Historia Literatury- uj, Notatki z Literatura współczesna

Pobierz Historia Literatury- uj i więcej Notatki w PDF z Literatura współczesna tylko na Docsity! I. Średniowiecze: Kontekst historyczno-kulturowy Termin „Wieki średnie” wprowadził pod koniec XVII w. Krzysztof Keller – łac. Cellarius w swojej historii średniowiecza, wieków średnich Termin ten miał wówczas zabarwienie pejoratywne – oznaczał wieki ciemne Miał to być według Kellera okres 10 wieków od upadku starożytności pod koniec V aż do końca XIV w., VI – XIV w. – okres wieków ciemnych, oddzielał on wielką epokę antyku i odrodzenia. Tego rodzaju wyobrażenia pejoratywne jako reakcja na średniowiecze ukształtowali już wcześniej niektórzy humaniści włoscy Humaniści włoscy: Lorenzo Valla, Poggio Bracciolini, Leon Battista Alberti, Giorgio Vasari Przekonanie o tzw. mrocznym charakterze średniowiecza zostało jednak obalone w miarę rozwoju mediewistyki czyli od ok. połowy XIX w.. W miarę coraz lepszego poznania tej epoki także dzisiaj uważa się ją za jedną z najciekawszych w dziejach kultury europejskiej, zwłaszcza jeżeli chodzi o kraje romańskie. Średniowiecze w krajach romańskich jest bardzo bogate, zwłaszcza we Francji i w Italii. Nie można rozpatrywać początków literatury włoskiej w oderwaniu od tego co działo się wówczas na polu kultury europejskiej, której główne ośrodki znajdowały się w różnych krajach. Można powiedzieć, że Europa była wtedy zjednoczona, przede wszystkim dzięki językowi łacińskiemu - chodzi o antyk łaciński, ale także dzięki cywilizacji antycznej, którą odziedziczyły zwłaszcza tereny dawnego cesarstwa zachodniorzymskiego. Znajomość greki w okresie od początku średniowiecza czyli od ok. VI w. właściwie zanikła, były tylko enklawy w Europie gdzie znano i kultywowano grekę. Pewne dzieła wielkich pisarzy greckich były jednak znane – zwłaszcza Arystotelesa, który był wielkim autorytetem filozoficznym w średniowieczu. Arabowie, którzy opanowali Półwysep Iberyjski w średniowieczu, reprezentowali wtedy wysoką kulturę i cywilizację. Wyrażali zainteresowanie dla starożytnych dzieł europejskich – przede wszystkim greckich i łacińskich. Tłumaczyli na język arabski dzieła Arystotelesa, natomiast przetłumaczyli je również z arabskiego na łaciński – przez co były one bardzo znane. W tych tłumaczeniach także objaśniano i komentowano, dzieła Arystotelesa, przystosowując jego filozofię do filozofii muzułmańskiej, starali się asymilować – przyswajać filozofię Arystotelesa do własnej. Było wtedy dosyć powszechne naginanie pewnych poglądów dla własnych poglądów, zwłaszcza religijnych – to samo będzie czynić w XIII w. św. Tomasz z Akwinu, który ‘ochrzci’ Arystotelesa – będzie się starać by to co nie było sprzeczne z religią chrześcijańską dostosować do ówczesnej kultury. W tych tłumaczeniach, objaśnianiach, w komentowaniu sławili się w szczególności filozofowie arabscy: Awerroes, Awicenna Chronologia: wczesne średniowiecze (V-XI w.); dojrzałe średniowiecze (XII-XIII) Gromadzono manuskrypty – rękopisy: manuskrypty antyczne, manuskrypty autorów chrześcijańskich takich jak ojcowie kościoła, rękopisy biblii itd. Oprócz gromadzenia także je przepisywano w tzw. scriptorium oraz komentowano je, objaśniano i czasami udostępniano innym ludziom świeckim. Była tam pewnego rodzaju cenzura, ponieważ nie wszystkie dzieła antyczne były zgodne z religią chrześcijańską. Zachowały się dzięki temu, że je przepisywano. Największe zasługi w zachowaniu piśmiennictwa m.in. antycznego miał klasztor na Monte Cassino założony w 529r., klasztor w Calabrii w Vivarium – założony tam przez Kasjodora w 555r. Kasjodor był historykiem rzymskim i pisarzem chrześcijańskim napisał m.in. dziełko pt. ‘Wykład nauk boskich i ludzkich’ – chodziło o całościowe przedstawienie wiedzy zarówno religijnej, jak i również wiedzy dotyczącej różnych dziedzin nauki. Zawarł w tym dziełku; problem kształcenia zakonników, wskazówki dotyczące tzw. sztuk wyzwolonych - artes liberales, sztuki godne wolnego człowieka, który nie musi zajmować się działalnością służebną, zarobkową. Artes liberales stało się podstawą nauczania najpierw w szkołach średniowiecznych, a potem również na uniwersytetach. Na przełomie VIII/IX w. dochodzi w zachodniej części Europy do znaczenia państwo Franków, pod rządami dynastii Karolingów. Pierwszym cesarzem z tej dynastii był Karol Wielki koronowany na cesarza w roku 800. Za jego panowania i jego następców z dynastii karolińskiej, tradycja antyczna zaczyna się w większym stopniu odradzać – łączy się to z rozwojem materialnym, dobrobytem, rozwojem umysłowym. Okres panowania dynastii Karolińskiej nazywa się odrodzeniem karolińskim – pierwsze odrodzenie w ramach epoki średniowiecza. Odrodziły się instytucje: - instytucja cesarstwa - instytucja szkolnictwa - instytucja prawa rzymskiego Kryzys odrodzenia Karolińskiego łączy się z rozpadem państwa Karola Wielkiego Następny renesans kultury w średniowieczu notuje się w czasie tzw. cesarstwa rzymskiego narodu niemieckiego – od rządów dynastii saskiej – Ottonowie – za czasów Ottona III mówi się o tzw. renesansie Ottońskim – 983 - 1002 Reforma szkolnictwa w czasach karolińskich: Alkuin - „minister szkolnictwa” - pocz. IX w. Powstanie systemu nauczania w oparciu o 7 sztuk wyzwolonych. Ministrem szkolnictwa Karola Wielkiego był Alkuin. W ramach tej reformy szkolnictwa stworzono system szkół: - parafialne – podstawowe – prowadzono naukę wstępną, uczono czytania i pisania po łacinie, rachunków, śpiewu kościelnego i katechezy - klasztorne – wyższe - katedralne – najwyższe Program nauczania w szkołach średniowiecznych zwłaszcza w tych wyższych – katedralnych był oparty na artes liberales. Artes liberales dzielą się na: - trivium: gramatyka – dziedzina, którą możemy łączyć z szeroko pojętą literaturą dialektyka – sztuka dowodzenia retoryka – sztuka perswazji słownej Severinus Boethius – Boecjusz żył na granicy V/VI w., staje na granicy antyku i chrześcijaństwa, został nazwany ostatnim rzymianinem i pierwszym scholastykiem. Jest postacią tragiczną. W pierwszym okresie swojego życia był bardzo ważną postacią na dworze króla Ostrogockiego Teodoryka. Król ten opanował tereny Italii pod koniec V w. Boecjusz był rzymianinem, bardzo zdolnym człowiekiem, zrobił karierę na dworze, stanął na czele wszystkich urzędów państwowych. Dopadła go zawiść innych dworzan i oskarżyli go o zamach stanu, Teodoryk uwierzył, wtrącił go do więzienia i wykonano na nim wyrok śmierci. Czekając na wyrok śmierci napisał swoje najsłynniejsze dziełko: ‘O pocieszeniu, jakie daje filozofia’; np. Adam oraz Mojżesz zostaną uznani za prefigurację Chrystusa, Arka Noego w starym testamencie zostanie uznana za prefigurację kościoła Kain, syn Adama, brat Abla – zostanie udany za prefigurację Judasza 3) sens profologiczny – moralny - tropologicus/moralis – wydarzenia i postacie mają charakter przykładowy, mogą być przykładami do naśladowania lub antyprzykłądami 4) sens anagogiczny – sensus anagogicus – miał ukazywać prawdy wyższe, nadprzyrodzone, które miały prowadzić człowieka do duchowego wzrostu, do duchowego doskonalenia się. Ze sfery egzegezy biblijnej teoria znaczeń tekstu przenika do tekstów literackich, głównie dotyczy to tekstów antycznych – poematów antycznych, których treści są chrystianizowane, czyli objaśniane alegorycznie. W ten sposób niweluje się sprzeczności pomiędzy pierwotną wymową ideową tych tekstów, a światopoglądem chrześcijańskim. Integumentum (dosł. przykrywka) = sens dosłowny jako “przykrywką” dla alegorycznego, bella menzogna (piękne kłamstwo) Alegoryczne znaczenie dzieł literackich starożytnych: Eneidy Wergiliusza, Metamorfoz Owidiusza Jak objaśniano przemiany – metamorfozy Owidiusza? Poemat Owidiusza jest poematem mitologicznym , traktuje o przemianach, prawie w każdym z mitów mamy jakąś przemianę. Są to przemiany ludzi w zwierzęta, rośliny albo nawet w kamienie. Przemiany te dokonywane są przez bogów, którzy są mało moralni – mszczą się na ludziach, karzą za przewinienia np. Atena mści się na szwaczce Arahne, była niezwykle utalentowana, Atena jej zazdrościła i zamienia ją w pająka. Uwłaczało to godności natury ludzkiej, człowiek został stworzony przez Boga i jest niejako obrazem Boga, zwłaszcza jego nieśmiertelna dusza, Imago Dei – obraz Boga. Jak to tłumaczono? Sens dosłowny to fikcja, ale pod sensem dosłownym kryje się sens głębszy – przemiany należy rozumieć w ten sposób, że jest to przemiana symboliczna – pod wpływem grzechu natura ludzka się degraduje do bytu niższego. Przemiany jako degradacja natury ludzkiej pod wpływem grzechu - w ten sposób rozwiązywano problem i metamorfozy nie zostały zniszczone. Eneida jest dziełem o wiele bardziej moralnym niż metamorfozy, ale nie wszystko było zgodne z treściami chrześcijańskimi, chociażby to, że światem rządzą bogowie. Eneida Wergiliusza – autora okresu augustowskiego. Wergiliusz tworzy legendę Rzymu i Rzymian w tworzeniu tej legendy służy mityczna opowieść o losach Eneasza – głównego bohatera, który został ocalony przez bogów z pożogi Troi, Troja została zniszczona przez Greków, zapowiada to Homer, mówi o ty Wergiliusz etc. , który po wielu trudach i po wielu latach przybywa do Lazium, do dawnej swojej dawnej ojczyzny, istnieje mit, że Trojanie wywodzili się ze środkowej części Italii. Staje się protoplasto rodu, z którego w przyszłości mieli wywodzić się Rzymianie. Eneasz jest postacią wyidealizowaną, jest prototypem idealnego Rzymianina, posiada cały środek cnót, które należą do kanonu cnót rzymskich. 4 cnoty kardynalne *platońskie: - iustitia - sprawiedliwość - temperantia - umiar - fortitudo - męstwo - prudentia - mądrość praktyczna Cnoty te zostały przejęte przez chrześcijaństwo – uznane jako ważne cnoty moralne. Eneasz wszystkie te cnoty ma, co więcej ma jeszcze tzw. pietas – pobożność - szersze znaczenie starożytności bo pieta znaczy w ogóle szacunek do bogów, do ojczyzny, rodziców i bliźnich. Czyli on jest bohaterem idealnym. Dlatego ma do spełnienia tą misję dziejową, a konsekwencją tej misji dziejowej w zamyśle Werwigliusza będzie powstanie przyszłego cesarstwa rzymskiego, które w średniowieczo zostało uznane – głównie za sprawą Dantego, za wzór plamonarchi uniwersalnej. Opowieść Werwigliusza w średniowieczu przepisywano sens alegoryczny – 12 ksiąg Eneidy miało symbolizować 4 okresy w życiu człowieka, nadano mu taki sens alegoryczny z nastawieniem moralnym. 3 kolejne księgi odnosiłyby się do jednego okresu: pierwsze 3 do młodości, kolejne 3 do wieku dojrzałego, następne 3 do wieku podeszłego, ostatnie 3 do starości . Co to znaczy, że te księgi symbolizowały 4 okresy w życiu człowieka? To znaczy, że na przykładzie Eneasza, ukazywały one jak w każdym z tych okresów przezwyciężać własne słabości i pielęgnować cnoty np. w pierwszych 3 księgach Eneasz okazuje jak przezwycięża namiętność i przezwyciężając ją uzyskuje cnoty. 