Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Historia Gospodarcza 33-48 - Notatki - Historia, Notatki z Historia

Notatki z zakresu historii dotyczące rozwoju gospodarczego Niemiec, USA, Japonii (1870-1914) i ożywienia w gospodarce światowej; etapy rozwoju gospodarczego ZSRR w latach 1917-1941.

Typologia: Notatki

2012/2013

Załadowany 12.07.2013

xena_90
xena_90 🇵🇱

4.7

(123)

394 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Historia Gospodarcza 33-48 - Notatki - Historia i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity! Historia gospodarcza „Dobry ekonomista to artysta” I. Historia gospodarcza powszechna 33. Rozwój gospodarczy Niemiec, USA, Japonii(1870-1914); czynniki wzrostu gospodarczego a)Niemcy-zjednoczenie polityczne(1871), przyłączenie Alzacji i Lotaryngii, olbrzymia kontrybucja od Francji(kapitał inwestycyjny), grynderka(ruch zakładania spółek), chłonny rynek zbytu na wsi, przyrost naturalny, protekcjonizm celny, zamówienia zbrojeniowe, badania naukowe - rozwój techniki, rozwój floty, bankowości i ubezpieczeń; nieduża emigracja do USA. Sprawna administracja, stawianie na jakość, tradycyjna, ale stwarzająca szanse oświata -po 1873 niezwykły rozwój; przemysły nowoczesne elektrotechniczny i chemiczny także rolno-spożywczy i włókienniczy. Monopolizacja(Reńsko-Westfalska wspólnota węgla i stali, AEG, IG Farben). 1913r. - wyprzedzenie Wlk. Brytanii(II miejsce w świecie po USA). Rolnictwo opierało się na wielkiej własności rodzin junkierskich, wydajne i dobrze zaopatrzone technicznie. b)USA-wielkie bogactwa naturalne(węgiel, ropa, rudy), imigranci z Europy i Azji. 1894-pierwsze miejsce na świecie w produkcji przemysłowej. Postęp techniczny i zastosowanie naukowej organizacji pracy - rozwój wszystkich gałęzi przemysłu. Rozwój monopoli (1870-Standart Oil Trust(potem Company) Johna D. Rockefellera, J. P. Morgan United Steel Corporation, International Harvester Company, 1903-Ford Motor Company - Henrego Ford). 1890-Sherman Act prawo antytrustowe omijane przez tworzenie holdingów. Rolnictwo-Południe bawełna i tytoń(obudowa po wojnie), Zachód -pszenica, kukurydza, bydło. I potęga gospodarcza świata. c)Japonia od 1638 izolacja, polityka „zamkniętych drzwi” (z wyj. Holendrów w Nagasaki) szogunów z dynastii Tokugawa 1854-Matthew Perry przypływa do Japonii(z eskadrą okrętów wojennych) - USA nawiązuje kontakty z Japonią. 1867-obalenie szoguna, rządy cesarza Mutsuhito - epoka oświecenia(meidżi) Lata 70’ - reforma administracji, oświaty i armii (w duchu pruskim) Zlikwidowano system feudalny(bunty samurajów) - reforma rolna na wzór zachodnii; 1889-konsytucja Wielkiego Cesarstwa Japonii(władza absolutna cesarza z pozorami demokracji parlamentarnej) Rozwój floty, przemysłu lekkiego(sukienniczy, bawełniany, jedwabniczy), ciężkiego (surowce z Chin i Korei)-początkowo duża rola państwa. Wyzysk siły roboczej(kontrola urodzeń w celu zapewnienia jej dopływu), monopolizacja(zaibatsu)-Mitsui, Mitsubishi, Sumitomo. Tempem wzrostu przewyższa wiele krajów europejskich. 34. Ekonomiczne przyczyny i konsekwencje pierwszej wojny światowej a)przyczyny - głównie ekonomiczne sprzeczności mocarstw kolonialnych(w Afryce i Azji), antagonizmy o granice(Niemcy i Francja, Austria i Serbia, Niemcy i Rosja), nacjonalizm i zbrojenia („zbrojny pokój”), zamach w Sarajewie - pretekst(1882-trójprzymierze, 1904-Ententa - znacznie wcześniej dążono ku wojnie np. kryzysu marokańskie i wojny bałkańskie) b)przebieg a gospodarka-wojna pozycyjna wymagała dużego zaangażowania gospodarki(długotrwały charakter)-wojna materiałowa, mobilizacja na dużą skalę=wolny wzrost, zatrudnienie kobiet; nie udał się niemiecki plan(blitzkrieg) -wojna maszynowa-czołgi(‘16), samoloty, działa, gazy bojowe, łodzie podwodne, lotniskowce, balony -blokada morska państw centralnych(nieprzełamana w V 1916 - bitwa jutlandzka), zajęcie niemal całych kolonii niemieckich przez Anglików, Francuzów i Japończyków, przyłączanie się do Ententy Włoch(‘15), Rumunii(‘16), USA(‘17), Chiny i państw amerykańskich(‘17-’18), wielki zasięg działań, olbrzymie zaangażowanie środków przemysłowych i ludzkich -konwersja gospodarki na potrzeby wojenne(pierwsze Niemcy od