Pobierz Historia Gospodarcza 17-32 - Notatki - Historia i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity! Historia gospodarcza „Dobry ekonomista to artysta” I. Historia gospodarcza powszechna 17. Teoria i praktyka merkantylizmu w Europie zachodniej Merkantylizm nie jest systemem ekonomicznym jedynie zbiorem poglądów. Twórcy i przedstawiciele: Jean Bodin, Antoni Montchretien, Jean Colbert, Barthelemy de Laffemas(Francuzi), Tomasz Mun, Tomasz Gresham, Daniel Defoe, William Petty(Anglicy) Założenie: o bogactwie kraju decyduje zapas kruszców(bulionizm-hiszpański monetaryzm), ale nie zdaje to egzaminu ponieważ kruszce wyciekają poprzez import; dlatego celem powinien być dodatni bilans w handlu zagranicznym aby to osiągnąć należy: -stosować protekcjonizm celny i ochraniać własnych producentów -popierać produkcję krajową -dążyć do autarkii gospodarczej (samowystarczalności) -popierać kolonializm(podnoszą prestiż i potęgę państwa), wzrost potęgi gospodarczej państwa -popierać przyrost ludności=polityka pronatalistyczna(prorodzinna?) -aktywnie kształtować konsumpcję ludności(zmniejszać aby wzrosły inwestycje) -aby uzyskać powyższe niezbędna jest polityka unifikacyjna(jeden system miar, wag, podatkowy; dobra poczta, system dróg i kanałów) Merkantylizm: -przemysłowy(kolbertyzm we Francji) najpełniej -handlowy(Anglia i Holandia) w tych państwach -kameralizm(Rosja, Austria, Prusy w XVIIIw. - odmiana merktantylizmu opierająca się o dobry system podatkowy, silnego monarchę, ograniczoną konsumpcję ludności i oszczędność) Francja przez wojny i słaby system podatkowy marnotrawi zyski, Anglia natomiast przeciwnie-rozwija się. 18. Rozwój gospodarczy Francji w XVII-XVIIIw. a)kolonie: Jacques Cartier w 1535 dociera do Kanady, w poł. XVII Francuzi opanowują Luizjanę, na Antylach posiadają: Gwadelupę, Martynikę i Grenadę. Kompania Wschodnioindyjska(1665) forty na wybrzeżu i handel z Persją. Od poł. XVIII Francuzi zostają wyparci z Indii i Kanady przez Anglików. b)merkantylizm francuski-Ludwik XIV potrzebował pieniędzy na dwór i wojny-Jean Colbert zostaje ministrem finansów. Polityka przemysłowa-protekcjonizm celny i zakładanie manufaktur z udziałem kapitału państwowego(jedwabnictwo w Lyonie, art. luksusowe) Poparcie dla rozwoju winnic, hodowli koni, budowie dróg i kanałów(Langwedocki). Zyski były jednak marnotrawione przez Ludwika XIV na dwór i wojny o supremacje europejską. Na inwestycje potrzebne były pieniądze-John Law w 1716 zakłada Bank Emisyjny w Paryżu; brak pokrycia dla banknotów - krach w 1720. 19. Zmiany gospodarcze w Europie środkowowschodniej w XVIIIw. (Rosja, Austria, Prusy; kameralizm) Kameralizm patrz merkantylizm; stosowany przez Rosję, Austrię i Prusy przyczynił się do wzrostu znaczenia tych państw. a)Rosja-w ciągu XVIIw. opanowuje Syberię, eksport do Europy jedynie przez zamarzający port w Archangieslku. Pańszczyzna w maksymalnym wymiarze(przywiązanie chłopa do ziemi i właściciela-chłop był tylko „duszą”). Reformy Piotra I (1689-1725): -konsekwentny merkantylizm: rozwój hutnictwa, sztoczni, budowa kanałów, portów, cła