Pobierz Historia i społeczeństwo (program nauczania og i więcej Egzaminy w PDF z Historia i społeczeństwo tylko na Docsity!
Wymagania edukacyjne dla uczniów klas IV na poszczególne oceny z przedmiotu: Historia i społeczeństwo (program nauczania ogólnego historii i społeczeństwa w klasach IV-VI „Wczoraj i dziś” i dr Tomasz Maćkowski)
NIEDOSTATECZNY
Uczeń, który nie spełnia wymagań edukacyjnych niezbędnych do uzyskania oceny klasyfikacyjnej dopuszczającej.
DOPUSZCZAJĄCY
UCZEŃ: Określa, na czym polega wyjątkowość każdego człowieka. Charakteryzuje rolę rodziny w życiu człowieka. Opisuje szkolną społeczność. Podaje prawa i obowiązki ucznia. Określa, kto tworzy społeczność szkolną. Wyjaśnia terminy: ojczyzna, „mała ojczyzna”, patriotyzm, patriotyzm lokalny. Podaje nazwy miejsc związanych z historią swojej „małej ojczyzny”. Wskazuje na mapie Polski swoją miejscowość. Objaśnia pochodzenie nazwy Polska. Wymienia symbole narodowe. Podaje daty świąt narodowych. Zna słowa hymnu narodowego. Wyjaśnia, czym jest historia i przeszłość. Tłumaczy, kim jest historyk. Wyjaśnia terminy: źródło historyczne, archeologia. Dokonuje podziału źródeł historycznych oraz podaje ich konkretne przykłady. Wskazuje na znaczenie pamiątek rodzinnych i podaje ich przykłady. Tłumaczy, czym jest drzewo genealogiczne. Wskazuje narodziny Jezusa jako początek naszej ery. Odczytuje skróty: p.n.e. i n.e. Określa czas trwania wieku i tysiąclecia.
Rysuje oś czasu i umieszcza na niej daty. Umie określić na podstawie daty rocznej wiek. Określa datę danego wydarzenia, używając określeń I połowa lub II połowa danego wieku. Tłumaczy, czym są skala i legenda mapy. Odczytuje z mapy podstawowe informacje. Omawia znaczenie umiejętności rozpalania ognia dla praludzi. Wymienia narzędzia, którymi posługiwali się praludzie. Wyjaśnia, czym była ziemianka. Wskazuje na mapie rzeki Eufrat, Tygrys, Nil oraz miasto Babilon. Przedstawia różne rodzaje pisma: obrazkowe, klinowe i alfabetyczne. Wskazuje na mapie starożytną Grecję i Ateny. Wyjaśnia termin demokracja. Wymienia rodzaje sztuk granych w teatrze greckim. Wymienia najważniejszych greckich bogów – Zeus, Hera, Posejdon, Afrodyta, Atena, Hades, Ares, Hefajstos, Apollo, Hermes. Określa, gdzie odbywały się najsłynniejsze igrzyska organizowane na cześć Zeusa. Przedstawia przebieg antycznych igrzysk. Wskazuje na mapie Rzym, Kartaginę i Półwysep Apeniński oraz największy zasięg terytorialny Imperium Rzymskiego. Wyjaśnia, kim byli gladiatorzy. Wskazuje na mapie Palestynę. Przedstawia, kim był Jezus z Nazaretu.
DOSTATECZNY
UCZEŃ:
Określa, na czym polega wyjątkowość każdego człowieka. Charakteryzuje rolę rodziny w życiu człowieka. Opisuje szkolną społeczność.