Hindenburga)-mobilizacja gospodarki, priorytetowy przemysł zbrojeniowy, przymus pracy, trudności w rolnictwie, militaryzacja przemysłu, rekwizycje, państwowa kontrola zatrudnienia, cen i płac, zakaz strajków, system kartkowy, brak materiałów, nastroje pacyfistyczne i rewolucyjne wśród robotników, olbrzymie straty w wyniku działań wojennych(ludnościowe-front+choroby, materialne-rolnictwo, pśrednie-rabunkowa eksploatacja lasów i węgla, żegluga sparaliżowana przez U-booty niemieckie-nieograniczona wojna podwodna od 1917) -z punktu widzenia gospodarczego państwa centralna były przegrane od początku(2: 1, Ententa 51% produkcji światowej i 57 mld$; centralne-19% i 24 mld$) c)skutki-system wersalski(obarczenie Niemiec winą), Liga Narodów, reparacje obciążające Niemcy-okupacja zagłębia Ruhry -zmiany terytorialne(Republika Weimarska-strata kolonii, rozpad Austro-Węgier, nowe państwa-Polska, państwa bałtyckie, Finlandia, Węgry, Czechy, SHS-od 1929 Jugosławia, Irlandia od 1921), rewolucja w Rosji(‘17), próby na Węgrzech(Bela Kun na 4 miesiące stworzył republikę rad), rewolucje republikańskie w Austrii, Finlandii i Turcji(Kemal Pasza-Ataturk), wzrost potęgi USA(z dłużnika wierzycielem państw europejskich, niezniszczone wojną i nie przestawiły gospodarki), korzyści dla państw neutralnych (Szwajcaria, Szwecja, Holandia, Hiszpania), kryzys rekonwersji(Mussolini u władzy). 35. Gospodarka światowa w latach wychodzenia z wojny(1918-1924) Kryzys rekonwersji: Anglia-recesja i bezrobocie, dłużnikiem z wierzyciela; Francja-najbardziej zadłużona, zniszczenia północnej części kraju odzyskała Alzację i Lotaryngię; Kryzys we Włoszech dojście faszystów do władzy(‘22); Niemcy-utrata części terytorium, świadczenia rzeczowe(oddanie części floty), reparacje, okupacja zagłębia Ruhry(I ‘23 za niepłacenie), demilitarycja Nadrenii, redukcja armii, strata wszystkich kolonii, umiędzynarodowienie dróg wodnych; USA-wzrost produkcji, rozwój stoczni, dodatni bilans w handlu zagranicznym, wierzyciel państw europejskich, wpływy na Pacyfiku i Dalekim Wschodzie; Japonia-rozwój gospodarki, umocnienie się w Chinach; „białe dominia” Wlk. Brytanii(Kanada, Austalia i Nowa Zelandia)-rozwój rolnictwa(Europa kupuje żywność) i początki inwestowania w przemysł, podobnie Indie i Ameryka południowa. Europa środkowa i południowa-parcelacja ziemi obszarników, przyspieszenie budowy kapitalizmu w rolnictwie, korzystnie w krajach z mniejszościami i własnością cudzoziemców (Czechosłowacja, Rumunia, rep. nadbałtyckie), mniej korzystnie gdzie indziej(Polska-’25, Finlandia) Inflacja w Europie-odejście od pieniądza złotego na rzecz papierowego, dodatkowa emisja(inflacja)-Niemcy, Austria, Węgry, Polska i rep. bałtyckie, niekorzystne dla posiadaczy drobnych oszczędności i pracowników najemnych, korzystne dla państwa-pozbycie się długu wewnętrznego(zwrot w walucie zdeprecjonowanej) i dla eksporterów(premia inflacyjna). Anglia przywraca przedwojenną wartość funta szterlinga, Francja i Włochy uciekają się do dewaluacji. Reformy walutowe w Austrii(‘23 Bank Narodowy zamiast zdewaluowanych koron-szylingii; ’22-zakaz anschlusu na 20 lat, pożyczka od Ligi Narodów). W Niemczech hiperinflacja-korzystne dla przemysłu i rolnictwa(pozbycie się długów), spadek płacy realnej-niepokoje społeczne. Hjalmar Schacht(prezes Banku Rzeszy i komisarz walutowy)-’23 „marka rentowa”=1mln papierowych. ’24-przywrócono parytet złota i określono rozmiary emisji- zahamowanie inflacji 36. Ożywienie w gospodarce światowej (1924-1929) -stabilizacja polityczna(‘25-Locarno, ’26-Niemcy w Lidze), postępy w odbudowie, w Indiach zaczyna działać Mahatma Gandhi -postęp techniczny(powszechność silnika elektrycznego, radiotelekomunikacja, gramofon, ’26-telewizja, ’28-film dzwiękowy, powstanie wielkich wytwórni kinowych, benzyna syntetyczna), mechanizacja i racjonalizacja pracy(taśma-obniżenie cen)-wzrost wydajności pracy; rozwój przemysłu: samochodowego, lotniczego(Charles Lindbergh przelatuje nad Atlantykiem w ‘27), chemiczny i elektryczny. Umacnianie się monopoli znanych wcześniej. Wykorzystanie produkcji wojskowej dla celów cywilnych podczas rekonwersji. Niemcy: -plan Dawesa i plan Younga(rozkład reparacji