protekcyjne -nowy, sprawny system podatkowy(tępienie luksusu), tabela rang w wojsku i administracji -import technologii z Zachodu, rozwój przemysłu wojennego i nauki -rozwój miast(Moskwa, Petersburg), eksport na Zachód zboże, drewno, len, konopie, żelazo przez Bałtyk -uzależnienie cerkwi od państwa -dostęp do Bałtyku i założenie Petersburga po wygranej wojnie północnej ze Szwecją -wygrana wojna z Turcja dostęp do Morza Azowskiego i Czarnego; ekspansja zakaukaska -wpływy w Polsce b)Austria za Marii Teresy(1740-1780) i Józefa II (1780-1790) Reformy józefińsko-terezjańskie: -skrajny system protekcyjny, nawet prohibicyjny(zakaz importu)-rozwój rodzimego przemysłu -reformy chłopskie-zniesienie poddaństwa, sądownictwa patrymonialnego -akcja kolonizacyjna(Węgry, Galicja, Bukowina) c)Prusy za rządów Fryderyka II Wielkiego (1740-1786) - kameralizm Johanna Justi’ego -rozwój handlu i manufaktur na potrzeby wielkiej armii -kolonizacja z zewnątrz osuszanie bagien, budowa kanałów -zmniejszenie poddaństwa chłopów w dobrach państwowych -powiększenie zaludnienia, armii i terytorium o Śląsk i I zabór 20. Istota i główne cechy systemu kapitalistycznego; przesłanki w Europie Brak dokładnej definicji kapitalizmu. Przejście od feudalizmu do kapitalizmu-główny czynnik=pierwotna akumulacja kapitału: -dochody z ziemi inwestowane w handlu i kredycie -procesy koncentracji ziemi u wielkich właścicieli kosztem chłopów - indywidualne rozporządzanie ziemią -eksploatacja kruszców szlachetnych w koloniach -handel kolonialny-monopol spółek i rabunkowa eksploatacja -spekulacje papierami wartościowymi -pożyczenie państwu pieniędzy na procent-dług publiczny -hasło oszczędności jako cnoty i postawy życiowej burżuazji Cechy kapitalizmu: -nagromadzony kapitał w postaci czynników produkcji(ziemia, praca) i środków na opłacenie tych czynników do osiągania zysku -produkcja na zbyt-celem jest zysk -praca jest też towarem, najemnik jest wolny osobiście - brak poddaństwa -prywatna zaradność i konkurencja wytwórców(tzw. „duch burżuazyjny”) -inwestowanie w celu zysku-rozwój produkcji, rozwój gospodarczy kraju Przesłanki w Europie: -hutnictwo(wielkie piece i wykorzystanie węgla kamiennego -przejście do nakładu następnie do manufaktury(podział pracy) -sukiennictwo(Anglia, Niderlandy), hutnictwo(Anglia, Niemcy), stocznie(Holandia, potem Anglia) -merkantylizm, potem liberalizm gospodarczy - popieranie i zainteresowanie przemysłem 21. Rewolucja przemysłowa w Anglii (1760-1830) - geneza, etapy Rewolucja przemysłowa: przełom techniczny, ekonomiczny oraz zmiany społeczne Geneza: -wysoka kultura techniczna, skłonność do innowacji -nagromadzenie kapitału(patrz pierwotna akumulacja) -postęp w rolnictwie(dużo żywności i wolnej siły roboczej -dobra sytuacja surowcowa i rynek zbytu(łatwa i opłacalna produkcja) -rozwój nauki i techniki -stabilny ustrój, spokój wewnętrzny -rozwinięty system bankowy, ubezpieczeniowy -wzrost produkcji musiał się odbyć poprzez postęp techniczny Etapy: a)mechanizacja włókiennictwa-czółenko latające Johna Kaya (1733)-tkanie -spinning jenny Jamesa