Historia edukacji, pytania - Notatki - Historia wychowania, Notatki z Psychologia

Pobierz Historia edukacji, pytania - Notatki - Historia wychowania i więcej Notatki w PDF z Psychologia tylko na Docsity!

1. ANALIZA PORÓWNAWCZA UCHWAŁ SEJMU NAUCZYCIELSKIEGO Z 1919r i ZJAZDU ŁUCKIEGO Z 1945r. Ogólnopolski Zjazd nauczycielski zwany Sejmem nauczycielskim odbył się w Warszawie w 1919r. zwołany z inicjatywy Ministerstwa w celu omówienia ważniejszych problemów szkolnictwa. Celem przedstawionych na zjeździe projektów było: zasady obowiązkowości, powszechności, i bezpłatności szkolnictwa powszechnego .Uchwalono ze obowiązek szkolny miał się rozpoczynać w 7 roku życia, a szkoła powszechna miała być 7 klasowa i jednolita. Pełna szkoła powszechna miała się stać podstawą szkół średnich ogólno kształcących i zawodowych, wypowiadano się za 5 letnią szkołą średnią po jej ukączeniu młodzież ma prawo do wstępu do szkół wyższych. Unarodowienie szkolnictwa miało służyć integracji narodu polskiego. Zostaje wprowadzony dekretem powszechny obowiązek szkolny ,jednakże na skutek braku zaplecza oraz wykwalifikowanej kadry pedagogicznej założenia powyższe nie zostały w II Rzeczpospolitej do kaca zrealizowane. Nagminnie występował brak nauczycieli co powodowało przyjmowanie się do pracy osób nie posiadających wystarczających umiejętności nauczycielskich. Występujące równolegle problemy ze zintegrowaniem szkolnictwa na terenach byłych zaborów powodowało znaczace rożnice w realizacji obowiązku szkolnego oraz efektywności nauczania. Na Zjeździe Łudzkim w 1945 roku w których wzieło udział ponad 500 delegatów wyznaczono wiele celów:- konieczność wprowadzenia ,powszechności , bezpłatności, publiczności, i jednolitości szkolnictwa- obowiązek zakładam=nia i utrzymywania przedszkoli, przez państwo i samorząd, -decentralizacja sieci szkół średnich, - wprowadzenie 8 klasowej obowiązkowej i jednolitej pod względem organizacyjnym i programowym na wsi i w miesicie- obowiązek kształcenia się zawodowego młodzieży pracującej i nie pracującej do 18 roku życia - rozwijania instytucji oswiaty dorosłych oraz fundusze z państwa na stypendia i internaty. W latach powojennych nie dokonywano radykalnych zmian, koncentrując swoje wysiłki na odbudowie i rozbudowie sieci szkolnej.
   2. Uniwersytet Jagieloński 12 maja 1364 Kazimierz Wielki wydał w Krakowie dokument fundacyjny uczelni ,uczelnia z trzech fakultetów bez Teologii. Zorganizowany był na wzór Boleoński z silnym wydziałem prawa. Od XII do XIV wiekuPolska zbudowała pełną strukturę szkolnictwa analogiczną do zachodniej. Od szkół parafialnych do Uniwersytetów. Jednym z pierwszych profesorów krakowskiej uczelni był mistrz Ambold prawdopodobnie zajęci odbywały się w kościele mariackim oraz na zamku królewskim. Po Śmierci króla w 1370 przerwano rozwój akademi krakowskiej były braki finansowe a więc z tego powodu przez co najmniej 20 lat nie odbywały się zajęcia.W 1390 odnowicielem działalności naukowej uczelni został Bartłomiej z Jasła .w 1397 królowa Jadwiga uzyskała zgode na utworzenie wydziału teologicznego oraz w swoim testamęcie zapisała na rzecz uczelni 200 grzywien srebra , odnowiono więc uniwersytet i w 1400 roku rozpoczęto zapisy, wzorem ustrojowym stała się uczelnia paryska, utworzono 11 katedr teologii, 22 sztuk wyzwolonych, 8 prawa kościelnego, jedną medycyny. Wzorem Paryża wprowadzono system kolegiów. Z Uniwersytetem Jagielońskim związało się wielu znakomitych uczonych np.:Jakub z Paradyża, Stanisław ze Skalbmierza, Bartłomiej z Jasła.
2. SYSTEM SZKOLNICTWA W CZASACH KEN (1773? 1794) 6. SYSTEM SZKOLNICTWA W CZASACH KEN (1773 – 1794) Osłabienie Rzeczypospolitej doprowadziło do I rozbioru w 1772 roku. Szukając sposobu zapobieżenia grabieży dóbr pojezuickich i rozpadu szkół, sejm powołał 14 października 1773 roku Komisję Edukacji Narodowej. Komisja przejęła nie tylko nadzór nad szkołami jezuickimi, ale też duży majątek Zakonu. Zapewniło to jej samodzielność finansową. Do opracowania programów, podręczników i zasad organizacji systemu szkolnego powołała Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, skupiających doświadczonych nauczycieli.