niemieckich, ich odroczenie i uzyskanie całkowitej suwerenności przez Niemcy) -układ z Rapallo(dogadanie się z ZSRR w ‘22-zrzeczenie się wzajemnych roszczeń) -napływ kapitału amerykańskiego(w ‘28-Niemcy znów drugą potęgą gospodarczą świata), wzrost dochodu narodowego, świadczeń socjanych, ‘24 -’29 - złote lata USA-boom gospodarczy(kieruje H. C. Hoover w rządzie Calvina Coolige’a - „interesem Ameryki jest interes”) Japonia, Francja, Włochy, Szwecja, Belgia, Czechsłowacja-rozwój(Japonia 5 razy, reszta 60-40% ‘29 w stosunku do ‘13) Wlk. Brytania: -brak modernizacji, wysokie bezrobocie(‘26-strajk górników, węgiel ze Skandynawii i z Polski, ’29 poziom z ‘13) Sztuczna „prosperity”: -stabilizacja polityczna, rozwój gospodarczy-myślano, że będzie to trwało wiecznie(Niemcy ‘28 -pakt Brianda- Kelloga o wyrzeczeniu się agresji jako środka w polityce, ’29-Gustaw Stresemann minister spraw zagranicznych Republiki Weimarskiej - pokojowa nagroda Nobla. -inwestycje na kredyt, coraz większe zadłużenie, mniejszy przyrost-mniejszy popyt, niskie ceny w rolnictwie- nadprodukcja w przemyśle już na początku ‘29 37. Przyczyny, przebieg i skutki wielkiego kryzysu 1929-1933 a)przyczyny-cykl koniunkturalny Juglara, nadprodukcja, nadmiar kredytów w okresie ‘24-’29 zwłaszcza konsumpcyjnych(zbytnia łatwość dostępu do kredytów, wywindowanie ceny akcji znacznie przekraczające ich rzeczywistą wartość rozkwit boom kry zy s depresja Cy kl koniunkturalny nadprodukcja ograniczenie bezrobocie malejący popy t produkcji Samonapędzanie się kryzysu b)przebieg - do 29 X ‘29 hossa na giełdach; krach na Wall Street w ten dzień, spadek cen akcji=sprzedaż akcji=spadek cen(ceny lecą na łeb, szyje i wszystko inne). Kryzys: -obiął całą gospodarkę -trwał kilka lat(długotrwałość) -głęboko oddziaływał(wszystkie działy gospodarki, skutki demograficzne i polityczne), rynek sam z niego by nie wyszedł -szerokim zasięgiem geograficznym-wszystkie kapitalistyczne kraje świata(jedynie w ZSRR nie było kryzysu) -największy kryzys w historii Spadek produkcji przemysłowej: świat-33%, Ameryki-50%, Europa-35 %, Azja-10%, Niemcy-57%, USA, Polska-46%, Kanada-42%, Czechsłowacja-40%; szybciej spada produkcja dóbr inwestycyjnych niż konsumpcyjnych. Olbrzymie bezrobocie-Niemcy 43%, USA- 27%, co wywoływało spadek zarobków(patrz samonapędzanie się kryzysu), bezrobocie nie dotykało pracowników dobrze wykwalifikowanych. Wzmocnienie się monopoli(ceny minimalne dyktowane przez monopolistów-państwo próbowało walczyć, ale monopole dawały dochód z eksportu) Kryzys w rolnictwie: -gdy ceny spadały rolnicy starali się produkować wiecęj, co wywoływało dodatkowy spadek cen, nożyce cen - szybciej spadały ceny artykułów rolnych niż przemysłowych. Zubożenie wsi przedłuża kryzys, podaż głodowa(ograniczenie konsumpcji aby tylko sprzedać), masowe niszczenie zapasów i zbiorów. Kryzys w handlu zagranicznym, walutowy i bankowy: -spadek obrotów w handlu zagranicznym, dumping(sprzedaż poniżej cen światowych lub nawet poniżej kosztów) spowodował neoprotekcjonizm, ograniczenie importu-powszechna taryfa celna, umowy o zrównoważonej wymianie(umowy clearingowe) lub o wzajemnych ulgach i przywilejach(kraje korony brytyjskiej). Koniec waluty złotej(pokrytej w złocie) i pozłacanej(pokrytej przez waluty złote), ’31-zawieszenie wymienialności funta na złoto, ’33-dolara; obniżenie parytetu złota. Próby bronienia się przed kryzysem deflacją(wysoka wartość poprzez obniżanie emisji pieniądza)-drogi kredyt i zastój gospodarczy. Deficyt budżetowy państw, niewypłacalmość i upadek banków(‘31-Kreditanstalt)-upadek systemu bankowego, zmniejszenie ilości godzin pracy pomoc społeczna Skutki: -demograficzne(zmniejszenie się liczby małżeństw i spadek przyrostu naturalnego -skrajności(uznano kres kapitalizmu-faszyści-Włochy, Niemcy, Austria, Rumunia, Bułgaria; komuniści-niemiccy Ernst Thalmann) -korporacjonizm i solidaryzm społeczny głoszony przez kościół - ‘31(Portugalia Salaraza, Włochy Mussoliniego, faszyści) azjatykiej, Japonii po odbudowie, Indii wyzwolonych przez Gandhiego, Chin i Tajwanu), pomoc UNRRA(2, 36$mld) dla Europy, demobilizacja gwałtownej przestawienie się na potrzeby cywilne i wyprzedaż sprzętu wojskowego, zbrojenia(zwłaszcza atomowe) pochłaniają duże ilości środków, które mogły by być lepiej spożytkowane. 