources powinien się zajmować takimi przedsięwzię- ciami, jak motywacja, doświadczenie i psychologiczna elastyczność [2], oraz kie- rować się zasadą, zgodnie z którą „integracja pomiędzy czynnikiem ludzkim a technologią i procesami tworzy unikatową, trudną do powielania kompozycję, która staje się źródłem przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa” [8]. Jednym z podstawowych czynników w zarządzaniu personelem jest analiza przyczyn błę- dów popełnionych przez pracowników. Celem każdej metody czy narzędzia mającego poprawić bezpieczeństwo jest zwiększenie przewidywalności w celu unikania błędów powodowanych przez lu- dzi. Systemowe podejście do zarządzania umożliwia osiągnięcia znacznie lepszych efektów w zakresie BHP, pozwala na uniknięcie szeregu niedogodności wynikają- cych z postępowania niesystemowego [4]. Wprowadzenie rozwiązań organizacyj- nych ma zwiększyć zaangażowanie pracowników i wydajność firmy przez reduk- cję błędów spowodowanych przez ludzi [14]. Warto podkreślić, że człowiek, jego umiejętności i kwalifikacje są ważną składową systemu zarządzania i stanowią jego fundament. Zastosowanie jakichkolwiek metod, narzędzi i technik nie zapew- HERCA — do analizy przyczyn błędów ludzkich 5 Warto uświadamiać pracownikom, że samo popełnienie błędu nie jest proble- mem. Staje się nim wtedy, gdy błąd nie zostanie przeanalizowany i nie zostaną podjęte działania zapobiegawcze. Jak wynika z piramidy zapamiętywania, uczenie się na błędach jest ważne, również w celu osiągnięcia sukcesu przez przedsiębior- stwo [12]. Bardzo często błędy człowieka wynikają z [12]: − braku wiedzy i umiejętności, − braku uwagi, − zapomnienia, − osobistej sytuacji, − problemów z instrukcjami, − zachowań, − błędnych decyzji. Można zauważyć, że postępowanie człowieka może znacznie wpływać na bezpieczeństwo oraz efektywność pracy. Zasadne jest podjęcie działań, które po- mogą w ograniczeniu błędów ludzkich. 2. OPIS METODY HERCA 2.1. Nazwa i zastosowanie metody Metoda HERCA (human error root cause analyses) to systematyczny sposób analizowania błędów ludzkich w celu określenia przyczyny (np. wypadku przy pracy) i podjęcia odpowiednich środków zaradczych, które zapobiegną ponowne- mu wystąpieniu tego samego błędu. Metoda HERCA jest stosowana do analizowa- nia błędów popełnianych przez człowieka i stanowi przykład metody partycypa- cyjnej, które w metodyczny sposób zapewniają eliminowanie błędów i sprzyjają- cych im sytuacji [10]. Powinno się je zastosować, kiedy stwierdzono, że dany błąd został spowodowany przez człowieka. Można w tym celu wykorzystywać audyty, diagramy Ishikawy itp. 2.2. Arkusz HERCA Na rysunku 4 przedstawiono przykładowy arkusz metody HERCA. Analizy według metody HERCA powinno się dokonać w możliwie najkrótszym czasie po wykryciu, że przyczyną błędu lub problemu jest człowiek. Należy się jednak do tego odpowiednio przygotować, czyli zgromadzić i przeanalizować in- formacje na temat problemu. Ilona Ławniczak, Anna Iwanowicz, Paweł Mazurek 6 R y s. 4 . P rz y k ła d o w y a rk u sz H E R C A . O p ra c. w ła sn e n a p o d st . [1 4 ] HERCA — do analizy przyczyn błędów ludzkich 7 R y s. 4 c d . Ilona Ławniczak, Anna Iwanowicz, Paweł Mazurek 10 4. PODSUMOWANIE Użycie metody HERCA jest uzasadnione szczególnie w sytuacji, gdy z dotych- czasowych danych wynika, że analizowany błąd wynika z winy człowieka. Zastoso- wanie omawianej metody jest pomocne w dokładnym wskazaniu przyczyn błędów oraz trafnym dostosowywaniu działań korygujących lub zapobiegawczych. Dzięki temu możliwa jest redukcja błędów spowodowanych przez pracowników, co prze- kłada się na wzrost wydajności przedsiębiorstwa oraz poprawę bezpieczeństwa. Me- todę HERCA można także stosować w przypadku skomplikowanych systemów an- tropotechnicznych, w których człowiek występuje w wielu rolach jednocześnie [5]. Każdy błąd wiąże się także z kosztami, gdyż może być przyczyną wad materiału, awarii lub wykluczenia maszyny. W najgorszym przypadku możliwe jest także wy- łączenie pracownika z procesu pracy. Wszystko to prowadzi do spadku efektywności oraz wydajności przedsiębiorstwa. HERCA może pełnić rolę doskonałego środka korygującego, a czasem nawet zapobiegawczego, w efektywny sposób eliminującym powstawanie błędów ludzkich. Ważnym aspektem wdrażania metody HERCA jest motywacja wszystkich pra- cowników. Bez motywacji oraz zaangażowania, nie jest możliwe osiągnięcie ocze- kiwanego sukcesu. Wykorzystanie metody HERCA wpływa również pozytywnie na świadomość zarówno pracowników, jak i kierownictwa w zakresie przyczyn powsta- łych błędów. Pracownicy, którzy są świadomi powstałych błędów, nie tylko wiedzą w jaki sposób im przeciwdziałać, ale również są umotywowani do działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa oraz efektywności w przedsiębiorstwie. Przynosi to obo- pólne korzyści zarówno dla przedsiębiorstwa, jak i samego pracownika. Wiedza oraz doświadczenie pracownika są przydatne w kreowaniu bezpiecznego przedsiębior- stwa, produkującego wyroby wysokiej