Historia doktryn politycznych - Notatki - Historia - Część 1, Notatki z Historia

Pobierz Historia doktryn politycznych - Notatki - Historia - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity!

Historia doktryn politycznych i prawnych. Narodziny myśli helleńskiej. Kultura.  podstawy stworzyli Grecy  była inna od kultury Dalekiego i Bliskiego Wschodu  Grecy dali początek wielkiej filozofii  podstawową formą była polis wyobrażenia polityczne i prawne Greków rozwijały się i zmieniały w ścisłym związku z ogólnym rozwojem Hellady  Heraklita w swych dziejach wiążą filozofię i politykę. Podzielił społeczeństwo (wolni - niewolni)  rządy arystokratyczne nie okazywały się trwałe  od VI w. ewolucja ku demokratyzacji  reformy Solona nie zadowoliły nikogo Sofistyka  filozofia o silnym pokładzie w tradycyjnej filozofii  nie udzielali odpowiedzi jaka forma państwa jest dobra  zlaicyzowanie podstawowych pojęć politycznych  Protagoras ojciec Sofistów- relatywizm społeczny

Demokracja Ateńska  V w. p.n.e rozkwit demokracji  za istotę wolności uznano wolność słowa  równość praw  podstawowe elementy: -wolność /obywatel mówi i robi co chce  wolność słowa/ -równość praw /równość głosu i udział we władzy/ -zasada praworządności- dobrowolne podporządkowaniu się prawu.

Platon.  największy idealista antyku  twierdził, że ewolucja państwa zmierza ku złemu, że formy rządów ulegają systematycznej degeneracji  zło zniknie gdy filozofowie dojdą do władzy bądź władcy staną się filozofami  postulował połączenie filozofii z polityką  był ojcem idealizmu obiektywnego  istnieją dwa światy: -idei /identyczny z bóstwem/ -odbijający idee  świat idei jest absolutny i jego prawa są niezmienne i trwałe; są one oparte na zasadach hierarchii  naczelną zasadą realnych tworów państwowych wcale nie jest rozum, ale odwaga albo chciwość, albo anarchia, albo strach i zbrodnia  w państwie doskonałym wszystko zbudowane jest na podobieństwo duszy człowieka składa się z nierównych /podobnie jak dusza/ odlanych kruszców, które charakteryzuje się: I inteligencja II odwaga III zaspakaja potrzeby organizmu  żadna z grup nie osiągnie harmonii z osobna, żadna bowiem nie funkcjonuje bez związku z pozostałymi. Jest to koncepcja anty indywidualistyczna.

 Platon nie interesował się losem klasy najniższej, skupił się na grupach na wierzchołku drabiny hierarchicznej /wojownikach i filozofach, granica między nimi jest nieprzekraczalna/  obie grupy objęte są wspólnym systemem wychowania obywatelskiego  platoński system wychowawczy przewidywał szczegółowy rozkład zajęć dla przyszłych rządów  hierarchia społeczna została oparta na hierarchii wiedzy  solidaryzm elity /grupy rządzące żyją we wspólnocie rodzinnej i majątkowej, związki kobiet i mężczyzn wyznaczane są losowo/  elita nie zna własności prywatnej  wyzwolenie od pokus osobistych i majątkowych ma zapewnić szczęśliwe rządzenie  filozofowie sprawują najwyższą władzę i rządzą kierując się zasadami rozumu, nie są skrępowani żadnym sztywnym systemem norm prawnych  w swym ostatnim dziele „Prawa” dał obraz innego państwa „drugiego co dobroci”, rządzą w nim wielcy właściciele ziemscy  trwałość tego państwa ma zapewnić zakaz wyjeżdżania zagranicę i rozbudowany system donosicielstwa  surowo uregulowane życie obywateli, ich wychowani oraz kultura i religia  mistycyzm w „Prawach” jest bardzo silny wszyscy znosiciele nowinek oraz bezbożnicy mają być surowo karani.