42. Rozwój gospodarczy państw bloku radzieckiego w latach 1945-1955 a)ZSRR-nabytki terytorialne(rep. bałtyckie, część Finlandii, Besarabia i Bukowina, Ukraina Zakarpacka, Prusy Wschodnie, kresy wschodnie, Kuryle i południowy Sachalin)+wpływy na wschód od Łaby; ’46-susza na Ukrainie, Mołdawii, Powołżu; ’46-’50- odbudowa kraju(czwarta pięciolatka)-wykorzystanie reparacji i siły jeńców wojennych; rekonwesja przemysłu, słaby rozwój rolnictwa-kolektywizacja w rep. nadbałtyckich oraz w zachodniej Białorusi i Ukrainie; ’51-’55(piąta pięciolatka)-autarkia gospodarcza-embargo strategiczne Zachodu, zagospodarowanie Syberii, Azji Środkowej, terenów północnych i dziewiczych- przekształcenia przyrody, nadal niedobór żywności; 5 III ‘53-Stalin umiera(koniec kultu i polowania na czarownice), odwilż polityczna, Nikita Chruszczow(początkowo triumwirat Beria-Malenkow-Mołotow) u władzy-koniec terroru(ale Berię skazał), rehabilitacja ofiar czystek, zwolnienie z łagrów-destalinizacja; skrócenie tygodnia pracy, zwiększenie płacy minimalnej, przyspieszenie budownictwa mieszkaniowego. b)przemiany polityczne i gospodarcze-’44-’48 przejęcie władzy przez komunistów w Europie środkowej-demokracje ludowe(aktywizacja lewicy w czasie okupacji niemieckiej, radykalizacja nastrojów ludzi po wojnie-zmiany w stosunku do rządów przedwojennych, obecność Armii Czerwonej, brak zainteresowania ze strony Zachodu), XI ‘45-Tito wygrywa wybory w Jugosławii (rzeczywiste poparcie) i ma wpływy w Albanii, w Bułgarii rozbili partię chłopską(‘46-w referendum Bułgaria miała być republiką, ’47-demokracją ludową, Gieorgi Dymitrow); na Węgrzech przegrali wybory z Partią Drobnych Rolników(Ferenc Nagy), ale opanowali ministerstwo spraw zagranicznych i podobnie jak w Rumunii ścigano „przestępców wojennych” - ‘47 opanowali władzę(m. Rakosi); w Rumunii Petru Groza przeprowadził szybką i korzystną dla chłopów reformę rolną, dzięki czemu w ‘46 komuniści wygrali wybory w ‘47 król abdykował; w Czechsłowacji rządził emigracyjny premier Edward Benesz, w ‘46 wygrali komuniści(uczciwie). Klement Gottwald premierem, ’48 zamach stanu, nowa konstutucja, wybory-demokracja ludowa; ogólnie-rozbicie patrii chłopskich najczęściej przez zfałszowane wybory(poza Czechami i Jugosławią), związanie z Moskwą, ’47-Kominform-zjednoczenie partii robotniczych pod sztandarem komunistów, ’48-rozłam między ZSRR a Jugosławią, stalinizm-likwidowanie i aresztowanie nawet własnych działaczy (Dżunew w Bułgarii, Rajek na Węgrzech, Slanski w Czechsłowacji, Gomułka w Polsce). Przemiany gospodarcze: reforma rolny rolne o charakterze antyfeudalnym i antyfaszystowskim(likwidacja warstwy ziemiańskiej, częściowa poprawiona struktura rolna, w większości byłt to jednak gospodarstwa za małe, część ziemi przejęło państwo), nacjonalizacja(likwidacja prywatnej własności środków produkcji i przejęcie ich na własność społeczną-likwidacja kapitalistów, etatyzm, upaństwowienie przemysłu, transportu, bankowości, handlu również zagranicznego), rekonwersja i odbudowa powojenna(pomoc radziecka i UNRRA=Administracja Narodów Zjednoczonych do Spraw Powojennej Odbudowy), planowanie gospodarcze(5 lat-Jugosławia, 3 lata Polska i Węgry, 2 lata Czechosłowacja i Bułgaria, roczne w NRD i Rumunii), ’49-Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej=RWPG(ZSRR, Bułgaria, Czechsłowacja, Polska, Rumunia, Węgry potem Albania i NRD)-rozbudowa wzajemnej bazy przemysłowej i handlu zagranicznego=słuzy gospodarczej i politycznej jedności bloku wschodniego c)rozwój gospodarczy-industrializacja(przemysł ciężki)-model radziecki(autarkia, wyrzeczenia ze strony ludności) a nie model angielski(przejście od lekkiego przemysłu do ciężkiego), plany 5-letnie, forsowny przemysł obronny, ’50-’53 rozwój bazy paliwowo- energetycznej, produkcja stali i wtsokie inwestycje w przemyśle, akumulacja obniża konsumpcję; ’53-’55 napięcia wewnątrz krajów (Berlin-’53) i odwilż, więcej na lekki i rolnictwo-poprawa konsumpcji), wysoki wzrost przemysłowy, kartki i obowiązkowe dostawy- kryzys rolnictwa, gorsze rozwiązania radzieckie(izolacja od Zachodu), zmiana