Historia literatury Włoch/włoskiej XIII-XIV w., Notatki z Literatura klasyczna

Pobierz Historia literatury Włoch/włoskiej XIII-XIV w. i więcej Notatki w PDF z Literatura klasyczna tylko na Docsity! Kontekst historyczny i alegoreza • Europa od początku średniowiecza jest zjednoczona dzięki wspólnym korzeniom oraz łacinie • Na terenach dawnego cesarstwa zachodnio-rzymskiego ukształtowała się kultura mająca korzenie w starożytności grecko-rzymskiej, jak i w tradycji chrześcijaństwa • Owa synteza antyku i chrześcijaństwa stworzyła uniwersalne podłoże, na którym uformowały się kultury poszczególnych krajów • Zanik znajomości o kulturze greckiej, powierzchowną znajomość Homera, lepsza dzieł znajomość Arystotelesa dzięki tłumaczeniom z arabskiego na łacinę – Awerroes, Awicenna • Od schyłku wczesnego średniowiecza krystalizują się nowe języki, powstałe na bazie „servo vurgalis” – łacina potoczna Ramy czasowe • V-XI w. – wczesne średniowiecze • XII-XIV w. – dojrzałe średniowiecze Najazdy barbarzyńskie • przyczyniły się do zmieszania dziedzictwa kulturowego antycznego z elementem napływowym • zapoczątkowany zostaje rozwój kultur romańskich • rzeczywiście we wczesnym średniowieczu ze względu na upadek kultury można mówić o wiekach „ciemnych” Symptomy odradzania się kultury: • klasztory – gromadziły rękopisy, przepisywano je w „scriptoriach”: wyróżniały się Monte Cassino i Vivarium (założony przez Kasjodora w 555r.) O sztukach wyzwolonych pisali: • Kasjodor – pisarz chrześcijański – „Wykład nauk boskich i ludzkich” – zawarł w nim program kształcenia zakonników, zasady gromadzenia i powiększania zbiorów piśmiennych; zawarł tam również wskazówki dotyczące sztuk wyzwolonych „artes liberales” (sztuki godne wolnego człowieka, nie pracującego na roli); • Martianus Capella z V wieku napisał dzieło erudycyjne, alegoryczne „O zaślubinach Filologii i Merkurego”; • Izydor z Sewilli – encyklopedia w 20 tomach pt. Etymologie • Boecjusz (Severinus Boethius) V/VIw. (najważniejszy) – bardzo ważne dzieło „O pocieszeniu, jakie daje filozofia”; stoi pomiędzy dwoma epokami, poglądy, które tam zawarł, jak i forma prosimetrum (proza komentarzem do poezji); • Boecjusz był patrycjuszem, zwierzchnik na dworze króla ostrogockiego (lud barbarzyński) Teodoryka, bronił obywateli rzymskich, został oskarżony o zdradę stanu, skazany na śmierć; w dziele dialoguje z Filozofią, dokonuje rozrachunku z nią; początkowo jest przygnębiony, oskarża Filozofię o to, że mimo że kierował się rozumem i cnotą, nie ominęło go nieszczęście, wyraża powątpiewanie w celowość życia ludzkiego, stopniowo jednak, pod wpływem wskazań Filozofii dochodzi do wniosku, że to jednak rozum rządzi światem, którego uosobieniem jest Bóg – najdoskonalsza przyczyna wszystkich rzeczy; stwierdza, że człowiek ma bardzo cząstkowy ogląd rzeczywistości, nie jest w stanie pojąć tego, co go spotyka; Filozofia tłumaczy mu, że zły los może być przyczyną szczęścia, jak nie na świecie, to w przyszłości Na przełomie VIII/IXw. Dużego znaczenia nabrało państwo Franków, zapoczątkowanego panowaniem Karolingów; zaczyna odradzać się tradycja antyczna (odrodzenie karolińskie), co wiąże się z rozwojem życia duchowego i umysłowego; ten okres zapowiada symbiozę, pokojowe współistnienie w spuścizny chrześcijańskiej i pogańskiej, antycznej. Reformy nastąpiły w trzech dziedzinach: • odradza się cesarstwo • odradza się szkolnictwo – powstaje system nauczania w oparciu o artes liberales, nawiązujący do systemu kształcenia w późnym anytku; trójstopniowy system nauczania – szkoły parafialne (czytanie, pisanie, rachunek, śpiew kościelny, podstawy katechezy), szkoły przyklasztorne (zaczątki artes liberales), szkoły katedralne (w pełni artes liberales, często centra życia umysłowego); o trivium i quadrivium – gramatyka, dielaktyka, retoryka i arytmetyka, geometria, astronomia, muzyka; w trivium dużą rolę odgrywało objaśnianie autorów chrześcijańskich, tzw. „nostri, moderni”, jak i antycznych; • odradza się prawo rzymskie Urbanizacja • szczególnie na terenach Italii • cywilizacja miejska • zwiększona aktywność szkół katedralnych • powstają korporacje mistrzów i uczniów – Universitas magistrorum et scholarium – zalążki uniwersytetów (Bolonia – pierwszy uniwersytet na świecie; Rzym, Florencja, Pizza) W XIII w. Na uniwersytecie paryskim dużą rolę odgrywali dominikanie i franciszkanie, św. Tomasz z Akwinu nauczał w Paryżu, przygotował grunt pod recepcję filozofii Arystotelesa w XV w. Scholastyka W XIII w. W nauce dominuje metoda scholastyczna – przedmiotem wszystkich studiów jest tekst, który to poddawano analizie – lectio, meditatio, quaestiones; • Po przeczytaniu tekstu i rozważaniu należało postawić tezę i rozważyć argumenty przeciw i za; • Metoda znana z Summy Teologicznej św. Tomasza z Akwinu: postawienie tezy, którą autor będzie obalał • z metodą scholastyczną związane są formy piśmiennictwa: zbiory kwestii, komentarze do tekstu; sumy (summae) – całościowe ujęcie pewnego problemu (św. Tomasz z Akwinu, Piotr Lombard „Księga sentencji”) Główną formą książki w średniowieczu był kodeks powstały z kart pergaminowych lub papierowych (ok. XII w., Kai Lun), karty były zszywane, a okładki z różnych materiałów (drewniane, skóra, zdobione), karty zdobione iluminacjami, miniaturami Alegoria, alegoreza Alegoreza – alegoryczne objaśnianie treści dzieł Egzegeza – badanie i krytyczna interpretacja tekstów, zwłaszcza świętych, i utworów hagiograficznych • w egzegezie Pisma Świętego po raz pierwszy terminu „alegoria” użył Filon Aleksandryjski • nurt w czasach patrystycznych – alegoryczne znaczenie Biblii, • nurt antiocheński – dosłowne znaczenie Biblii • Sądownicza – iudiciale (mowy obrończe, oskarżycielska) 3 style mowy: • Mediocris – wyważony (w mowach okolicznościowych) • Humilis – mniej ozdobników, konkret (politycznych) • Sublimis – działanie na emocje, różne działania stylistyczne, wyszukany styl (sadowniczych) Te style znalazły również swoje miejsce w średniowiecznej poezji. Wzorem 3 poematy Wergiliusza: • Eneida – sublimis • Georgis – mediocris • Bukoliki – humilis 5 części sztuki retorycznej, w których mówca powinien