4 znaczenia były zarezerwowane tylko dla Biblii, natomiast dla dzieł literackich były rezerwowane 2 znaczenia: dosłowne i algoryczne. Różnica między alegorezą Biblijną a literacką jest taka, że sens dosłowny Biblii jest prawdziwy, a sens dosłowny dzieł literackich jest fikcją. Zmieni to Dante, który w swoim dziele pt. ‘Boska Komedia’ przepisze 4 znaczenia. Dante dla swojej ‘Boskiej Komedii’ rezerwował sens właściwy jako sens prawdziwy. Symbolizm średniowieczny Jako pewien rodzaj poglądu na świat ma swoje korzenie w platonizmie, poglądy Platona były znane dzięki pisarzom łacińskim, rzymskim, ponieważ np. Cyceron w swoich dziełach filozoficznych nawiązywał do poglądów Platona, a jego dzieła były w średniowieczu bardzo dobrze znane, podobnie jak Senega, którego dzieła filozoficzne również nawiązywały do poglądów Platona. Ogólnie poglądy Platona były znane. Filozofia Platona jest filozofią dualistyczną – u Platona rzeczywistość składa się ze świata ducha, który on nazwał światem idei, i ze świata materii, który jest tylko i wyłącznie odbiciem niedoskonałego świata materii. Świat idei jest doskonały, wieczny, niezmienny. Świat materialny jest światem zmiennym, kruchym i niedoskonałym. Na tym bazowali w średniowieczu ci, którzy promowali symbolizm. Świat materialny poznawany wszystkimi zmysłami jest tylko i wyłącznie odbiciem świata nadprzyrodzonego, niedoskonałym odbiciem, ale tym niemniej piękno świata materialnego – tego, którego poznajemy zmysłami, wskazuje na to, że musi istnieć jakiś pierwotny wzór doskonały, którym jest świat nadprzyrodzony. Tutaj mamy tylko ślad obecności Boga w postaci świata materialnego. Dlatego człowiek średniowieczny doszukuje się sensu ukrytego we wszystkim, we wszystkich rzeczach, w każdym zjawisku, nie tylko w literaturze, ale też w świecie. W myśl tego symbolizmu średniowiecznego, cała natura jest źródłem symboli: Kamień, kamienie szlachetne, rośliny, zwierzęta, liczby, pismo. Konsekwencją takiego symbolicznego myślenia jest pewien rodzaj piśmiennictwa, w szczególności pewne traktaty - lapidaria – pochodzi od lapis – kamień, głównie szlachetnych i półszlachetnych - herbaria – pochodzi od herba – trawa, roślina - bestiaria – bestia – zwierze – brano pod uwagę nie tylko zwierzęta rzeczywiście istniejące, ale też mityczne np feniks, który narodził się z popiołu – sympolizował zmartchwystałego Chrystusa w średniowieczu, czy np gryf – zwierze hybrydowe, częściowo orzeł, częściowo lew – symbolizował dwie natury chrystusa, ale ma on skomplikowaną symbolikę bo może też być symbolem szatana, bazyliszek, smok, jednorożec. Te traktaty opisywały cechy fizyczne tych rzeczy, istniej, bytów, potem przechodziły do znaczenia symbolicznego i wymieniali cechy, które mogą być albo dobroczynne dla człowieka np. Pewne rodzaje kamieni, które mają działanie korzystne dla człowieka. Tego rodzaju lapitadaria, herbaria i bestiaria są tyowe dla średniowiecza. Natura jest źródłem symboli. Symbolizm w toposie jest typowy dla średniowiecza - topos świata jako księgi Uznano, że cały świat jest księgą, czyli symbolizuje go specyficzna księga, napisana Bożym palcem i każda litera w tej księdze symbolizuje dane stworzenie Boskie. Stworzeniaa te mają ujawniać ukrytą mądrość Bożą. Tego rodzaju topos świata jako księgi został zaproponowany przez Hugona ze św. Wiktora. W średniowieczu uważano, że istnieją dwie wielkie księgi, oprócz szeregu pomniejszych ksiąg, ksiąg autentycznych tzw. materialnych. Istnieją dwie wielkie księgi Biblia i świat stworzony przez Boga, który jest księgą. visibilia / invisibilia res (signa) / alia res Średniowieczna teoria poezji i prozy W dojrzałym średniowieczu w wieku XII i XIII podjęto próbe stworzenia uniwersalnej teorii poezji i prozy – wyprowadzono ją z założeń rzymskiej poetyki i retoryki. Przede wszystkim wyprowadzoną tą teorię ze sztuki poetyckiej Horacego - Ars Poetica - List do Pizonów – dziełko to jest wierszowanym traktatem z zakresu poetyki. Nie jest to systematyczny wykład tylko swobodna wypowiedź Horacego, wierszowana, swobodnie się rozwija. Jednocześnie zawiera cały szereg wskazówek i uwag na temat doskonałego twórcy, jaki powinien być doskonały twórca/poeta, jakie powinno być doskonałe dzieło i jaka powinna być doskonała twórczość. Poeta, poesis, pojej – tworzyć W tym dziełku Horacy biorąc jako przkłady najwyższe gatunki antyczne tzn. tragedie i epos, daje szereg wskazówek dotyczątych np. tego, że dzieło powinno być spójne, powinno być jak organizm – jezeli się odetnie jedną część, fragment to cierpi na tym całość. Różnica w stosunku do antycznej łacińskiej prozy i poezji jeżeli chodzi o układy sylab akcentowanych i nieakcentowanych polegała przede wszystkim na tym, że zarówno w prozie jak i poezji łacińskiej ważny jest tzw. iloczas – zasada, która dotyczy sylab długich i krótkich, W prozie w poezji łacińskiej wyróżnia się sylaby krótkie i długie, akcenty mogły padać tylko i wyłącznie na sylaby długie. W średniowieczu iloczas całkowicie zanika, wszystkie samogłoski mają jednakową wartość czasową. Zasady sformułowane przez Alberyka m.in. cursusm zostały rozwinięte przez innych gramatyków, odnoszącej się początkowo do tekstów pisanych prozą łacińską, zasady ars dictandi zostały przeniesione na teren volgare przez Guido Faba, prawnik boloński, napisał: dwa zasadnicze pisma Gemma purpurea – purpurowy klejnot, traktat, który zawierał teksty łacińskie , a z kolei w obrębie tych tekstów łacińskich widniały pewne formuły listów volgare Parlamenta et epistole – przemowy i listy, traktat napisany w volgare, przetłumaczony na język łaciński innymi formułami listów. Listy w średniowieczu miały ogromne znaczenie, były jedynym sposobem komunikowania się na odległość. Epistolografia średniowieczna była ogromnie rozbudowana, na początku w języku łacińskim, a z czasem - na początku XIII w. jeżeli chodzi o Italie również w języku volgare, w różnych volgare. Odpowiednikami artes dictandi – nazwa w liczbie mnogiej odnosi się do podręczników sztuki pisania prozą, były tzw. ars versificatoria. Odpowiednikiem ars dictandi w poezji jest ars versificatoria (Teoria języka poetyckiego i zasad wersyfikacyjno-metrycznych oraz teoria 3 stylów); czerpie z zasad antycznej gramatyki i retoryki Artes versificatoriae to podręczniki tej sztuki zwane też Poetrie, rozpowszechnione przez „szkołę francuską” w XII i XIII w. Kultura poetycka we Francji stała wyżej niż włoska w tym okresie. Godfryd z Vinsauf napisał Poetria Nova Mateusz z Vendôme napisał Ars versificatoria Jan z Garlandii napisał O sztuce pisania prozą, wierszem metrycznym i rytmicznym wiersz metryczny – antyczny, oparty na iloczasie samogłosek wiersz rytmiczny – średniowieczny, rytm uzyskiwano dzięki akcentowaniu dynamicznemu albo tonicznemu polegającemu na tym, że silniej wymawiano daną sylabę. II. Początki literatury włoskiej: pierwsze teksty w volgare; gatunki średniowieczne Pojęcie literatura włoska Na obszarze półwyspu Apenińskiego w średniowieczu istniały różne organizmy państwowe, było duże rozdrobnienie polityczne ciągnące się przez wieki. Te organizmy państwowe miały różne systemy władzy: od silnie scentralizowanej np. na południu na Sycylii, poprzez systemy bardziej ‘zdemokratyzowane’ – systemy komunalne przede wszystkim w środkowej części półwyspu Apenińskiego np. w Toskanii. System komunalny – nazwa ta pochodzi od słowa comune, czyli takiego systemu sprawowania władzy, w którym wyłaniano przedstawicieli danej społeczności – chodzi przede wszystkim o społeczność miejską i sprawowali oni władzę. Przykładem takiego miasta byłą np. Florencja, Siena, Pistoia, Piza etc., głownie miasta toskańskie, ale też w Emilii Romanii większość miast rządziłą się takim systemem. Główny urzędnik – prezydent miasta, który nazywał się podesta, który miał do pomocy różnego rodzaju urzędników, między innymi tacy wyżsi urzędnicy, którzy sprawowali władzę wykonawczą czasowo – przez 2 miesiące, po czym się zmieniali - byli to priorzy, priorat – nazwa urzędu Z rozdrobnieniem politycznym, geopolitycznym idzie w parze wielość języków, różnorodność językowa – dialekty. Różne volgari rozwinęły się z sermo vulgaris – łaciny potocznej, która w pierwszym okresie trwania państwa włoskiego, jeszcze republiki rzymskiej ulegała wpływom ludów podbitych przez rzymian np. galów, etrusków etc., natomiast pod koniec cesarstwa rzymskiego ulegała wpływom językom najeźdźców tzw. barbarzyńskich; longobardów, germanów etc. U schyłku wczesnego średniowiecza (koniec XI w.) pojawienie się języków romańskich w wyniku długiego procesu – ich powstanie z sermo vulgaris (łaciny potocznej) oraz mowy najeźdźców barbarzyńskich Po upadku cesarstwa rzymskiego następuje ciągła ewolucja sermo vulgaris, która ok. XI w. Doprowadziła do powstania różnych volgarii Italii O volgari, językach rodzimych – vernaculari, verna z łac. rodzimy. Tych języków rodzimych w obszarze kultury romańskiej było więcej, ale były 3 zasadnicze volgari w krajach obejmujących kulturę romańską volgare (volgari): - lingua d’oc, - język oksytański albo prowansalski na południu Francji - lingua d’oïl – język starofrancuski w północnej i środkowej części Francji - lingua del sì – język włoski w różnych odmianach dialektalnych Dante o nich pisze w De vulgari eloquentia Zmiany w łacinie mówionej w stosunku do łaciny klasycznej: - zanik iloczasu samogłosek - różne zmiany fonetyczne i leksykalne, zanik rodzaju nijakiego, który był wcześniej w łacinie i grece - powstanie rodzajnika z zaimków osobowych łacińskich - pewne zmiany w systemie czasów. Pierwsze dokumenty w volgare Nie są to jeszcze dokumenty literacje, pisane prozą 1. Indovinello veronese - Zagadka werońska IX w. Widoczne są wpływy języka łacińsiego Se pareba boves, alba pratalia araba, albo versorio teneba, et negro semen seminaba - 2 heksametry boves, semen – przykłady wyraów łacińskich w obrębie tego volgare araba, teneva, seminava – formy łacińskie, w których odpadło końcowe ‘e’ Zagadka polega na tym, że czynność orania i siania ziarna przyrównana jest nie wprost – implicytnie, sztuka pisana. Jeśli spojrzymy na metaforykę to przedstawia się tak; Odpychał przed sobą woły; woły – palce Orał białe pola; białe pola – pergamin Trzymał biały pług; biały pług – pióro Zasiewał czarne ziarno; atrament, który pozostawiał ślady na pergaminie 3lekcja 2. Placito di Capua - Orzeczenie kapuańskie X w. Dokument volgare, na pewno nieliteracki, a na pewno mniej literacki niż zagadka verońska; po prostu jakiś sędzia, w orzeczeniu kapłańskim nazywa się to od Capui gdzie został znaleziony ten rękopis, czy też chodzi o sędziego z Capui,- uznaje w tym orzeczeniu przynależność pewnych ziem, które zostały zajęte przez sąsiadów klasztorów na Monte Casino; ale on uznaje przynależność tych ziem do klasztoru w Monte Casino i to oświadcza 3. Postilla amiatina - Dopisek amiatyński XI w. Ma charakter bardziej żartobliwy; „to jest dokument Szalonej Głowy (metaforyczne określenie jakiegoś pana) niech mu pomoże przeciwko Złemu (chodzi zapewne o jakieś siły demoniczne) ten co skłonił go do tak niemądrej decyzji.” – nic więcej nie wiemy więc jest to takie troszkę enigmatyczne? Były to najważniejsze dokumenty volgare pisane prozą; oprócz nich były tzw. ritmi, ale to jest już wiek XII i XIII. XII-XIII w.: Ritmo Laurenziano, Ritmo cassinese, Ritmo su Sant’Alessio – teksty quasi literackie; utwory rymowane, ale rym niedoskonały, poezja sylabiczna (nie iloczasowa), nieistotna długość sylab (czyli samogłosek), lecz ilość sylab; akcent dynamiczny (nie toniczny, jak w starożytności); rhytmus w łacińskiej poezji średniowiecznej oznacza wiersz, który nie opiera się na zasadach iloczasu, czyli nie respektuje zasad metryki klasycznej. Sam termin ritmo pochodzi od rhytmus z łacińskiego i oznacza ogólnie wiersz który opiera się nie na zasadach iloczasu – czyli nie ma tam już znaczenia amiduły? samogłosek bo po prostu samogłosek już zanikła, ona jest nie istotna tylko oparty jest ten wiersz na zasadach metryki nie klasycznej tylko dotyczy poezji sylabicznej czyli takiej, w której liczy się nie długość samogłosek – a tym samym nie długość sylab, których środkiem jest samogłoska, tylko ilość tych sylab i akcent foniczny Najważniejsze z tych ritmi: Ritmo Laurenziano, w którym ktoś prosi biskupa o pożyczenie/udostępnienie mu konia Ritmo cassinese – należy ono do gatunku tzw. contrasto, jak sama nazwa wskazuje jest to spór, czyli ten gatunek oparty jest na dialogu będącym jakiegoś rodzaju sporem; w tym wypadku spór dotyczy wizji świata, otóż spór toczy się pomiędzy Aleksandrem Wielkim Macedońskim,- który był bardzo popularną i podziwianą postacią w średniowieczu, ostutą różnymi legendami, których nie było w starożytności, albo były inne; reprezentuje on giullare – termin ten obejmuje szerokie spetrum semantyczne, w zależności od tego jakie umiejętności reprezentował dany żągler jego status społeczny mógł być niski, średnioniski, ale też wysoki,- jeżeli jego umiejętności były związane z kulturą wyższą Najprostsi żonglerzy, związali byli z kulturą raczej niską, ludowa to byli po prostu kuglarze – prezentowali różnego rodzaju sztuczki, inni popisywali się różnego rodzaju zręcznościami np.. byli linoskoczkami?, inni tez mieli umiejętności taneczne, umieli też improwizować różnego rodzaju spektakle dla szerokiej publiczności i to były spektakle oparte przede wszystkim na gestach i na mimice, czyli takie bardziej pantomimiczne. Związani z kulturą bardziej dworską, byli zapraszani na dwory ponieważ tam recytowali poezje volgare np. cantari przy akompaniamencie muzyki; akompaniowali sobie na instrumentach strunowych. Wśród żonglerów byli również poeci, którzy nie tylko recytowali cudzą poezję i w ten sposób przyczyniali się do jej rozpowszechnienia poezji volgare, - jest to ich wielka zasługa zresztą, byli