Historia Gospodarcza 1-16 - Notatki - Historia, Notatki z Historia

Pobierz Historia Gospodarcza 1-16 - Notatki - Historia i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity! Historia gospodarcza „Dobry ekonomista to artysta” I. Historia gospodarcza powszechna 1. Periodyzacja dziejów powszechnych -Periodyzacja - podział czasu a)ery - żydowska, biznatyjska, grecka, rzymska, dionizyjska=chrześcijańska, mahometańska b)praktyczna (typowa) starożytność, średniowiecze, czasy nowożytne, czasy najnowsze c)marksistowska (według sposobów produkcji) - przejścia ewolucyjne lub rewolucyjne - wspólnota pierwotna - niewolnictwo - feudalizm - kapitalizm - socjalizm (komunizm) d)stadia rozwoju -Walta Rostowa -społeczeństwo tradycyjne (wysokie zatrudnienie w rolnictwie 75%, hierarchia społeczna, mała wydajność) -społeczeństwo przejściowe (zmiany w technice, produkcji, polityce, wartościach) -start gospodarczy (gwałtowny bodziec - np. maszyna parowa, kolej) -społeczeństwo dojrzałości (gospodarka zdolna do produkcji niemal wszystkiego w wyniku startu gosp. ) -społeczeństwo masowej konsumpcji (produkcja i konsumpcja wszystkiego czego chce) -Andre Piettre’a -epoka tradycyjna - gospodarka uzależniona i podporządkowana polityce, tradycji i religii -epoka wolności - gospodarka niezależna (liberalizm i wyzysk) -epoka etatyzmu i techniki - gospodarka kierowana (kapitalizm kierowany, socjalizm) 2. Charakterystyka epoki wspólnoty pierwotnej. Neolityczna rewolucja rolnicza Wspólnota pierwotna przypada na epokę kamienną, która dzieli się na: -paleolit (1000 000 - 14 000 p. n. e. ) - zbieractwo i łowiectwo -mezolit (14 000 - 8 000 p. n. e. ) -neolit (8 000 - 4 000 p. n. e. ) - rewolucja rolnicza - na Bliskim Wschodzie, uprawa zbóż= tryb osiadły, w konsekwencji: społeczny podział pracy, rozkład wspólnoty pierwotnej, wzrost liczby ludności, powstają osiedla, miasta, państwa i pierwsze nierówności 3. System niewolniczy w starożytności i przyczyny jego upadku Niewolnictwo: -patriarchalne (podleganie władzy najstarszego w rodzie) w tym azjatycki sposób produkcji - ziemia własnością monarchy, ludność wiejska tylko formalnie wolna, w rzeczywistości niewolnicy posiadający ochronę prawną -klasyczne (niewolnik - narzędzie mówiące -Grecja, państwa hellnistyczne, Rzym) Epoka brązu: -radło, prywatna własność ziemi, monarchia despotyczna(Mezopotamia, Persja, Syria, Palestyna) Grecja: a)Wielka kolonizacja (VIII-VI p. n. e. ) rozwój handlu(w tym niewolnikami), , rzemiosła b)Ateny - demokracja dla ludzi wolnych, niewolnicy pracowali w warsztatach rzemieślniczych c)Sparta - 3 klasy: spartiaci (wojsko), periojkowie (ludzie wolni pracujący), helioci (niewolnicy) Rzym: -wielkie majątki ziemskie (latyfundia) w których pracowali niewolnicy pochodzący z wojen -potem maleje podaż niewolników (brak wojen), pojawiają się kolonowie(wolni dzierżawcy) -313r. edykt mediolański - równouprawnienie chrześcijaństwa (uderzenie formalne(?) w niewolnictwo) 4. Geneza i istota gospodarki feudalnej w Europie Geneza feudalizmu: regres gospodarki w V-VIIw. (cofnięcie się rozwoju cywilizacyjnego, upadek miast, zamknięty charakter gospodarowania=gospodarka naturalna ograniczająca się do rolnictwa). Rozwinął się na Zachodzie(Francja-najpełniej), im dalej na wschód tym mniej; także w Chinach (tam niedziedziczono ziemi) Istota feudalizmu: a)ustrój społeczno-polityczny opierający się na prawnej zależności (hierarchicznej) jednostek oraz na systemie lennym b)ustrój społeczno-gospodarczy opierający się na podzielonej własności ziemi (własność zwierzchnia i użytkowa) i poddaństwie chłopów(gruntowe, osobiste, sądowe) , skutkiem czego była renta feudalna Renty feudalne: -naturalna (danina) -odrobkowa (pańszczyzna) -czynszowa (dzierżawa) Cechy feudalizmu: -dominacja gospodarki naturalnej -decentralizacja rynków towarowych -system stanowy (podległość społeczno-gospodarcza jednych grup innym=drabina społecznych zależności) Senior i wasale: -związani lennem(senior broni wasali, wasale płacą lenna, służą w armii i wykupują seniora) 5. Gospodarka europejska we wczesnym średniowieczu( V - X w. ) a)regres gospodarki (V-VIIw. patrz wyżej) b)ożywienie gospodarcze(VIII-Xw. ) -renesans karoliński - zreformowany system pieniężny, procesy osadnicze, rozwój handlu, dwupolówka -zakony - rozwój życia umysłowego i gospodarczego 6. Ekspansja gospodarcza Europy