być biegły: • Inventio – znalezienie, dobór tematu i środków argumentacji; • Dispositio – kompozycja, układ mowy (exordium – zdobycie przychylności odbiorcy, narratio – główna teza, argumentatio – argumentacja, refutatio – odparcie argumentów przeciwnych, peroratio – zakończenie, również zdobycie przychylności odbiorcy) • Elocutio – warstwa stylistyczno-językowa • Memoria – opanowanie pamięciowe • Actio – sposób, w jaki mowa była przedstawiana: gestykulacja, mimika, ton głosu W średniowiecznej prozie szczególne ważne były inventio, dispositio, elocutio, stały się podstawą tzw. Ars dictaminis (ars dictandi); dictare – tworzyć, komponować. Alberyk z Monte Cassino (koniec IX w.) – twórca teorii ars dictandi (początkowo odnoszonej tylko do prozy łacińskiej; jej zasady na teren volgare przeniósł Guido Faba, prawnik boloński, napisał Gemma purpurea, Parlamenta et epistole) W prozie średniowiecznej: • styl prosty • styl ozdobny Ozdobny styl prozatorski Period – długie zdanie wielokrotnie złożone, którego zdania podrzędne były zrytmizowane za pomocą odpowiedniego rozłożenia akcentu W łacinie starożytnej istniał tzw. Iloczas samogłosek, czyli samogłoski długie i krótkie. Tylko te długie mogły być akcentowane. Poprzez odpowiedni układ tych sylab uzyskiwano pożądany rytm. W średniowieczu zanikł iloczas, ale pozostał akcent. • Klauzule zdaniowe zrytmizowane, czyli tzw. Cursus, który odpowiada antycznemu układowi sylab akcentowanych i nieakcentowanych (stóp): 1. Planus (spokojny): daktyl (pierwsza samogłoska akcentowana, kolejne dwie nie) + spondej (pierwsza akcentowana, druga nie) o Przykłady: łacina – vincla perfregit o Włoski – stare di fiori 2. Tardus (powolny, opóźniony): daktyl + daktyl o Przykłady: łacina – vincla perfregerat o Włoski – parte de l’anima Odpowiednikiem ars dictandi w poezji jest ars versificatoria (teoria języka poetyckiego i zasad wersyfikacyjno- metrycznych) Artes versificatoriae to podręczniki tej sztuki zwane też Poetrie, rozpowszechnione przez szkołę francuską w XII i XIIIw. Kultura Francji w tym okresie stała wyżej od włoskiej. • Godfryd z Vinsauf, Poetria Nova • Mateusz z Vendome, Ars versificatoria • Jan z Garlandii, O sztuce pisania prozą, wierszem metrycznym i rytmicznym Te traktaty łączyły w sobie elementy tradycji antycznej i chrześcijańskiej opartej na tekstach liturgicznych. Starano się w tych traktatach stworzyć podstawy wiedzy o poezji na miarę tego okresu (nie znano Poetyki Arystotelesa, nie znano pewnych gatunków, pewne gatunki zaniknęły). I. Początki literatury włoskiej: pierwsze teksty w volgare: gatunki średniowieczne U schyłku wczesnego średniowiecza (koniec IX w.) pojawienie się języków romańskich w wyniku długiego procesu – ich powstanie z sermo vulgaris (łaciny potocznej) oraz mowy najeźdźców barbarzyńskich Sermo vulgaris; volgare (volgari): lingua d’oc – prowansalski, lingua d’oil – starofrancuski, lingua del si – włoski (główne odmiany, dialektów było więcej); Dante pisze o nich w De vulgari eloquentia – starał się ustalić reguły doskonałej forny języka literackiego w volgare; zaczął od podziału języków w Europie Zmiany w łacinie mówionej w stosunku do łaciny klasycznej: zanik iloczasu samogłosek, różne zmiany fonetyczne i leksykalne, zanik rodzaju nijakiego, powstanie rodzajnika z zaimków osobowych łacińskich, pewne zmiany w systemie czasów Pierwsze dokumenty w volgare 1. Indovinello veronese (Zagadka werońska, IX w.): „Se pareba boves, alba pretalia araba, | Albo versorio teneba, et negro semen seminaba” (2 heksametry) – ktoś prowadził woły, orał białe pola, trzymał biały pług, siał czarne ziarno – symbolicznie ukryta czynność pisania 2. Placito di Capua (Orzeczenie kapuańskie, X w.), dokument prawniczy, prawnik z kapui ustalił, że ziemie uprawiane przez klasztor Monte Cassino należą do tego klasztoru; 3. Postilla amiatina (Dopisek amiatyński, XI w.) – 1087 rok, dopisek notariusza, charakter żartobliwy, „to jest dokument szalonej głowy, niech mu pomoże przeciwko Złemu ten, kto go zachęcił do takiej decyzji” XII-XIII w.: • Ritmo Laurenziano; • Ritmo cassinese – gatunek contrasto – krótki utwór wierszowany, w którym ścierały się dwie odmienne opinie, spór pomiędzy Aleksandrem Wielkim a królem hinduskim Dindimo (materializm vs asceza); • Ritmo su Sant’Alessio – legenda o Świętym Aleksym, narracja wierszem o schemacie typowym dla utworów hagiograficznych; • Są to teksty quasi literackie; utwory rymowane, ale rym niedoskonały, poezja sylabiczna (nie iloczasowa), nieistotna długość sylab (samogłosek), lecz ilość sylab; akcent dynamiczny, nie toniczny jak w starożytności; rhytmus w łacińskiej poezji średniowiecznej oznacza wiersz, który nie opiera się na zasadach iloczasu, czyli nie respektuje zasad metryki klasycznej. W średniowieczu dyskusja na temat stylów była obecna, natomiast brak jest głębszej refleksji na temat gatunków i rodzajów literackich. Niektóre gatunki literackie były nieznane lub nabrały innego znaczenia w późnym antyku i w średniowieczu (tragedie i komedie recytowane w mniejszym gronie zamiast grane w teatrze, podobnie jak poematy epickie, a więc zostały pomieszane; za tragedie uznano utwory narracyjne, które zaczynały się pomyślnie, a kończyły tragicznie, za komedie utwory narracyjne, które zaczynały się źle, a kończyły dobrze, ale wiedziano również, że miała styl średni, wysoki). W okresie XII-XIIIw. W zakresie poezji powstaje sonet (wynalazek włoski), canzona – pieśń, pierwowzór w liryczny prowansalskiej, ballata, canzonetta, lauda, cantari – utwory narracyjne na różne tematy, przede wszystkim nawiązujące tematycznie do epiki karolińskiej, przeznaczone do recytowania publicznie, zatem poddawane również improwizacji. Proza: traktaty (różna tematyka; wiele traktatów to tzw. Volgarizzamenti – wolne przekłady lub przeróbki z języka łacińskiego lub rzadziej starofrancuskiego; hagiografie – żywoty świętych; epistolografia (dyplomatyczna, oficjalna); kroniki; tzw. Narratio brevis: exempla i ich zbiory: zalążki nowel; nowela. Dopiero od ok. Połowy XIII wieku rozpoczyna się proza volgare (języki welnakularne), wcześniej tylko łacina. Formy dramatyczne: • teatr religijny: lauda dialogowana, dramma liturgico, dramma sacro, sacra rappresentazione. • teatr świecki – ma charakter wybitnie ludyczny, głownie występy improwizowane, tzw. Giullari (łac. Ioculato – żartowniś) (żonglerów – wędrowni artyści – kuglarze, niektórzy recytowali poezje) (giullari to ci bardziej wykształceni, działali na dworach) II. Wpływ poezji starofrancuskiej i prowansalskiej na poezję włoską Starofrancuska literatura w języku d’oil (starofrancuskim): epika rycerska Poezja starofrancuska – poezja epicka, pieśni o czynach bohaterskich, przekazywane ustnie, poetycka interpretacja wydarzeń historycznych i legendarnych; utwory recytowane przez żonglerów przy akompaniamencie najczęściej smyczków Twórców poezji z północy Francji nazywamy truwerami. Poezja starofrancuska (północ Francji) Cykl „karoliński” (ciclo carolingio) – XI w. • Chansons de geste – poematy epickie tematycznie związane z postacią Karola Wielkiego. Motywy i tematy związana z cywilizacją feudalną: wierność władcy, Bogu i wartościom, dzielność na polu bitwy, cnoty rycerskie itd. • Najstarszy poemat – Pieśń o Rolandzie, pocz. XII wieku (1100). Wiersz oparty na asonansach, napisany w języku starofrancuskim (anglo-normandzkim); autor/kopista – Turold o Historia związana z wyprawą hiszpańską Karola Wielkiego i bitwą pod Roncevaux w 778 • Cykl karoliński popularny wśród ludzi niższego stanu, ściśle określone wartości, gotowe wzorce do naśladowania (Roland – wzór rycerza) Toposy: wiosna, ogród, tęsknota, plotkarze Liryka sycylijska Lirica della scuola siciliana w volgare (sztuczny literacki dialekt o charakterze wysokim, bo zawiera elementy łaciny i prowansalskiego) (1230-1250) - rozwija się na dworze króla Fryderyka II Hohenstaufa. Volgare siciliana – sztuczny literacki dialekt używany w poezji sycylijskiej, charakter wysoki, zawiera elementy łaciny i okstyańskiego (prowansalskiego) Dwór Fryderyka II Hohenstaufa był ważnym ośrodkiem laickim, władca sam był poetą (traktat o Sztuce polowania z sokołem), król był otwarty na różne kultury, różnych artystów i uczonych, nazywał swój dwór Magna Curia, poeci są urzędnikami dworskimi, a nie profesjonalistami, w przeciwieństwie do trubadurów, kształcili się na Uniwersytecie w Neapolu; brak akompaniamentu muzycznego; Poeci: • Giaccomo da Lentini – Il Notaro • Pier delle Vigne – kanclerz cesarza • Jacopo Mostacci • Cielo d’Alcamo • Guido delle Colonne - sędzia, wzniosłe pieśni, retoryka • Protonotaro – jedyny utwór szkoły sycylijskiej zachowany po sycylijsku • Fryderyk II Hohenstauf • Enzo Hohenstauf – jeniec w Bolonii, przywiózł do Bolonii poezję Sycylijską Tematyka: • głównie miłosna, ale miłość dworna traci w dużej mierze element zmysłowości; motyw oczu i serca; brak feudalności; skupia się na samym fenomenie miłości; bardziej intelektualna, filozoficzna, analiza psychologiczna; • źródła obrazowania na podstawie bestiariuszy, lapidariuszy, jak i obrazowanie symboliczne • Mostaci twierdził, że miłość jest dodatkiem w życiu człowieka, jest nieistotna, natomiast Pier della Vigne uważał, że miłość jest esencjonalna, że jest bytem samym w sobie Formy: • canzone, canzonetta, sonetto Liryka sycylijska zachowała się prawie wyłącznie w odpisach toskańskich z końca XIII w.; volgare siciliano uległ wpływom toskańskiego Efekt toskanizacji – rima siciliana (rym niepełny), przyczyną inny system samogłosek w dwóch językach: w syc. 5, w tosk. 7 Syc: rymują się placiri – partiri Tosk: rymują się piacere – partire Syc. i -> tosk. i, e Syc. u -> tosk o, u Sonet • Dwie kwartyny (czterowiersze) o rymach abba abba + dwie tercyny (trójwiersze) Sonet Giacomo - Amor è un[o] desio che ven da core - Miłość to z serca zrodzone pragnienie • Miłość z daleka – polemika (można podziwiać z daleka, ale to widok naprawdę rozpala miłość), przejście z oczu do serca (oczy przekazują sercu to, co objawia się w osobie kochanej – i dobro, i zło) • Dwie kwartyny + dwie tercyny, ale w tym sonecie rymy takie same jak w kwartynie CANZONE 5-7 strof pisanych jedenastozgłoskowcem (endecasillabo) lub jedenasto- i siedmiozgłoskowcem (settenario) Struktura strofy: fronte dzielone na dwie stopy (piedi) – całostki o takim samym schemacie metrycznym (długość wersów, rymy) + sirma dzielona na dwie volte lub niepodzielna Typ strofy, schematy stroficzne przejęte z poezji prowansalskiej, np. Coblas unissonans (takie same rymy we wszystkich strofach); coblas singulars (każda strofa ma swój system rymów); coblas capfinidas (kolejna strofa ma na początku wyraz występujący na końcu poprzedniej) Tematyka dworska – sentymentalna, liryczna • Odczuwa ból • porównanie do malarza, malarstwa, który ciągle stara się stworzyć jak najwierniejszy obraz swojej ukochanej w sercu, ale nie jest w stanie • Porównanie do rozbitka, który znalazł się w śmiertelnym niebezpieczeństwie, i chwyta się najmniejszej rzeczy, byle tylko się uratować • Niewyrażalność uczucia miłości podobna do doświadczeń świętych mistyków Rymy 1. AbAC 2. DbDC 3. eefG (pierwsza volta, część: sirma) 4. hhiG (druga volta, część: sirma) (schemat metryczny taki sam, ale rymy inne) Volte również identyczne albo niepodzielne Coblas, stanza – strofa CANZONETTA Ten sam schemat metryczny, ale pisana siedmiozgłoskowcem Tematyka podobna, ale lżejsza Narracja, dialog Meravigliosamente Podmiot liryczny zniewolony miłością • nosi w sercu obraz ukochanej, jak malarz • kontemplacja obrazu ukochanej w sercu, skrycie • zastanawia się, czy ukochana zauważy jego uczucie • porównanie religijne – wierzy jak ten, kto ma nadzieję na zbawienie, choć nigdy nie był w Niebie • ból serca – ogień, płomień • podmiot liryczny zapewnia ukochaną o szczerości uczucia, mimo że pogłoski mówią co innego • prosi canzonettę, aby dotarła do ukochanej i skłoniła do odwzajemnienia uczucia – congedo – podpis autora Schemat metryczny 1. abc (bo rym sycylijski) 2. abc 3. ddc 4. efg 5. efg 6. Hhg Itd. III. Literatura religijna Cel: odnowa wiary chrześcijańskiej, życia w duchu ewangelicznym S. Francesco d’Assisi, Cantico di Frate Sole (1224) • Początkowo modlitwa przeznaczona dla współbraci • Do tekstu istniała również muzyka