struktury społecznej i gospodarczej, rewolucja kulturalna i oświatowa; w ‘48 Kominform-kolektywizacja rolnictwa(wzrost w ZSRR wynikał z ekstensifikacji upraw), opór na Węgrzech i w Polsce, przymusowe zakładanie spółdzielni, katastrofa dla rolnictwa przymusowe dostawy od ‘51, w ‘53 zmniejszony wykorzystanie wsi, w ‘55-’56 zrezygnowano z kolektywizacji wogóle. d)postępy w Azji-rewolucja chińska-’49 ChRL z Mao Tse-tungiem na czele-Kuomintang z Czang Kaj-szekiem ucieka na Tajwan po trzyletniej wojnie(pomoc ZSRR jednym, USA drugim); ’48 dwie Koree: połnocna(Kim Ir Sen) i południowa(Li Syng-man), granica na 38 równoleżniku, liczne incydenty wojskowe aż w ‘50 wojska Korei północnej(pomoc radziecka) atakują południową-interwencja ONZ(głównie Amerykanie)-pod koniec ‘50 głównodowodzący Douglas MacArthur prawie dociera do granicy chińskiej, „ochotnicy chińscy” odrzucają Amerykanów na 38 równoleżnik, wojna pozycyjna do ‘53 rozejm z inicjatywy Eisenhowera, wzrost w państwach kapitalistycznych, trudności w komunistycznych. Duże straty-ok. 1mln Koreańczyków, 250tys. Chińczyków i 40tys. Amerykanów 43. USA i państwa kapitalistyczne w latach 1945-1955 a)USA-wzrost gospdarczy rozwój techniczny(bomba atomowa, DDT, penicylina, radar, masy plastyczne)-przywództwo w świecie kapitalistycznym. ’46-„żelazna kurtyna”(Churchill w Fulton), doktryna Trumana(Kennana)=powstrzymywanie komunizmu, 5 VI ’47- plan Marshalla(13mld$)-nadzór amerykański nad wykorzystaniem pieniędzy w praktyce usunięcie komunistów z rządu(Francja i Włochy); ’48-’49-kryzys berliński, most powietrzny, ’49-powstanie RFN(chadecja z Adenauerem), NRD(SED), IV ‘49- NATO(Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Wlk. Brytania, Włochy, Kanada i USA, ‘52- Grecja i Turcja, ’55-RFN)-socujsz obronny. ’49-ZSRR ma już bombę atomowa(proces i skazanie na śmierć Rosenbergów), ’55- bomba wodorowa USA(projekt Panda) i ZSRR. V ‘55-Układ warszawski. ’55-neutralność i koniec okupacji Austrii. Okres rekonwesji i demobilizacji-wysoka nadprodukcja-plan Marshalla tworzy rynki zbytu w Europie, wysoki przyrost naturalny(baby-boom), interwencjonizm gospodarczy(pośrednie środki zarządzania-indirect planning), wzrost znaczenia monopolizacji(wielka trójka-3 koncerny z Detroit kontrolujące produkcję stali i aluminium), zbrojenia(boom koreański) b)Wlk. Brytania-Clement Attlee z lauborzystów, podniesienie poziomu życia pracowników najemnych, państwo dobrobytu, nacjonalizacja Banku Anglii, produkcje gazu, węgla, elektryczności, koleje i lotnictwo cywilne; dobra koniunktura podczas wojny koreańskiej od ‘55 znów konserwatyści ale bez większych zmian w gospodarce; koniec imperium kolonialnego c)Francja-’45-wygrana lewicy-de Gaulle premierem, ale podaje się do dymisji, ’46-wygrywa chadecja, kierownicza rola państwa i plannowania gospodarczego, plan Monneta(rozbudowa przemysłu wydobywczego stali, cementu, energii elektrycznej). Nacjonalizacja (‘44-’47)-lotnictwa i przemysłu lotniczego, węgla i Renaulta. Ważne stały się zbrojenia-wojna w Indochinach. d)Włochy-’46 wygrywa chadecja, zła sytuacja gospodarcza(ubogie rolnictwo, brak rozwiniętego przemysłu różnice regionalne), interwencjonizm państwowy(banki i monopole), rozwój w ramach planu Marshalla tak, że w 50’ miano cudu gospodarczego, ’54- uregulowanie sprawy Triestu e)RFN-zaraz po wojnie wielki zastój gospodarczy, czarny rynek, zniszczenia, plan Marshalla, reforma walutowa 18 VI ‘48 Ludwiga Erharda-wymiana zdewaluowanej marki na nową, premiująca kapitał produkcyjny(majątek zecowy i akcje 1: 1, natomiast dyskryminująca kapitał pieniężny(100: 6, 5)-potężny wpływ na inwestycje+plan Marshall=boom inwestycyjny-”niemiecki cud gospodarczy”, Erhard jako minister gospodarki Adenauera głosił neoliberalizm, przy czym państwo nie pozostawało bierne-wzrost produkcji i konkurencyjność-olbrzymi wzrost eksportu towarów przemysłowych f)Japonia-na wzór Niemiec(4xD)-zmiany w Japonii, ’47-konstytucja demokratyczna Japonii, trudne początki zniszczenia, utrata kolonii i przyjęcie repatriantów; zmiana stanowska USA po zwycięstwie Mao w Chinach; ’52-Japonia suwerenna; wojna koreańska rozwija kraj g)integracja europejska-głoszona przez Schuman(Francuz), Adenauera