Hargreavesa (1764)-przędzarka mechaniczna -rama wodna Roberta Arkwrighta - udoskonalenie przędzarki -mechaniczny warsztat tkacki Edmunda Cartwrighta (1787) -nanoszenie wzorów(tkaniny żakardowe)-Jacquard (1804) b)przełom w hutnictwie i obróbce żelaza-1735 Abraham Darby - koks -1784 Henry Cort - puddlingowanie(mieszanie w wielkim piecu, walce mechaniczne) -1798 Maudsley - obrabiarki c)maszyna parowa-machina ogniowa Savary’ego(1698) i Tomasza Newcoma(1712) -wielokrotne udoskonalenie powyższych 1769 James Watt -1781 Watt udoskonala jeszcze swoją maszynę (do prac obrotowych) d)transport-1807 parowce Robert Fulton -1814 George Stephenson - pierwsza lokomotywa (szyny były wcześniej) -1825 pierwsza kolej żelazna pomiędzy Stockton i Darlington -1830 Liverpool z Manchesterem -1838śruba okrętowa Skutki rewolucji: -wzrost zapotrzebowania na węgiel, masowa produkcja -wzrost znaczenia Anglii -urbanizacja, nowe ośrodki przemysłowe i rotten boroughs, nowa klasa społeczna- proletariat -nowy ruch społeczny luddyści (burzyciele maszyn) - stłumiony 22. Przemiany społeczno-polityczne w Europie i w Ameryce (1750-1815) a)oświecenie-racjonalizm, empiryzm, liberalizm-John Lock, Jan Jakub Rousseau(umowa społeczna), Karol Montesquieu(trójpodział władzy), Denis Dideort i Jean d’Alembert(encyklopedia), Wolter(historia społeczeństw i cywilizacji) b)rewolucja amerykańska(1776-1783)-najpierw więźniowie(tzw. „białe niewolnictwo”), potem „ojcowie pielgrzymi”, odrębna świadomość(T. Jefferson, B. Frankin), tłumienie rozwoju stanów przez Anglię, opłaty stemplowe-1773 bostońskie picie herbaty 4 VII 1776-Deklaracja Niepodległości(hasło Tomasz Paine, wykonanie Tomasz Jefferson, uchwalona przez Kongres Kontynentalny w Filadelfii). Zwycięstwo pod Yorktown 1781, pokój paryski 1783, 1787-konstytucja Stanów(republika, federacja, prezydencka). Rozwój na zachód od Appalachów rolnictwa farmerskiego o charakterze kapitalistycznym. Waszyngton popierał przemysł. c)rewolucja francuska(1789-1799)-stosunki feudalne hamują postęp i burżuazję(stan trzeci)-reglamentacja królewska, monopole państwowe, cechy. Ideologia oświecenia sprzyjała rewolucji. 1789: -14 VII-zdobycie Bastylii-początek; 26 VIII-Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela, 3 IX-konstutucja, nowa administracja, cenzus wyborczy. Reformy jakobinów: konfiskata dóbr kościelnych, rojalistów, zdrajów. świeckie powszechne szkolnictwo, oddzielenie kościoła od państwa, zniesienie powinności feudalnych, wolność zawodu i działalności przemysłowej-wzrost znaczenia burżuazji. d)okres napoleoński(1799-1815)-1800 Bank Francuski, rozwój przemysłu cukierniczego(buraki zamiast trzciny od Anglików) -1803-sprzedaż Luizjany USA -1804-kodeks cywilny(wolność, równość, prawo własności) -1806 blokada kontynentalna Anglii -1807 koniec poddaństwa chłopów w Europie środkowowschodniej -1815-upadek Napoleona, kongres wiedeński 23. Postawy teoretyczne i praktyka liberalizmu gospodarczego w Europie w XIX wieku a)teoria-fizjokratyzm Franciszka Quesnay-1758 Tablica ekonomiczna; porządek naturalny, prawa ekonomii, rolnictwo