Wymienia najważniejszych greckich bogów – Zeus, Hera, Posejdon, Afrodyta, Atena, Hades, Ares, Hefajstos, Apollo, Hermes. Określa, gdzie odbywały się najsłynniejsze igrzyska organizowane na cześć Zeusa. Przedstawia przebieg antycznych igrzysk. Wskazuje na mapie Rzym, Kartaginę i Półwysep Apeniński oraz największy zasięg terytorialny Imperium Rzymskiego. Wyjaśnia, kim byli gladiatorzy. Wskazuje na mapie Palestynę. Przedstawia, kim był Jezus z Nazaretu. Wymienia potrzeby człowieka. Wyjaśnia termin społeczność. Tłumaczy, jakie przysługują mu prawa i jakie ma obowiązki w rodzinie. Omawia kompetencje dyrektora szkoły, rady pedagogicznej, rady rodziców oraz rady szkoły. Wyjaśnia, dlaczego do szkolnej społeczności zaliczamy także rodziców. Tłumaczy, czym jest statut szkoły. Określa, czym zajmuje się rada samorządu uczniowskiego. Wskazuje przykłady działania rady samorządu uczniowskiego w swojej szkole. Podaje przykład postępowania zgodnego z zasadami tolerancji i sprawiedliwości.. Wymienia przykłady konfliktów i sposoby ich rozwiązywania. Przedstawia sposoby zapobiegania konfliktom. Tłumaczy, kim jest patriota. Wymienia postacie związane z historią swojego rodzinnego miasta i regionu. Opisuje problemy społeczno – gospodarcze swojej „małej ojczyzny”. Odnajduje na planie miejscowości siedzibę władz lokalnych. Wyjaśnia znaczenie słowa naród. Wie, kto jest autorem słów hymnu narodowego. Nazywa krainy historyczno – geograficzne Polski. Wyjaśnia terminy: mniejszość narodowa, mniejszość etniczna. Wymienia mniejszości narodowe i etniczne mieszkające w Polsce oraz na wybranych przykładach opisuje ich kulturę i tradycje. Tłumaczy znaczenie słowa Polonia.
Określa różnicę między legendą i baśnią. Odróżnia postacie historyczne od legendarnych. Wskazuje przyczyny, przebieg i skutki wydarzeń historycznych. Podaje przykłady efektów pracy historyka. Określa, czym zajmuje się archeolog. Wymienia informacje, jakie możemy zdobyć na postawie źródeł historycznych. Tłumaczy, na czym polega działalność archiwów, muzeów i skansenów. Wskazuje podobieństwa i różnice między muzeum a skansenem. Wyjaśnia, czym jest ród. Omawia, w jaki sposób kultywowanie tradycji umacnia poczucie wspólnoty w rodzinie. Określa, czym zajmuje się genealogia. Wyjaśnia termin chronologia. Zapisuje liczby arabskie cyframi rzymskimi. Porządkuje daty w sposób chronologiczny. Posługuje się terminami: data, era, epoka historyczna, tysiąclecie, prehistoria. Wymienia epoki historyczne. Oblicza, ile czasu upłynęło między poszczególnymi wydarzeniami. Wskazuje daty graniczne wieków i tysiącleci. Wyjaśnia termin kartografia. Omawia, jakich elementów składa się mapa historyczna. Porównuje mapy historyczne i geograficzne. Umieszcza na osi czasu przybliżone daty pojawienia się praludzi i homo sapiens. Wskazuje na mapie tereny, na których pojawili się przodkowie człowieka, i określa kierunki ich wędrówki. Porównuje koczowniczy i osiadły tryb życia. Przedstawia dokonania, które umożliwiły człowiekowi przejście do osiadłego trybu życia. Opowiada o początkach rolnictwa, pierwszych narzędzi rolniczych i udomowienia zwierząt. Umieszcza na osi czasu daty powstania pierwszych państw sumeryjskich. Wyjaśnia, kim byli Sumerowie. Wymienia najważniejsze osiągnięcia pierwszych cywilizacji: system nawadniający, koło, koło garncarskie, szkło, cegłę, kalendarz.