skomponowana przez Franciszka • Św. Franciszek miał napisać tę pieśń po doświadczeniu nocy ciemnej • Pierwszy w ogóle (!) utwór poetycki skomponowany w volgare (volgare umbro) • Był autorem również innych pism, m. In. Reguła bollata (1), Reguła bollata (2) (1223, zaakceptowana przez papieża), Testamentum Przekaz: synteza myśli i duchowości franciszkańskiej • Bóg jako kochający ojciec • Odpowiedzią na potęgę Boga ma być pokora człowieka • Pochwała stworzenia, sił kosmicznych, żywiołów; harmonia pomiędzy wszystkimi elementami stworzenia • Pochwała cierpienia i śmierci – cierpienie tych, którzy potrafią wybaczyć swoje krzywdy dla miłości Boga i śmierć tych, którzy umierają w przyjaźni z Bogiem 20.11. V. Poeci sycylijsko-toskańscy (Poeti siculo-toscani/scuola di transizione) Druga połowa XIII wieku (po upadku Królestwa Fryderyka II) = centrum kultury Włoch stają się Włochy Środkowe, zwłaszcza Toskania (Lucca, Pisa, Pistoia, Sienna, Arezzo) Bitwa pod Benevento, 1266 – pomiędzy stronnictwem Gwelfów (propapieskie) a stronnictwem Gibelinów; ginie syn Hohenstaufa (Gibelin); koniec poezji sycylijskiej W Toskanii panuje inny system polityczny – komunalny (wspólnota): „średniowieczna demokracja”; władzę sprawuje rada miasta poprzez urzędników; obywatele są reprezentowani. Stąd poeci w Toskanii nie ograniczają swojej poezji do kwestii miłosnych, są otwarci na wpływy innych tradycji, przede wszystkim poezji prowansalskiej. Poruszane są również tematy polityczne i tematy moralne. („będę tego wymagać”) Nowe warunki społeczno-polityczne: • Inna publiczność • Policentryzm, wiele gmin miejskich • Różnorodność głosów; trudno mówić o jednej „szkole” poezji Wzory kulturowe: Prowansja i Sycylia Język: toskański (różne volgari) (municypalizmy – wpływy języka potocznego, mówionego w danym mieście; „poeci nie gardzili mową potoczną”) Eksperymenty językowe, retoryczne (użycie rymów chropowatych, miejscami styl hermetyczny) Formy: canzone, canzonetta, sonetto, sirventese, nowa forma – ballada (ballata, canzone da ballo) Tematyka zróżnicowana: miłość, pochwała damy, tematy polityczne, etyczne, religijne (laudy) – wprowadzenie kancony (pieśni) religijnej i kancony... Guittone d’Arezzo (ok. 1235-1294) • Pisze językiem trudnym, eksperymentuje • mistrz poezji moralnej i zaangażowanej, twórca pierwszej pieśni politycznej. Stanowi klasyczny przykład intelletuale communale, pisarza zaangażowanego w sprawy swojego miasta, aktywnego społecznie i politycznie • był również autorem zbioru listów w volgare, długo stanowiących model retoryczny tego gatunku • Nie bardzi doceniany przez Dantego, oskarżany o brak elegancji, ale jego wpływ był dość istotny zwłaszcza w tworzeniu Piekła i tzw. Rime petrose 1266 – nawraca się, wstępuje do zakonu Fratti Gaudenti; odcina się od poezji miłosnej, tworzy przede wszystkim poezje o charakterze religijnym, moralnym, politycznym Zbiór poezji (canzoniere) – 300 utworów podzielony na dwie części: Rime di Guittone i Rime di Fra Guittone; pierwsza część to głównie formy miłosne i „obywatelskie”, druga – religijne i moralne; lata 1257-62 – tematy „etyczno- polityczne”; pierwiastki autobiograficzne 50 canzoni i 239 sonetti: Eksperymenty formalne: sonetto doppio, sonetto rinterzato, sonetto ritornellato itd. • Być może jako pierwszy użył formy laudy • Nie ma u niego porównywania miłości do cennych rzeczy, kamieni szlachetnych itd. A Firenze dopo Montaperti (1260) (O biada, teraz nadeszła pora wielkiej boleści) – pierwsza pieśń polityczna; piętnowanie upadku obyczajów; sprzeciw bratobójczym walkom stronnictw. • Lament (wzór: prowansalskie sirventese i planh) • W związku z wielką klęską Gwelfów florenckich 4 września 1260. Sprzymierzenie gibellinów przeciw Gwelfom z wrogą Sieną i wojskami niemieckimi dowodzonymi przez Manfreda, syna Fryderyka II • Bardzo krwawa bitwa, Gibellini chcieli zrównać z ziemią Florencję, (ich wódz się sprzeciwił) • ból z powodu upadku Florencji, wstyd za poniesioną klęskę, wymienia straty terytorialne, oskarża Gibellinów o sprzedanie miasta • ironicznie gratuluje Gibellinom zwycięstwa Tuttor ch’eo dirò gioi – sonet nawiązujący do tradycji prowansalskiej: słowo-klucz – gioia, gry słowne; misterna, symetryczna budowa • radość w mówieniu, radość w pragnieniu, radość opowiadana; dama radością przyszłości, oczu; „samo spojrzenie radosną radością” Bonagiunta Obricciani z Lukki (1220-1290) Zawdzięcza wiele Sycylijczykom, pierwszy wprowadza ich styl w Toskanii, naśladując Giacomo de Lentini. • Styl jasny, melodyjny (wzorem trobar leu) • Polemika z Guido Guinizzellim, pierwszym przedstawicielem Dolce Stil Novo (Voi ch’avete mutato la mainera) • Dante umieści go w Czyśccu w Boskiej Komedii Chiaro Davanzati – trobar leu, bliski poetom dolce stil novo ze względu na elementy filozoficzne w refleksji nad miłością. Monte Andrea – wierny naśladowca Guida Gunizelliego. Compiuta Donzella – pierwsza włoska poetka piszącą w volgare (prawdopodobnie pseudonim) • Trzy sonety, ale świadczące o znajomości sztuki poetyckiej, retorycznej; silny wpływ prowansalski • Elegancja środków wyrazu i jednoczesna prostota • Poprzez ukazanie stanu przyrody i uczuć człowieka, jak i użycie antytez, nawiązuje do przyszłej poezji Petrarki A la stagion che ‘l mondo foglia e fiora – wzory prowansalskie, tematy: wiosna, miłość, ogród; szczęście przyrody tłem dla uwypuklenia smutku podmiotu lirycznego, chociaż w poezji prowansalskiej częstsza była jedność stanu przyrody i stanu ja lirycznego; kontrast pomiędzy ogólną radością a smutkiem z powodu niechcianego małżeństwa -> canzone di malmaritana Lasciar voria lo mondo – podobny motyw niechcianego małżeństwa, chęć porzucenia świata i oddania się na służbę Bogu; ludzie budzą zgorszenie, Bóg daje pociechę VI. Słodki Nowy Styl – Dolce Stil Novo Dante, Purgatorio -> spotkanie z Bonagiuntą Orbiccianim, stąd bierze swoją nazwę poetyka Dolce Still Novo – najważniejszy ruch literacki XIII wieku (zahaczając o wiek XIV), najbardziej intensywny rozwój – 1280-1310 • Najważniejsze osiągnięcie liryki włoskiej przed Petrarką • Emilia Romagna i Toscana • Nie można mówić o szkole • Ich poezja ma Kilka cech