i de Gasperi(premier Włoch). ’46-unia celna państw Beneluksu, ’48-Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej(państwa z planu Marshalla), ’50-plan Schumana(kontrola produkcji węgla i stali Francji i RFN)=‘51 Europejska Wspólnota Węgla i Stali(Francja, Włochy, RFN i Beneluks) 44. Główne problemy gospodarcze w ćwierćwieczu 1955-1980 a)rewolucja naukowo-techinczna-(pojęcie wprowadził w ‘39 John Bernal)rozwój naukowy i postęp techinczny-rozwój sił wytwórczych, nowe metody wytwarzania-automatyzacja(ważnymi składnikami rozwoju są elektronika i cybernetyka), wykorzystanie energii jądrowej(od ‘54 w ZSRR) spowolonione po katastrofie w Czarnobylu(IV ‘86), masowe wykorzystanie ropy naftowej i gazu ziemnego, rozwój telekomunikacji(‘62-łaczność satelitarna) i mikroelektroniki(‘72-kieszonkowy kalkulator, komuputery osobiste i profesjonalne-’79 rewolucja informatyczna IBM’a)-elktronika kwantowa i nadprzewodnictwo w wysokich temperaturach(‘86)-sondy kosmiczne, TV Sat, światłowody, magnetowidy, płyty CD(‘82). ‘52-Watson i Crick-odkrycie struktury DNA, ’72- biotechnika(inżynieria genetyczna)-biologia przemysłowa pozwala na rozwiązanie problemów żywnościowych i energetycznych. USA-dzięki Wernerowi von Braunowi(konstruktor V-1 i V-2 w niewoli) rozwój techniki rakietowej. 4 X ’57-pierwszy sztuczny satelita Ziemi i 12 VI ‘61-Jurij Gagarin w kosmosie-sukcesy ZSRR-USA przestaje czuć się bezpieczne utworzenie NASA-20 VII ‘69- Neil Armstrong i Aldrin na Księżycu, bezzałogowe statki na Wenus(ZSRR-’70) i Marsie(USA-’75). Wahadłowce amerykańskie do ‘86-katastrofa. Ograniczanie środków na eksploratacje kosmosu. Następstwa rewolucji naukowo-technicznej: -restrukturyzacja przemysłu(od tradycyjnych do nowoczesnych i przyszłościowych gałezi-szybciej w krajach rozwiniętych) -nowa rola nauki-lepiej finasowana(znów kraje rozwinięte), powiązana z produkcją-technologia staje się towarem -zmiany w technologii wytwarzania(nacisk na oszczędność), poprawa jakości i szybkości usług(motoryzacja, lotnictwo, łączność) -zmiany w organizacji i zarządzaniu działalnością gospodarczą - komputeryzacja i automatyzacja -podniesie jakości życia-więcej czasu wolnego, nowoczesne środki masowego przekazu-uczestnictwo w masowej kulturze -dysproporcja w rozwoju gospodarczym bariery polityczne(embargo, brak kapitału) i techniczne(brak kadr i infrastruktury) b)kryzys energetyczny-po powstrzymaniu recesji pod koniec 50’; dekada szybkiego wzrostu’60-’70; uzależnienie gospodarki światowej od energii elektrycznej i ropy naftowej(podstawowy surowiec dla przemysłu energetycznego, motoryzacyjnego i chemicznego). W latach ‘51-’72-wzorst wydobycia(kraje arabskie i ZSRR) i zużycia ropy przy spadeku cen. Koniec 50’ - powstaje OPEC(Organizacja krajów Eksporterów Ropy naftowej), który pod wpływem wojny ‘67 i zwiększenia roli nafty libijskiej uzyskuje podwyżkę cen ropy w ‘71-umowa w Teheranie. W czasie wojny ‘73, kraje arabskie użyły broni ekonomicznej-Irak znacjonalizował instalacje wydobywcze(Exxon, Mobil, Royal Dutch Shell), embargo na dostawy ropy do krajów popierających Izrael i dwukrotne podniesienie cen ropy(70% i 128%)-4-krotny wzrost cen w przeciągu roku-koniec taniej energii. Drugi szok naftowy w ‘80 po rewolucji islamskiej w Iranie-spadek wydobycia. Skutki kryzysu naftowego: -zahamowanie tempa wzrostu państw zachodnich(bezrobocie, stagnacja gospodarcza, wzrost cen-stagflacja) -przeciw działanie sktukom(rezerwy strategiczne i wzrost własnego wydobycia, poparcie Arabii Saudyjskiej związanej z USA) -polityka oszczędności zużcia energii(technologie oszczędnościowe i alternatywne źródła energii-alkohol, biogazy, słoneczna, wiatru) -zmiana polityki gospodarczej-zwalczanie bezrobocia i inflacji -nadwyżki finansowe(petrodolary)-lokawane w bankach zachodnich(na dalsze inwestycje, konsumpcja i wojny - Iran-Irak) c)zadłużenie międzynarodowe-od ‘70 wzrasta zadłużenie państw rozwijających się u rozwiniętych(prawie 8 razy). Przyczyny: -popyt na pożyczki-inwestycje w rozwój(industrializacja, rozwój rolnictwa i infrastruktury) -niska stopa oprocentowania utrzymująca się w 70’ -ceny towarów przez kraje rozwijające się rosły do ‘81-szans na zysk -petrodolary