Podaje najważniejsze osiągnięcia starożytnych Greków. Podaje rok i wiek pierwszych igrzysk olimpijskich oraz umieszcza tę datę na osi czasu. Dostrzega różnice i podobieństwa między igrzyskami w starożytnej Grecji a współczesnymi olimpiadami. Omawia rolę sportu w życiu starożytnych Greków. Wymienia dyscypliny pięcioboju olimpijskiego. Umieszcza na osi chronologicznej daty założenia Rzymu, zabójstwa Juliusza Cezara oraz rozpoczęcia i zakończenia panowania Oktawiana Augusta, a także określa, w który wieku odbyły się poszczególne wydarzenia. Przedstawia legendarne początki starożytnego Rzymu. Omawia różne typy ustrojów państwa rzymskiego: królestwo, republikę, cesarstwo. Wyjaśnia terminy: republika, zgromadzenie ludowe, senat, cesarz, prowincja. Omawia zróżnicowanie społeczeństwa rzymskiego zwracając uwagę na szczególną pozycję niewolników. Prezentuje sylwetki Juliusz Cezara i Oktawiana Augusta. Na podstawie ilustracji wymienia elementy stroju i uzbrojenia rzymskiego legionisty. Wymienia osiągnięcia antycznych Rzymian w architekturze i budownictwie: Forum Romanum, Panteon, Koloseum, akwedukty, drogi, łuki triumfalne, termy. Odpowiada, dlaczego dla starożytnych Rzymian ważne było budowanie dróg. Wskazuje prawo rzymskie jakom podstawę współczesnego prawa. Tłumaczy terminy: bazylika, kodeks. Opowiada, czym były Prawo XII tablic i Kodeks Justyniana. Umieszcza na osi czasu rok zakończenia prześladowań chrześcijan w starożytnym Rzymie i ustala wiek tego wydarzenia. Przedstawia, kim był Konstantyn Wielki. Wyjaśnia terminy: Mesjasz, apostoł, poganin, Biblia, Stary i Nowy Testament. Określa, kiedy i gdzie narodziło się chrześcijaństwo. Opowiada o początkach chrześcijaństwa w Palestynie. Wymienia najważniejsze zasady nauki Jezusa z Nazaretu. Wylicza przyczyny prześladowań chrześcijan w starożytnym Rzymie. Omawia proces rozprzestrzeniania się chrześcijaństwa w Imperium rzymski
DOBRY
UCZEŃ:
Określa, na czym polega wyjątkowość każdego człowieka. Charakteryzuje rolę rodziny w życiu człowieka. Omawia sposoby zaspokajania ludzkich potrzeb. Wymienia prawa i obowiązki rodziców. Opisuje szkolną społeczność. Podaje prawa i obowiązki ucznia. Określa, kto tworzy społeczność szkolną. Wyjaśnia termin tolerancja. Wyjaśnia terminy: ojczyzna, „mała ojczyzna”, patriotyzm, patriotyzm lokalny. Podaje nazwy miejsc związanych z historią swojej „małej ojczyzny”. Wskazuje na mapie Polski swoją miejscowość. Wylicza wydarzenia historyczne związane ze swoją miejscowością. Wymienia sposoby okazywania patriotyzmu w czasie wojny i w czasie pokoju. Rozpoznaje herb miasta, w którym mieszka. Objaśnia pochodzenie nazwy Polska. Wymienia symbole narodowe. Podaje daty świąt narodowych. Zna słowa hymnu narodowego. Wyjaśnia pochodzenia symboli narodowych. Omawia znaczenie świąt narodowych i przedstawia ich genezę. Tłumaczy, czym są miejsca pamięci narodowej. Wskazuje na mapie Polski regiony zamieszkałe przez mniejszości narodowe. Wyjaśnia, czym jest historia i przeszłość. Tłumaczy, kim jest historyk. Tłumaczy, dlaczego uczymy się historii. Omawia, jakie są zadania historii. Podaje po jednym przykładzie postaci baśniowej i historycznej. Wyjaśnia terminy: źródło historyczne, archeologia. Dokonuje podziału źródeł historycznych oraz podaje ich konkretne przykłady.