Arystoteles  dokonał podsumowania greckiej nauki o państwie, społeczeństwie i prawie oraz ją wzbogacił  krytykował swego mistrza Platona  stworzył nową metodę badań opartą na oryginalnej technice intelektualnej  twierdził, że twierdzenie generalne musi mieć pokrycie w faktach uporządkowanych i przeanalizowanych Państwo  Arystoteles odrzucił platoński obraz idealnej polis tkwiącej w zerowej fazie przemian, niezmiennej  kult empirii ułatwiał Arystotelesowi formułowania scen realistycznych, umożliwiających dalszy rozwój nauki o społeczeństwie i państwie  państwo to synteza mniejszych wspólnot rodzinnych i wiejskich jest ono jednak od tamtych „doskonalsze” bo odznacza się samowystarczalnością  celem państwa jest zapewnienie wszechstronnego rozwoju materialnych duchownych potrzeb człowieka  kształt ustroju zależy od wielu czynników siły i efektu walk społecznych, stanu gospodarki, charakteru narodu i położenia geograficznego, wielkości terytorium. Dlatego ustrój dobry w jednych warunkach może okazać się zły w innych warunkach  można mówić o państwach dobrych i złych w zależności od tego kto rządzi Państwa dobre Państwa złe -monarchia -tyrania -arystokracja -oligarchia -politea -demokracja  podstawowym kryterium zróżnicowania społecznego pozostaje majątek

 aprobata dla epikurejskiej wolności duchowej, wolnej od trosk i obowiązków była pochwałą egoizmu jednostki  epikureizm był doktryną, która umożliwiała kompromisy

Stoicyzm  początek Iv i III w. p.n.e  twórca Zenon z Kition  Stoicki świta jest rozumnym ładem i harmonią  spośród czterech natur zamieszkujących kosmos /roślin, zwierząt, ludzi i bogów/ najściślejsza są związki ludzi z bogami. Łączy ich rozum, różni zaś to, że Bogowie rozumni są z natury, zaś ludzi osiągają rozum własnym wysiłkiem.  cnotę ujmowali inaczej niż cynicy, ludzi z natury są dobrzy, wszelka skłonność do zła jest importem z zewnątrz.  cnota to wartość absolutna i niepodzielna  mądrość jest identyczna z wolnością, człowiek mądry jest zarazem wolny  postawa bierności i fatalizmu przenika filozofię stoicką  z wielkiego dystansu spoglądał stoicki mędrzec na państwo i jego aparat  zasadą była współpraca z władzą  stoik aprobował współpracę z państwem, tylko wtedy gdy uznawał je twór rozumny  mądrość stoika polega na przestrzeganiu prawa natury

Wczesne chrześcijaństwo  inspiracją był żydowski mesjasz  u swego zarania chrześcijaństwo było przede wszystkim doktryną moralnego przeobrażenia  wątło przedstawiał się problem stosunku chrześcijan do władzy państwowej  chrześcijanin powinien być posłusznym władzy świeckiej  państwo ma boże zadania do spełnienia z woli stwórcy  doktryna tworzyła obraz doskonałego chrześcijanina: -człowiek spokojny -przyjazny ludziom -lojalny wobec pogan i ich władzy  zasady równości ludzi nie rozciągano na stosunki ziemskie  II i III w upolitycznienie doktryny chrześcijańskiej  państwo wymaga od chrześcijan posłuszeństwa  chrześcijaninowi państwo jest potrzebne, ale on sam stroni od polityki  Klemens obrońca filozofii greckiej, wskazywał na zbieżność jej założeń etycznych z nauką chrześcijańską Poddawał krytyce kult pogańskich cesarzy. Jednak wysoko oceniał instytucje polityczne Cesarstwo jest pogańskie, ale chrześcijańskie są jego cele, ogólnoświatowy zasięg pozwala szerzyć wiarę.  Tertulian krytykował kulturę pogańską u niego została definitywnie ukształtowana wczesnochrześcijańska doktryna prawa ludzkiego i bożego oraz bezwzględnego prymatu norm bożych. Wszystkie ludzkie prawa, zwyczaje nie znaczą nic wobec prawdy. Chrystianizacja cesarstwa.  IV chrześcijaństwo wzrastało w strukturę społeczną i polityczną Rzymu  chrześcijaństwo zostało intronizowana na oficjalną ideologią imperium /313 Edykt Mediolański/  twórcą ideologii imperialnej stał się Euzebiusz udzielił błogosławieństwa ideom rzymskiego uniwersalizmu; prezentował zwycięstwo Konstantyn jako sukcesy

chrystianizmu nad pogaństwem. Monarchizm w doktrynie Euzebiusza miał już wkrótce być podłożem całej tradycji politycznej Bizancjum Święty Augustyn.  jego pisarstwo uznawane jest za syntezę antycznej doktryny politycznej i społecznej  punktem wyjścia Św. Augustyna jest filozofia katastrofizmu /ogromna większość ludzi jest zła/  całe dotychczasowe dzieje ludzkości są nieustającą walką państwa bożego z państwem szatana /państwem bożym jest niewidzialny kościół z Chrystusem/  obywatelami państwa ziemskiego są wszyscy źli grzeszni, którzy nie zaznali łaski