Komisja stworzyła nowoczesną, jednolitą w całym państwie, hierarchiczną strukturę szkolną, nadzór pedagogiczny i organizacyjny, opracowała nowoczesne programy nauczania i wychowania wraz z podręcznikami. Powołała godziwie wynagradzaną nauczycielską grupę zawodową, do której kwalifikowało określone wykształcenie i praca w szkole średniej lub wyższej. Nadała wysoki prestiż społeczny, obywatelski i naukowy zawodowi nauczycielskiemu. System szkolny Komisji był trójpoziomowy i stanowy, obejmował szkoły parafialne, średnie i wyższe. KEN nie zajmowała się organizacją szkolnictwa parafialnego dla ludu wiejskiego i miejskiego, pozostawiając je inicjatywie Kościoła i szlachty. Zajęła się przede wszystkim szkołami średnimi. Szkoły średnie, zwano wydziałowymi (jeśli miały pełną obsadę nauczycielską) lub podwydziałowymi (jeżeli nauczało w nich trzech lub czterech nauczycieli). Pełny kurs nauczania trwał 7 lat w szkole wydziałowej lub 6 lat w podwydziałowej. Program nauczania był ogólnokształcący, obejmował oprócz nauki moralnej i religii – język polski, łaciński, historię, elementy geografii, prawo, matematykę i geometrię, fizykę i nauki przyrodnicze, naukę o zdrowiu, o handlu. Nauczycieli do szkół średnich kształciły szkoły wyższe. Aby mogli wykładać nowowprowadzone przedmioty szkolne w zakresie nauk matematyczno – przyrodniczych i humanistyczno – społecznych, konieczne stało się wprowadzenie nowych katedr w tych dziedzinach nauk w szkołach wyższych. Reforma szkół średnich pociągnęła więc konieczność reformy naukowej i organizacji, pozostałych w granicach państwa po I rozbiorze, Akademii Wileńskiej i Akademii Krakowskiej. Obydwie Akademie kształciły nauczycieli, lekarzy, duchowieństwo. Jako szkoły główne, wobec braku państwowej administracji oświatowej pełniły nadzór pedagogiczny i organizacyjny nad szkołami niższych szczebli.

Zreformowana szkoła KEN zapewniała harmonijny rozwój fizyczny, moralny i intelektualny przez racjonalną organizację dnia i tygodnia pracy uczniowskiej, uwzględnienie czasu na rekreację i wypoczynek, wychowanie fizyczne. Szkoła sprawowała nadzór nad czasem pozalekcyjnym uczniów i ich korepetytorami.

4. OSOBA WSZECHSTRONNIE WYKSZTAŁCONA To eurydyta, który interesuje się wieloma dziedzinami i posiada szerokie horyzonty myślowe. Dla mnie człowiek wszechstronnie wykształcony, TO TAKI który potrafi odnaleźć się w każdym środowisku. Nie może być osobą zamkniętą, którą nie interesuję to, co dzieje się wokół niego. musi ciągle poszerzać horyzonty swej wiedzy. Człowiek, który każdego dnia nie dowiaduje się czegoś nowego, po prostu „cofa się". Podstawową cechą, jaką powinien posiadać jest empatia. Sądzę, że osoba wszechstronnie wykształcona posiada tą wszechstronność dzięki świadomemu, samodzielnemu i twórczemu zdobywaniu i przyswajaniu wartości, dóbr kultury, poprzez ich zgłębianie i poszerzanie, ogarnianie i scalanie, porządkowanie i systematyzowanie. To kształcenie oddziałuje na całe życie psychiczne człowieka, jego życia psychicznego i osobowości, sprzyja dorabianiu się przez niego własnych poglądów, odczuć i przekonań, dzięki czemu umożliwia mu dorabianie się własnego poglądu na świat oraz nacechowanej indywidualnością postawy życiowej. W rezultacie takich oddziaływań

stanowisko społeczne rodziców. Program nauczania miał charakter ogólny, wszechstronny i stanowił pewną całość.

Gimnazjum - jako zwolennik realizmu wielki nacisk położył na wprowadzenie do programu szkoły, obok łaciny, wiedzy społeczno- moralnej, historii i nauk przyrodniczych

Dla ułatwienia i uatrakcyjnienia nauki (by była łatwa, szybka i przyjemna), nauczyciel powinien stosować różne środki dydaktyczne; podawany materiał powinien być odpowiednio dobrany; obejmować głównie rzeczy pożyteczne; nauczyciel winien umieć rozbudzić w uczniach żądzę wiedzy i wzbudzić zamiłowanie do nauki; skutecznym środkiem okazać się może drobny podarek (nagroda) i przyjazne odniesienie się do ucznia, jak również życzliwa zachęta i pomoc rodziców.

Również wygląd budynku szkolnego nie jest bez znaczenia. Szkoła powinna być budynkiem przyjemnym, który wewnątrz i na zewnątrz jest dla oka ponętny. Wnętrze musi być jasne i schludne, zapełnione obrazami. Konieczny jest plac do przechadzek i zabaw, także ogród pełen drzew, kwiatów i ziół.

Rekreacja uczniów powinna obejmować różne zabawy, przede wszystkim te, których podstawą jest ruch. Nie należy ich uczniom odmawiać. Zabawy nie powinny by traktowane jako obowiązek i praca, mają być rekreacją i dawać uczniom wytchnienie.

JOHN LOCKE (1632-1704)

Poglądy pedagogiczne najobszerniej przedstawił w książce pt.: Myśli o wychowaniu. Rady pedagogiczne, zawarte w Myślach adresowane były do dzieci należących do wyższych stanów, wychowywanych w domu, pod kierunkiem guwernera, a nie w szkole publicznej. Zarysowany przez niego model wychowania gentlemana , zyskał sobie uznanie w wyższych sferach nie tylko w Anglii. W koncepcji wychowania człowieka rozważał zagadnienie wychowania fizycznego, moralnego i umysłowego. Przez wychowanie umysłowe rozumiał kształcenie zdrowego rozsądku, umiejętności myślenia i wydawania sądów oraz nabywanie wiedzy użytecznej w życiu dżentelmena. Ideałem wychowawczym był człowiek znający życie, przygotowany do zajmowania wysokiej pozycji społecznej, przestrzegający przyjętych form towarzyskich. Wychowanie fizyczne opierał na zdrowym trybie życia, hartowaniu, zachowaniu diety odpowiedniej dla rozwijającego się organizmu, zapewnieniu właściwego odzienia, ruchu i zabawy na świeżym powietrzu. Wychowanie moralne opierał na odwoływaniu się do poczucia honoru i podporządkowaniu emocji rozumowi, tak aby wychowanek umiał kierować sobą i swoim postępowaniem. Zauważył, że dzieci są bardzo wrażliwe na pochwałę i uznanie i to traktował jako środek wychowawczy. Karę fizyczną dopuszczał tylko wyjątkowo w przypadkach krnąbrności i wyjątkowego uporu. Uważał, że zasadnicze znaczenie dla rozwoju

moralnego dziecka ma dobry przykład i tylko dom rodzinny i rodzice, a nie szkoła mogą to zapewnić przez staranny dobór nauczyciela i właściwą atmosferę wychowawczą.