też tacy, którzy po prostu komponowali utwory, recytowali je i akompaniowali, byli samowystarczalni; można powiedzieć, że byli prawdziwymi artystami, poetami, którzy byli zapraszani na dwory. Żonglerze przemieszczali się z miejsca na miejsce; byli to tacy wędrowni artyści średniowieczni. II. Wpływ poezji starofrancuskiej i prowansalskiej na poezję włoską Starofrancuska literatura w języku d’oïl: epika rycerska Wiek XI-XII – poezja epicka na północy Francji: pieśni o czynach bohaterskich, układające się w cykle, przekazywane drogą ustną Cykl „karoliński” (ciclo carolingio) – XI wiek Chansons de geste – poematy epickie tematycznie związane z postacią Karola Wielkiego Motywy i tematy związane z cywilizacją feudalną: wierność władcy, Bogu i wartościom, dzielność na polu bitwy, cnoty rycerskie: odwaga, honor, poświęcenie, patriotyzm, wiara w Boga; nadzieja na sławę u potomnych Najstarszy poemat Pieśń o Rolandzie (Chanson de Roland), pocz. XII wieku; wiersz oparty na asonansach napisany w języku starofrancuskim (anglo-normandzkim), autor/kopista? Turold Historia związana z bitwą pod Roncevaux w 778 roku Cykl „bretoński” lub „arturiański” (ciclo brettone, arturiano) - XII wiek: przygody rycerzy „Okrągłego Stołu” (Cavalieri della Tavola Rotonda) króla Artura: Tristan. Lancelot, Persewal i in. - świat baśniowy mitów i legend bretońskich - poszukiwanie przygód, miłość, wartości rycerskie: odwaga, honor, pomoc słabszym, szacunek dla niewiast, motyw świętego Graala Król Artur – król lub wojownik bretoński (V-VI w.) Najważniejszy poeta CHRÉTIEN DE TROYES (ok.1135-1185), tworzył na dworze Marie de Champagne, tłumacz Owidiusza, autor 5 romansów rycerskich wierszem: Erec et Énide, Yvain, Lancelot, Cligés, Perceval THOMAS I BEROUL, historia Tristana i Izoldy – rekonstrukcja w 1900 r – Joseph Bédier Cykl bretoński wyraża ideał życia dwornego popularny zwłaszcza wśród elit szlacheckich, czytany chętnie przez damy. Ukazuje świat niepozbawiony pytań o charakterze egzystencjalnym i moralnym (Tristan i Izolda) Cykl karoliński popularny wśród ludzi niższego stanu; ściśle określone wartości, gotowe wzorce do naśladowania (Roland - wzór rycerza) Cykl antyczny: tematy literatury antycznej podjęte w starofrancuskich poematach: Roman de Thèbes, Roman d’Éneas, Roman de Troie , autor: Benoît de Saint Maure, itd. W Italii w XIII i zwłaszcza XIV w. wpływ lit. starofrancuskiej (jęz. d’oïl) zwłaszcza w Toskanii – volgarizzamenti prozą cyklu arturiańskiego (i szerzej, materii bretońskiej) : romanzi in prosa: Il Tristano Riccardiano (autor anonimowy), La Tavola Ritonda (autor jw.), Storia di Merlino Cantari (XIV w.) oparte na tematyce bretońskiej; tworzone i recytowane przez żonglerów (giullari) Cykl karoliński dostarcza materii przede wszystkim dla literatury franko-weneckiej (franco-veneta); najważniejszy utwór : Entrée d’Espagne (poemat), ideały karolińskich rycerzy łączą się z arturiańskimi (dworność, miłość do dam itd.); był on źródłem dla utworów prozą we włoskich volgari: La Spagna, I fatti di Spagna itd. Niektóre cantari oparte są na tym cyklu, ale w Italii wzbogaca się on o nowe epizody Cykl antyczny znajduje w Italii także naśladowców: L’Istorietta troiana (oparta na Roman de Troie); I Fatti di Cesare; wpływ tej materii zaznacza się także w prozie nowelistycznej : Novellino, Conti di antichi cavalieri itd. Z tych cykli (zwłaszcza karolińskiego i bretońskiego) powstaną w XV w. poematy rycerskie (Luigi Pulci, Il Morgante Maggiore, Matteo Boiardo, Orlando innamorato, Ludovico Ariosto (XVI w.), Orlando furioso Wpływ liryki prowansalskiej (jęz. d’oc) głównie w Italii północnej, gdzie znaleźli schronienie trubadurzy prowansalscy po krucjacie przeciwko Albigensom i gdzie tworzą trubadurzy (od: trobar = komponować przy akompaniamencie muz.) pochodzenia włoskiego w języku d’oc: Rambertino Buvalelli (1160-1221), Sordello da Goito (XIII w.). Trubadurzy, którzy w XII i XIII w. tworzyli w pn. Francji w jez. oïl – to truwerzy (od: trover) Romans rycerski oraz liryka trubadurów i truwerów we Francji i jej kontynuacja w Italii to literatura dworna (it.: letteratura cortese Ideał dworności (it. cortesia) i amor cortese Andreas Capellanus (XII w.), traktat De amore wzorowany na Ars amatoria Owidiusza amor de lonh (miłość z daleka), np. u Jaufré Rudel Liryka prowansalska Liryka wysoka, pierwsze utwory z 2 poł. XI w., kilka nurtów tematycznych: miłość dworna, polityczno-bojowy, satyryczno-moralizujący (do niego należy sirventese) Pierwszy znany trubadur -Wilhelm z Poitiers, IX książę Akwitanii (1071-1127) Ramy czasowe: koniec wieku XI – lata 1220-30 (krucjata przeciw albigensom) Poeta – trubadur był zazwyczaj profesjonalistą, działał głównie w środowisku dworskim Różne pochodzenie społeczne – poezja daje poczucie równości Ok 400 nazwisk (w tym kobiety) ok. 2500 utworów, prawie 900 różnych schematów metrycznych Poeci: Jaufré Rudel, Arnaut Daniel, Guiraut de Bornelh, Bertran de Born Trzy konwencje (poetyki): trobar clus (hermetyzm), trobar ric, trobar leu Różne formy metryczne i różne techniki, akompaniament muzyczny Formy metryczne: Cansò (it. canzone), pastorela (fr. pastourelle, it. pastorella), contrasto, sirventese, sekstyna Sekstyna stworzona przez Arnaut Daniela: sześć strof po sześć wersów (10- zgłoskowce); układ rymów 123456; 615243; 364125 itd.; siódma strofa trzywersowa, w której pojawiają się wszystkie słowa z pozycji rymowanej ARNAUT DANIEL (ok 1150-ok 1200/1210), przedstawiciel poetyki trobar clus, najsłynniejszy utwór: sekstyna Pieśń o wuju i paznokciu christianitas.org/news/krotki-kurs-historii-muzyki-odc-3-trubadurzy-truwerzy-i- minnesingerzy/ Główna tematyka poezji prowansalskiej: miłość, pochwała damy serca, ale też tematy polityczne Miłość idealna i miłość cielesna do kobiet wyższego ale i niższego stanu; Miłość przedstawiana najczęściej w oczekiwaniu lub we wspomnieniu; sytuacja psychologiczna - samotność kobieta na piedestale, niedostępna; jest jak suweren a poeta to jej wasal Proces zakochiwania się: przez oczy do serca Toposy: Wiosna, ogród (locus amoenus), miłość daleka, niespełniona, tęsknota, plotkarze Forma: contrasto (spór); 32 strofy pięciowersowe; strofa – 3 aleksandryny (7 sylab +7 sylab) o rymach AAA. Przed średniówką słowa o akcencie na 3 sylabie od końca (parole sdrucciole) + dwa jedenastozgłoskowce (endecasillabi) o rymach BB Alessandrino – wers pochodzenia prowansalskiego, stosowany też w poezji francuskiej Strofy wypowiadane naprzemiennie przez obie postacie. Język: nosi wyraźne ślady języków południowych, w tym sycylijskiego, ale cechy te w dużej mierze zatarły się w procesie przepisywania Styl: przemieszanie rejestru wysokiego, stylematów charakterystycznych dla poezji dworskiej z rejestrem potocznym. Zmiana stylu nie przebiega wraz ze zmianą postaci lecz wewnątrz ich kwestii. Rezultat żartobliwy, parodystyczny. Temat: poeta zaleca się do dziewczyny; ona się broni, ale w końcu ulega, jednak przy zachowaniu pozorów. Ich spór ma charakter nakręcającej się spirali. Narasta napięcie, które na końcu zostaje rozładowane. S. FRANCESCO D’ASSISI, CANTICO DI FRATE SOLE (1224) Geneza: modlitwa przeznaczona dla współbraci Najstarszy zachowany egzemplarz, rękopiśmienny kodeks z połowy XIII wieku o tytule LAUDES CREATURARUM, przechowywany w Biblioteca Comunale w Asyżu. Do tekstu istniała również muzyka skomponowana przez Franciszka Przekaz: synteza myśli i duchowości franciszkańskiej: - Bóg jako kochający ojciec - Świat – jego stworzenie jako harmonijna całość - pokojowe współistnienie wszystkich stworzeń - akceptacja bólu i cierpienia jako drogi do zbawienia Analiza tekstu Źródła: teksty biblijne (psalmy), ewangelie (osiem błogosławieństw), łacińskie teksty średniowieczne: hymny i laudy Treść (do rozwinięcia): pochwała Boga poprzez pochwałę stworzenia, poczynając od elementów kosmicznych; panteizm chrześcijański: obecność Boga w stworzeniu, umiłowanie świata we wszystkich jego przejawach, idea braterstwa człowieka i innych bytów stworzonych, ale człowiek pozostaje w centrum stworzenia; bojaźń i nienawiść grzechu Znaczenie powtarzających się struktur i kluczowego przyimka PER: „poprzez” i „z powodu” Znaczenie językowe: dokument świadczący o powstaniu nowego języka (volgare umbro). Ślady łaciny na poziomie ortografii, morfologii, leksyki Wtręty francuskie (galicyzmy) Struktura tekstu: nieregularne strofy, użycie asonansu i rymu, podobieństwo do wersetów biblijnych (użycie w klauzuli glównie cursus planus i velox) Wymowa symboliczna – ilość wersów: 33 LAUDA Połowa wieku XIII – powstają liczne bractwa świeckie o charakterze pokutnym: 1233 – Ruch Alleluja 1260-61 – Ruch Biczowników (Movimento dei Disciplinati/Flagellanti) związany z postacią Ranieri Fasani : 1259-60 – naucza w Perugii; jest kaznodzieją franciszkańskim, o którym mamy skąpe i niepewne informacje. Głosi tezy zgodne z nauką teologa, Joachima z Fiore (Gioacchino da Fiore, 1130/135-1202) o nadejściu Królestwa Bożego Lauda (łac. laus; forma umbryjska – laude) – pieśń śpiewana przez uczestników w/w bractw w czasie uroczystości religijnych Początki – laudes – łacińskie psalmy pochwalne śpiewane w czasie liturgii, zwłaszcza jutrzni XII w. – Laudes – hymny łacińskie ku czci Maryi śpiewane podczas liturgii Poł. XIII w. – laudy – wszystkie pieśni religijne w volgare, początkowo o różnej formie Połowa wieku XIII – formalnie lauda przyjmuje postać tzw. ballaty (od ballata w l. pojedynczej), zwanej też canzone da ballo; pochodzenie ludowe; większość laud anonimowa; pierwsi znani autorzy: Guittone d’Arezzo, Jacopone da Todi schemat: xx (ripresa) ababbx (stanca) wers: settenario Struktura ballady związana ze sposobem wykonywania: solista + chór, muzyka Rytmiczne strofy związane wspólnym rymem oraz refren (ripresa) Pierwsze przykłady takich tekstów w formie ballaty po roku 1260 Laudy związane z kultem Matki Bożej śpiewane przez grupy tzw. laudesi, popularyzowane przez bractwa Biczowników, którym przypisuje się też stworzenie tzw. laudy dramatycznej (lauda drammatica) Najwięcej laud powstawało w Umbrii: ważne centrum - Perugia Główne typy laud: 1/liryczna (lirica), 2/ dramatyczna (drammatica) Zbiory laud – laudari; najstarszy zachowany Laudario Cortonese z II polowy XIII w. należący do Confraternità di Santa Maria delle laude; zawiera też 46 melodii do tekstów JACOPONE DA TODI (1230/40-1306) https://www.youtube.com/watch?v=TIht1V0n27o Franciszkanin, mistyk, poeta Był prawnikiem, w 1268 roku przeżył kryzys i nawrócenie prawdopodobnie spowodowane śmiercią żony; odbył 10-letnią pokutę 1278 – wstąpił do zakonu franciszkanów; należał do stronnictwa „spirytuałów” (spirituali) będącego w opozycji do „konwentuałów” (conventuali). Krytykował zeświecczenie kleru. Występował przeciw papieżowi Bonifacemu VIII; ekskomunikowany i uwięziony. Uwolniony dopiero po śmierci Bonifacego przez jego następcę Benedykta XI. Autor wierszy w volgare i po łacinie. Napisał co najmniej 92 laudy w volgare. Jest autorem łacińskiej pieśni Stabat Mater. Poeta o sporej erudycji, zaznajomiony z zasadami retoryki. Znał pisma chrześcijańskich myślicieli jak np. Hugona i Ryszarda od św. Wiktora czy św. Bonawentury Główne tematy: Pochwała miłości mistycznej; namysł nad śmiercią, pochwała ubóstwa; kontemplacja Męki Pańskiej; nienawiść grzechu; dualizm ciała i duszy; elementy autobiograficzne; polemika z Bonifacym VIII; autentyczne napięcie liryczne i polemiczne Dopracowana forma artystyczna; różne schematy Pesymistyczna wizja świata i człowieka skłonnego bardziej do grzechu niż do czynienia dobra Najsłynniejszy utwór: lauda dramatyczna (lauda drammatica/dialogata): PIANTO DELLA MADONNA (DONNA DEL PARADISO) Wpisuje się w tradycję tzw. planctus verginis (Pasji Matki Bożej); utwór uważany za początek włoskiego teatru średniowiecznego w volgare Przedstawienie Męki Pańskiej z punktu widzenia Matki Treść: Męka Chrystusa; dialog Matki z Synem sprzymierzyli się przeciw gwelfom się z wrogą Sieną i wojskami niemieckimi dowodzonymi przez Manfreda, syna Fryderyka II. Poeta wyraża ból z powodu upadku Florencji, wstyd za poniesioną klęskę. Wymienia straty terytorialne Florencji, oskarża gibellinów o sprzedanie miasta sieneńskim wrogom. Na końcu ironicznie gratuluje gibellinom zwycięstwa, które dało Florencji wielkość i chwałę i sarkastycznie nawołuje innych władców Italii, aby