z banków zachodnich były przeznaczane na pożyczki do krajów rozwijających się i do kilku komunistycznych- długoterminowe kredyty finansujące rozwój gospodarczy d)integracja gospodarcza-Traktaty Rzymskie w ‘57 powstanie EWG(Francja, RFN, Włochy, Beneluks, potemWlk. Brytania, Dania, Iralandia, Gracja, Hiszpania i Portugalia-wspólny rynek, swoboda wymiany towarowej i informacji, współpraca w zakresie przemysłu, transportu, ochrony socjalnej, polityki podatkowej i celnej) i Euratom(Europejska Wspólnota Energii Atomowej). EFTA(Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu-’60)-kraje zachodnie poza EWG. ’60-powstanie OECD-koordynacja polityki gospodarczej i przeciw działanie kryzysom(EWG+EFTA+USA, Kanada, Jopania, Turcja, Australia, Nowa Zelandia, Meksyk). 67’-Wspólnota Europejska(połączenie EWG, Euratom i Europejskiej wspólnoty węgla i stali). ’58-wymienialne waluty -RWPG(Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej-’49), słaba integracja, embargo ze strony Zachodu, narzucona doktryna gospodarcza ZSRR-autarkia(wszystkie gałęzie bez specjalizacji), mała rola handlu międzynarodowego-brak wymienialnej waluty, w ‘58-międzynarodowy podział pracy(ale ograniczenia zostały-mopol państwa w handlu zagranicznym, brak wspólnej waluty). ’71-kompleksowy program, mimo olbrzymiej administracji nie wprowadzony w życie, wręcz przeciwnie Polska, Węgry próbują zacieśniać więzy z gospodarką zachodnią e)korporacje transnarodowe-przedsiębiorstwa które mają conajmniej jedną filię za granicą w conajmniej jednym kraju-skutek przekształteń w gospodarce światowej; wpływ na politykę(zwiększają siłę krajów rozwiniętych, a zmiejszają siłę krajów rozwijająych się), badania naukowe w ‘80: Exxon Corporation(USA), Royal Dutch Shell(Wlk. Brytania), Mobil Oil Corporation(USA)-największe i najwięcej fili w Europie zachodniej. Przyczyny umocnienia się: -rewolucja naukowo-techniczna-możliwość badań, a telekomunikacja pozwala sprawnie zarządzać -zmiejszenie poczucia bezpieczeństwa inwestycji zagranicznych(kryzys naftowy, wojny lokalne) -postępy integracji w Europie zachodniej-swobodny przepływ kapitału i technologii f)pokojowe współisnienie i wyścig zbrojeń-od ‘55 pokojowe współistnienie i jednocześnie zbrojenia i rozbrojenia-wyścig technologiczny-„równowaga strachu” i „spirala zbrojeń”-żadna ze stron nie mogła użyć broni, bo groziło by to totalny, atomowym konfliktem, ale obie strony zwiększały i unowocześniały swoje arsenały. Szpeigostwo-‘60 zestrzelenie U-2, pociski rakietowe(pociski „pershing”, „cruise”, SS-20), bombowce i okręty podwodne wyposażony w głowice jądrowe. Broń neutronowa(USA). Wlk. Brytania, Francja, ChRL(‘64), Izrael(prawdopodobnie)-broń atomowa. W latach osiemdziesiątych możliwości do budowy osiągnęly: Indie, Pakistan, Brazylia, Irak, RPA. ’57-plan Rapackiego-utworzenie strefy bezatomowej w Europie środkowej(nam by się najbardziej oberwało). Zakaz prób w atmosferze(‘63), demilitaryzacja kosmosu i księżyca(‘67, ’79), ’68-o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej. ’72-SALT I; ’79-SALT II(nie ratyfikowany przez kongres USA-wojna w Afganistanie). ’75-KBWE(Konferncja Współpracy i Bezpieczeństwa w Europie) w Helsinkach-suwerreność państw, wyrzeczenie się agresji, prawa człowieka- osobiste, ekonomiczne, kulturalne i ekologiczne. Przestrzeganie swobody wymiany informacji, wyboru ojczyzny(czwarty koszyk KBWE) g)konflikty militarne- „brudna wojna” Francuzów w Indochinach ’45-’54; Wietnam’64-’75 po incydencie w zatoce Tonkijskiej, kontyngent wojsk amerykańskich i SEATO do Wietnamu południowego, ruch pacyfistyczny w USA-Nixon w ‘69 pomału wycofuje się z Wietnamu. ’75-pada Sajgon, Ho Chi Minh rządzi. ’75-’79 - rządy Czerwonych Khmerów w Kambodży(efekt uboczny interwencji amerykańskiej)-terror Pol-Pota obalony przez armię wietnamską. -kryzys-zestrzeleniu U-2 nad ZSRR, ’61-kryzys berliński-postawienie muru, ’59-obalenie Batisty-Fidel Castro Ruz z pomocą „Che” Guevary przejmuje władzę na Kubie(ruch 26 lipca), reforma rolna i nacjonalizacja, ’61-nieudana inwazja amerykańska w Zatoce Świń, ’62-próba zainstalowania rakiet radzieckich-Chruszczow idzie na kompromis wobec J. F. Kennedy’ego. -kryzysy bliskowschodnie-’48-’49-pierwsza wojna(powstanie państwa Izrael); ’56-Naser nacjonalizuje Kanał Sueski-atak Wlk. Brytanii, Francji, Izraela na Egipt(strefę kanału)-protest ZSRR, ONZ i objętość USA-wycofanie się agresorów-koniec wpływów brytyjskich na Bliskim Wschodzie-dwa obozy: USA i Izrael i ZSRR i państwa arabskie; ’67-wojna siedmiodniowa(opanowanie i kolonizacja Wzgórz Golan, starej Jerozolimy, lewgo brzegu Kanału). 