. 7. PEDAGOGIKA FILOZOFICZNA I IDEA NAUCZANIA JAN FRYDERYK

HERBART Swoje poglądy opiera na dziedzinach nauki jak pedagogika, etyka i psychologia Etyka ma służyć do wyznaczania celów wychowania Psychologia ma określać środki, sposoby osiągnięcia ideału Pedagogika jest zbiorem pewnych metod, zasad, którymi powinno się kierować w wychowaniu Celem wychowania jest wpojenie cnót: cnota wolności duchowej, cnota doskonałości, cnota życzliwości, cnota prawa, cnota słuszności Wyróżnia etapy wychowawcze

1. rząd czyli karność, od tego powinno się zaczynać, zadaniem rządu jest przełamać oporność dziecka, nauczyć dyscypliny, proponuje stosować metody jak kary, pogróżki, rozkazy, zakazy, zwraca uwagę na kontrolowanie wszelkich działań dziecka, dyscyplina ma być wyrobiona przez pracę, gdy dziecko dojrzeje pod względem rozumu i woli to wpojone wcześniej zasady staną się nawykiem postępowania, można więc wtedy zrezygnować z tego etapu
2. nauczanie wychowujące – proponuje nauczać języków, literatury, retoryki, historii i nauk matematycz湮ych, przyrodniczych i elementów filozofii, nauczanie ma polegać na rozwijaniu zainteresowań, stosować metody jak: wykładowa ( wstępna ), analityczna ( następna w kolejności ), syntetyczna ( mająca funkcje podsumowujące ) tworzy stopnie nauczania czyli poszczególne etapy nauczania

• jasność czyli zagłębianie, uczeń otrzymuje porcje nowej wiedzy, nauczyciel mu wyjaśnia
• kojarzenie czyli zagłębianie postępujące, ma doprowadzić by nasza nowa wiedza była przez ucznia łączona z wcześniej poznanymi treściami
• system czyli zebranie i uporządkowanie nowego materiału -metoda czyli zbiór zasad, twierdzeń, wniosków bądź sposobów postępowania 3)hodowanie polega na wprowadzaniu zebranej wiedzy czy wyobrażeń do działania, chodzi tu by powstrzymać wszelkie namiętności, leniwego zachęcić do pracy, lekkomyślnego do rozsądku, etap kończy się jeśli jednostka potrafi pokonać lenistwo, namiętność, a kierować się w życiu rozsądkiem, spokojem, rozwaga i dobrem
  8. JAK WYOBRAŻAM SOBIE SZKOLĘ XXI WIEKU Wyobrażam sobie że w szkole XXI wieku zaistnieje wiele zmian ,osobiście chciałabym, aby obowiązkowe było nauczanie dwóch języków nowożytnych, najlepiej do wyboru. W szkołach najczęściej uczymy się tylko języka niemieckiego i angielskiego, a przydałaby się też znajomość języka francuskiego, który w Unii jest jednym z oficjalnych języków. Przydałoby się również więcej wymian młodzieży i nauczycieli, nie tylko pomiędzy nami a Niemcami, ale też bardziej odległymi krajami. Na razie jest to możliwe tylko wtedy, gdy szkoła uczestniczy w którymś z programów. Unia daje nam możliwości pracy poza granicami (politycznymi) kraju i należy je wykorzystać! Wymiany pozwoliłyby nam lepiej poznać zwyczaje i warunki, w jakich żyją mieszkańcy innych państw. Chciałabym też, aby w klasach było mniej uczniów, aktualnie jest ich ponad 30, a lekcje w takiej dużej grupie nie dają dobrych efektów. Nie wszyscy mają szansę aktywnie uczestniczyć w zajęciach, a czasem nawet czegoś się nauczyć. Poza tym w mniej licznych

Cały system surowego (spartańskiego) wychowania, nie uwzględniał żadnych potrzeb indywidualnych. Dzieci Spartan do 7 roku życia pozostawały pod opieką matki, a następnie – zarówno chłopcy jak i dziewczęta - poddawane były jednolitemu systemowi wychowania. Chłopców wychowywano na dzielnych żołnierzy, a dziewczęta miały być dobrze fizycznie rozwinięte, ażeby mogły rodzić zdrowych synów, lub w razie potrzeby, stanąć do obrony murów ojczystych. Do wyjścia za mąż, ok. 18 roku życia, uprawiały te same ćwiczenia cielesne co chłopcy, a więc biegi, skoki, walki zapaśnicze, walki na pięści, rzucanie dyskiem itd.; zgodnie bowiem z opinią Likurga tylko w łonie zdrowej matki rozwijać się mogły zdrowe dzieci, tylko dzięki sile swego ciała będą szczęśliwe i łatwo będą rodziły. Na czele całej edukacji stał, jako urzędnik, jeden z gerontów - pajdonomos. W wychowaniu chłopców wyróżnić można 3 okresy: pierwszy - od 7 do 12 r.. - wypełniały ćwiczenia oraz zabawy i gry ruchowe; drugi - od 13 do 17 r. - dominowały zajęcia dające wstępne przygotowanie do służby wojskowej; okres trzeci - od 18 do ok. 21 r.. - był okresem efebii. Po jej zakończeniu chłopcy odbywali 10-letni służbę wojskową. Chłopców umieszczano w koszarach i przydzielano do oddziałów tworzących grupy rówieśnicze pod opieką starszyzny wojskowej. Tu czekało ich ponad 20 lat wspólnego życia, uregulowanego w każdym szczególe przez ojczyste prawo. Wychowanie nie uwzględniało ani potrzeb indywidualnych jednostki, ani zamożności i pozycji społecznej rodziców. Wszystkich obowiązywały takie same zasady, zabawy, ćwiczenia i stół. Rozkazy i kary wypełniane były bez słowa krytyki. Żelazna dyscyplina trzymała wszystkich w karbach. Przede wszystkim starano się wyrobić w nich karność i poczucie wspólnoty. Spali na posłaniach z trzciny, przygotowanych własnoręcznie bez użycia noża. Aby wyrobić wytrzymałość - wyznaczano im trudne prace, które wykonywali bez najmniejszego sprzeciwu. Uczono ich milczenia. Mówili prosto i krótko (lakonicznie). Przez cały rok chodzili boso, nosili prostą i szorstką odzież. W kształceniu intelektu - nauka czytania i pisania obejmowała minimalny zakres. Nieco więcej wagi przywiązywano do arytmetyki, a najwięcej do muzyki, do nauki śpiewu, bo stosowne pieśni towarzyszyły żołnierzowi w czasie marszów, wspólnych sjest, jak i w walce. Śpiew chóralny pieśni wojennych wyróżniały Spartan w całej Helladzie. Stosowne pieśni zagrzewały ich do męstwa, wzbudzały entuzjazm, wzywały do bohaterskich czynów, wysławiały poległych w boju, albo ośmieszały i wyszydzały nędznych tchórzy. Szczególne miejsce zajmowała gimnastyka oraz nauka władania bronią. Ona stanowiła podstawę wychowania fizycznego i szkolenia militarnego. Wszystkich ponadto uczono pływania, polowania i tańców.