Wyjaśnia, dlaczego pierwsze cywilizacje powstawały nad rzekami. Charakteryzuje warstwy społeczne starożytnego Egiptu. Wymienia najważniejsze zabytki starożytnej Mezopotamii i Egiptu. Przedstawia różne rodzaje pisma: obrazkowe, klinowe i alfabetyczne. Wyjaśnia, jakie znaczenia miało wynalezienie pisma dla historii jako nauki. Wylicza materiały pisarskie, których używano w starożytności. Wskazuje na mapie starożytną Grecję i Ateny. Wyjaśnia termin demokracja. Wymienia rodzaje sztuk granych w teatrze greckim. Wymienia najważniejszych greckich bogów – Zeus, Hera, Posejdon, Afrodyta, Atena, Hades, Ares, Hefajstos, Apollo, Hermes. Określa, gdzie odbywały się najsłynniejsze igrzyska organizowane na cześć Zeusa. Przedstawia przebieg antycznych igrzysk. Omawia znaczenie kontaktów zamorskich dla starożytnych Greków. Wyjaśnia, czym była wielka kolonizacja i wskazuje jej kierunki. Podaje cechy, które powinny wyróżniać dobrego polityka i obywatela. Określa różnicę między tragedią a komedią. Wymienia najważniejszych greckich dramatopisarzy. Opisuje elementy, z których zbudowany był grecki amfiteatr. Wskazuje, gdzie znajduje się najbliższy teatr. Porównuje wierzenia Greków z innymi poznanymi religiami. Opowiada co najmniej jeden mit grecki. Podaje przykłady prac Heraklesa. Przedstawia główne wątki „Iliady” i „Odysei” Homera. Wyjaśnia znaczenie wyrażenia koń trojański. Przedstawia rolę igrzysk olimpijskich we współczesnym świecie. Wyjaśnia, czym był gimnazjon i jakie miał znaczenie dla sprawności fizycznej antycznych Greków. Podaje rok pierwszych nowożytnych igrzysk olimpijskich i określa wiek tego zdarzenia. Wskazuje, jak termin olimpiada rozumiano w starożytności, i objaśnia, co oznacza on współcześnie.
Wylicza zasady, których powinni przestrzegać sportowcy podczas rywalizacji. Wskazuje na mapie Rzym, Kartaginę i Półwysep Apeniński oraz największy zasięg terytorialny Imperium Rzymskiego. Wyjaśnia, czym jest „Wilczyca kapitolińska”. Wymienia przyczyny upadku republiki rzymskiej. Podaje różnice między republiką a cesarstwem. Opisuje elementy stroju i uzbrojenia rzymskiego legionisty. Wyjaśnia, kim byli gladiatorzy. Wskazuje cechy rzymskiego budownictwa. Omawia najważniejsze osiągnięcia architektoniczne Rzymian. Opisuje, w jaki sposób antyczni Rzymianie budowali drogi. Wyjaśnia, dlaczego spisanie prawa przez antycznych rzymian miało wielkie znaczenia dla cywilizacji europejskiej. Ocenia, jakie znaczenie dla współczesnych ludzi mają osiągnięcia antycznych Rzymian. Wskazuje na mapie Palestynę. Przedstawia, kim był Jezus z Nazaretu. Wyjaśnia, czym jest Ewangelia. Opisuje symbole i znaki pierwszych chrześcijan. Prezentuje sylwetkę Nerona. Opowiada, co wydarzyło się w roku 1054. Nazywa różne odłamy chrześcijaństwa. Tłumaczy, dlaczego Watykan jest miejscem ważnym dla katolików. Wymienia potrzeby człowieka. Wyjaśnia termin społeczność. Tłumaczy, jakie przysługują mu prawa i jakie ma obowiązki w rodzinie. Omawia kompetencje dyrektora szkoły, rady pedagogicznej, rady rodziców oraz rady szkoły. Wyjaśnia, dlaczego do szkolnej społeczności zaliczamy także rodziców. Tłumaczy, czym jest statut szkoły. Określa, czym zajmuje się rada samorządu uczniowskiego. Wskazuje przykłady działania rady samorządu uczniowskiego w swojej szkole.