uznali zwierzchność Florencji. Teraz się okaże, czy umiem głosić pieśni- rodzaj manifestu nawrócenia moralnego: miłość i poezja miłosna są wynikiem szaleństwa Poezja Guittona ważna z uwagi na eksperymenty formalne, bogactwo leksykalne i dużą ekspresyjność; często trudna i niezrozumiała. Guittone był również autorem zbioru listów w volgare, długo stanowiących model retoryczny tego gatunku Tuttor ch’eo dirò gioi – sonet nawiązujący do tradycji prowansalskiej: słowo- klucz (gioia). Misterna, symetryczna budowa pełna gier słownych Villana donna – utwór dwuznaczny, może być odczytywany jako przykład poezji „komicznej” wysławiającej miłość cielesną lub jako sarkastyczne odsłonięcie prawdziwych intencji trubadurów piszących o miłości. Jest jakby obrazem z krzywego zwierciadła poprzedniego utworu; korzysta też ze słów kluczowych poezji prowansalskiej U Sycylijczyków tematyka miłosna przedstawiana w kluczu filozoficznym: natura i geneza miłości, wpływ miłości na człowieka; u Guittona miłość podlega ocenie m moralnej BONAGIUNTA ORBICCIANI z Lukki (1220-1290) Zawdzięcza wiele Sycylijczykom, pierwszy wprowadza ich wzorce w Toskanii, naśladując Giacomo da Lentini. Używa jasnego i melodyjnego języka (trobar leu). Wejdzie w polemikę z Guido Guinizellim, (Voi ch’avete mutato la mainera) pierwszym przedstawicielem Dolce Stil Novo. Dante umieści go w jednym z najważniejszych epizodów Boskiej Komedii MONTE ANDREA – wierny naśladowca Guittona CHIARO DAVANZATI – trobar leu; bliski poetom dolce stil novo ze względu na elementy filozoficzne w refleksji nad zjawiskiem miłości COMPIUTA DONZELLA (2 poł. XIII w.) - prawdopodobnie pseudonim. Compiuta jest pierwszą włoską poetką piszącą w volgare. Wspomniana przez Guittona w jednym z listów i w poezji przez lekarza o nazwisku Mastro Torrigiano. Przypisuje się jej trzy sonety o silnych wpływach prowansalskich. A la stagion che ‘l mondo foglia e fiora → wzory prowansalskie, tematy topiczne: wiosna, miłość, ogród (locus amoenus); słowa klucze (gioia, fin’amanti) kontrast pomiędzy ogólną radością a smutkiem podmiotu lirycznego (niechciane małżeństwo) → canzone di malmaritata Lasciar voria lo mondo… (Chcę porzucić ten świat): podobny motyw niechcianego małżeństwa → canzone di malmaritata. Tu w opozycji do pragnienia poświęcenia się życiu konsekrowanemu. Poezja cechująca się elegancją środków wyrazu i równocześnie prostotą. Intymne uczucia żeńskiego podmiotu lirycznego SŁODKI NOWY STYL (DOLCE STIL NOVO) Dante, Purgatorio XXIV 49-60 – spotkanie z Bonagiuntą Orbiccianim → nazwa i poetyka Dolce Stil Novo – najważniejszy włoski ruch literacki wieku XIII (zahaczający o wiek XIV), najbardziej intensywny rozwój w latach 1280-1310 (ale ramy czasowe są szersze: dekada przed i po tym okresie); najwyższe osiągnięcie liryki włoskiej przez Petrarką. Rozwija się w regionach Emilia Romagna i Toscana; nie można mówić o szkole: ich poezja, choć ma kilka cech wspólnych, pod pewnymi względami jest różna; Prekursor Guido Guinizelli, Bolończyk (1235-1276) prawnik, poeta (Dante wyraża się o nim: „Padre mio” (Purgatorio XXVI) (przyznaje, że zawdzięcza w pewnym stopniu inspirację jego poezją) Prawdopodobnie autor 15 sonetów i 5 kancon Najważniejszy tekst tego poety: Al cor gentile rempaira sempre amore – uważany za manifest tej grupy (nieformalnej) Inni poeci: Dante Alighieri (1265-1321: do egzaminu koniecznie znać życiorys Dantego) Florentyńczyk (najwybitniejszy przedstawiciel nurtu); Guido Cavalcanti (1255- 1300) Florentyńczyk; Lapo Gianni (Florentyńczyk); Gianni Alfani (Florentyńczyk); Dino Frescobaldi (Florentyńczyk); Cino da Pistoia (1270-1336) Pistoiese To, co ich łączy, to podobna tematyka (tylko miłosna), podobny sposób obrazowania i metaforyka, refleksja filozoficzna nad fenomenem miłości i analiza doświadczenia miłosnego (Bolonia była ważnym ośrodkiem filozoficznym, nie tylko prawniczym), pewne pogłębienie psychologiczne w stosunku do sycylijczyków. Dzielą ich m. in. (Dante i Cavalcanti) poglądy na naturę miłości i koncepcję kobiety Główna tematyka: miłość przedstawiana e sposób idealny, uduchowiony. Zacieranie różnicy między amor profano i amor sacro, między koncepcją miłości dwornej a moralnością chrześcijańską; filozoficzne ujęcie miłości → miłość jako droga do doskonałości, a tym samym do Boga (podobieństwo do mistycyzmu); kobieta jest ucieleśnieniem ideału nadziemskiego. Obiektem miłości kobieta idealna, będąca aniołem, odcieleśniona, uosobienie cnót, piękno zewnętrzne jest odbiciem piękna wewnętrznego; wyższość moralna i duchowa nad mężczyzną Podmiot miłości to człowiek (mężczyzna, ale Dante w jednym z sonetów odnosi „podmiotowość” w miłości też do kobiety) o szlachetnym sercu → szlachectwo serca, a nie urodzenia (podteksty społeczne – poezja ta ma nobilitować bogate mieszczaństwo); inaczej u Prowansalczyków i Sycylijczyków Główne toposy (motywy): Piękno kobiety, zbawienny wpływ jej obecności i pozdrowienia (saluto; gra słowna saluto = salute); znaczenie jej spojrzenia; kobieta jako figura Chrystusa; Wpływ na mężczyznę: zauroczenie, zaniemówienie (niemoc twórcza, afazja – elementy metapoetyckie); uszlachetnienie, prowadzi do zbawienia. Pogłębienie psychologiczne Elementy tradycyjne; ikonografia miłości, zakochanie przez wzrok, miłość jako służba kobiecie Główne różnice: połączenie „słodyczy” formalnej z racjonalną, filozoficzną treścią; kobieta nie JAK anioł lecz kobieta-anioł; miłość, która prowadzi do doskonałości, wręcz do zbawienia (w koncepcji Dantego); metaforyka tej poezji na ogół nie czerpie inspiracji z bestiariusz czy lapidariów Styl – elegancki, wysublimowany, język pełen „słodyczy” (subtelności, delikatności), odznaczający się pewną melodyjnością (dzięki wykorzystaniu cech fonicznych języka i rymów), operowanie aluzjami, słowa-klucze, napełnianie prowansalskich i sycylijskich toposów, obrazów nowymi treściami; składnia bardziej przejrzysta, a treści podane jasno. Dante: Poezja jest racjonalnym zapisem tego, co w duszy „dyktuje” poecie Miłość (rozumiana nie na sposób dworny czy sentymentalny, lecz jako zasada rządząca światem (uniwersalna), która znaczeniem zbliża się do caritas, wrodzonej każdemu człowiekowi (który może jednak ją zatracić swoim postępowaniem). Caritas oznacza miłość bezinteresowną GUIDO GUINIZELLI, Al cor gentil rempaira sempre amore - kancona programowa: relacje pomiędzy natura, amore, cor gentile Teoria szlachectwa teoria della gentilezza (nobiltà) → słowa klucze: gentile, gentilezza Proces zakochiwania się, odwołania do filozofii scholastyczno-tomistycznej: potentia→actus (cor gentile→amore) przejście ze stanu wirtualnego/potencjalnego w rzeczywisty Strofy I-IV – użycie techniki analogii; odwołania do świata przyrody (por. poezja sycylijska) Strofa V – analogia z odwołaniem do świata ponadnaturalnego VIII. Śmierć młodej dziewczyny z grona Beatrice X-XI. Znaczenie pozdrowienia (saluto) XII. Beatrice odmawia Dantemu pozdrowienia. Rozpacz Dantego XIV. Damy żartują sobie z Dantego. On spotkawszy Beatrice doznaje wielkiego wzruszenia XVII. Zapowiedź nowej poetyki (tej, o której mówił w Purg. XXIV Bonagiunta Orbicciani) XVIII. Dante tłumaczy damom, co go uszczęśliwia: możliwość wychwalania Beatrice XIX. Kształtuje się „poetyka pochwały” (poetica della lode), pieśń Donne ch’avete intelleto d’amore (por. XXIV p. Czyśćca) XX. Sonet programowy Amor e il cor gentil XXII. Śmierć ojca Beatrice XXIII. Wizja śmierci Beatrice XXIV Pojawia się Beatrice poprzedzana przez damę o imieniu Giovanna Primavera XXV. O naturze miłości i o poezji w volgare XVI. Kulminacja P. D. L. sonet Tanto gentile XXIX. Śmierć Beatrice (8.06.1290); symbolika liczb XXXI. Poetyka płaczu – Li occhi dolenti XXXV. Pojawia się „szlachetna pani” (donna gentile) XXXVI-XXXVIII. „Zdrada” Dantego XXXIX. Wizja Beatrice XLI. Sonet o Beatrice w chwale Niebios XLII. Po wizji Dante postanawia nie mówić na razie o Beatrice i obiecuje opowiedzieć o niej w sposób, w jaki nikt nie pisał o kobiecie (Boska komedia) Narracja prowadzona na 2 poziomach 1/ poziom realistyczny, fakty które mogły mieć miejsce 2/ poziom oniryczny – wizje często symboliczne, niekiedy nacechowane metafizycznie; te poziomy splatają się Odczytanie: realistyczne bądź alegoryczne: Beatrice – teologia; Donna gentile – filozofia, itd., a także metaliterackie – definiowanie poetyki Element miłości dwornej – tradycja trubadurów Element mistycyzmu amor profano → amor sacro Im bliżej końca tym bardziej przesuwamy się w kierunku a.s. Ważne aspekty formalne: symetria i symbolika liczb: 3 – trzy zapowiedzi śmierci Beatrice; trzy etapy poznania B. (realne, duchowe, interioryzacja przeżyć po śmierci B.) 4 – cztery szlachetne damy rozmawiają z Dantem, cztery myśli i cztery rzeczy powiedziane są o jego stanie 7 – (3+4) – 7 wizji Dantego 9 – (3x3) – spotkanie Beatrice w wieku 9 lat i następnie po 9 latach; pojawia się 9 razy Główne postaci: Amor – upersonifikowany, postać w sensie epickim, mówi, płacze; nie jest ani substancją materialną ani substancją duchową jest atrybutem substancji (accidente in substanzia), rozdz. XXV Beatrice – konkretna postać (nawiązuje do Beatrice Portinari), a zarazem rodzaj mitu, cielesna i odcieleśniona: jej wyjątkowość sygnalizowana: poprzedza ją Giovanna Primavera (aluzja do Jana Chrzciciela); przedwczesnej śmierci towarzyszą astronomiczne zjawiska; jej oddziaływanie na otoczenie ma charakter uniwersalny; ukazana zawsze wśród innych dam jako „najszlachetniejsza” “Il Cantico di Frate sole” (5 lekcja Il Cantico di Frate Sole o Cantico delle Creature Altissimu, onnipotente, bon Signore, tue so' le laude, la gloria e l'honore et onne benedictione. Ad te solo, Altissimo, se konfano, et nullu homo ène dignu te mentovare. Laudato sie, mi' Signore, cum tucte le tue creature, spetialmente messor lo frate sole, lo qual'è iorno, et allumini noi per lui. Et ellu è bellu e radiante cum grande splendore: de te, Altissimo, porta significatione. Laudato si', mi' Signore, per sora luna e le stelle: in celu l'ài formate clarite et pretiose et belle. Laudato si', mi' Signore, per frate vento et per aere et nubilo et sereno et onne tempo, per lo quale a le tue creature dài sustentamento. Laudato si', mi' Signore, per sor'aqua, la quale è multo utile et humile et pretiosa et casta. Laudato si', mi' Signore, per frate focu, per lo quale ennallumini la nocte: ed ello è bello et iocundo et robustoso et forte. Laudato si', mi' Signore, per sora nostra matre terra, la quale ne sustenta et governa, et produce diversi fructi con coloriti flori et herba. Laudato si', mi' Signore, per quelli ke perdonano per lo tuo amore et sostengo infirmitate et tribulatione. Beati quelli ke 'l sosterrano in pace, ka da te, Altissimo, sirano incoronati. Laudato si', mi' Signore, per sora nostra morte corporale, da la quale nullu homo vivente pò skappare: guai a quelli ke morrano ne le peccata mortali; beati quelli ke trovarà ne le tue sanctissime voluntati, ka la morte secunda no 'l farrà male. Laudate e benedicete mi' Signore et rengratiate e serviateli cum grande humilitate. Czyli wszechmoc Boga w pewnym sensie mogłaby być uznana jako kontrast do pokory człowieka. To przeciwstawienie na poczatku i koncu jest pozorne , chodzi o to że pokora człowieka ma być odpowiedzią na wszechmoc Boga. Mamy wiele powtórzeń Pochwalony bądź Panie, podmiot liryczny utożsamia się za wszystkie stworzenia Boskie, uważa że wszystko co stworzył Bóg jest równie dobre i że wszystko powinno Pana wychwalać. Wszystkie elementy stworzenia są wysławiane na równi. Są wysławiane z powodu ich piękna ale także pozytywnej wartości jakie niosą dla człowieka. Pochwała pierwsza brata słońca >. Laudato sie, mi' Signore....... Bratem słońcem tutaj wyjątkowo zostaje przydomek Pan bo słońce wchodziło w średniowieczu za jeden z symboli Boga, więc szczególnie jest wyróżniony. Wychwalony z powodu tego że oświeca dzień Jezusowi, i że sam w sobie jest piękny i promieniejący wielkim blaskiem, czyli ze względu na piękno ale jaki też pożytek niesie dla człowieka. Następna pochwała księżyca i gwiazd. Pochwalone są ze względu na ich piękno, i cenne są dla czlowieka, poniewaz oświetlają noc, drogę żeglarza i człowiekowi który wędruje nocą. W starożytności niebo nocne było oswiecone milionami gwiazd i one błyszczały, były widoczne wszystkie gwiazdozbiory. których my już nie doświadczamy