Od 17-18 roku życia zaczynał się okres efebii. W czasie kolejnych dwóch lat dorośli już chłopcy odbywali ćwiczenia wojskowe, uczyli się życia obozowego, w czasie częstych i długich marszów hartowano ich organizm, przygotowywano do niewygód i wytrwałości. Po efebii następowała 10-letnia służba wojskowa. Po jej odbyciu, ok. 30 roku życia Spartanin otrzymywał prawa obywatelskie, ale dalej utrzymywał stały związek z młodzieżą, która podobnie jak wcześniej oni, sposobiła się do służby wojskowej.

Cały system spartańskiego wychowania, kształcący naród w duchu militarnym, mimo że dostarczał państwu nowe zastępy dzielnych i odważnych żołnierzy, nie zdołał zapewnić Sparcie utrzymania trwałej hegemonii nad Helladą, ani nawet obronić się przed utratą niepodległości. W 371 r. pne wojska Sparty zostały rozbite przez Teby pod Leuktami.

11. IDEA WYCHOWANIA W ATENACH

Wychowanie , w przeciwieństwie do Sparty, nacechowane było łagodnością. Dzieci do 7 roku życia wychowywane były pod troskliwą opieką matki, nianiek i piastunek. Ojciec zajmował się głównie życiem publicznym i towarzyskim. Od 7 roku życia chłopiec szedł do szkoły, która była własnością nauczyciela. Szczególną opiekę nad jego wychowaniem roztaczał pedagog , ( pais = prowadz, ago = chłopiec), wybrany przez ojca zaufany niewolnik. Jego obowiązkiem było prowadzenie chłopca do szkoły, jak również kształcenie jego obyczajów (przy stole, na ulicy), w razie potrzeby miał prawo karania go, używając rózgi. Pierwsze 7 lat wypełniało tzw. wykształcenie muzyczne, a ściślej kształcenie elementarne, poetyckie i właściwe wychowanie muzyczne. Nauczycielami byli zwykle dwaj nauczyciele: gramatysta i lutnista. Nauczanie było mechaniczne, oparte wyłącznie na metodzie pamięciowej, wspomaganej rózgą. Samodzielnego myślenia nie uczono. Przykrości towarzyszące nauce podnosiły w oczach wychowanków jej wartość. Mówiono: Kto nie brał kijów, nie otrzymał wychowania. Nauczyciel był licho płatny. Czynności tej podejmował się więc tylko ten, kto był do tego zmuszony. Poza tym, nauczanie za pieniądze uchodziło za czynność pogardliwą. Program szkolny obejmował: naukę czytania (stosowano ruchomy alfabet oraz elementarz) oraz lekturę odpowiednio dobranych utworów poetyckich. Elementarzem była długa (czasem nawet 3 metrowa) wstęga papirusu, składająca się z kilkunastu powiązanych ze sobą płatów liści (kollemat). Był on zwykle własnością nauczyciela. Do nauki pisania służyły drewniane tabliczki, powleczone woskiem; używano też tabliczek z kamienia łupkowego, albo ceramicznych skorupek (ostrak). Rzadko używano zeszytów z drogiego papirusu. Na tabliczkach pokrytych woskiem pisano rylcem, a na ostrakach i papirusie piórem trzcinowym i atramentem.

13. KONCEPCJA EDUKACYJNA PLATONA

Uczeń Sokratesa, żył 80 lat, był Ateńczykiem, pochodził z arystokracji. Otrzymał staranne i wszechstronne wychowanie. Mając 20 lat poznał Sokratesa i był jego uczniem 8 lat, do jego śmierci. W 387 r. założył własną szkołę – Akademię (mieściła się w gaju Akademosa). Mieszkał w niej otoczony uczniami. Była to szkoła nauk politycznych. Tworzyła ona swoiste bractwo, które pod jego kierunkiem przygotowywało się na doradców politycznych panujących i prawodawców. Członków wiązała ścisła przyjaźń , więź duchowa, zaś miedzy mistrzem a uczniami panowała wręcz namiętna (platoniczna) miłość. Swoje poglądy na wychowanie zawarł Platon w dialogu - o państwie – w Rzeczpospolitej i w dialogu pt. Prawa. W tych dziełach przedstawił koncepcję państwa idealnego, które mogłoby być urzeczywistnione dzięki należytemu wychowaniu obywateli. Społeczeństwo ludzi wolnych dzielił na trzy stany: żywicieli, obrońców i filozofów (mędrców), którzy powinni rządzić państwem. Każdy stan powinien otrzymać odpowiednie wychowanie. Platon opracował koncepcję państwowego systemu edukacyjnego: starannie omówił cele i metody wychowawcze, wyodrębnił etapy procesu wychowawczego i zaznaczył progi selekcyjne, stosownie do zdolności i pozycji społecznej wychowanka. W swoich dziełach zawarł wiele praktycznych uwag na temat doboru małżonków, wychowania dzieci w wieku przedszkolnym, wychowawczej i kształcącej roli zabawy, dostosowania tekstów literackich (bajek i opowieści o bogach) do możliwości psychicznych i umysłowych dzieci. Najwięcej uwagi poświęcił wychowaniu mędrców, przyszłych rządców państwa, a za najważniejsze uważał wpojenie im odpowiednich cnót i rozwój rozum

14. PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE W KONCEPCJACH PLATONA I ARYSTOTELESA

Podobieństwa-ARYSTOTELES tak jak Platon uważał, że wychowanie powinno być kierowane przez państwo, regulowane przez prawodawstwo .nawiązywał tak jak jego nauczyciel Platon do teorii duszy, uważali że człowiek jest istota składającą się z nie rozerwalnie z sobą połączonych ciała i duszy. Różnice-Według Arystotelesa nauka miała przystosować człowieka do działalności publicznej i do spełniania różnych obowiązków potrzebnych w zyciu natomiast system edukacyjny u Platona miał służyć przede wszystkim państwu. Rozważania Arystotelesa na temat wychowania dyskryminowały kobiety

• mózg kobiecy, z natury mniejszy objętościowo, uważał za słabszy od męskiego i mniej zdolny do pracy umysłowej natomiast Platon uznawał kształcenie kobiet, uznawał równość płci. 16. EDUKACJA WCZASACH CESARSTWA RZYMSKIEGO

W miarę coraz silniejszych wpływów cywilizacji greckiej na życie i obyczaje rzymskie, Rzym zaczął również podejmować hellenistyczny

program kształcenia i nauczania oraz hellenistyczną organizację szkolną. Wychowanie pozostawało raczej w rękach rodziny, domu rzymskiego, natomiast w zakresie nauczania Rzymianie poddali się całkowicie intelektualnej kulturze greckiej, zwłaszcza po opanowaniu Grecji. W ten sposób ostatecznie wytworzyły się w Rzymie trzy szczeble wykształcenia ogólnego i trzy rodzaje szkół – elementarne, gramatykalne, retoryczne.

SZKOŁY ELEMENTARNE – prowadzone przez prywatnych nauczycieli (zwykle greccy wyzwoleńcy) mieściły się na rynkach, na rozdrożach ( in trivis – stąd późniejsza nazwa szkoły trywialnej). Na program takich szkółek składała się nauka pisania, czytania i rachowania. Pierwotnym podręcznikiem był tekst „Praw XII Tablic”, których uczono na pamięć, z czasem wyparty przez łaciński przekład Odysei Homera. Do szkół elementarnych chodzili zarówno chłopcy jak i dziewczęta.

SZKOŁA GRAMATYKALNA – miała charakter szkoły średniej, szkoły drugiego stopnia pomiędzy szkołą elementarną a szkołą retoryczną. Obejmowała ona chłopców pomiędzy 12 a 15 rokiem życia. Na jej program składał się przede wszystkim język grecki i łaciński, gramatyka, literatura, sztuka recytatorska, geometria, arytmetyka, geografia, historia, muzyka.

SZKOŁA RETORYCZNA – obejmowała wyższy stopień wykształcenia, na którym młodzież opanowała literaturę prawa i przede wszystkim sztukę krasomówstwa (retorykę), a także zagadnienia filozoficzne i moralne oraz ćwiczenia praktyczne w oratorstwie sądowym i politycznym.

17. ŚW. AUGUSTYN JEGO ZASŁUGI W EDUKACJI I WYCHOWANIU

Twórca ideologicznych podstaw całej chrześcijańskiej pedagogiki. Sam studiował w Kartaginie, Rzymie i Mediolanie; był nauczycielem zanim przeszedł na chrześcijaństwo. Głównym jego dążeniem było zaadoptowanie filozofii Platona do potrzeb nauki Kościoła. Przez jaki czas potępiał zwyczaj posyłania dzieci chrześcijańskich do szkół pogańskich, bo filozofia i literatura klasyczna odwracały umysły młodzieży od zagadnie religijnych, zanurzały je w kłamstwach, bezbożnych bajkach i wykrętnych argumentach filozofów. Dobremu chrześcijaninowi nie potrzebne jest tego rodzaju wykształcenie. Później, pod wpływem konieczności zwalczania przez Kościół szerzących się herezji, których doktryny opierały się m. in. na biegłej znajomości filozofii i logiki, św. Augustyn zmienił zdanie. W dziele De doctrina christiana przekonywał, że wiedza świecka, zawarta w pogańskich księgach, jest chrześcijaństwu potrzebna dla odpierania ataków i zwalczania fałszywych poglądów, szerzonych przez przeciwników prawdziwej wiary. Uważał, że prawda, bez względu na to, gdzie się znajduje, jest prawdą Pana. Zatem prawdę można znaleźć również w

zapewniającej formację religijną odpowiednio do wyznania. Tej potrzebie nie mogły sprostać dotychczasowe szkoły. Dlatego został zorganizowany całkiem nowy typ łacińskiej szkoły średniej dla dzieci ludzi świeckich i ich świeckich celów życiowych. Koncepcja świeckiej szkoły średniej zrodziła się w otoczeniu Lutra. Jej autorem był Filip Melanchton, a wykorzystał ją i zrealizował Jan Sturm tworząc w 1536 roku gimnazjum w Strasburgu. Ideałem wychowawczym gimnazjum był mądry i wymowny chrześcijanin, a zarazem dobry obywatel, urzędnik, działacz polityczny. Podstawą programu nauczania stanowił zmodyfikowany kurs trivium i quadrivium. Uczeń miał wynieść z gimnazjum solidną znajomość języka łacińskiego, nieco greckiego i hebrajskiego, a przede wszystkim umiejętność pięknego wysławiania się po łacinie (to zapoczątkowało powrót retoryki). Uzupełniały to elementy arytmetyki, geometrii, astronomii z astrologią, muzyki. Sturm wprowadził system klasowo – lekcyjny. Materiał nauczania rozdzielono na klasy (10 w wersji rozbudowanej lub 5 w skróconej). Przekazywano go uczniom stopniowo, w ustalonych ramach czasowych, utrwalano przez ćwiczące pamięć zapisywanie w specjalnych dzienniczkach słówek i zwrotów, powtarzanie, sprawdziany, popisy. Umiejętność wysławiania się i występowania publicznie, zręcznego zachowania się i poruszania uczniowie ćwiczyli podczas samodzielnych popisów oratorskich, uczestnictwo w organizowanych w szkole przedstawieniach teatralnych. Gimnazjum Sturma poznało dobrze wielu Polaków, a wśród nich Jan Zamojski, który swe spostrzeżenia spożytkował potem w organizacji Akademii Zamojskiej.