Wskazuje daty graniczne wieków i tysiącleci. Wyjaśnia termin kartografia. Omawia, jakich elementów składa się mapa historyczna. Porównuje mapy historyczne i geograficzne. Umieszcza na osi czasu przybliżone daty pojawienia się praludzi i homo sapiens. Wskazuje na mapie tereny, na których pojawili się przodkowie człowieka, i określa kierunki ich wędrówki. Porównuje koczowniczy i osiadły tryb życia. Przedstawia dokonania, które umożliwiły człowiekowi przejście do osiadłego trybu życia. Opowiada o początkach rolnictwa, pierwszych narzędzi rolniczych i udomowienia zwierząt. Umieszcza na osi czasu daty powstania pierwszych państw sumeryjskich. Wyjaśnia, kim byli Sumerowie. Wymienia najważniejsze osiągnięcia pierwszych cywilizacji: system nawadniający, koło, koło garncarskie, szkło, cegłę, kalendarz. Podaje nazwy warstw społecznych starożytnego Egiptu. Tłumaczy terminy: mumia, sarkofag, piramida, faraon, Babilon, Mezopotamia. Umieszcza na osi czasu przybliżone daty wynalezienia pisma i powstania pierwszego pisma alfabetycznego. Odnajduje na mapie obszar, na którym po raz pierwszy zastosowano pismo. Wyjaśnia, jakie znaczenie miało wynalezienie pisma dla rozwoju cywilizacyjnego człowieka, Wskazuje egipskie pismo hieroglificzne jako przykład pisma obrazkowego. Prezentuje charakterystykę i historię pisma klinowego. Wskazuje Fenicjan jako twórców pisma alfabetycznego. Tłumaczy, że alfabety grecki i łaciński stanowią podstawę, z której wywodzą się alfabety używane współcześnie w Europie. Omawia ogólnie historię książki – od glinianej tabliczki do czytnika książek elektronicznych. Omawia położenie geograficzne i jego wpływ na zajęcia ludności greckiej. Wyjaśnia terminy: Hellada, Hellenowie, wielka kolonizacja, kolonia, Akropol, agora, polis.
Wymienia cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej. Opowiada o osobie i rządach Peryklesa. Tłumaczy, jaka rolę odgrywał sąd skorupkowy. Umieszcza na osi czasu wiek, w którym narodził się teatr w starożytnej Grecji. Opowiada, w jaki sposób powstał starożytny teatr. Tworzy krótką wypowiedź na temat Sofoklesa. Omawia znaczenie teatru dla antycznych Greków. Przedstawia cechy charakterystyczne teatru greckiego. Opisuje przebieg konkursów teatralnych w starożytnej Grecji. Podaje nazwy elementów, z których zbudowany był grecki amfiteatr. Opisuje, jak antyczni Grecy wyobrażali sobie bogów. Wyjaśnia terminy: politeizm, mit, heros, filozofia. Opowiada o Homerze i jego dziełach. Tłumaczy, czym zajmują się filozofowie. Omawia dokonania Sokratesa, Platona i Arystotelesa. Podaje najważniejsze osiągnięcia starożytnych Greków. Podaje rok i wiek pierwszych igrzysk olimpijskich oraz umieszcza tę datę na osi czasu. Dostrzega różnice i podobieństwa między igrzyskami w starożytnej Grecji a współczesnymi olimpiadami. Omawia rolę sportu w życiu starożytnych Greków. Wymienia dyscypliny pięcioboju olimpijskiego. Umieszcza na osi chronologicznej daty założenia Rzymu, zabójstwa Juliusza Cezara oraz rozpoczęcia i zakończenia panowania Oktawiana Augusta, a także określa, w który wieku odbyły się poszczególne wydarzenia. Przedstawia legendarne początki starożytnego Rzymu. Omawia różne typy ustrojów państwa rzymskiego: królestwo, republikę, cesarstwo. Wyjaśnia terminy: republika, zgromadzenie ludowe, senat, cesarz, prowincja. Omawia zróżnicowanie społeczeństwa rzymskiego zwracając uwagę na szczególną pozycję niewolników. Prezentuje sylwetki Juliusz Cezara i Oktawiana Augusta. Na podstawie ilustracji wymienia elementy stroju i uzbrojenia rzymskiego legionisty.