Średniowiecze.  otwiera rozkład imperium rzymskiego, zamyka wielki przełom społeczno-gospodarczy, polityczno-ustrojowy i intelektualny  stworzyło nową formację- feudalizm  myślało kategoriami religijnymi i wyrażało poglądy przez prymat prawd objawionych, spisanych w Księgach Świętych  hierarchia duchowna zmonopolizowała w swym ręku oświatę i wychowanie  społeczeństwo było ujęte w hierarchię, poszczególne szczeble dzieliła głęboka przepaść  państwo to struktura realizująca cele boskie  Papież jest najwyższym po Bogu sędzią władzy świeckiej.

Wczesne średniowiecza. Bizancjum  po upadku cesarstwa, Bizancjum było głównym pretendentem do władztwa światowego  Cesarz bizantyjski nosił tytuł władcy Rzymian i uznawał się za sukcesora światowej władzy  składało się z rozmaitych grup etnicznych wymagało to integracji  ideologią zapewniającą integrację był cezaropapizm /łączyła tradycje rzymskie i elementy chrześcijańskie oraz wątki orientalne/  jeden jest Bóg na niebie i jeden cesarz na Ziemi  Cesarz Bizancjum stał na czele „wielkiej rodziny książąt i monarchów/  cesarz był głową kościoła /zwoływał konsylium i przewodniczył im/  cesarz miał działać dla dobra poddanych, miał im zapewnić sprawiedliwość  absolutyzm cesarza nie wykształcił zasad dziedziczenia tronu

Papalizm  głosił uniwersalną- ogólnoświatową duchową i świecką= suwerenność papieża /IX w./  duże znaczenie miał spór o inwestyturę między Grzegorzem VII a Henrykiem IV  Grzegorz VII zapoczątkował proces desakralizacji władzy świeckie., twierdził, że papież jest jedynym cesarzem  apogeum teorii papalizmu przypada na XIII wiek  za pontyfikatu Innocentego III doktrynalny problem dualizmu władzy świeckie jest na korzyść papieża  papalizm wspierały liczne teorie: -teoria jedności świata -teoria kościoła /duszy/ i władzy świeckiej /ciała/ -teoria wyższych zadań papiestwa i niższych zadań państwa -teoria kościół= doskonałość, państwo jest obarczone grzechem -teoria wikariatów

 rozważał, że podstawą papieskiego dominatu muszą być tezy elastyczne, nie lekceważące realnej rzeczywistości  waga spraw cielesnych jest duża  między prawnymi nauki, a wiary nie powinno być sprzeczności. Trzeba rozwijać nauki obojętne religii  Boskie jest tylko sama zasada władzy, natomiast każdy konkretny ustrojów tworzą ludzie  państwo powinno prowadzić do szczęśliwości swych obywateli  nierówność jest koniecznym składnikiem każdej doskonałej całości  podstawowe cele państwa to utrzymanie pokoju i porządku  w każdym stosunku własnościowym wyróżnić należy dwa aspekty:

1. samo posiadania, czyli władzę posługiwania się rzeczą i korzystania z niej
2. użytkowanie danej rzeczy  własność nie może być absolutna  człowiek hołubi w sobie dwa cele:
3. ziemski  podlega władzy świeckiej
4. nieśmiertelny  podlega Bogowi.  opowiadał się za rządem monarchicznym  tyranem jest nie tylko władca, który w sposób nielegalny zdobył władzę; tyran to także ten, który władzę źle używa  prymat papieża i kościoła w państwie  najwyższym prawem jest prawo wieczne, odbiciem jego w mózgu ludzkim jest prawo natury  prawo ludzkie nie może naruszać prawa natury