6 X ’73-wojna Jom Kippur(następca Nasera Sadat chciał z pozycji siły negocjować z Izraelem)-pomoc USA błyskawiczne zwycięstwo Izraela, kryzys naftowy-Konferencja Bliskowschodnia, ’79-pokój w Camp David-Egipt uznaje Izrael, walki na terenie Libanu wspierającego OWP. -wojska w Afganistanie ‘79-’89, pomoc komunistom afgańskim, odwrócenie uwagi od problemów wewnętrznych, protest USA i wsparcie ze strony amerykańskiej i pakistańskiej dla mudżahedinów h)dekolonizacja-zbrojne powstanie narodowo wyzwoleńcze lub pokojowo po uzyskaniu zdolności do samorządności i samodzielczości gospodarczej(-Wlk. Brytania-Macmillan, Francja-de Gaulle; nie tracenie więzi z koloniami); pomoc sekretarza ONZ Daga Hammarskjolda; ’62-wyzwolenie Algerii przez rząd Abbasa. ’56-’59-niepodległość Maroka, Tunezji, Sudanu, Ghany i Gwinei. ‘60-rok Afryki-17 kolonii wyzwolonych(brytyjskich, francusich i belgijskich). Do ‘68 pozostałe francuskie i brytyjskie. ’75- „rewolucja goździków” w Portugalii-niepodległośc Angoli, Mozambiku i Wysp Zielonego Przylądka. Niepodległość uzyskały też(‘60- ’75): Cypr, Malta, Kuwejt, Singapur, Borneo, Jamjka, Bardados, Gujana bryt. i holen. , Grenada, Nowe Hybrydy, Samoa, Fidżi, Tonga, W-py Salomona. Skutki dekolonizacji: -dojście do władzy ludzi dążacych do totalitaryzmu, wojny lokalne(najemnicy-’60 Kongo Belgijskie), próby integracji(Kwame Nkrumah-premier Ghany), próby budowy państwa na wzór ZSRR 45. ZSRR i państwa realnego socjalizmu w latach 1955-1980 a)przemiany polityczne w ZSRR-XX Zjazd KPZR-potępienie „kultu jednostki” - Stalina, Chruszczow do ‘64-usunąl konkurentów do władzy, odprężenie na świecie, stłumienie rewolucji na Węgrzech, współpraca z Castro(rozwój floty), umocnienie pozycji na Bliskim Wschodzie po ‘56, pogorszenie stosunków z Chinami, sukcesy w opanowywaniu kosmosu, większa samodzielność państw satelickich, rozładowywanie napięć na arenie miedzynarodowej; podniesienie poziomu życia, rozwój oświaty-niepowodzenia polityki gospodarczej zmusiły go do dymisji. Rządy Leonida Breżniewa(‘64-’82-premierem Kosygin)-zastój, apogeum wzrostu potęgi politycznej ZSRR, centralne sterowanie życiem społecznym w ZSRR; ruch dysydentów-Sołżenicyn, Sacharow; doktryna ograniczonej suwerenności państw bloku radzieckiego-doktryna Breżniewa=stłumienie „praskiej wiosny”, interwencja w Afganistanie, przygotowanie interwencji w Polsce; zbrojenia i wojna w Afganistanie przyspieszyły rozpad imperium b)komunizm poza ZSRR-’56 Polska i Węgry-’53-umiera Bierut, do ‘56 narasta ferment polityczny, Władysław Gomułka poraca do władzy-„polska droga do socjalizmu”, poparcie społeczeństwa, bardziej suwerenne stosunki z ZSRR(, repatriacja Polaków, status wojsk radzieckich, umożenie długów i nieekwiwalentnej wymiany handlowej), jednocześnie Gomułka zapewnia Chruszczowa, że Polska pozostanie socjalistyczna; powstanie na Węgrzech premierem Imre Nagy, wystąpienie z Układu Warszawskiego, interwencja radziecka, rząd Janosa Kadara-ZSRR nie chce zmienić status quo -’68-Czechsłowacja-stalinizm do ‘68 w wydaniu Antonina Novotnego-protesty-próba budowy „socjalizmu z ludzką twarzą” Aleksandra Dubczeka-interwencja wojsk układu(ZSRR, Bułgaria, NRD, Polska, Węgry)-potwierdzenie doktryny Breżniewa- zniesie reform Dubczeka(swobody polityczne, zmiany w gospodarce, większa suwereność i kontakty z Zachodem) przez G. Husaka -Kuba-początkowo Castro głosił hasła, demokratyczne, ludowe, antykolonialne i antyamerykańskie, potem coraz bardziej w lewo-wzrost zainteresowania Kubą ZSRR, likwidacja pluralizmu, reforma rolna i nacjonalizacja przemysłu, sancje gospodarcze USA, utrzymanie armii-pogorszenie stopy życiowej ludności(kartki); zasady rozprzestrzeniania(próby w Boliwi, Zairze, Angoli) opracowane przez Ernesto „Che” Guevarę w „Wojnie partyzanckiej”.