XI-XIIIw. (rolnictwo, osadnictwo, rola krucjat) a)rolnictwo i jego intensyfikacja -zagospodarowywanie puszcz i nieużytków, nowa technika(ciężki pług, zaprzęg z chomontem, nawożenie obornikiem), trójpolówka(wzrost o 1/6 w stosunku do dwupolówki) -dzięki Maurom młyny, wiatraki, ulepszono sukiennictwo i obróbkę żelaza, kamienia, drewna b)osadnictwo (głównie niemieckie) - na nowe tereny(karczowanie) i na wschód (Polska, Bałkany), aktywizacja niemieckich zakonów rycerskich i kupców - postęp w Europie środkowo-wschodniej c)krucjaty-przyczyny: -rozwój kultury, gospodarki=ekspansja polityczna(reconqiusta, powstanie Cesarstwa Łacińskiego); rozbicie feudalne (rycerze bez ziemi); odwołanie się od altruistycznych i materialistycznych postaw społeczeństwa (zbawienie=obrona miejsc św. i bogactwa wschodu) -skutki: -straty ludzkie, wzmocnienie roli papiestwa, zetknięcie się z kulturami wschodu(arabską i bizantyjską)-rolnictwo (nawadnianie, jedwab, morele, brzoskwinie, pomarańcze) -technika (wiatraki, młyny, stal, papier, proch, szkło witrażowe) -nauka(astronomia, medycyna, alchemia, geografia, starożytna literatura) -handel lewantyński miast włoskich ze wschodem. Instytucje spółki, maklerów, pieniądz złoty, kredytów=przyspieszenie rozwoju miast zachodnioeuropejskich 7. Rozwój miast europejskich w okresie średniowiecza Rozwój miast, handlu i rzemiosła - XII do pocz. XIVw. Miasto: -handel(lokalny, dalszy, tranzyt), obrona, produkcja -początek przejść od feudalizmu do kapitalizmu -wolność dla chłopa, własne sądownictwo Tworzenie się miast: -na miejscu dawnych rzymskich -ośrodek władzy feudalnej bądź kościelnej potem możliwość wykupu(1077 - Cambraa) -na drodze powstań o prawa miejskie i samorząd(Flandria, Lombardia) z wójtem na czele -osadnictwo terenów niezasiedlonych Osadnictwo na prawie: -magdeburskim (niemieckim) kodyfikacja, renta czynszowa -lubeckim -chełmińskim (polskim) odmiana lubeckiego „wolnych gości”, renta odrobkowa 1257r. - prawa miejskie Krakowa 8. Organizacja i rozwój rzemiosła średniowiecznego Rzemiosło średniowieczne odsuwane przez bogatych patrycjuszy zorganizowało się w przymusowe zrzeszenia jednej specjalności zwane cechami. Funkcje cechu: -produkcyjna(kontrola ilości i jakości, pozyskanie i rozdział surowca, zbyt) -szkoleniowe(kontrola kształcenia, egzaminy dla czeladników) -religijne(udział w ceremoniach) -militarne(obrona wyznaczonych części obwarowań miasta) -towarzysko-kulturalne(wspólne imprezy) -samopomocowe(pomoc dla wdów i sierot, akcje filantropijne) Cech zwalczał niezrzeszonych(partaczy, fuszerów, sturarzy) i pilnował tajemnicy produkcji. Statuty cechowe określały przynależność, funkcjonowanie i warunki mistrzostwa(nauka, majsterszyk, wędrówka, majątek i urodzenie) Od XIVw. pojawia się nakład(chałupnictwo) we Włoszech i we Flandrii. Nakładca skupywał surowiec, dawał do przerobu rzemieślnikom, płacąc za pracę, na następnie sam sprzedawał produkt(sukno, jedwab). Od XVw. we Florencji pojawia się manufaktura - podział pracy. 9. Handel średniowieczny - organizacja, drogi handlowe Handel: -lokalny -tranzytowy, prawo składu częściowego lub całkowitego(sprzedaż całego towaru, pozostawienie na składzie miejskim lub sprzedaż części, handel przez pewien czas), przymus drogowy(komory celne feudałów) Organizacje kupieckie: -gildie(kupcy z jednego miasta) -hanzy(kupcy z różnych miast) -faktorie(dzielnice kupców obcych w danym mieście), bez pośrednictwa maklerów Wyjątek od reguł: -jarmarki szampańskie we Flandrii, Brugii (spotkanie kupców lewantyńskich i hanzeatyckich Szlaki handlowe: a)lewantyński (M. Środziemne handel Europy z B. Wschodem)-walki Genui z Wenecją b)Hanza (M. Bałtyckie)-związek miast z Lubeką na czele zmonopolizował handel Europy Zachodniej(Holandia, Anglia) ze Wschodnią(Polska, Rosja, Niemcy)-zwalczano Duńczyków, Norwegów, Holen. c)N-S(łączenie powyższych) - jarmarki, szlak bursztynowy Handel: -potępiany przez Kościół (zajmowali się nim więc Żydzi) - doktryna kanoniczna -Tomasz z Akwinu(XIIIw. ) dopuścił zysk kupiecki z ceny godziwej -pierwszy bank - w Wenecji 1156r. weksel, kredyt, lombard -popyt na pieniądz (srebry-obrót wewnętrzny, złoty-handel międzynarodowy) 10. Stanowy podział społeczeństwa feudalnego Stany: -duchowny (otwarty, kultura, oświata, handel, krucjaty) -rycerski (zamknięty, walka, administracja, moralne ideały, ziemia=władza) -mieszczański(raczej otwarty)