20. Jezuici – kolegia jezuickie. Dla zwalczania reformacji i utrwalania katolicyzmu został założony zakon jezuitów. Szkoły Jezuickie Reformacja w Polsce przyniosła wielki triumf szkolnictwu protestanckiemu, zaś oświata katolicka przeżywała przez wiele lat ogromny kryzys. Dlatego też, jeden z biskupów polskich, Hozjusz postanowił rozpocząć naprawę podupadającego szkolnictwa katolickiego i doprowadził do przyjazdu jezuitów w 1564r., do Polski. Jezuici poczęli znajdować możnych protektorów, dzięki którym w krótkim czasie państwo pokryli siecią swych szkół. Jezuici olśnili szlachtę polską planowością i systematycznością w nauczaniu. Nauka była dość powierzchowna, ale dawała ogólną ogładę umysłową, wychowanie moralne kryło w sobie znaczne niebezpieczeństwa. Jezuici wychowywali polską młodzież w duchu skrajnej nietolerancji i fanatyzmu religijnego, ale tak postępowały wówczas szkoły wszystkich wyznań. Charakterystyczne, że nie wydali z pośród siebie ani jednego wielkiego uczonego, nie było żadnego, kto zajmowałby się teorią pedagogiczną. Marzyli tylko, aby całą edukację w kraju przejąć w swoje ręce.

Podjęli walkę z Akademią Krakowską. Później, po osiedleniu się w Polsce pijarów (w 1642 r) ich współzawodnictwo skierowało się głównie przeciwko temu nowemu zakonowi.

Pomimo wszystkich ujemnych stron, których skutki ujawniły się wyraźnie dopiero pod koniec XVII i w pierwszej połowie w XVIII w., szkolnictwo jezuickie spełniło w Polsce ważną misję cywilizacyjną :

1. pociągnęło masy średniej i drobnej szlachty do szkoły, dając im ogładę umysłową;
2. przez liczne kolegia i rezydencje zwłaszcza na kresach wschodnich rozwinęło nauki humanistyczne i kulturę polsko- łacińską na ziemiach ruskich.

Jego twórcą był św. Ignacy Loyola. Założony przez niego zakon początkowo pomyślany jako zakon rycerski szybko przekształcił się w zgromadzenie nauczające. Dla osiągnięcia skuteczności działania św. Ignacy położył nacisk na karność i wykształcenie członków zakonu. W roku 1550 Towarzystwo Jezusowe przekształcone zostało w zakon kształcący także młodzież świecką, w kolegiach na poziomie średnim i w uniwersytetach, na wydziałach filozofii i teologii. Z pozytywnych cech działań jezuitów wymieni można: system zarządzania szkołami, wzorowy porządek w prowadzeniu wszystkich zajęć , jasno sprecyzowany program naukowy każdej klasy, ujednolicenie metod nauczania, wzorową troskę władz szkolnych o zdrowie i wygody uczniów, ich rozrywki, a nawet sport. Jezuici podkreślali wielką rolę sił fizycznych w życiu każdego człowieka. W trosce o zdrowie uczniów budowali obszerne gmachy szkolne, pełne światła i świeżego powietrza, zakładali ogrody i boiska do zabaw i gier, z których chętnie korzystała młodzież pod nadzorem swych nauczycieli w czasie wolnym od nauki. Przepisy kładły duży nacisk na wychowanie fizyczne, na naukę pływania, szermierki, jazdy konnej, czasami nawet tańców i muzyki, na ćwiczenia gimnastyczne na wolnym powietrzu i wycieczki za miasto. Wyraźnym postępem był również negatywny stosunek jezuitów do kar cielesnych, których starali się unikać. Największym bodaj osiągnięciem szkolnictwa jezuickiego było stworzenie w nim jakby pierwszego stanu nauczycielskiego. Dotąd zakony zajęcia pedagogiczne uważały za działalność raczej marginesową, czasem nawet za poniżającą. Jezuici uznali nauczanie za główny swój obowiązek, za czynność, od której według nich miało zależeć oblicze przyszłego świata. Dlatego też troskliwie i ostro dobierali kandydatów do zakonu. Przyszli nauczyciele przygotowywali się do tego zawodu bardzo gruntownie, przez 18 lat.

Najbardziej typową szkołą jezuicką było 5-klasowe gimnazjum z 6 - 7 letnim kursem nauk. Trzy pierwsze klasy: infima, gramatyka, syntaksa -

22. SZKOLNICTWO ŚREDNIE W POLSCE W CZASACH

ODRODZENIA

Ze szkół średnich różnowierczych największą rolę odegrały szkoły luterańskie, kalwińskie i ariańskie. Szkoły luterańskie - działały głównie na Pomorzu i w Wielkopolsce. Do najstarszych należało Gimnazjum w Elblągu , założone w 1535 r. Największy rozkwit osiągnęło pod koniec XVI w. , za rektoratu Michała Myliusa , który podniósł na wysoki poziom naukę języka łacińskiego i greckiego oraz naukę retoryki i dialektyki. Sława szkoły sięgała daleko poza granice Polski. Wśród uczniów obok Polaków byli Niemcy, Węgrzy, Anglicy, Szkoci i Szwedzi. Obok synów mieszczańskich uczyli się także synowie zamożniejszej szlachty.