wspólnych, ale pod pewnymi względami jest różna • To, co ich łączy, to podobna tematyka – tylko miłosna, podobny sposób obrazowania i metaforyka, refleksja filozoficzna nad zjawiskiem miłości i analiza doświadczenia miłosnego, poezja ma rozważać miłość; adorowanie kobiety, pod wpływem adorowania kobiety mężczyzna staje się doskonalszy; donna angelicata, donna angelo – kobieta anioł, pośredniczka między mężczyzną a Bogiem; by takie uczucie mogło powstać, mężczyzna musi mieć serce szlachetne • Bolonia ważnym ośrodkiem filozoficznym • Nobilitacja mieszczaństwa pod względem charakteru, chęć nadania im szlacheckości • Zbawienny wpływ kobiety na otoczenie, na mężczyznę; nawet jej może być zbawienne Prekursor: Guido Gunizielli 1235-1276 – Bolończyk, prawnik, poeta, Dante mówi o nim „Padre mio” • Prawdopodobnie autor 15 sonetów i 5 kancon • Najważniejszy tekst, uważany za manifest grupy: Al cor gentil rempaira sempre amore - Miłość powstaje w sercu szlachetnym Inni poeci: Dante Alighieri (1265-1321) – do egzaminu koniecznie znać życiorys Dantego Miłość ma prowadzić do źródła samej miłości, czyli do Boga. Zamiast analizować uczucie mężczyzny do kobiety, poeta skupia się na ukazaniu wznoszenia się moralno-duchowego mężczyzny. „Ma di d’i’viegfio qui colui che fore...” • Dante uważa się za tego który odtwarza, jak skryba, to, co mu dyktuje miłość • Miłość nie jako uczucie sentymentalne, romantyczne, ale jako zasada uniwersalna, miłość do drugiego człowieka (caritas), uczucie bezinteresowne, nie oczekujące niczego w zamian • Nowy sposób opiewania kobiety, jej urody, która jest znakiem piękna wewnętrznego Guido Guinizelli – „al cor gentil...” • Jedenastozgłoskowce i siedmiozgłoskowce • Due piedi – ABAB • Pierwsza wolta • Druga wola EdE • Coblas singulars – strofy, z której każda ma swoje własne rymy, ale schemat jest identyczny • Koniec pierwszej strofy – foco; początek drugiej strofy – foco; koniec czwartej strofy – splendore; początek piątej strofy – splende — coblas capfinidas – strofy połączone łącznikiem leksykalnym • Rymy sycylijskie: natura – ‘nnamora • Poeta operuje techniką analogii, już w pierwszej strofie trzy porównania – miłość w sercu szlachetnym chowa się jak ptak w zieleni, miłość jest w sercu szlachetnym tak, jak ciepło ma źródło w słońcu, miłość jest dla serca szlachetnego jak żar, który wydobywa się z ognia • W drugiej: tak jak szlachetny kamień otrzymuje swoją wartość od gwiazdy, dopiero wtedy, gdy słońce oczyści go... • Trzecia strofa: miłość świeci w szlachetnym sercu jak płomień na szczycie świecznika, ponieważ miłość jest jak ogień – radosna, jasna i wzniosła; zła natura działa na miłość jak woda na ogień; miłość błyszczy w sercu szlachetnym jak kamień w skale • Czwarta: człowiek nieszlachetny jest jak woda, w której giną promienie i jak niebo, które zakrywa jasność gwiazd • Piąta stanza: odniesienia teologiczne – sposób, w jaki Bóg jaśnieje i króluje nad aniołami, skłaniając je do wprawienia w ruch sfer niebieskich (nadania im życia), a tym jak piękna pani jaśnieje w oczach ukochanego, sprawiając, że chce jej służyć. Przekaz: W jego pamięci, przed kartą „zaczyna się życie nowe”, nie ma wiele czegokolwiek godnego pamięci Rubryka – od koloru czerwonego, którym odróżniała się od reszty tekstu pisanej czarnym atramentem Przekaz: • Historia dojrzewania Dantego jako mężczyzny poprzez miłość • Historia dojrzewania Dantego jako poety, odnalezienie nowego stylu pisania o miłości • Dojrzewanie Dantego jako człowieka w ogóle, który zrozumiał sens swojego istnienia Treść: • Historia miłości do Beatrycze – żona Simona de Beibardi, kobieta, która stała się dla Dantego największym natchnieniem, źródłem przeżyć moralnych, duchowych, intelektualnych Dante był zaręczony przez swoich rodziców z Gemmą Donatti (?) Beatrycze zmarła w 1290 – Dante na pewno przeżył wtedy kryzys duchowy, moralny, intelektualny Polskie tłumaczenie niepełne, bo Boccaccio usunął jakieś komentarze Dantego, a z jego wersji wzięło się polskie tłumaczenie Skład: • 1 część, do śmierci Beatrycze: od sonetu w 3 rozdziale do kanony 27, • 2 część, po śmierci Beatrycze: kancona w rozdziale 31, aż do sonetu w 41 Cel: chęć znalezienia ukojenia po śmierci Beatrycze Rozdziały: 1: 2: pierwsze spotkanie z Beatrycze – mają po 9 lat; symbolizm liczby 9 3: 2 spotkanie, mają po 18 lat; Beatrycze w otoczeniu innych dam, Beatrycze pozdrawia Dantego; pierwsza wizja Dantego – postać Amora, który trzyma w ramionach Beatrycze i daje jej do zjedzenia serce Dantego (inicjacja poetycka), później unosi ją do Nieba (w pewnym sensie zapowiedź śmierci); wizja przeraża Dantego; miłość źródłem udręki (nawiązanie do Cavalcantiego); 4: 5: Dante ukrywa miłość do Beatrycze; Dante w kościele patrzy na Beatrycze, ale pomiędzy nimi w linii prostej siedzi dama, która pomyślała, że to na nią patrzy Dante; dama ta staje się „zasłoną prawdy” (scermo della veritate), by nie wyjawić prawdziwej miłości 6: symbolika liczby 9, ułożył sirventes o charakterze pochwalnym dla 60 dam florenckich – Beatrycze dziewiąta z nich 7-9: dama-zasłona opuszcza Florencję; Dante pisze sonet, udając, że tęskni do niej; opuszcza Florencję, by udać się tam, gdzie ona, ale ukazuje mu się Amor i nakazuje udawać miłość do innej kobiety – 2 wizja; doprowadza to do obmowy tamtej damy i Dantego 10: Beatrycze odmawia Dantemu swojego pozdrowienia z powodu obmów 11: mowa o zbawiennych skutkach, jakie dawało mu pozdrowienie Beatrycze 12: rozpacz Dantego z powodu odmowy pozdrowienia; 3 wizja: Amor radzi mu przestać udawać miłość do innej kobiety, każe mu ułożyć nowe rymy, nowe wiersze, w których wyrazi otwarcie uczucie do Beatrycze – zapowiedź nowej poezji, ale jeszcze nie w tym momencie; odnowa pozdrowienia jest konieczna dla ewolucji uczucia u Dantego i koncepcji miłości w nowej poezji 13 – 16: ból Dantego spowodowany brakiem wzajemności, konflikt myśli – personifikacje sprzecznych myśli toczą walkę (Cavalcanti); w 14 na bankiecie na cześć pewnej damy Dante wręcz nie może ukryć swojego wzruszenia z powodu Beatrycze, staje się powodem żartów dla innych dam 17: rozdział przełomowy, zapowiedź nowej poetyki 18: Dante tłumaczy damom, na czym polega zwrot w jego miłości i w jego pisaniu o miłości 19: druga kancona (do której później nawiązanie jest w 24 pieśni Czyśćca w Boskiej Komedii); miłość jest celem samym w sobie, jest bezinteresowna, nic nie oczekuje w zamian, nwwet pozdrowienia; wzorem do naśladowania dla tej miłości jest caritas christiana – wysublimowanie miłości, oczyszczenie jej z wszystkiego, co przynosi rozpacz, smutek 20: sonet – parafraza koncepcji Guinicellego (na moment wraca do jego koncepcji miłości, by ją przezwyciężyć); mędrzec – Guinizelli; 21: bardzo ważny sonet; Beatrycze jest nie tylko „poruszycielką” miłości w sercu, ale stwarza tę miłość „ex nihilo” 23: Dante choruje; 4 wizja – martwa Beatrycze, nazywa ją Beata, jest przerażony, ale przezwycięża się i dalej ją wysławia 24: Amor mówi mu, że powinien błogosławić dzień, w którym pierwszy raz spotkał Beatrycze i się w niej zakochał; Dante snuje rozważania na temat imienia damy swojego pierwszego przyjaciela (Cavalcantiego) – określamy ją jako wiosna – primavera; jawi się jako ta, która pierwsza nadchodzi – prima verrà, za nią podąża Beatrycze; Dante ustanawia analogię pomiędzy nimi – Giovanna i Beatrycze; Giovanna – Giovanni – św. Jan; jak św. Jan był zapowiedzią Chrystusa, tak Giovanna jest zapowiedzią Beatrycze; Beatrycze staje się figurą Chrystusa; prefiguracją miłości uniwersalnej 25: o jakieś figurze retorycznej 26: sonet „tanto gentile tanto onesta pare” 27: metaforyczny obraz kobiety, która staje się symbolem szczęśliwości nieziemskiej, wzbudza tęsknotę za tą szczęśliwością transcendentną 28: rozważania nad symboliką liczby 9: gdy Beatrycze została poczęta, 9 sfer niebieskich było w harmonijnym układzie itp. Wniosek – istnieje związek między Beatrycze a sferą metafizyczną 31: canzona; Dante cierpi z powodu śmierci Beatrycze; żałoba, ale również szczęście, że Beatrycze została wyzwolona z ciała 6 wizja: Beatrycze ukazuje mu się taka, jak na początku 40: pielgrzymka patnikow, którzy udali się zobaczyć wizerunek Chrystusa odbity na chuście Weroniki 41: sonet: Duch Dantego widzi chwalę Beatrycze w Niebie (zapowiedź wizji) 7 wizja: Mirabile visione – Dante rzeczywiście ogląda chwałę Beatrycze w Niebie 08.01. Rime petrose Rime: 50 utworów Dantego Różne rejestry stylistyczne, eksperymenty; twórczość młodzieńcza Dantego, przed Boską Komedią Być może pisane po śmierci Beatrycze Poza tematyką miłości są również tematy przyjaźni itp. - różne tematy. Tenzone, tenson – Donato F... odpowiadał Dantemu na jego sonety, a później Dante odpowiadał jemu; prowadzili spór w formie poetyckiej dotyczący wytykania sobie różnego rodzaju słabości, wad; Sekstyna: sześć strof po sześć wersów + 3 ostatnie wersy = 39 wersów; jedenastozgłoskowiec; na końcu każdej ze strof powtarzają się te same wyrazy, ale w różnym układzie – retrogredatio cruciata: cofanie się skrzyżowane – schemat, według którego powtarzają się wyrazy: ABCDEF > FAEBDC > CFDABE > ECBFAD > DEACFB > BDFECA > ABCDEF W congedo pojawia się wszystkie sześć wyrazów kluczowych W sekstynie często pojawią się zaskakujące metafory; mieszanie stylu wysokiego i niskiego, potocznego; Poezja komiczna ...występująca przeciw cnotom, np. Rycerskim Ta poezja głosi antyideały: przywiązanie do wartości materialnych, gloryfikuje występki Styl niski; forma typowa: sonet Geneza: nawiązuje do rzymskiej tradycji sermo iocosus, poezji krotochwilnej; uprawiana przede wszystkim przez studentów, żaków, tzw. Goliardów; poezja biesiadna dot. Picia, jedzenia; Rustico Filippi – obrazowanie zaczerpnięte z bestiariuszy Cecco Angiolieri – zaangażowany politycznie, syn bankiera, żył ponad stan, trwonił majątek; poeta „wyklęty” (nazwa z XIXw., Kobieta o imieniu Becchina opisywana przez niego jest określana jako przeciwieństwo Beatrycze, przeciwieństwo donna angelicata Najsłynniejszy sonet: vituperium „kosmiczne”, bo zaczyna od żywiołów I Boga, który wszystko stworzył Życzenia niemożliwe do spełnienia (z wyjątkiem ostatnich), destruktywne; jego życzenia wyrażają chęć zemsty do całego świata i konkretnych osób; identyfikuje się z papieżem, cesarzem, śmiercią; ostatnia strofa ma charakter komiczny Parodia techniki placer, czyli wymieniania pięknych przedmiotów 12.01. Rozwój prozy narracyjnej w volgare „Conmposizione del mondo” – ok. 1282 • Suma wiedzy o świecie • Arystotelowska metoda porównywania… Volgarizzamento – swobodny przekład (a nawet przeróbki) z języka łacińskiego, starofrancuskiego, również tekstów antycznych; stawały się źródłami dla innych tekstów i zbiorów • Tęsknota za życiem warstwy dworskiej Il Novellino • Pierwszy na terenie Italii zbiór mający większą wartość artystyczną • Anonimowy autor • Autor stara się nadać mu wartość artystyczną • Stworzony gdzieś między 1280 a 1300 rokiem • Różne style • Próby wprowadzenia ułożonej kompozycji • Teksty ułożone według zasady podobieństwa lub przeciwieństwa tematyki; jedna postać łączy różne teksty • Bez tytułów rozdziałów, ale posiadają rubriche, krótkie streszczenia na początku utworu • Pierwszy tytuł: Księga nowel i szlachetnej/dwornej mowy, drugi: sto dawnych nowel, trzeci: Il Novellino – zbiór nowelek • Narratio brevis • Bardzo krótkie utwory – exempla, dłuższe – przypominają bardziej formę noweli • Ważne źródło dla Dekameronu Boccaccia • Autor czerpie z kronik, krótkich starofrancuskich satyrycznych opowiastek wierszem, Opowieści o siedmiu starcach Charakterystyka przekazu • Podkreślanie wartości słowa – tego, jak wielką ma moc celna wypowiedź • Narastanie do punktu kulminacyjnego i spadek napięcia • Tęsknota za dworskością i dworskim stylem życia • Bohaterami rycerze, kler i uczeni, dworzanie, kupcy, pracownicy – ci, którzy pracują fizycznie, by się utrzymać Charakterystyka rozdziałów 1. Charakterystyka słowa, skupienie na słowie: Kiedy nasz Pan Jezus Chrystus przybrał ludzką postać, powiedział, że o sercu świadczy język; „Wy, którzy macie bardziej niż inni szlachetne i wrażliwe serca, uporządkujcie wasze myśli i wasze słowa, by się podobać Bogu, rozmawiając, czcząc, wyrażając bojaźń i wysławiając Pana Naszego [...]” – po pierwsze: słowo powinno służyć oddawaniu czci