Epigoni i prekursorzy. Koncylarizm.  przedstawiciele jego krytykowali prymat papieski w kościele  rozwinęli oni naukę o kościele jako korporacji, której papież jest tylko głową  papież może być sądzony w kościele Nauka prawa:  adaptacja prawa justyniańskiego  komentatorzy nadali prawu wysoką rangę; jest ukoronowaniem ludzkiej wiedzy o świecie  najważniejszą postacią wśród komentatorów był Sassoferrato Dante Alighieri  w filozofii był eklektykiem  obrońca autonomii filozofii w stosunku do teologii  twierdził, że światem rządzą głupcy  był za monarchią światową  celem państwa jest pełne zaspokojenie fizycznych i duchownych potrzeb człowieka  pokój może tylko zagwarantować władca światowy  równorzędność celów doczesnych i duchownych Marsyliusz z Padwy.  był pod wpływem awerriostów  antyindywidualizm  państwo traktował jako organizację, która dysponuje techniką, aparatem i środkami do rządzenia  państwo jest płodem woli ludzi  państwo to stróz porządku podstawową treścią państwa jest władza  rząd  cały lud jest prawodawcą:

3. ludzie chętniej słuchają praw, które sami ustanowili
4. lud lepiej niż jednostka rozpoznaje swoje dobro  zakwestionował dualizm prawa bożego i ludzkiego  prawem jest norma pochodząca od uprawnionego ustawodawcy  odmawiał kościołowi charakteru korporacji  kościół ujmował jako wspólnotę wiernych zorganizowaną na zasadach dobrowolności  odrzucenie prymatu kościoła i poddawał w wątpliwość świecką misję kościoła  prawo kościelne nie jest prawem, bo nie zabezpiecza go siła przymusu.

Odrodzenie Odrodzenie: Humanizm  wyrażało nowe nurty związane z postępem techniki  nastąpiła rewolucja intelektualna  kontynuował postęp gospodarczy  rozwój nauki antycznej  programami epoki był powrót do czystego słowa bożego  jednostka nie potrzebuje żadnych pośredników by dotrzeć do Boga  człowiek nie jest biernym narzędziem „w bożym planie zbawienia świata”  był wielkim wyznaniem wiary w człowieka, w jego perspektywy i zdolności poznawcze  człowiek jest punktem ciężkości świata, jego głównym bohaterem  ideałem epoki jest jednostka wielkoduszna i życzliwa dla innych, tolerancyjne, aktywna, odważna i utalentowana  nastąpił rozwój wielu doktryn politycznych  odkrycia geograficzne, wiedza o nowych kontynentach wzmagały zainteresowania kształtem świata, jego miejscem we wszechświecie  odejście od chrześcijańskiej wizji świata  odrodzenie nie odrzuciło religii, zgłaszało jednak kategoryczny protest przeciwko tradycji kościelnej  programem epoki stał się powrót do czystego słowa bożego  indywidualizm sprzyjał tezie, że jednostka nie potrzebuje żadnego pośrednictwa w docieraniu do prawd wiary  człowiek XVI wieku wierzy wprawdzie w Boga, ale przede wszystkim ufa sobie  na nowo „odkryto” antyk  ważną podnietą były realnie zachodzące procesy polityczne i walki o władzę

Machiavelli  opierał swe wnioski na obserwacji życia i ustaleniu prawidłowości społecznych procesów  odsłaniał tajniki rządzenia  pokazywał faktyczne motywy działa władców i faktyczne cele tych działań  rezygnował z wierności religijnym autorytetom i dziedzictwu religijnej tradycji  człowiek jest kowalem własnego losu Świat, historia, człowiek.  podstawą wnioskowania jest doświadczenie, rezultat obserwowania rzeczywistości  wszechświat jest odwieczną harmonią z podobnie ziemia  dobro i zło się równoważą  dawniej najwyższe walory ludzi skupiały się w „wielkich” narodach, dziś są one rozdzielne między wspólnoty

 republika powinna łączyć elementy rządów monarchistycznych, arystokratycznych i demokratycznych  Machiavelli gardził plebsem 

Kontrreformacja  początek kontrreformacji to zatwierdzenie przez papieża Pawła III w 1540 Towarzystwa Jezusowego założonego przez Ignacego Loyolę  1542- powstał centralny trybunał inkwizycyjny /rozstrzygał sprawy o herezje/  1543- powstał pierwszy indeks ksiąg zakazanych  1545-1563 - sobór w Trydencie - program kontrreformacji: -wykładnia pisma świętego tylko przysługuje kościołowi -źródłem wiary na równi z biblią są nauki teologów

Szkoła w Salamance. Francisco Saurez  człowiek jest naturalnie wolny nie można nad nim sprawować władzy  lud ustanowił konkretną władzę państwową  lud jest suwerenem, ale niekoniecznie trwałym  dopuszczalny jest każdy ustrój byle legalny  od każdej władzy państwowej jest wyższa władza papieska  papież nie wykonuje władzy sam, posługuje się rządami legalnego władcy