jakości. Ograniczenie zagrożeń w środowisku pracy (również przez zastosowanie metody HERCA) zwiększa poczucie bezpieczeń- stwa wszystkich pracowników. LITERATURA [1] Babik W., Informacja i jej zagrożenia w społeczeństwie informacyjnym, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie, Kraków, 2002. [2] Bartkowiak G., Człowiek w pracy. Od stresu do sukcesu w organizacji, Polskie Wy- dawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, 2009. [3] Blikle A.J., Doktryna jakości – rzecz o skutecznym zarządzaniu, Helion, Warszawa, 2013. [4] Butlewski M., Grygier P., Maliński P., Skrzypczak D., Komputerowe wspomaganie systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, Zeszyty Naukowe, nr 702. Ekonomiczne problemy usług, nr 87, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczeciń- skiego, Szczecin 2012. ISSN 1640-6818. HERCA — do analizy przyczyn błędów ludzkich 11 [5] Butlewski M., Tytyk E., The assessment criteria of the ergonomic quality of an- thropotechnical mega-systems w: Advances in Social and Organizational Factors, P. Vink (red.), CRC Press, Taylor and Francis Group, Boca Raton – London – New York, 2012, ISBN 978-1-4398-8, s. 298-306. [6] Charette P., Zarządzanie projektem. Poradnik dla samorządów terytorialnych, Mało- polska Szkoła Administracji Publicznej Akademii Ekonomicznej, Kraków 2004. [7] Górska J., World Class Manufacturing – produkcja klasy światowej, Promocja Auto- matyka Robotyka PAR, 2008, 1. [8] Grzanka I., Kapitał społeczny w relacjach z klientami, CeDeWu.pl, Warszawa 2009. [9] Gubańska I., Jak aktywizować uczniów do pracy? Materiały szkoleniowe, Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Lesznie, Leszno, 2009 (http://www.cdn.leszno.pl/), do- stęp: 15.01.2014. [10] Jasiulewicz-Kaczmarek M., Participatory Ergonomics as a Method of Quality Im- provement in Maintenance: Ergonomics and Health Aspects, B.-T. Karsh (red.), Springer-Verlag, Berlin – Heidelberg 2009, LNCS 5624, s. 153–161. [11] Jasiulewicz-Kaczmarek M., The role of ergonomics in implementation of the social aspect of sustainability, illustrated with the example of maintenance, w: Arezes, P, Baptista, JS, Barroso M, Carneiro, P, Lamb P, Costa N, Melo, R. [12] Karczewski J.T., Karczewska K.W., Zarządzanie bezpieczeństwem pracy, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o. Gdańsk 2012. [13] Lock D., Podręcznik zarządzania jakością, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2002. [14] Ławniczak I., Mazurek P., Iwanowicz A., Mrugalska B., Innowacyjne rozwiązania doskonalące system bezpieczeństwa, Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza „Edukacja Techniczna i Informatyczna, t. VIII, Częstochowa 2013. [15] Ławniczak I., Mazurek P., Iwanowicz A., Mrugalska B., SMAT jako narzędzie dla obszaru bezpieczeństwa i higieny pracy, Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej, seria Organizacja i Zarządzanie 2013, nr 61. [16] Misztal A., Data analysis as a base for improving of processes and products, w: Theo- ry of management 4. The selected Problems for the Development Support of Manage- ment Knowledge Base, Št. Hittmár (red.), University of Žilina, Slovak Republic, 2011, ISBN 978-80-554-0420-2. [17] Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B., Psychologia poznawcza, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2006. [18] Schacter D.L, Tulving E., What are the memory systems of 1994?, The MIT Press, Cambridge 1994. [19] Stanek K., Czech P., Bracik J., Metodologia World Class Manufacturing (WCM) w fabryce Fiat Auto Poland S.A, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria: Trans- port, z. 71, Gliwice, 2011. [20] http://mfiles.pl/pl/index.php/Zakres_czynno%C5%9Bci (dostęp: 15.012014). [21] http://szkoleniebhp.com.pl/cms/dzial/id/72/WCM/ (dostęp: 15.012014]. [22] http://umbarumbatrelelele.blog.pl/?p=199 (dostęp: 15.01.2014). Ilona Ławniczak, Anna Iwanowicz, Paweł Mazurek 12 [23] http://zajaczkowski.org/2008/11/01/powtarzaj-i-odtwarzaj/ (do- stęp: 15.01.2014). [24] www.pomianowo.alte.pl/pedagog/nauczyciele/Metody%20i%20f ormy%20pracy%20dydaktycznej.doc (dostęp: 15.01.2014). HERCA TOOL FOR ANALYSIS OF HUMAN ERROR Summary The aim of the article is to present HERCA, which is a tool for research of the reasons for human error. HERCA is a complement to the methods and tools such as 5W1H, Ishika- wa's diagram or 5 Why. Man and his actions are very important in all work processes but also are the weakest link. HERCA enables precise indication of error reasons and allows to make a deeper analysis and becomes one of the elements of continuous improvement in communication and retention of the key elements of tasks by employees and supervisors. Eliminating human errors avoids serious failures, downtime so that the enterprise’s effi- ciency is better. The accidents or near misses have a negative influence on the image of the company and involvement of employees in the work process. Consciousness of the safety of performing work improves the comfort of employees.