i one ukazywały na przykład dla żeglarza szlaki morskie. Ziemia, madreterra która podtrzymuje życie i kieruje tym życiem , i produkuje różne owoce wraz z kolorowymi kwiatami i trawą i ziołami, ona teę jest piekna i bardzo pożyteczna. I te wszystkie stworzenia są chwalone ze względu na ich własne piękno ale też pożytek dla człowieka. Wszystkie elementy stworzenia są wysławiane z tego powodu, ale tu nie można mówić o wizji uproszczonej, ale taka koncepcja stworzenia ma swoje korzenie w mistyce średniowiecznej, poniewaz cale stworzenie jest wynoszone w pochwałach nie dla niego samego ale jako świadectwo wszechmocy Boga ale i dobroci Boga i jego obecności w świecie. Mamy nawiązanie do symbolizmu średniowiecznego, czyli to co widzialne, świat zmysłowy stworzony jest odbiciem świata niewidzialnego, nadprzyrodzonego, wyraża piękno tamtego drugiego świata również. Wszystko jest znakiem , całe stworzenie jest znakiem do Boga, nawiązuje tutaj do Hugona ze św Wiktora i innych mistyków którzy wyrażali ta symboliczna wizje świata. Mamy idee braterstwa czlowieka i przyrody, że wszyscy jestesmy bracmi bo ojcem wszystkich jest Bóg. Człowiek jednak pozostaje w centrum stworzenia. zajmuje najbardziej szczególne miejsce i to jest wyrażane tym że te wszystkie stworzenia i byty są pożyteczne dla człowieka , niezależnie od ich wartości własnej. Źródła tego utworu: to na pewno Biblia, stary testament zwłaszcza psalmy, z których pochodzi powtarzajaca sie pochwala Boga ,również nowy testament ,8 błogosławieństw gdzie też mamy powtarzalność tej formuły " Błogosławieni ci którzy ..." Zrodło religijnie głownie. Utwor jest napisany w dialekcie Umbryjskim, ale ma pewne latynizmy ' Benedictione, Clavite od Claus że gwiazdy są jasne, Pretiose Fructi- owoce ,które wydaje ziemia, casta- czysta, przymiotnik (epitet)który się odnosi do człowieka, Humilitas-woda nisko płynąca - płynie po nizinach. Ktore się pojawiają jest też Mentovare- czyli gallicism ( wspomnienie). Strof jest 10 liczba doskonała, która wyraża pełni w średniowieczu , i 33 ilość wersów, nawiązująca do wieków chrystusa z reszta w ogóle liczba jest liczba pozytywna, symboliczna bo oznacza trójcę świętą. Strofy są nieregularne , rymy z pierwszych wersów czyli asonans takie same samogłoski lecz spółgłoski inne. Ole- ore , Stelle - belle są identyczne , tempo vento czyli inne spółgłoski. Utwór przepełniony jest miłośćią do świata i ta duchowość w pewnym sensie przeciwstawia się innemu rodzajowi duchowości, która będzie obecna w utworach Jacopone Da Todi . Tamta duchowość jest duchowością pełna napięcia, niepokóju, w sensie że nawiązuje u Jacopona Da Todi do bardzo surowych form ascezy, które odrzucały cały świat doczesny, świat zmysłowy, ciało, dążyły do tego by go zniszczyć, więc jest to innego rodzaju miłość. U Franciszka jest miłość do świata , pogody ducha , braterstwo. W życiorysie św Franciszka Napisanego przez Tommaso da Celano. Napisał około roku 1260 jedną z bardziej znanych biografii świętego Franciszka opierał się na świadectwach braci, którzy go znali i tam napisał że ten utwór „Cantico del frate sole” Święty Franciszek miał napisać po nocy pełnej cierpień fizycznych po których do cierpienia miał doznać wizji szczęścia szczęścia rajskiego i to jakby była zapowiedź tego szczęścia, którego sam kiedyś doświadczy. Nieco później ale też w trzynastym wieku powstała bardzo ważna biografia świętego Franciszka, oficjalnie uznana przez zakon jako oficjalna biografia świętego, a mianowicie napisał ją święty Bonaventura, też bardzo znany Franciszkany ,który był pisarzem Mistykującym i mistykiem. W tym życiorysie napisanym przez niego Charakterystyczne jest to że podkreśla ciągłe podobieństwo Świętego Franciszka do Chrystusa. Święty Franciszek miał bardzo dużą kulturę religijną, ale nie obca mu była bo otrzymał staranne wykształcenie, znajomość kultury dworskiej. Świadczy o tym to że używa pewnego wyrażenia typowo dworskiego w kontekście religijnym mianowicie mowi o swoich zaślubinach z madonną poverta’ Madonna jest to zwrot Dworski do damy serca ,a on tutaj uważa swoją Damę serca poverta’ .Franciszek zapożyczał również pewne koncepcja i terminy z innego kręgu kulturowego niż Dworski chociaż częściowo i posługiwał się na określenie samego siebie terminem Giullare di Dio, czyli uważał się za żonglera pana Boga, W cudzysłowie prowokacyjnie w stosunku do tej kultury świeckiej żonglerów, ale jednak łączyło ich z nimi to ,że on złamał konwencję tak jak oni nie respektowali za bardzo różnych konwencji społecznych, tak i on, ale w innym tego słowa znaczeniu ponieważ niósł pomoc tym, którzy najbardziej tego potrzebowali ludziom całkowicie wyallienowany, ze społeczności ( trędowatym, albo ludziom którzy byli tak ubodzy i znajdowali się na całkowitym marginesie i byli bardzo pogardzani) więc inaczej to rozumieli ini żonglerzy. LAUDY Tego typu formę gatunkową uprawiał drugi wielki Poeta religijny Jacopone da Todi największy Poeta religijny trzynastego wieku. W trzynastym wieku powstają liczne Bractwa o charakterze pokutnym, to się wiąże z reakcją na pewną degradację hierarchii kościelnej albo inny światckich ludzi. To takie odejście od ideałów Ewangelicznych i powstają też liczne Bractwa o charakterze pokutnym między innymi powstaje ruch biczowników flagellanti w latach 1260-61 I ten ruch związany jest z postacią nijakiego Ranieri ,który w roku 1259 przybył do Perugi w Umbrii i tam nawoływał do pokuty, wykazuje znajomość wielkich mistyków XII i XIII wieku czyli ich pism np. Hugona z sw Wiktora dwunastego wieku a w trzynastym wieku wielkim mistykiem był Bonaventura, święty Anzelm z Aosty. Jacopone tą swoją drogę duszy do Boga zmierzające do zjednoczenia mistycznego z bogiem przedstawia w swoim utworze jako pełną napięcia. Owe napięcie wynika z faktu że doświadczenie mistyczne Czyli zjednoczenia z Bogiem nie da się wyrazić słowami natomiast wyraża się w niezrozumiałych słowach (Krzyku języku Mamrotania) W lirykach dramatycznych napięcie wynika z faktu że ma on świadomość własnej małości tego że nie jest godzien tego zjednoczenia z bogiem i że jest podatny na Pokusy i słabości różnego rodzaju. Główna tematyka laud dramatycznych: Pierwszy temat to relacja Boga i ludzkiej duszy rozumiana jako mistyczne zaślubiny duszy z bogiem, ale tutaj ona wyraża się przez Dialog bo ta tematyka jest też zawarta w laudach lirycznych, ale tutaj się wyraża dialogiem I w tym pierwszym temacie Ciało jestem elementem, które utrudnia zjednoczenie duszy z bogiem w związku z tym te laudy mają często formę kontrastów, czyli dialogu w którym dusza spiera się z ciałem, albo też mają formę rozmowy duszy z chrystusem który ją uczy miłości. Drugi temat to nienawiść do ciała czyli pogardę do ciała z tego powodu że nie pozwala duszy zjednoczyć się z bogiem a więc nienawiść do świata, do grzechu grzesznikow, jeżeli przywołuje w kontekście jakieś przyjemności zmysłowe to w takiej formie, żeby obrzydzić je człowiekowi ponieważ opisuje np. rozkładające się ciało po śmierci czyli widnieje tutaj realizm, elementy groteskowe. To Unicestwienie fizyczne jest konieczne według niego do rozwoju miłości do Chrystusa i trzeci temat może nie subiektywne bo ten pierwszy temat ma taki bardziej temat osobisty czyli on tak czuję i tak przedstawia natomiast Trzeci temat jest bardziej obiektywne, dotyczy męki pańskiej i przedstawia w formie dialogu między różnymi postaciam. Najsłynniejszym utworem tutaj należącym do trzeciego laudy dramatycznej czyli Donna De Paradiso- Rajska Pani chodzi tutaj o matkę Boską inaczej zatytułowany jest Pianto Della madonna: Ta Lauda dramatyczna, uważana jest za początek włoskiego teatru religijnego średniowiecznego volgare. Lauda dialogowana ponieważ później, pod koniec 14 wieku rozwinie się z tej laudy dramma sacro którego spektrum tematyczne będzie troszkę bardziej różnorodne niż laudy dialogowej, tematy dramma sacro to oprócz męki pańskiej czyli oprócz tematyki pasyjnej, również tematyka bożonarodzeniowa bardziej radosna , również tematyka hahiograficzna, przedstawiona w teatrze religijnym Donna De Paradiso ta opowieść o męce Syna, przedstawiana jest z perspektywy matki boskiej ona jest główna postacią , która stoi pod krzyżem , wcześniej jest świadkiem biczowania , sądu Piłata , ukrzyżowania i prowadzi dialog z różnymi postaciami ( Nunzio jest chłodnym obserwatorem, ktory opowiada o tym co się dzieje i komentuje niektóre wydarzenia, odgrywa rolę narratora i komentatora faktów , Maryja Rozmawia z synem ukrzyżowanym 15 ostatnich strof. Zaznaczona jest obecność innych milczących postaci. Jak Maria Magdalena, która ma przybiec z pociecha matce boskiej . zaznaczona jest obecność Piłata, któremu Chrystus z krzyża powierza matkę swoja. Matka boska jest świadkiem tych wydarzeń. I jej reakcja wybiega poza to co jest znane z ewangelii bo to reakcja prostej kobiety, która nie tylko nie jest w stanie zrozumieć dlaczego jej syn niewinny został poddany męce i nie akceptuje tego, z przeciwieństwem do tej w ewangelii. Ta matka boska jest taka kobieta- typowa matka, która rozpacza, która stara przekonać wszystkich że on cierpi niewinnie i nie powinno go było to spotkać . Tłum i nuncjusz operują językiem znanym z ewangelii i na przykład są liczne latynizmy w kwestiach tłumu. Na koniec pierwszej kolumny ( popolo który się odzywa Crucifige...... człowiek który czyni siebie samego króla) Rege- latynizm , legge - Według naszego prawa. (Sprzeciwia się senatowi rzymskiemu )- sprzeciwia się woli samego cesarza reprezentowanego przez cesarza ale też może się odnosić Do senatu San Hevryn żydów. Latynizmy w kwestiach tłumu i posłańca, ale peważa język niski zrozumiany dla przeciętnego umbryjskiego odbiorcy, bo ten tekst jest pisany w volgare Umbro i ma wiele latynizmów. Ma Forma ballaty - składa się z ripresa ( refren ma 3 versy o rymach AAX ) Paradiso, preso ,Beato Kolejne zwrotki - pierwsza BBBX 4 wersów Kolejna CCCX i kolejna DDDX i tak dalej Tym rymem powtarzającym się łączącym wszystkie strofy łącznie z ripresa jest rym X trzeba dodać że w tym rymie x mieszczą się wyrazy nacechowane semantycznie . Te wyrazy które tworzą rymy x dotyczą stanu fizycznego i ducha, samego Chrystusa, stanu w którym on się znajduje W ripresie Gesù cristo beato W pierwszej zwrotce rym x tworzony przez wyraz Flaggellato biczowany Pigliato pojmany Gran marcato -buon mercato judasz sprzedał( za mało sprzedany) Anunziato- prowadzą Syna jak zostało to oznajmiono - mówi Maria Accusato dotyczące stanu Chrystusa , który został oskarżony Angustiato-zatworzone serce Martirizzato- umeczony Sfogliato - podarty z szat Wiersze są krotkie settenario. Tworzą szybki niespokojny rytm. Odoowiedni do nsytuscji. Język codzienny Ponawiają się wyrazy używane w liryce dwornej Speme - speranza Follia- Chodzi tutaj o winę , że nic nie zrobił Zapłonie, goreje, acceso. Appreso, goracosci, calore Język składniowy, celowo niezbyt perfekcyjny . Wydaje się, że to jest celowe ponieważ on jest jednym z wybitniejszych poetów i napewno potrafiłby sobie dać z tym radę Rymy XXABABBX i w tych rymach pojawiają się Asonanse: scalda barbaria , gaudio savio. Tutaj jest pewna gradacja chodzi o wyrażenie samej egstazy mistycznej . Intensywność sposobu wyrażania tego uczucia jest tutaj występująca (chodzi o contare, calmare i gridare. ( figura retoryczna: climax albo gradatio) POEZJA SICULOTOSKANSKA Kres poezji Sycylijskiej położył Kres zakończenie się panowania dynastii hohenstaufów do ,którego należał Henryk II i ego następca Manfred II. Wiemy, że ta poezja była związana bardzo z dworem sycylijskim. Fryderyk II umiera w roku 1250, natomiast jego syn Alfred II w 1266. Manfred ginie tragicznie bitwie. Przyczyny bitwy pod Benevento, było to starcie bardzo ostre pomiędzy dwoma stronnictwami politycznymi, które począwszy od trzynastego wieku i początek czternastego ścierały się we Włoszech Tzn. ścierały się w różnych regionach środkowych i północnych Włoch, ale głównie Toskanii. Była to stronnictwo Gibellinow, az drugiej strony Stronnictwo Gwelfów. Gibelinowie to byli zwolennicy silnej władzy też cesarskiej również na terenie Italii nie tylko w Sycylii. Gwelfowie byli z kolei zwolennikami silnej władzy papieskie,j władzy politycznej ze strony papieża. Pomiędzy nimi były starcia. Alfred drugiej ginie pod Benevento. W tej bitwie krwawej GIbelinowie