Drugą szkołą było Gimnazjum w Gdańsku , zreformowane w 1558 r. wg wzorów i programów F. Melanchtona. W początkowym okresie szkoła przepojona była luterańskim duchem religijnym. Otwarła się szerzej, także na inne wyznania, dopiero w 1580 r., kiedy ówczesny rektor Jakub Fabricius dodał do 4 klas jeszcze 2 nowe o charakterze akademickim obejmujące naukę matematyki, filozofii, prawa, historii, medycyny i teologii. Wprowadzono także naukę języka polskiego (w formie lektoratu). Dzięki tym katedrom Gimnazjum w krótkim czasie zyskało wielki rozgłos.

Dzięki gimnazjum, w XVII i XVIII wieku, na dość wysokim poziomie stanęła gdańska medycyna. m.in. powstało Collegium Medicum, pierwsza na ziemiach polskich organizacja naukowa lekarzy. Sławą gdańskiej medycyny było anatomiczne badanie zwłok ludzkich, wprowadzenie od początków XVIII w. szczepień przeciwko ospie, ale największą sławą cieszyły się prace gdańskich lekarzy o sposobach zapobiegania i zwalczania epidemii.

Gimnazjum w Toruniu także wyróżniało się wysokim poziomem. Na podbudowie miejskich szkół parafialnych (działających od XII w.) utworzono 6-klasowe gimnazjum, według programu F. Melanchtona w 1558 r. Program kształcenia obejmował 3 poziomy: szkołę elementarną, średnią szkołę humanistyczną i 2-letnie kursy akademickie przygotowujące młodzież do studiów uniwersyteckich. Wysoki poziom nauczania i dobrze zabezpieczony byt materialny powodował, iż gimnazjum to promieniowało na całe Pomorze. Regres nastąpił dopiero od połowy XVII w. (wojny szwedzkie).

Szkolnictwo kalwińskie - rozwijało się obok szkolnictwa luterańskiego również bardzo dynamicznie. Pierwszą szkołą kalwińską było Gimnazjum w Pińczowie , utworzone w 1551 r. kosztem Oleśnickich. Na wysoki poziom podniósł je Piotr Statorius , Francuz, przysłany do Polski przez kalwinów genewskich. Był wychowankiem szkoły w Lozannie i starał się przeszczepić tu wzory szwajcarskie. W ogłoszonym Urządzeniu Gimnazjum Pińczowskiego ważne miejsce wyznaczył językowi polskiemu, jako pomocniczemu do nauki łaciny i religii. Sam szybko nauczy się języka polskiego i ułożył nawet pierwszą jego Gramatykę dla cudzoziemców (1568) sam też uczestniczył w tłumaczeniu na język polski słynnej Biblii Radziwiłłowskiej , dokonanej przez nauczycieli pińczowskich. Warto dodać , że pierwszy naukowy słownik łacińsko- polski, ułożony został przez tamtejszego nauczyciela Jana Mączyńskiego (1564).

Kalwini posiadali w XVI w. szereg innych szkół. Do najgłośniejszych należały gimnazja w Krakowie, Łańcucie, Bychawie, Kocku, Bełżycach, Chmielniku i Wilnie. Okres ich działalności był krótki. Upadały zwykle ze śmiercią fundatora. Najdłużej utrzymały się : Gimnazjum w Kiejdanach (do 1824 r.) i w Słucku (do 1914 r.)

Szkolnictwo ariańskie Wyłonione w 1563 r. z kalwińskiego Zboru Małopolskiego radykalne wyznanie braci polskich arian, było początkowo pochłonięte całkowicie zjazdami i dyskusjami na tematy religijne i społeczne. Gdy jednak ok. 1580 r. zaczęli zabiegać o zdobycie większych wpływów politycznych zwrócili się ku pracy oświatowej. Pierwszą próbę zrealizowania tych zamierzeń podjęła szkoła ariańska w Lewartowie , przekształcona z kalwińskiej w 1588 r. Jej rektor Wojciech z Kalisza , wykształcony w Gimnazjum Sturma, nadał jej podobny program i organizację, ale wprowadził wiele własnych innych rozwiązań. Głównym celem nauki szkolnej miała być nie tyle mądra i wymowna pobożność, co próba zaszczepienia wychowankom dobrych i zdrowych obyczajów oraz nauczenie ich pięknego i mądrego przemawiania (retoryki) na tematy społeczne i polityczne. Tak więc, nauka wymowy otrzymać miała treść świecką, a nie religijną. Obok etyki świeckiej w programie szkoły uwzględniono również ekonomię, która miała uczyć racjonalnego gospodarowania i zarządzania majątkiem. Nad obydwoma tymi przedmiotami dominować miała polityka. Miała ona wyjaśniać zasady życia codziennego i ukazywać różne sposoby zarządzania państwem.

Nauczanie łaciny połączył z językiem polskim, kładąc nacisk na logikę myślenia i umiejętność wypowiadania się językiem prostym i eleganckim. Wprowadził do programu prawo polskie, historię Polski i powszechną, polityczną i gospodarczą geografię Europy, elementy matematyki wyższej, fizykę eksperymentalną i elementy wiedzy o przyrodzie. Wiele miejsca w nauczaniu zajęły języki obce nowożytne. Wychowankowie Kolegium przebywali w luksusowym otoczeniu, w zdrowych i higienicznych warunkach życia. Uczyli się i wychowywali pod okiem doskonale wykształconych i przygotowanych do zawodu nauczycieli.

W latach pięćdziesiątych Konarski doprowadził do reformy w tym samym duchu patriotyczno – obywatelskim wszystkich kolegiów pijarskich w Koronie, obejmując także uboższą szlachtę. Opracowane przez niego „Ustawy szkolne” objęły całość pracy szkół pijarskich: kształcenie nauczycieli, ich obowiązki i prawa, model nauczyciela pijarskiego – obywatela, programy nauczania i organizację szkół, zasady nadzoru pedagogicznego, w tym także opiniowania nauczycieli. Wynikiem prac Konarskiego było przygotowanie gruntu do całościowej reformy edukacji w Rzeczypospolitej.