Wyjaśnia termin tolerancja. Omawia kompetencje dyrektora szkoły, rady pedagogicznej, rady rodziców oraz rady szkoły. Wyjaśnia, dlaczego do szkolnej społeczności zaliczamy także rodziców. Tłumaczy, czym jest statut szkoły. Określa, czym zajmuje się rada samorządu uczniowskiego. Wskazuje przykłady działania rady samorządu uczniowskiego w swojej szkole. Podaje przykład postępowania zgodnego z zasadami tolerancji i sprawiedliwości.. Wymienia przykłady konfliktów i sposoby ich rozwiązywania. Przedstawia sposoby zapobiegania konfliktom. Wskazuje podobieństwa i różnice w funkcjonowaniu człowieka w społeczności szkolnej i w rodzinie. Omawia różnice między szkołą dawną a szkołą współczesną. Wyjaśnia terminy: ojczyzna, „mała ojczyzna”, patriotyzm, patriotyzm lokalny. Podaje nazwy miejsc związanych z historią swojej „małej ojczyzny”. Wskazuje na mapie Polski swoją miejscowość. Wylicza wydarzenia historyczne związane ze swoją miejscowością. Potrafi odszukać w prasie lokalnej i w Internecie informacje na temat swojej rodzinnej miejscowości. Podaje przykłady patriotyzmu lokalnego. Wskazuje największe atuty swojej „małej ojczyzny”. Wymienia sposoby okazywania patriotyzmu w czasie wojny i w czasie pokoju. Rozpoznaje herb miasta, w którym mieszka. Objaśnia pochodzenie nazwy Polska. Wymienia symbole narodowe. Podaje daty świąt narodowych. Zna słowa hymnu narodowego. Wyjaśnia pochodzenia symboli narodowych. Tłumaczy, kim jest patriota. Wymienia postacie związane z historią swojego rodzinnego miasta i regionu. Opisuje problemy społeczno – gospodarcze swojej „małej ojczyzny”. Odnajduje na planie miejscowości siedzibę władz lokalnych.
Wyjaśnia znaczenie słowa naród. Wie, kto jest autorem słów hymnu narodowego. Nazywa krainy historyczno – geograficzne Polski. Wyjaśnia terminy: mniejszość narodowa, mniejszość etniczna. Wymienia mniejszości narodowe i etniczne mieszkające w Polsce oraz na wybranych przykładach opisuje ich kulturę i tradycje. Tłumaczy znaczenie słowa Polonia. Określa różnicę między legendą i baśnią. Odróżnia postacie historyczne od legendarnych. Wskazuje przyczyny, przebieg i skutki wydarzeń historycznych. Podaje przykłady efektów pracy historyka. Określa, czym zajmuje się archeolog. Wymienia informacje, jakie możemy zdobyć na postawie źródeł historycznych. Określa różnice miedzy poszczególnymi regionami Polski. Pokazuje na mapie świata miejsca, w których znajdują się największe skupiska Polonii. Wymienia mniejszości narodowe, które żyły w przedwojennej Polsce. Omawia znaczenie świąt narodowych i przedstawia ich genezę. Tłumaczy, czym są miejsca pamięci narodowej. Wskazuje na mapie Polski regiony zamieszkałe przez mniejszości narodowe. Wyjaśnia, czym jest historia i przeszłość. Tłumaczy, kim jest historyk. Tłumaczy, dlaczego uczymy się historii. Omawia, jakie są zadania historii. Wyjaśnia pochodzenie terminu historia. Objaśnia znaczenie zdania: Historia jest nauczycielką życia. Przedstawia historię swojej miejscowości lub rodziny. Podaje po jednym przykładzie postaci baśniowej i historycznej. Wyjaśnia terminy: źródło historyczne, archeologia. Dokonuje podziału źródeł historycznych oraz podaje ich konkretne przykłady. Wyjaśnia, dlaczego historyk powinien czerpać informacje z różnych źródeł historycznych. Charakteryzuje nowoczesne metody badawcze. Dostrzega rolę, jaką odgrywają muzea, skanseny i archiwa w dziedzinie ochrony źródeł