ponoszą zdecydowaną klęskę w związku z tym osłabia się władza Cesarska. Tym niemniej szkoła sycylijska straci rację swojego istnienia, ale pozostawi trwały ślad w poezji i jej głównych przedstawicieli Jacopo da Lentini Itp. Ich utwory są przepisywane głównie w miastach Toskańskich przez skryby toskańskich przy czym ulegają one Toskaniizacji, ale nie tylko w ten sposób są przedstawione ich utwory, lecz także utwory Sycylijczyków są emitowane i naśladowany przez poetów toskańskich. Czerpią z nich wzorce, motywy gatunki, formy odpowiedzi. .Związki Toskanii z dworem sycylijskim były już silne w pierwszej połowie trzynastego wieku, dzięki temu stronnictwu gibelinów, które było dosyć silne w miastach toskańskich, dlatego że tam panował Cesarz. Dzięki tym związkom politycznym dochodzi do tych kontaktów kulturalnych. Poezja poetów toskańskich, która rozwija się w drugiej połowie trzynastego wieku czerpie dużo z poezji sycylijskiej, ale również wzorce z poezji prowancalskiej, czyli mamy tutaj te głębsze korzenie tej poezji . Poezja sycylijska czerpała też z poezji prowansalskiej Za prowancalczykami poeci toskańscy przejmuje pewne inne tematy, ponieważ poezja sycylijska w zasadzie ogranicza się do tematyki Miłosnej. Styl jest bardzo wysoki, natomiast u Toskanczykow tematyka Miłosna jest bardzo ważna i ona jest jak najbardziej obecna, ale oprócz tego otwarci są na tematyka moralna czy też moralno- religijne ale również i tematy polityczne, czyli w związku z tym powstają silventesy które mają charakter satyryczny, moralny ale przede wszsytkim polityczny. To otwarcia na wzory prowansalskie, wiąże się oczywiście też z pewną sytuacją polityczną właśnie do Toskanii przybywają prześladowani Albigensi po krucjacie przeciwko albigensom, na południu Francji. W związku z tym ta poezja Prowansalska zdecydowanie rozprzestrzenia się w Toskani. Poza tym otwartość na tą różną tematykę w Toskanii, wynika też z faktu, że istnieje tam system komunalny czyli system, który pozwala przedstawicielom i obywatelom różnych miast toskańskich na włączanie się w udział w życiu publicznym. To zaangażowanie piórem również wyraża się w otwarciu na tematy inne niż miłosne w Toskanii. Jeśli chodzi o przedstawicieli poezji toskańskiej w tym okresie, nie ma jakichś wspólnych założeń artystycznych związanychch z poetyką tych utworó . Istneje duża różnorodność i w związku z tym nie pozwala to mówić o szkole toskańskiej, aczkolwiek niekiedy to wyrażenie” pada” jest to jednak pewne nadużycie w przeciwieństwie do poetó sycylijskich. Sam język poetycki w tejże poezji nie ogranicza się jedynie do poziomu wysokiego. Mamy oczywiście poziom wysoki, ale również inne poziomy( średni ,niski )ponieważ poeci nie gardzo słownictwem municypalnym, czyli potocznie używanym w miastach. Niewątpliwie nie gardzę słownictwem realistycznym jak widać w jednym z tych sonetów I też są otwarci na różne eksperymenty językowe, niektórzy bawią się słowem Np Guittone D’arezzo, ale nie we wszystkich, tylko w niektórych. Jest tutaj miejsce w eksperymentowaniach stylistyczno- językowego związku z tym, ten język poetycki niekiedy w niektórych utworach poetyckich sprawia wrażenie takiego trochę sztucznego. W sensie że mamy grę słów. Z tym wiąże się też pewne parodystyczne podejście, na przykład do przedniej twórczości np. do wyrażenia miłości dworskiej w sposób parodystyczny czy wręcz antytetyczny. Nie kiedy pojawi się też ironia. Gatunki są podobne jak wcześniej czyli ballata canzone i oczywiście sonety to są panujące gatunki a najbardziej canzony sonety Najważniejszy przedstawiciel tej poezji, który był bardzo płodnym pisarzem był nie tylko poetą ale także i prozaikiem chodzi o Guittone d’Arezzo, który żył około 60 lat w latach 1235- 94 Pochodził z rodziny mieszczańskiej florenckiej to też rzutowało na odmienne słownictwo. język którymi się wypowiadał. Był gulfem w pewnym okresie opuszcza Toskania w roku 1257- 1266 roku albo rok wcześniej. Jest żonaty ma kilkoro dzieci i w tym momencie wstępuje do zakonu jako brat Świecki i opuszcza życie rodzinne i światowe . Staje się bratem świeckim w zakonie frati Gaudenti Gaudere po łacinie ciesZyć się To jest zakon, który ma też swoją nazwę łacińską -to sa milites, czyli jakby tacy rycerze. Milites beate Virgins Marie czyli rycerze zakonu Dziewicy Maryi jednym słowem zakon Rycerski. Ten zakon głosi takie ideały życia pogodnego, życia religijnego nic z tego co dotyczyło biczowników, ale ten pogodny zwyczaj życia religijnego z czasem się zdegradował. Kiedy on wstąpił, ale później troszeczkę się trochę wykoleili obyczajowo, przynajmniej niektóre z tych klasztorow. Jest ważny 1266 rok W życiu D’arezzo poniewaz jego poezja się diametralnie zmienia,bo w czasach młodości pisał duzo pieśni Miłosnych, sonetów czy też canzon. Niektóre można zakwalifikować i zostały też tak nazwane jako sonety libertyńskie. One były prz erotyzowane i w sposób taki dość niewybredny niekiedy wyrażały pewne uczucia miłosne, natomiast w momencie kiedy dostał nawrócenia charakter jego twórczości Miłosnej się zmienia i on prawie odchodzi od twórczości miłosnej, a poświęca się tematyce moralnej, religijnej, ale też kontynuuje tematykę Obywatelską albo polityczną. Pisze sonety, canzony i Laudy w tym drugim okresie czyli hymny pochwalne na cześć boga i też jako prozaik zosstawił dużą spuściznę epistolograficzna czyli napisał sporo listów, które też częściowo mają dosyć dużą wartość artystyczną. Jego canzoniere tak się określa zbiór jego poezji lirycznej. Jest bardzo bogaty bo on był bardzo płodnym pisarzem ten zbiór obejmuje 230 sonetów Przy czym odnosi sie do pierwszej fazy jego twórczości, tej takiej bardziej libertyńskiej chociaż nie w całości oczywiście do nich należy 139 sonetów i 101 do tej fazy drugiej jego twórczości po przełomie. Tworzy ten zbiór, który ukazuje jego rozwój jako poety zwłaszcza jeżeli chodzi o pewne treści poezji ,ponadto ten zbiór obejmuje również około 30 listów przynajmniej tyle się zachowało i te listy reprezentuje pewną wartość artystyczną, ponieważ są pisane w prozie poetyckiej. Charakterystyka utworów miłosnych Otóż na początku jego twórczość Miłosna, wyraża na przemian albo radość z powodu miłości i pochwałę kobiety a w niektórych cierpienie z powodu nieodwzajemnionej miłości i przykładem takiego wiersza w którym cierpi jest incypit. To był pierwszy wiersz bo poezja nie miała tytułów i związku z tym pierwszy wiersz był takim jakimś tytułem, Podmiot liryczny operuje stylem wysokim, cały sonet oparty jest na grze słownej” Gioia” Ten utwór z punktu widzenia formalnego oznacza się niewątpliwie taką wirtuozeria retoryczną. Ta Figura która polega na powtarzaniu się intensywnym tego słowa radość można ją nazwać Replikacja czyli powtórzeniem nieustannym. Podmiot liryczny operuje słowem radość dla wyrażenia stanu ducha swoich uczuć do kobiety ,która jest piękna czyli piękno tej kobiety wzbudzaniem w nim to pragnienie, nasycenia się radością z powodu tego piękna jej cnót charakteru i wyrażają przekonanie że tylko spełnienie tej miłości da mu pełnię radości. Kwartyny mają charakter bardziej opisowy czy też bardziej narracyjny natomiast terzine mają charakter bardziej refleksyjny, jak to bywało w sonetach di Petrarca Czy w tercynach mamy ukazanie przyczyn tej radości. I w pierwszej terzynie. Mamy też pewną figurę syntaktyczna tzw. Polisyndeton czyli powiązanie pewnych wymienionych słów, czy też przejaw uczuć tym samym spójnikiem. E gioi, e, e ,e - ten spójnik Ten polisyndeton który tak jakby intensyfikuje te uczucia... Metryka - ABAB ABAB CDC DCD Czyli tutaj mamy rymy naprzemienne. W obrębie każdej z tych tercyn Mamy trochę inne rymowanie. VILLANA DONNA NON MI DISDIRE Drugi sonet. Ta sama metryka Można Powiedzieć że ten sonet jest zupełnym przeciwieństwem tego wcześniejszego. Tutaj podmiot liryczny, mężczyzna wcale nie kocha tej kobiety, wręcz ją obraża mówiąc że jest brzydka i pyszna i uparta zarówno w mowie i w gestach. Sam też określa się kochankiem nie szlachetnym że nie ma ochoty jej kochać i że jej nie kocha. Można powiedzieć że ten wiersz jest mocno zerotyzowany. Mężczyzna w drugiej strofie mówi że pragnie dosiąść tej kobiety czyli jest tutaj bardzo dosadne słownictwo wręcz wulgarne. Kobieta tutaj jest przecież przedstawiona jako istota wulgarna i szpetna. I ten męski podmiot liryczny bez zbędnych zawiłości w czyli sposób dosadny wyjawia jej swoje pragnienie miłosne czyli taką czystą rządzę cielesną, niewątpliwie to jest jeden z sonetów libertyńskich. Wręcz to uzasadnia tym że byłoby dla niego Ujma. Gdyby inaczej traktował ją jako obiekt swojej miłości, czyli mamy tutaj kwartyny bardziej narracyjne. Ale bardziej uzasadnia to taki stosunek do tej kobiety w tercynach. Które mają tak jakby bardziej refleksyjną formę. I uzasadnia to tym że jest szpetna czyli jej umysły, cechy charakteru, ale i cechy fizyczne i mamy tutaj środek bardzo negatywnych epitetów jak brzydka -Laida. Z Tego się wzięły - laidy- brzydki tak zwany gallicyzm villana -‚pyszna croia- lubaszna leggiadra - lekka traktująca milosc Attizosa- pyszna Strana- dziwna w sensie negatywnym i wręcz używa ze ona jest noiosa noia- Złośliwa złością . Bo noia nie znaczy Nuda- ale złość I mamy tutaj wyraźne odniesienie do pierwszego utworu gdzie mamy gioiosa gioia tutaj jest to nawiązanie odwrotna ale niewątpliwie nawiązanie. To jest więc styl bardzo realistyczny. Zwany inaczej jeśli chodzi o starą włoską poezję stylem komicznym to nie znaczy że coś jest komiczne tylko wchodzi o rejestr niższy. Doszli do wniosku że nie jest wykluczone iż Guittone, tutaj jakby odsłania w tym wierszu prowokacyjnym prawdziwe pobudki Trubadurów ,którzy pod maską wolności skrywali troszkę inne uczucia przynajmniej niektórzy z nich do kobiet (Ale to jest tylko Hipoteza.) I na pewno nie jest odpowiednia do wszystkich wierszy Trubadurów. Bona Giunta był poetą piszącym troszkę w innym stylu niż Guittone, bo on nienasladowal W przeciwienstwie do Monte Andrea który był dosyć wiernym naśladowcę Guittone Natomiast Bonagiunta nie. On bardziej pisał w stylu trobar leu, czyli techniką poetycko zrozumiała jasną bez zbędnych zawiłości. U niego pojawiają się pewne Akcenty filozofujące podniesieniu do koncepcji miłości czy do koncepcji kobiety i też pewne psychologizowanie czyli pewne Akcenty analizy psychologicznej czyli swoich uczuć. Pierwszy wprowadził wzorce sycylijskie do poezji toskańskiej przed Guittone I w ogóle jego poezja jest bliższa Sycylijczykow niż poezja Guittona. Jeżeli chodzi o jego sławę to rozsławił jego imię Dante, ponieważ pojawia się jako postać w czyscciu części Boskiej komedii w której jest bardzo dużo odniesien do poezji i pojawia się bardzo wielki szereg poetów jako postacie. Pojawia się też w pewnym momencie Bonagiunta w 24 pieśni czyśćca tam są golosi, którzy cierpią z powodu zbytniego obżarstwa, ale to jest cierpienie czasowe jak wszystko w czyśćcu. Spotyka on tam Dantego Pielgrzyma i zaczyna taką dyskusję na temat poezji, wypowiada słynne zdanie W którym przeciwstawia sposób pisania poezji własnej Duittona d’ Arezzo i również Sycylijczyków, Nowego nurtowi którego Dante był najwybitniejszym przedstawicielem a mianowicie nurtowi Dolce stil novo. Przeciwia się nowemu sposobowi pisania, który był dla niego mało przejrzysty ale był na pewno bardziej filozoficzny nurt poezji tych poprzednich nurtów. Czyli jest pewna polemika z Dentem która jest rzeczywiście nawiązująca, do polemiki którą autentycznie BonaGiunta Prowadził z przedstawicielami Dolce Stil Novo w swoich sonetach. Jeżeli chodzi o gatunki to właśnie uprawiał sonety, canzony i ballady. Monte Andre On był wiernym naśladowcą Guittona. Guittone uważał go za swojego następcę. on był takim guru wszystkich poetów .Monte Andrea podporządkował się temu sposobowi. On toczył głównie tematykę miłosną, ale także prowadził korespondencję poetycką z innymi poetami. Oni się wymieniali różnymi uwagami na temat własnej poezji. To było typowe dla różnych nurtów poezji i włoskiej średniowiecznej. Chiaro Davanzati Nie był Naśladowcą Guittona bo uprawiał trobar Leu. Natomiast był jak Bonagiuna, ale wwiększym stopniu bo BonaGiunta prowadził polemikę z poetami Dolce Stil Novo. Natomiast on jej nie prawdzil. Bo poezja jest bliższa Dolce Stil Sovo. Ze względu na tematykę Filozofującą dotyczącą samej koncepcji miłości i kobiety, czyli