Bogu; po drugie: ma być dla ludzi – ma sprawiać przyjemność i wspierać: „Jeśli w jakimś przypadku można rozmawiać, nie sprawiając Mu przykrości, by radować zmysły i budować na duchu, czyńmy to z największą uczciwością i dwornością, jaką możemy”, „A jako że czyny ludzi dwornych i wykształconych których słowa są dla niższych jak zwierciadło [tu powtarza rubriche], a kto posiada inteligencję będzie mógł je [te właśnie opowieści] naśladować w przyszłości i posługiwać się nimi dla przekonywania, dla pożytku i przyjemności tych, którzy sami nie mają wiedzy, ale sami pragną ją zdobyć”; stara się usprawiedliwić na wypadek, gdyby jakieś jego teksty były mniej udane: „Gdyby przypadkiem w tym zbiorze ukazały się teksty mniej udane, niech czytelnik nie zraża się do całego tekstu [tutaj daje trzy metafory, by to uzasadnić: jeśli ten kwiat szlachetnej mowy będzie zmieszany z gorszymi, niech wam to nie sprawia przykrości, ponieważ czerń jest ozdobą złota; kilka pięknych kwiatów sprawia, że piękny zdaje się cały ogród; jeden dobry owoc sprawia, że dobry zdaje się cały sad] 2. Opowieść o biskupie, który został wykpiony przez prostego brata zakonnego: na wspólnym posiłku brat mniejszy z wielkim apetytem jadł cebulę; Biskup powiedział, że zamieniłby się z nim żołądkiem; brat odpowiedział, że chętnie zamieniłby się żołądkiem, ale nie biskupstwem 3. Opowieść o Marco Lombardo – człowiek bardzo uczciwy i znany w średniowieczu (jest w „Boskiej Komedii”); w mieście rozdawano szaty; Marco napotyka innego dworzanina (niemądry, „żongler” - głupi), który dostał więcej szat; ten pyta go, czemu Marco dostał miej, a Marco odpowiada: Dlatego się to stało, że ty spotkałeś więcej ludzi takich jak ty, a ja mniej takich jak ja. 4. Mąż nazwany brzydkim mówi: „Panie, bądź łaskawy, uporządkuj swoje życie, a nie rujnuj życia kogoś innego”; wielka cortesia grzeczność i mądrość „brzydkiego” męża 5. 74 opowiastka, trochę dłuższa, przypominająca bardziej nowelę i. Wyjątkowo nieporadny styl ii. Pewien suweren, w czasie dojrzewania drzew figowych, zobaczył na jego szczycie piękne figi i kazał je zerwać. Wasal pomyślał, że skoro smakują mu te figi, to zachowa je dla niego. Kazał posadzić wokół inne drzewa, by ukryć figi. Gdy owoce dojrzały, zaniósł je panu, ale wtedy już sezon przeminął, więc wiele nadawało się już „tylko dla świń”. Pan uznał się za wykpionego. Rozkazał sługom rzucać przejrzałymi figami w twarz wasalowi. Tamten jednak wołał: „Panie, dziękuję ci”. Pan zapytał, dlaczego tak mówi. Wasal odpowiada: „Namawiano mnie, aby ci zanieść brzoskwinie, ale gdybym to zrobił, byłbym już ślepy”. Pan zaczął się śmiać, obdarował go różnymi darami z powodu oryginalnej odpowiedzi, jaką otrzymał. (bella risposta – piękna, celna wypowiedź) 6. Nowelka bardziej wyrafinowana o lekarzu z Tuluzy, który wziął sobie żonę bratanicę biskupa i. Pewien medyk wziął za żonę szlachetnie urodzoną bratanicę arcybiskupa Tuluzy. Po dwóch miesiącach urodziła dziewczynkę. Lekarz nie okazywał gniewu, lecz wykazywał, że przez prawa biologii, to dziecko mogło być jego. Dzięki temu dwornemu zachowaniu nie poroniła dziecka (zachwiana chronologia). Z wielkim szacunkiem odnosił się do kobiety do porodu. Po porodzie jednak powiedział: „Moja pani (Madonna), okazałem ci szacunek. Ale teraz proszę na miłość, jaką masz do mnie, abyś wróciła do swojego ojca. Twoją córkę będę bardzo szanował”. Biskup usłyszał o odprawieniu jego bratanicy. Posłał po lekarza, a ponieważ był wielkim człowiekiem, wypowiedział do niego wielkie słowa. Lekarz go wysłuchał i tak rzekł: „Panie, wziąłem sobie twoją bratanicę za żonę sądząc, że dam radę wyżywić swoją rodzinę. Tymczasem ta kobieta zaczęła rodzic dzieci co dwa miesiące. Jeśli sprawy mają dalej tak się toczyć, nie stać mnie na wyżywienie mojej rodziny. A nie chciałbyś, by twój ród zubożał. Proszę cię zatem o tę łaskę, abyś ją dał jakiemuś bardziej bogatemu człowiekowi ode mnie, abyś nie doznał uszczerbku na honorze”. ii. Dworność i bella risposta pomaga lekarzowi nie wzbudzić gniewu u arcybiskupa Styl nieporadny we wszystkich opowiastkach, nadużywanie gerundio, błędy składniowe (anakolut), przeważają zdania współrzędnie złożone (parataksa nad hipotaksą), ubogie słownictwo. 22.01. Kronikarstwo • Rozwinęło się z ksiąg kupieckich, rejestrujących kupno i sprzedaż, a czasem obrastające w inne fakty, okoliczności, charakterystykę osób itp. • Czynnik boski odgrywa równie ważną rolę jak czynnik ludzki o Epidemie traktowane jak kara boska, a nie zaniedbanie higieny u ludzi • Tylko po łacinie w XIII, w XIV przeważa volgare • Środowisko mieszczan i kupców o Świadomość własnej roli i przynależności do wspólnoty, dlatego większy rozwój np. W Toskanii, bo ludzi czują się odpowiedzialni za swoje środowisko • XV w. Kroniki zanikają, a pojawiają się historiografie • Źródła: visa, audita, lecta (to, co zobaczone, usłyszane, przeczytane) • Odmiany: kroniki rodzinne, wojenne, bitewne, historia danego regionu, miasta, dworskie; kroniki wypraw krzyżowych; kroniki historyczne opisujące szerszą perspektywę czasową i większy obszar geograficzny • Historię jednostek wpisywano w historię globalną (np. Rozpoczynano od historii Adama i Ewy) • Cel: utrwalenie wydarzeń w pamięci i udzielenie pouczenia moralnego, skłonienie kogoś do poprawy • Bardzo często anonimowe (kronista – chronicus, scriptor) Salimbene Adam de Parma (1221-1287) - franciszkanin, pisze kronikę obejmująca historie od roku 1168 do jego śmierci • Nie zaczyna od historii Adama i Ewy, skupia się na aktualnych wydarzeniach • Dla podkreślenia zasług własnego zakonu, powołuje się na różne święte pisma franciszkańskie • Barwna narracja, anegdoty, język zbliżony do potocznego Ricordano Malaspina – „Istoria fiorentina” - historia Florencji • Wyjątek w XIII w. – napisana w volgare Anonimowa kronika bitwy pod Montaperti (1260) • Autor był gibelinem (procesarski, ze Sieny lub tamtych okolic) • Oryginał się nie zachował Dino Compagni - „Kronika” (1310-1312) • Trzy księgi • Obejmuje lata 1280-1312 – centralnym wydarzeniem rozłam Gwelfów na białych i czarnych w 1300 • Po roku 1302 wycofał się z życia politycznego, a był białym