Posługuje się terminami: data, era, epoka historyczna, tysiąclecie, prehistoria. Wymienia epoki historyczne. Przedstawia rachubę czasu stosowana przez muzułmanów. Tłumaczy, czym są skala i legenda mapy. Odczytuje z mapy podstawowe informacje. Wskazuje na mapie historyczne stolice Polski. Omawia role mapy w poznaniu przyczyn i przebiegu wydarzeń historycznych. Podaje przykład zastosowania GPS. Wyjaśnia, czym jest orientacja mapy. Oblicza, ile czasu upłynęło między poszczególnymi wydarzeniami. Wskazuje daty graniczne wieków i tysiącleci. Wyjaśnia termin kartografia. Omawia, jakich elementów składa się mapa historyczna. Porównuje mapy historyczne i geograficzne. Opisuje, jak dawniej wyglądały mapy, jakie wyobrażenia o świecie mieli ludzie, a jakie wyobrażenia mają dzisiaj. Umieszcza na osi czasu przybliżone daty pojawienia się praludzi i homo sapiens. Wskazuje na mapie tereny, na których pojawili się przodkowie człowieka, i określa kierunki ich wędrówki. Porównuje koczowniczy i osiadły tryb życia. Przedstawia dokonania, które umożliwiły człowiekowi przejście do osiadłego trybu życia. Opowiada o początkach rolnictwa, pierwszych narzędzi rolniczych i udomowienia zwierząt. Omawia znaczenie umiejętności rozpalania ognia dla praludzi. Wymienia narzędzia, którymi posługiwali się praludzie. Wyjaśnia, czym była ziemianka. Omawia, jak zmieniał się wygląd człowieka. Określa, jakie znaczenie dla rozwoju społeczności ludzkich miało posługiwanie się mową. Wyjaśnia, co oznaczają nazwy: epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza. Porównuje życie praludzi z życiem współczesnego człowieka. Wymienia pierwsze uprawiane przez człowieka zboża i pierwsze hodowana przez niego zwierzęta.
Wskazuje na mapie rzeki Eufrat, Tygrys, Nil oraz miasto Babilon. Wyjaśnia, dlaczego pierwsze cywilizacje powstawały nad rzekami. Umieszcza na osi czasu daty powstania pierwszych państw sumeryjskich. Wyjaśnia, kim byli Sumerowie. Wymienia najważniejsze osiągnięcia pierwszych cywilizacji: system nawadniający, koło, koło garncarskie, szkło, cegłę, kalendarz. Omawia działanie kanałów nawadniających. Podaje nazwy warstw społecznych starożytnego Egiptu. Tłumaczy terminy: mumia, sarkofag, piramida, faraon, Babilon, Mezopotamia. Umieszcza na osi czasu przybliżone daty wynalezienia pisma i powstania pierwszego pisma alfabetycznego. Odnajduje na mapie obszar, na którym po raz pierwszy zastosowano pismo. Wyjaśnia, jakie znaczenie miało wynalezienie pisma dla rozwoju cywilizacyjnego człowieka, Wskazuje egipskie pismo hieroglificzne jako przykład pisma obrazkowego. Prezentuje charakterystykę i historię pisma klinowego. Wskazuje Fenicjan jako twórców pisma alfabetycznego. Tłumaczy, że alfabety grecki i łaciński stanowią podstawę, z której wywodzą się alfabety używane współcześnie w Europie. Omawia ogólnie historię książki – od glinianej tabliczki do czytnika książek elektronicznych. Przedstawia najważniejsze osiągnięcia mieszkańców Mezopotamii. Charakteryzuje warstwy społeczne starożytnego Egiptu. Wymienia najważniejsze zabytki starożytnej Mezopotamii i Egiptu. Przedstawia różne rodzaje pisma: obrazkowe, klinowe i alfabetyczne. Wyjaśnia, jakie znaczenia miało wynalezienie pisma dla historii jako nauki. Wylicza materiały pisarskie, których używano w starożytności. Tłumaczy, czym są piktogramy i w jakim celu się je stosuje. Wskazuje na mapie starożytną Grecję i Ateny. Omawia położenie geograficzne i jego wpływ na zajęcia ludności greckiej. Wyjaśnia terminy: Hellada, Hellenowie, wielka kolonizacja, kolonia, Akropol, agora, polis. Wymienia cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej.