akcenty filozoficzne. Pojawia się u niego motyw piękna duchowego kobiety, pojawia się metafora światła na obraz kobiety bardzo bliski poetom Dolce Stil novo. Ponadto też melodyjności tej poezji jest uzyskana specyficznym połączeniem różnych wyrazów. Melodyjność będzie też typowe dla poezji Dolce Stil Novo Też był dosyć płodnym pisarzem, bo napisał 120 sonetów. Przynajmniej tyle się zachowało i około 60 canzon (rozbudowany utwór dość trudny metrycznie) Compiuta Donzella, niektórzy zastanawiali się czy to nie mężczyzna, który używał pseudonimu żeńskiego. Niestety tego nie da się rozstrzygnięć. Mamy trzy sonety. Guittone D’arezzo w jednym z listów skierowany właśnie do niej bardzo dwornie się o niej wyraża z wielkim sercem z szacunkiem i podkreśla jej cechy fizyczne i urodę i cechy umysłu i charakteru i nawet dochodzi do wniosku że powinna być ona pośredniczką między bogiem ,a ludźmi tutaj to się zbliża do Dolce stil novo. W tych trzech sonetach niewątpliwie wykazuje znajomość sztuki poetyckiej czyli musiała być dobrze wykształcona, ale także i sztuki retorycznej. trasse le nove rime, cominciando Donne ch’avete intelletto d’amore” E io a lui: “Ï’ mi son un che, quando Amor mi spira, noto, e a quel modo ch’e’ ditta dentro vo significando”. “O frate, issa vegg’io”diss’elli, “il nodo che ‘l Notaro e Guittone e me ritenne di qua dal dolce stil novo ch’io! Io veggio ben come le vostre penne di retro al dittator sen vanno strette, che de le nostre certo non avvenne; (Purg. XXIV 49-60) Incipit jednej z ważniejszych Canzon Dantego, Interpretacja tarzyny wytłuszczonej drukiem można powiedzieć tak „ Jestem tym ,który, kiedy inspiruje go miłość zapisuje to, co ona dyktuje w sercu, i wyraża to wiernie piórem „ Dante chce powiedzieć, ze jest tylko skryba co odtwarza to co miłość mu dyktuje w sercu. Miłość jest podmiotem, który tworzy te poezje, a on jest tylko skrybą . Tej miłości nie należy rozumieć w sensie dwornym, jak prowancalczycy albo sentymentalnym. Miłość jest tutaj zasaą uniwersalna, która zbliża się znaczeniem do Caritas jako miłość do drugiego człowieka w ogóle. Jest to miłość rozumiana jako uczucie w sensie bezinteresownym, najbardziej w tym wydaniu Dantego, które doprowadził Dolce stil Nuovo do szczytu i to częściowo Vita nova, ale i Boska komedia . Miłość, która nie oczekuje niczego w zamian. Jest ona zrodzoną człowiekowi, aczkolwiek nie zawsze dochodzi do głosu bo człowiek swoją postawą może do tego nie dopuścić żeby taka miłość doszła do głosu. Ta canzona Donne ch’avete intelletto d’amore” Panie które miłość rozumiecie. Tak canzona zapowiada przełom jakiego dokonał Dante jak stwierdził Bonagiunta I to nowatorstwo Dantego polegało, przede wszystkim na nowym sposobie patrzenia na kobiety. Takim, którym jej uroda i piękno zewnętrzne jest znakiem piękna wewnetrzengo . Dzięki temu ,że emanuje pięknem wewnętrznym na zewnątrz, miłość staje się droga ku doskonaleniu wewnętrznemu, moralnemu i duchowemu mężczyzny. Tym samym prowadzi do samego źródła miłości, jakim jest Bóg. Prekursorem był Guido Guinizelli , którego Dante spotyka w czyśćcu, Dante tam spotyka dużo poetów , na tarasie lusuriosi- rozwiązłych, gdzie się oczyszczają . Spotyka tam Guinizzelliego i Arno Daniela i oddaje im cześć jako poetom i wyraża wdzięczność . Nazywa Guinizzeliego padre mio, przyznaje inspiracje jego poezja i że wiele się od niego nauczył . A Daniel rozmawia po prowansalsku i Dante nazywa go najlepszym kowalem macierzystej mowy. Guinizelli Był prawnikiem, był wykształcony napisał 15 sonetów i 5 canzon, ale jedna z nich” Al cór gentil ” , która jest manifestem Dolce Stil Novo. On zapoczątkował ten nowy sposób pisania .( ŻYCIORYS ) Najważniejsi poeci Dolce Stil Novo (Dante i Guido Cavalcanti, Cino Da Pistoia i inni ). Nie stworzyli żadnej szkoły bo różnią się od siebie jako poeci. Cavalcanti w stosunku co do Dantego różni się strasznie w stosunku co do miłości i poezji . Tym niemniej łączy ich podobna tematyka tylko miłosna, podobny sposób obrazowania oraz metaforyka, ale przede wszystkim to, że oni stosują refleksja filozoficzna nad fenomenem miłości. Analizują go, pod wpływem doświadczenia miłosnego, podmiot liryczny ma się doskonalić, ale wyjątkiem jest jego wgląd na milosc jako inny. Ogólne cechy : miłość jest przedstawiona w sposób idealny uduchowiony, pogłębienie idealizowania miłości i kobiety w stosunku co do Sycylijczyków , czy też prowalcanczykow Poezja Stil Novo nawiązuje do nurtów prowansalskiego i sycylijskiego zwłaszcza. miłość dla tych poetów jest zjawiskiem duchowym, powoduje powstanie w duszy, określonych procesów takich jak że podmiot liryczny pod wpływem uczucia zmienia się fizycznie i psychicznie : radość, wzruszenie, niemożność wymówienia słowa , stan niepokoju i lęku. Poezja analizuje te stany i to uczucie Mamy zatarcie różnic między AMOR profano i AMOR sacro bo jeżeli miłość powoduje udoskonalenie się wewnętrzne To jakby ta różnica między nimi się niweluje. Jest tu próba pogodzenia miłości dwornej z moralnością chrześcijańska. Miłość jest droga do doskonałości i do Boga. Mamy podobieństwo do mistycyzmu. Zakochanie się następuje przez wzrok ( nawiązanie sylijczycy) Ale i w momencie kiedy po raz pierwszy się widzi kobietę w towarzystwie dam. Kiedy ją widzi nawet po raz kolejny na placu miejskim, ulicy choćby kościóła . Ona jest przedstawiona nie jako anioł lecz jest aniołem, jest odcielesniona. Jest uosobieniem cnót. Piękno zewnętrzne jest odbiciem piękna wewnętrznego. Uroda jest ważna, miłość może powstać tylko w szlachetnym sercu podkreślano to w Dolce stil novo począwszy od Gunizzeliego to już częściowo było u Sycylijczyków i Prowancalczyków. Ale tutaj nabiera większego znaczenia . Jest to przekonanie że miłość może powstać w szlachetnym sercu. Nie przez urodzenie, miało się szlachetne serce, lecz dzięki własnym zdolnościom sprytowi, talentom. Główne toposy: to piękno, i jej pozdrowienia ( saluto) ze strony kobiety do zakochanego w niej mężczyzny i Salute ( zdrowie ) i ocalenie nie tylko fizyczne lecz duchowe ( zbawienie) Znaczenie spojrzenia kobiety. Jej sposób patrzenia- kobieta jest kobieta jest porównywana do Chrystusa bo jest ona droga do doskonałości . Jak Chrystus jest droga do Boga. Relacja mężczyzny to zaniemówienie zauroczenie , radość, wzruszenia . Elementy tradycje to zakochanie przez wzrok, miłość jako służba kobiecie . Główne różnice to połączenie słodyczy formalnej, która podkreślał Bonagiunta w fragmencie czyśćca z racjonalną , to jest nowe w poezji i że kobieta nie jest porównywana do anioła lecz jest aniołem . Jest pośredniczka między mężczyzna a bogiem i prowadzi do samego źródła miłości- Boga. Poeci skupiają się ukazaniu się wznoszenia duchowego podmiotu lirycznego : nie tyle jest analizowane uczucie samo, ale ukazanie skutków tego uczucia czyli doskonalenie się duchowe pod jego wpływem . Odnośnie stylu( strony formalnej) ta słodycz formalna jest uzyskiwana dzięki doborowi odpowiednich słów, które maja melodyjność , słowa sylaby oznaczają się melodyjnością , Pojawiają się słowa klucze ; Amore ,gentile core, affetuso. Składnia jest przejrzysta z pewnymi wyjątkami u Cavalcantievo U Dantego który doprowadził poezje do kultu kulminacyjnego, poezja jest zapisem racjonalnym tego co w duszy dyktuje miłość. Guido Guinizelli- Manifesto Dolce Stil Novo Porównaniem do której to sfery niebieskiej Bóg jakby skłania do obracania kolejnych sfer, a pomiędzy tym sposobem jaki Bóg skłania te sfery do doprowadzania ładu w świecie... Kobieta jaśnieje w oczach ukochanego i sprawia że mężczyzna chce jej służyć. Ona tak panuje nad mężczyznami,jak on panuje nad tymi inteligencja anielskimi, któremu służą tocząc sfery niebieskie czyli wprowadzają taki ład we wszechświecie, Ostatnia strofa ostatni raz Guinizelli tłumaczy pojęcie donna- angelo czyli kobieta anioł i wyobraża sobie że jest skarcony przez Boga że porównywał ta piękna kobietę do aniołów i też do jego oblicza, ale on się tutaj usprawiedliwia mówiąc że ta kobieta jest tak piękna jak anioł i dlatego spróbował ją porównać do niego . Kobieta jest pośredniczka między Bogiem a mężczyzna .Powiązanie między miłością szlachetnością. Dwie strofy ostatnie wiążą się z nowa poezja Poetica Della loda - poetyka pochwały kobiety miłości do niej jest obecna utwórców Dolce Stil Novo między innymi u Guinizeliego Io voglio del ver la mia donna laudare Technika analogii typowa dla Gunizelliego. Ona będzie się potem w coraz mniejszym stopniu pojawiać. W zasadzie jest nieobecna u Cavalcantiego. U Dantego rzadka bardzo. Wytłuszczone wyrazy są wyznacznikami SPIE, wyraźnie powołuje się na sonet prekursora czyli Guinizeliego. Układ rymów ABAB CDE CDE Porównuje tutaj do najjaśniejszej gwiazdy. Że ona jest jeszcze wspanialsza niż gwiazdy na nieboskłonie, analogie porównanie do elementów przyrody. Do lilii i róży przewyższa ich kolory, Mamy szereg porównań. Przez jej cechy milosc jest przy niej doskonalsza , sprawia że miłość przy niej doskonale wpływa na sama miłość . Mamy technikę” plazer” Technikę prowancalska w dwóch kwartałach : wyliczanie Porównanie powiązane z wyliczaniem rzeczy przyjemnych do których porównywana jest kobieta i miłość. W terzynach mamy skutki tej miłości .. Że wszystkie te negatywne cechy zamienia w pozytywne, czyli ,że naprawia to serce. Pod wpływem tej miłości ludzie nie tylko się nawracają, ale zmieniają swój charakter a nawet myśli. Ci którzy ją zobaczą i widza jest w stanie obrócić, przywieść do chrześcijaństwa. Czyli ma ogromna moc. Całe otoczenie staje się lepsze pod jej wpływem. Styl bardzo wysoki . Kobieta może sprawiać cuda, chodzi o emanowanie tym pięknem wewnętrznentym, który objawia się w pięknie zewnętrznym. Miłość może prowadzić do odnowy moralnej całkowitej. Cavalcanti – Poeta trochę starszy od Dantego. Pochodził z bogatej arystokracji był tak zwanym białym Gwelfem. Stało się to w roku 1300. W tym samym roku w którym potem umarł Cavalcanti nastąpił rozłam Gwelfów, który podzielił się na Guelfi bianchi e neri. Różnica była taka, że czarni mieli poglądy zbliżone do wcześniejszych poglądów. To była taka frakcja pro Papieska uważali, że papież ma prawo sprawowac władzę polityczną, wtrącać się w wewnętrzne sprawy miast toskańskich, Florencja na czele, ma prawo do kształtowania polityki wewnętrznej i zewnętrznej także komun. To była transakcja wiązana bo oni też mieli w tym interes. Papież miał ogromny wpływ w świecie śródziemnomorskim i mógł darować im drogę do bytów dla ich towarów było to wszystko oparte na interesach. Natomiast guelfi bianchi uznawali, że papież nie ma w prawa wtrącać się w sprawy polityczne Florencji i miast toskańskich, czyli uznawali władzę polityczną ze strony Cesarza. To rozbicie doprowadziło do teg,o że te konflikty zaczęły się zaostrzać. Powstał duży zamęt polityczny a Cavalcanti był jednym z radykalnych przywódców Guelfów białych I był dosyć radykalny w swoich poglądach i przyczyniał się do tego zamętu politycznego dlatego najwyżsi urzędnicy Florencji tak zwani Priorowie albo Priorzy, nad którymi bezpośrednio władzę sprawował podestà Czyli tak jakby prezydent miasta oni wygnali go z Florencji. Dostał się na takie tereny malaryczne, że niestety niedługo potem zmarł. Miał też dosyć trudny charakter. Był wielkim poetą napisał około 50 utworów głównie sonety i Ballady one razem tworzą taką całość, spójną formalnie i intelektualnie i mają pewne stałe wyznaczniki otóż założenia intelektualne w swojej poezji, które Cavalcanti najlepiej wyłożył w trudnej pieśni Donna me prega pani Canzona trombar club . Donna me prega. Pani mnie prosi. Mamy bardzo filozoficzny charakter w nim się przewija argumentacja racjonalna na naturę miłości i na naturę jej efektów i skutków tej miłości czyli dotycząca natury miłości i skutków tejże miłości. Otóż według Cavalcantiego, dzielono duszę na trzy części podobnie jak to było wcześniej w starożytności czyli jest pewna analogia, Między innymi wyróżniono część Zmysłową duszy i właśnie według Cavalcantiego miłość powstaje właśnie tam, czyli jednym słowem miłość nie jest uczuciem racjonalnym związku z tym że powstaje w tej zmysłowej części dusza jest niezrozumiała, nie do pojęcia i może budzić pewien niepokój a nawet lęk i sama miłość może mieć takie skutki że wywołuje cierpienie fizyczne i psychiczne w podmiocie lirycznym, a nawet pewien wstrząs zwłaszcza jeżeli jest nieodwzajemniona. Tak jakby nie jest w stanie zapanować nad tą miłością i dlatego też miłość według Cavalcantiego nie prowadzi do doskonalenia moralnego jest to wielka różnica z innymi poetami Dolce Stil nov A przede wszystkim z Dentem, który był przyjacielem. Cavalcantiego. Ale potem ich drogi się rozeszły jeszcze w Vita Nova, Dante poświęca Cavalcantiemu jako pierwszemu przyjacielowi, ale potem ich drogi się rozeszły. Mężczyzna nie ma kontroli nad uczuciem i to powoduje jego zmieszanie i jego lęk. Tym niemniej od kobiety emanuje swoista magia u Cavalcantiego, czyli miłość jest ogromną siłą według Cavalcantiego, ale nawet jeśli niszczy i sprawia ból to karze za sobą podążać. Ta magia polega na tym, że miłość każde za sobą podążać mężczyźnie nawet jeśli go niszczy i sprawia mu ból. Bo pd obrazu to kobiety odrywają się od niego takie jakby spirelli jakby takie duszki, które wzbudzają niepokój( byty psychiczne i fizyczne), które on jakby personifikuje w postaci tych Duszków, które żyją autonomicznym bytem i one właśnie wprowadzają pewien zamęt w duszy podmiotu lirycznego. Te poglądy Cavalcantiego wiązały się z tym że on był materialistą. Cavalcanti nie wierzył w Boga nie wierzył w nieśmiertelność duszy i stąd być może jego pesymist. Uległ poglądom Aberroesa , filozofa arabskiego, który wyraźnie głosił śmierć duszy z ciałem.Ttylko twierdził że wiecznie żyje tylko „Dusza świata. ” Z którą łączą się za życia dusze wszystkich ludzi ale tylko za życia w momencie kiedy człowiek umiera już ta dusza jednostkowa ginie wraz z ciałem . 