24. Polska myśl pedagogiczna na przełomie XIX i XX wieku – pedagogika społeczna i narodowa.

Pod wpływem głębokich i bardzo dotkliwych zmian, jakie carat narzucił Królestwu Polskiemu, od początku lat siedemdziesiątych zaczyna coraz wyraźniej narastać społeczny opór przed jego antypolską polityką. W kręgach zwłaszcza warszawskiej młodej inteligencji, wykształconego mieszczaństwa i liberalnej burżuazji zyskuje sobie żarliwych zwolenników nowa, pozytywistyczna ideologia, która opierając się na hasłach pracy organicznej i pracy u podstaw , stawiała sobie za cel skuteczną samoobronę przed próbami wynarodowienia i zdławienia odrębności kulturalnej Polaków. Rozwijający się na tym podłożu społeczno-narodowy ruch kulturalno-oświatowy, pozwalał na skuteczne paraliżowanie antypolskich zapędów zaborcy. Na łamach różnych, głównie warszawskich czasopism i popularnych wydawnictw, wyrastał nowy program pracy społeczno-politycznej i oświatowej zwany pozytywizmem warszawskim. Wyrastająca z tego nurtu pedagogika, odrzuca teorie społeczne romantyzmu oraz ideę ofiary i mesjanizmu. Zaleca - właściwe spełnianie swoich codziennych obowiązków. Ponad uczucia i fantazję wynosi rozum i wolę. Szuka wskazówek postępowania w naukach ścisłych. Upowszechnia przekonanie, że lepszą przyszłość narodowi może dać nie walka zbrojna, ale rzetelna wiedza i oświata oraz praca nad podnoszeniem rolnictwa, rzemiosła, przemysłu i handlu. Cały obszar zainteresowań pozytywistycznej pedagogiki pomija szkołę , która była podstawowym instrumentem antypolskiej polityki oświatowej caratu. Zwracała się ona głównie ku tym sferom oddziaływań pedagogicznych, które były ostoją wychowania narodowego, czyli: ku rodzinie i wychowaniu domowemu, ku edukacji kobiet i działalności samokształceniowej w różnych dziedzinach życia społecznego oraz ku oświacie

pozaszkolnej.

Myśl pedagogiczna omawianego okresu, mimo iż wyrastała z założeń pozytywizmu, nie była jednolita. Pierwszy nurt akcentował szczególnie psychologiczne i biologiczne aspekty wychowania, a najbardziej nośnymi wyznacznikami celów i treści kształcenia był utylitaryzm i realizm. Czołowymi reprezentantami tego nurtu byli: Adolf Dygasiński oraz Jan Władysław Dawid

25. SZKOŁA DZIALANIA DEWEYA

Dla J. Deweya niedopuszczalną rzeczą było to, aby kształcenie odbywało się na zasadzie przekazywania wiedzy przez nauczycieli,a uczniowie bez wyrażania własnego zdania mieli się uczyć tego co im z góry narzucone. J.Dewey chciał, aby każdy miał prawo do wyrażania własnego zdania i poglądu. W dzisiejszych czasach edukacja wygląda tak, że nauczyciele realizując program nauczania nie zwracają większej uwagi na swoich uczniów chcą jedynie przerobić materiał i nie pamiętają o tym ,że każdy uczeń jest jednostką indywidualną. Jedni przyswajają wiedze szybciej inni wolniej. Do każdego trzeba podejść indywidualnie. J. Dewey głosił program radykalnych zmian w systemie kształcenia szkolnego. Był inicjatorem tzw. szkoły działania , w myśl hasła :uczenie się poprzez działanie. Metoda ta miała pobudzić inicjatywę i samodzielność w czasach kiedy to uczniowie byli przytłaczani z góry narzuconymi zadaniami. W dydaktyce szkolnej był przeciwny systemowi klasowo- lekcyjnemu. Uważał , że nie można dobrze przyswoić wiedzy w klasie gdzie jest bardzo dużo uczniów, a lekcje prowadzone są w sposób automatyczny. Jak wiemy tak jest i teraz. Klasy liczą niekiedy nawet ponad 40 osób w takich warunkach nie da się dobrze prowadzić lekcji , a co dopiero dobrze nauczać.

Myślę, że taka postawa powinna w dzisiejszych czasach mieć duże uznanie, a jednak tak nie jest, co osobiści bardzo mnie dziwi. Ciągle wprowadzane są nowe reformy szkolnictwa. Dlaczego nigdy nikt nie zastanowił się nad zmniejszeniem liczebności klas, nad inną forma prowadzenia lekcji. Tego nie wiem. Poglądy J .Deweya powinny mieć zastosowanie szczególnie teraz, kiedy szkolnictwo przechodzi kryzys. Może gdyby wprowadzono założenia Deweya do szkolnictwa nie było by tylu kłopotów ze współczesną szkołą

26. POGLĄDY PEDAGOGICZNE .Tomasza z Akwinu

a) uchodził on za najpotężniejszy umysł wieków średnich (książę scholastyki ) b) wierzył w olbrzymie możliwości rozwojowe człowieka c) wg niego pierwszorzędnym środowiskiem wychowawczym dziecka jest dom rodzinny d) proces nauki porównuje do zabiegów lekarza w stosunku do chorego, do zdrowia doprowadza go lekarz przez aktualizowanie w chorym dyspozycji, zadatków zdrowia tak jak nauczyciel przez budzenie. aktualizowanie w uczniach potencjalnego rozumu poczym doprowadza do samodzielnej aktywności c) wg niego do poznania prawdy człowieka dochodzi dwiema drogami: przez pouczenie ze strony innych. przez własne badanie i osobiste studium. f) programy szkolne wg św. Tomasza powinny zawierać przedmioty powiązane ze sobą| (jednolitą myślą