Konstytucja 3 maja
Po powiększeniu sejmu o posłów (1790 r) prowadzono potajemnie prace nad nową ustawą
określającą ustrój polityczny. Obawiano się reakcji stronnictwa hetmańskiego, którzy sprzeciwiali
się jakimkolwiek reformom. Rolę w przygotowaniu konstytucji odegrali: król, Ignacy Potocki,
Hugo Kołłątaj i sekretarz monarchy - Scipione Piattoli. Zdecydowano, że głosowanie nad
przyjęciem konstytucji odbędzie się podczas ferii wielkanocnych, kiedy posłowie stronnictwa
hetmańskiego wyjechali w rodzinne strony oraz, że od razu odbędzie się głosowanie bez
dyskusji nad jej pojedynczymi punktami.
3 maja 1791 r - uchwalenie konstytucji, ekscytacja mieszczan
Zasady ustroju:
● RP monarchią konstytucyjną, w której obowiązywała monteskiuszowska zasada
trójpodziału władzy
● władza ustawodawcza - dwuizbowy sejm składający się z izby poselskiej i senatu;
likwidacja liberum veto - decyzje podejmowane większością głosów
● władza wykonawcza - król oraz Straż Praw (rząd), 5 ministrów - sprawy wewnętrzne,
edukacja, wojsko, dyplomacja, skarb; prymas pełnił funkcję prezesa Komisji Edukacji
Narodowej
● władza sądownicza - niezależna od organów władz i sprawowała charakter stanowy -
osobne sądzenie mieszczan i szlachty
● zniesienie wolnej elekcji, tron będzie dziedziczny -> elektor saski Fryderyk August
● przyjęcie prawa o miastach królewskich (1791 r)
● zmiana pojęcia narodu - składa się ze szlachty i mieszczan
1792 r - przyjęcie konstytucji przez sejmiki ziemskie
1792 r - pogorszenie się sytuacji międzynarodowej, gdy Rosja zakończyła wojnę z Turcją, a
Austria zawarła porozumienie z Prusami przeciwko rewolucyjnej Francji. Obawa przed utratą
ziem.
Do Rosji wyemigrowali przywódcy stronnictwa hetmańskiego: Stanisław Szczęsny Potocki,
Seweryn Rzewuski, Szymon Kossakowski, Franciszek Ksawery Branicki.
1792 r - podpisali oni w Petersburgu akt konfederacji, w którym oczekiwali na pomoc Katarzyny II
w przywróceniu dawnych przywilejów i wolności szlacheckich
1792 r - konfederacja targowicka, podpisana na Ukrainie w Targowicy, bo wcześniej nie była na
terenach RP, więc nie obowiązywała -> pretekst do wtargnięcia przez Rosję do RP w celu obrony
demokracji szlacheckiej (symbol zdrady narodowej)
1792 r - wojna w obronie konstytucji, zwycięstwo pod Zieleńcami pod dowództwem księcia
Józefa Poniatowskiego; bitwa pod Dubienką pod dowództwem Tadeusza Kościuszki
Do klęski doprowadziły: zdrada części dowódców (Ludwik Wirtemberski), spadek poparcia dla
obozu reformatorów, przyłączenie się części szlachty i magnaterii Wielkiego Księstwa
Litewskiego, gdy klęska była nieunikniona zaczęli się przyłączać przedstawiciele stronnictwa
reformatorskiego, więc król zaprzestał prowadzenia działań wojennych.
Po zwycięstwie Rosji do kraju wrócili targowiczanie, którzy przejęli władzę w państwie i grabili
mienie państwowe i majątki. Katarzyna II chciała ponownie podporządkować sobie RP, lecz
Prusy domagały się kolejnych ziem, rosyjskie elity pragnęły zagarnąć majątki polskich
magnatów, a Austria oczekiwała zezwolenia na zagarnięcie Bawarii.
1793 r - układ rozbiorowy pomiędzy Rosją a Prusami
Prusy
58 tys. km²
1 mln
Gdańsk, Toruń, Poznań, Kalisz, Wielkopolska, Gniezno, Kujawy,
Mazowsze, ziemia sieradzka i łęczycka
Rosja
240 tys. km²
3 mln
Bracław, Mińsk, Słuck, Ukraina i Białoruś