14.12.2020 Ego tanquam centrum circuli cui simili modo se habent circum ferentie partes Ja jestem w centrum koła wobec, którego wszystkie  punkty obwodu oddalone są  jednakowo, ty zaś ty nie. Hipoteza interpretacyjna jest taka: Ja jestem centrum koła wobec którego wszystkie sprawy ziemskie i wszystkie sprawy zewnętrzne w stosunku co do miłości są jakby jednakowo odległe. interpretacja byłaby taka, że ta miłość spełnia się sama w sobie czyli w źródło w miłości transcendentnej. i odtąd ta miłość do Beatrice będzie mieć źródło miłości w bogu i do niego prowadzić. . Zwłaszcza w Boskiej Komedii. I wyjaśnia damą tym, które mają serca wrażliwe, które pojmują miłość na czym polega istota jego miłości do Bea.  że teraz jego Beatitudine czyli jego szczęśliwoś,ć nie zasadza się w Saluto ale” parole che lodano la donna mia” Sama poezja jest Wystarczająca do uzyskania szczęścia. wyjaśnia też naturę miłości i poezji, która wielbi taka miłość, czyli sublimacje miłości najpierw oczyszczenie jej z wszystkiego co negatywne, co przynosi cierpienie  jednym słowem jest ona samym dobrem i źródłem dobra, poniewaz  ma swoje korzenie w miłości trascendetnej.  Poza tym tego rodzaju miłość nie blokuje wyznania Miłości jak u Cavalcantiego. Tam miłość była czymś irracjonalnym, co blokowało poznanie natomiast tutaj nie blokuje poznania nie paraliżuje ani rozumu ani woli, ale wręcz przeciwnie prowadzi do większego poznania, nawet sensu samego życia, doskonali wszelkie dobro. Np. ) 3 strofa rozdział 19). Czyli jest tutaj moc przemiany serca, jeżeli ktoś jest zły to albo się zmieni albo zginie. jeśli ktoś jest dobry  to się tylko udoskonali. Taka moc jest tej nowej miłości. Nowe życie nawiązując do tytułu,  to odkrycie w sobie tego nowego wymiaru egzystencji który czyni człowieka coraz to lepszym pod wpływem takiej rozumianej miłości. Żrodlem takiego pojmowania milosci jest dla Dantego kultura religijna, czyli pisma pod wpływem których narodziła się taka koncepcja miłości. Czyli biblia ale też pisma mistyków, Mistyka  franciszkańska, poprzez pisma Victorianow czyli, tych pisarzy teologów mistycznych którzy skupieni byli w opactwie świętego Wiktora pod paryżem tam byl tez Hugon. Victorini rozwijali te koncepcje , filozofii mistycznej. Beatrice, staje się źródłem miłości uniwersalnej, i źródłem szczęśliwości  nieziemskiej, czyli trascendendenty charakter miłości, bo nie ogranicza się tylko do tego  co ziemskie. W 20 rozdziale Dante pisze sonet w którym potwierdza  to o czym była do tej pory mowa. Jest to sonet , który bardzo przypomina sonnet Gunizelliego. “Al cor gentil rempaira sempre amore.” Mędrzec jest to Guinizelli, jest to aluzja do niego. MIłość powstaje jedynie w szlachetnym sercu miłość jest uśpiona. Znajduje się  w sercu szlachetnym, ale budzi się  pod wpływem pięknej kobiety  pełnej cnót. Dante parafrazuje sonnet Guinzelliego tylko dlatego że , tym sonetem Dante definitywnie odwraca się od  Poetyki Cavalcantiego i daje do zrozumienia czytelnikom że będzie szedł śladem Gunizelliego i będzie ją jeszcze rozwijał . Będzie to w rozdziale 21. Utwierdza się tym że wiedza Gunizeliego. była słuszna  i będzie szedł jej śladem ale bedzie ja rozwijał, nie ograniczy sie do niej. (Sonet 20) Ta miłość, ta kobieta która jest obiektem miłości , miłość budzi się nie tylko tam  gdzie przebywała uśpiona ,w szlachetnym sercu, ale wywołuje miłość nawet tam gdzie jej nie było. Ma taką moc. Wywołuje miłość nawet w  nie szlachetnym sercu, ale żeby wywołała tę miłość musi dokonać przemiany tego serca. Moc miłości tego serca,  polega na tym że ona dokonuje przemiany tego serca i dopiero wtedy wywołuje w nim miłości.  ( sonet 21)  gdzie to ilustruje. Nawet jej spojrzenie  sprawia ze czlowiek staje sie lepszy, człowiek odczuwa  miłość szeroko pojętą.  Wystarczy że spojrzy i wszystko pięknieje. Niszczy to co złe. Beatrice, jest nie tylko poruszycielka miłości uśpionej, ale stwarza ją na nowo, stwarza ją creatio ex nihilo, ( stwarzanie czegoś z niczego ( nawiązuje do aktu  stworzenia przez boga świata. Ta miłość i kobieta nabywa cech trascendetnych. Uczucie które wywołuje uświęca tego kto je żywi, uczucie jest to czyste i dające błogość. Nawiązanie do śmierci ojca Beatrice, jednego z niewielu realnych wydarzeń, do których nawiązuje się w życiu nowym. Śmierć ojca, która uświadamia też kruchość własnej śmierci, czyli moze byc tez zapowiedzią śmierci samej Beatrice, która  nastąpi niedługo i w rozdziale 23 Dante ma wizje smierci Beatrice podczas jego choroby i w majaczeniu ma wizje śmierci Beatrice,( zapowiedź tej śmierci) , widzi ja martwa , cierpi z tego powodu ale jednocześnie , określa ją epitetem Beata. str 37. Tp określenie ma w sobie odkrycie jej szczęśliwości po śmierci.  Opisuje reakcje dam, które myślą że on sam umiera  a potem , mowią, że rzeczywiscie B. umarła. Na razie jest to wizja.( 4 wizja w życiu nowym.) rozdział 24 (5 wizja)  Dante zobaczył Amora który szedł do B. i amor polecił mu żeby pamiętał dzień  w którym zawładnął jegos sercem i Dante zobaczył też Joanne którą zwano wiosna  i ona była Panią, dama jego przyjaciela Cavalcantiego, i za Joanną ukazała sę B. i obie przeszły sie kolo Dantego, i Amor przemówił do Dantego, że kazal dawcy imion dac na imieJjoannie Primavera, która pierwsza przyjdzie, przy czym mozna by ja bylo nazwac amorem bo jest do niego podoba, i Dante ułożył sonet w którym opisał tę sytuację przyjacielowi.  Amor, ktory sie pojawia  na poczatku mowi że powinien błogosławić dzien, w ktorym po raz pierwszy  ujrzał Beatrice i się zakochał a potem  jest wyjaśnienie imienia Giovanny która Cavalcanti nazywał Primavera i ustanawia analogie i jest to możliwe dzięki etymologii imienia  Primavera.  Bo w średniowieczu uważano że nazwy rzeczy  nawiązują do ich treści , czyli jeśli  kobieta nazywa się Beatrice to jest błogosławiona  szczęśliwa błogosławieniem. Primavera, ta ktora prima verra’. I ustanawia na podstawie etymologii  że najpierw widzi Giovanne a potem  B. ustanawia analogie pomiędzy  Giovanna i B i  pomiędzy Giovannim jako świętym Janem Chrzcicielem i Jezusem Chrystusem, poniewaz G jest ta która pierwsza przychodzi tak Jak Jan Chrzciciel, pierwszy  pojawił się na świecie przed Chrystusem i miał utorować ścieżki, miał zapowiedzieć  o przybyciu  Chrystusa i w tej analogii wynika że Beatrice jest figura, zapowiedzia Chrystusa , poniewaz jest amore, czyli jest figura antycypacja zapowiedzią miłości uniwersalnej.  Dante,wyjaśnia naturę amora, czyli że on nie jest osoba ,ale personifikacja, jest atrybutem bytu, ( Arystoteles, zachęca poetów piszącym w volgare ( rimatori) do tego aby naśladowali poetów antycznych,dlatego że  używali różnych figur personifikacji,  rzeczy nieożywionych.  Wtedy w poezji, personifikacji prawie nie używane dlatego ich zachęca żeby ich  używali, ale żeby jej nie nadużywali  tam gdzie jest uzasadniona. Nowa koncepcja poetyki i miłości , w rozdziale 26 ( Tanto Gentile e onesta pare)  Miejsce tego sonetu jest w poetica della lode w nowej koncepcji  miłości , czyli mamy tutaj metaforyczny obraz kobiety,  która staje się symbolem tej szczęśliwości, wręcz nieziemskiej  i  wzbudza tęsknotę do  tego szczęścia nieziemskiego, wiecznego. Śmierć Beatrice, która przerywa pisanie kancony przez Dantego, zaczal ja pisac, ale  napisal tylko jedna stanze i musial przerwac  no i rozpoczyna się cierpienie po śmierci Beatrice, ale wcześniej przed nim omawia Dante związek symboliki liczby 9  z postacią B. Liczba ta jest doskonała wyjaśnia dlaczego i związek z postacią B a liczba 9.  wyjaśnia że gdy  poczęło się jej życie na ziemi to te  9 sfer nieba pozostawało w takim doskonałym porządku. Istnieje związek  B ze strefa metafizyczne, Rozważania w rozdziale 29 świadczą o tym  że ona jest tym zjawiskiem cudownym należącą  bardziej do sfery metafizycznej niż ziemskiej zwłaszcza po śmierci.  Kancona 31  jest taka canzona żałobna, płaczą po jej śmierci,ale są też akcenty optymistyczne, echo z canzony programowej. Śmierć jej ukazana jest jako łaska dla niej bo ona uwolnila sie  z ciała, ktore jako śmiertelne nie było jej za bardzo godne, powraca do pierwotnej siedziby. Na przemian motywy bolu po jej smierci, ale i też pochwały. Utwierdzenie się w przekonaniu że ona rzeczywiście jest polączeniem Chrystusa. poniewaz rozpoacz po jej smierci jest polaczona z oczekiwaniem laski od niej, mowa o tym jest pod koniec tej canzony (strona 53) (motywy bólu i motywy optymistyczne ) bo śmierć jest ukazana jako łaska dla niej, ale jak i dla tego kto świadczy jej dobroczynnego wpływu po jej śmierci. Rozdział 33. że śmierć wydobywa z niej piękno duchowe, mamy kolejna krótka kanzone, o czym świadczą pewne wersy w stanzy drugiej. Ta miłość , ma jednak swój kryzys, po jej śmierci., Dante zobaczył że obserwuje go jakas mloda szlachetna  Dama  z okna, widziała ona że ból wewnętrzny odbija się na jego twarzy i by sie  przed nia nie rozpłakać zszedł jej z widoku. Jak go widziała bladła pod wpływem  miłości i przybierała litościwy wyraz twarzy i Dante widział w niej B, kiedy tak reagowała i chcialo mu sie zawsze płakać na jej widok i spodobał mu się widok tej damy, zainteresował się nią. Pod wpływem jej  współczucia rodzi sie w nim sympatia i Dante zaczyna  patrzec na nią jako na szlachetna ,piękna,  młoda i rozumna. Zakochuje się w niej i Beatrice trochę przygasa, ale ona ma intencje dobre, w sensie że współczuję mu, ale rodzi się z niego taka lekka obustronna miłość do pewnego momentu, bo w pewnym momencie to uczucie do B. powraca. Ta kobieta jest interpretowana, sam Dante w traktacie Biesiada  napisał traktat proza,  wyjaśnił że ta postać tej kobiety powinna być interpretowana jako allegoria filozofii, do której rzeczywiście poczuł pociąg  po śmierci B. w tym okresie  po roku 1290 rzucił się w wir studiów filozoficznych. Zacząl duzo czytac i zapoznawać  się z autorami i to była jakby miłość do filozofii, której uosobienie miała być ta kobieta, zapewne żeby zaprzeczyć tej “ miłości do innej” ale tego się nie dowiemy. Krytycy mają wątpliwości bo w rozdziale 39.  On tą nowo miłość nazywa wrogiem rozumu, gdyby chodziło o filozofie nie mógłby tak powiedzieć,  bo filozofia nie jest wrogiem rozumu. Kryzys tej nowej miłości następuje szybko i powraca do miłości  do B. pod wpływem innego widzenia, widzenie 6. polega okolo godz 9 Dante zobaczył zjawę i wydawalo mu sie ze zobaczyl Beatrice młoda i odziana w purpurę jak wtedy gdy spotkali się pierwszy raz i zaczęły  do niego wracać wszystkie wydarzenia w porządku chronologicznym i ze wstydem w sercu skupił się na Beatrice i z żalu zapomniał o tym gdzie się znajduje, stracił poczucie miejsca i od westchnień posmutniał na nowo  i zaczal plakac. Żałuję tej nowej miłości pod wpływem widzenia. Czyli mamy zażegnanie kryzysu.