Absolutyzm monarchy  absolutyzm dawał rękojmię poskromienia zamętu i niepewności, gwarantował ład i porządek, a także likwidował partykularyzm i przynosił unifikację prawa  absolutyzm był syntezą ostrych konfliktów społecznych między szlachtą, a arystokracją oraz między szlachtą a duchowieństwem  absolutny władca był rozjemcą Absolutyzm francuski.  twórcami jej byli ci którzy arbitralne, autorytarne rządy urzeczywistniali w praktyce /Richelieu, Bossuet, Ludwik XIV/  opowiadali się za pełnią władzy monarszej- niczym nie ograniczonej, zaciekli wrogowie zgromadzeń ; tępili wszelki idee i instytucje  boski charakter nadana zasadzie następstwa tronu  król jest symbolem rozum. Rozum jest mu bardziej dostępny niż poddanym  król jest identyczny z państwem  prawo, które stworzył monarcha nie może go wiązać  monarcha rządzi wedle własnego rozumu, słucha tylko własnego sumienia i tylko przed obliczem Boga odpowiada za swe postępowania  jednostka pozbawiona jest praw, gdy w grę wchodzi kolizja z władzą i wolą monarchy

Szkoła prawa natury.  cechą jej był racjonalizm /kształtowała się ona pod presją postępu nauki/  człowiek zdolny jest ogarnąć swym rozumem tajemnice natury, której sam stanowi cząstkę o wykorzystuje dla swoich celów  oczyściła naukę prawa z nawarstwień religijnych, mitologii i zasad objawionych Grotius.  twórca nowożytnej szkoły prawa natury

 prawo natury jest w pełni zracjonalizowane i związane o niezmienną naturę człowieka  nakazy i zakazy prawa natury wynikają stąd, że pewne działania są dobre lub złe same przez się, a nie dlatego, że tak ogłosił Bóg w swym objawieniu  do poznania zasad prawa natury można dojść tylko przez badanie społecznej natury człowieka  cechą niezmiennej natury człowieka jest przede wszystkim popęd społeczny  człowiek ma naturalny popęd do łączenia się z innymi ludźmi, celem rozumnego i zgodnego współżycia  cztery zasady prawa natury: I obowiązek nie naruszania cudzej własności II obowiązek wynagradzanie szkód III obowiązek dotrzymywania umów IV obowiązek ponoszenia kary za popełnione przestępstwa  był pierwszym prawnikiem, który dokonał klasyfikacji praw podmiotowych

Programy polityczne w rewolucji angielskiej. Program rojalistów.  teoria patriarchalnego charakteru monarchii  powoływali się na prawo rzymskie i na religijną zasadę niedopuszczalności oporu przeciwko władcy  Purytanie dzieli się na: a. Prezbiterianie -reprezentowali prawicę /wielka burżuazja miejska i wiejska/ -nie życzyli sobie absolutyzmu, ale nie mieli nic przeciwko monarchii umiarkowanej. b. Independenci  wyrażali aspiracje średniej burżuazji, nowszej szlachty i drobnych posiadaczy  dokończyli działa ideowego rozgromienia absolutyzmu  monarchia jest najgorszą formą rządów  nie przyjęli zasady suwerenności ludu  powoływali się na umowę społeczną, która nakłada na lud obowiązki  suwerenny parlament miał być kompletowany wg cenzusu majątkowego Milton  szedł razem z independentami w ich walce z reakcją  oddalał się independentów  odrzucał tezę, jakoby władza suwerenne należała do parlamentu bowiem lud jest suwerenem  bronił republiki jako rządu równości i sprawiedliwości  zaakceptował swobodę słowa i druku

Hobbes  punktem wyjścia dla jego filozofii było pesymistyczne założenie, że człowiek to istota rządzona przez namiętności  człowiek jest z natury egoistą  człowiek nie chce się pogodzić z równością  człowiek jest nie tylko niewolnikiem własnych namiętności  przejawem rozumu tkwiącego w człowieku jest jego instynkt samozachowawczy. Nakazuje on dążyć człowiekowi do pokoju.  prawo natury nie mogło się rozwijać tak długo , dopóki nie było władzy, która wymuszałaby respektowanie prawa za pomocą sankcji