Gwelfem • Pisał kronikę przez dwa lata od 1310-1312 • Opis prześladowań, konfiskat, konfliktów • Trzecia księga w dużej części poświęcona na wyprawy cesarza przeciwko zbuntowanym Północnym miastom Włoch; niektórzy pokładali nadzieję, że będzie to szansa na zjednoczenie Włoch, jednak opór był tak ogromny, że Henryk VII poniósł klęskę • Opisuje wydarzenia z perspektywy Boskiej opatrzności, która czuwa nad światem, ale nie odbiera ludziom wolności • Idealizacja dawnych czasów (tendencja „złotego wieku”) • Barwne, apokaliptyczne wizje, nastrój profetyczny • Skupia się na sylwetkach konkretnych polityków; ród Donati i Cerchi • Wysoka wartość artystyczna Giovanni Villani, Nuova Cronica • 12 ksiąg, zaczyna się od historii wieży Babel – opis mało dokładny • Księgi 7-12 opisują wydarzenia z lat 1265-1348 – opis dokładny i bardziej realistyczny (data narodzin Dantego do wybuchu Czarnej Śmierci) (Czarna Śmierć – połowa XIV wieku) • Zaczyna od historii uniwersalnej • Bardzo rozbudowana kronika • Wyprzedza europejski styl opisywania historii • Po śmierci dzieło kontynuowane przez brata i syna • Podaje dużo statystyk, stara się być obiektywny; dość obiektywnie przedstawia postać Dantego, choć był jego przeciwnikiem Anonimo Romano – „anonim rzymski”, Kronika dotyczącą dziejów Rzymu • Volgare romano • Zachowana część dotyczy dziejów Coli di Rienzo (1347, trybun rzymski, wywołał powstanie, chciał utworzyć rządy na wzór antycznej republiki) Dante – „Convivio” („Biesiada”) • 1303-1306 • Prosimetrum • Naturalne dla człowieka jest dążenie do prawdy • Ludzie, którzy wiedzę zdobywają, mają obowiązek się nią dzielić („przynieść owoc czasu swego”, a nie być jak „jaskinia przepastna, do której wpadają strumienie i już się z niej nie wydobywają”) • Tematyka najlepszego ustroju politycznego – monarchii uniwersalnej • Monarchia ma przynieść korzyść całej ludzkości • Przyznaje, że zadanie jest trudne, ale liczy na pomoc Boga • Aluzje biblijne Rozdział II • Czy monarchia jest gwarancją ładu i pokoju? • Czy lud rzymski nabył w sposób legalny prawa przysługujące monarsze? • Czy władza monarchy zależy bezpośrednio od Boga czy od Jego zastępcy, Papieża? • Dociekania zawarte w tym traktacie będą miały charakter praktyczny, mają skłonić do konkretnych działań • Rozważania mają charakter polityczny Rozdział III • Nawiązywanie do Arystotelesa, rozważania na temat szczęścia • Każda forma istnienia, każdy byt został stworzony przez Naturę – Sztukę Boga – i powstał w określonym celu • Działania Natury są celowe – niczego nie stworzyła na próżno • Inny cel pojedynczego człowieka, inny cel rodziny, inny większych społeczności • Celem ostatecznym stwarzania nie jest sama istota stworzona, ale działanie tej istoty • Celem doczesnym całej ludzkości na przestrzeni wieków jest rozwój cywilizacyjny, dzięki potencjałowi intelektualnemu ludzkości • Ów potencjał rozumiany jest zarówno w sensie praktycznym – jako rozwój cnót moralnych i społecznych – jak i teoretycznie – jako rozwój cnót intelektualnych, czyli mądrości, wiedzy, intelektu • Rozwój tych cnót jest optymalny właśnie w ramach monarchii uniwersalnej, dzięki wysiłkom wszystkich ludzi poddanym jednemu władcy Rozdział IV • Każda jednostka i społeczność potrzebuje czegoś lub kogoś, kto będzie nią kierował • Człowiek – kierowany przez umysł, • Rodzina – kierowana przez ojca, • Społeczność wiejska – przez kogoś przewodniczącego, • Państwo – przez władcę, • Królestwo – przez króla. • Monarchia doczesna, czyli Cesarstwo, jest niezbędna dla zapewnienia dobrego ładu w świecie Rozdział V • Tylko Monarcha, który sam jest cnotliwy, jest w stanie zapewnić powszechny pokój • Dwa najważniejsze cele człowieka – Dążenie do szczęścia doczesnego i dążenie do szczęścia wiecznego • Szczęście doczesne w pełni można uzyskać tylko w ramach monarchii • Szczęście wieczne można uzyskać tylko pod władzą papieża Księga druga • Cesarstwo Rzymskie może być modelem dla monarchii uniwersalnej, ponieważ: • Panowanie Rzymu nad światem nie było przypadkowe, a było zgodne z wolą Bożą, ze względu na liczne przymioty ludu rzymskiego – Dante udowadnia to przykładami mitologicznych cnotliwych postaci: Eneasz, innych jednostek służących bezinteresownie społeczności i ich heroicznymi czynami • Naród Rzymski stworzył prawo i oparł na nim życie społeczne, polityczne, życie jednostek • Wojny prowadzone przez Rzym były środkiem, a nie celem • Nadrzędnym celem Państwa Rzymskiego było dążenie do pokoju • Dowodem szczególnego wyboru Rzymu przez opatrzność było to, że Chrystus narodził się właśnie w Cesarstwie Rzymskim (jego prowincji) Księga trzecia • Role, jaką spełniają Papież i Monarcha w dążeniu do szczęścia doczesnego i wiecznego ludzi • Dante polemizuje z tymi, którzy (tak jak papież Bonifacy VIII), głosili nadrzędność władzy papieskiej nad cesarską, jako jedynej pochodzącej od Boga • Dante stara się udowodnić, że obie władzę pochodzą od Boga i są niezależne od siebie, ale mają inny zakres działania • Rozdział X: Dante nie wierzy, że donacja Konstantyna (darowanie władzy politycznej nad Zachodem Papieżowi) była prawdziwa • Kościół nie miał prawa przyjąć tej darowizny – jeśli jego fundamentem jest Chrystus, to miał być ubogi, nie miał prawa bogacić się dla samego bogacenia się • Konstantyn miałby prawo dać te ziemie Papieżowi w dzierżawę, ale tylko po to, by zysk z nich uzyskany był oddany ubogim • Konstantyn nie miał prawa wystosować takiej darowizny, ponieważ było to szkodzenie Cesarstwu, postępowanie wbrew jego istocie • Rozdział XV: człowiek jest istotą pośrednią między zniszczalnością i niezniszczalnością • Do szczęścia doczesnego człowiek może dojść za pomocą nauk filozoficznych (cnoty, intelekt), za które odpowiedzialny jest Monarcha, a do szczęścia wiecznego można dojść dzięki naukom duchowym, za które odpowiedzialny jest Papież Podsumowanie: władza Monarchy jest odpowiedzialna za szczęście doczesne, władza papieża za szczęście wieczne, ale cesarz powinien okazywać cześć papieżowi na wzór syna pierworodnego – powinien słuchać i uwzględniać rady papieża w swojej władzy świeckiej, powinien przyjmować od niego oświecenie duchowe