Historia literatury włoskiej - Notatki - Literatura dawna - Część 1, Notatki z Historia i teoria literatury

Pobierz Historia literatury włoskiej - Notatki - Literatura dawna - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Historia i teoria literatury tylko na Docsity! HISTORIA LITERATURY WŁOSKIEJ I. POCZĄTKI PIŚMIENNICTWA W JĘZYKU WŁOSKIM.  wstęp  volgari  ritmi  mapa literacka XIIIwiecznej Italii W okresie średniowiecza i wczesnego renesansu na półwyspie Apenińskim trudno jest mówić o ''literaturze włoskiej'': półwysep był niezjednoczony pod żadnym niemal względem. Jedynym pierwiastkiem łączącym zwaśnione regiony była tradycja rzymska i chrześcijańska. Terminem literatury włoskiej nazywa się więc umownie literaturę, której tworzywem były przede wszystkim volgari Volgari - różne rodz. mowy codziennej lub języki ludowe wywodzące się z łaciny mówionej. Pierwsze teksty w volgari : Indovinello veronese - IX w. Carta capuana - 960 r. (łac. z elementami volgare) Sermoni subalpini - kazania piemonckie: najstarszy zachowany tekst lit. w volgare Omelia volgare padovana - pierwsze znane tłum. z łaciny czterowiersz z Bellino Proverbia quae dictuntur super natura feminarum - przysłowia o naturze kobiet Tak mała ilość volgari była konsekwencją wpływu Kościoła, podtrzymującego tradycję łaciny. Emancypacja języków ludowych rozwijała sie więc kosztem tradycji. Ritmi - są to teksty powstałe w srodowisku zakonnym, w których retoryka i metryka typowe dla literatury epicko-hagiograficznej, zostały dopasowane do struktur i form stosowanych w tzw. literaturze żonglerskiej Przykłady ritmi: ritmo laurenziano (od biblioteki laurencjańskiej we Florencji) ritmo cassinese ritmo su sant'Alessio Mapa literackiej Italii dzieli się w XIII wieku na kilka ''stref''" północ: charakter religijno-dydaktyczny środek z umbrią : liryka religijna typowa dla franciszkanów docsity.com południe: centrum najpierw na Sycylii, potem wzdłuż wybrzeża morza Tyrenskiego - liryka filozofująca miłosna, ekspreymentująca z językiem i formą II. POEZJA RELIGIJNA. 1. św Franciszek z Asyżu i Hymn Stworzenia 2. Iacopone da Todi ''Stabat Mater Dolorosa'' 1. św. Franciszek z Asyżu (Francesco Giovanni Bernardone) - to prekursor i tym samym największy poezji religijnej przedstawiciel franciszkanizm - filozofia zapoczątkowana przez św Franciszka z Asyżu. W jego wizji człowiek jest elementem powszechnej harmonii, powinien z pogodą ducha, ufnością i pokorą poddać się woli Boga. To właśnie wspomniana w ''Hymnie'' pokora jest kluczem do nauk św. Franciszka. Hymn Stworzenia (1224) Najwyższy, wszechmocny i dobry Panie, Tobie sława, chwała, uwielbienie i wszelkie błogosławieństwo: Tylko Tobie, Najwyższy, one przystoją I żaden człowiek nie jest godzien Wymówić Twe Imię. Pochwalony bądź, Panie, Z wszystkimi Twoimi stworzeniami, A przede wszystkim z naszym bratem słońcem, Które dzień daje, a Ty przez nie świecisz. Ono jest piękne i promieniste, A przez swój blask Jest Twoim Wyobrażeniem, o Najwyższy. Panie, bądź pochwalony Przez naszego brata księżyc, I nasze siostry gwiazdy, Które stworzyłeś w niebie Jasne i cenne, i piękne. Panie, bądź pochwalony Przez naszego brata wiatr, Przez powietrze i obłoki, Przez pogodę i wszelkie zmiany czasu, Którymi karmisz swoje stworzenia. Panie, bądź pochwalony Przez naszą siostrę wodę, Która jest wielce pożyteczna, I pokorna, i cenna, i czysta. Panie, bądź pochwalony Przez naszego brata ogień, Którym rozświetlasz noc, docsity.com przedmiotem analizy są jej inne aspekty ) etapy rozbudzania miłości: Budzi się pod wpływem pięknej kobiety pełnej cnót Potem: za pośrednictwem oczu kieruje się ku sercu W sercu wybucha pragnienie okazania się godnym piękności oraz dobroci damy Więc: 7 wzrok jest zmysłem, dzięki któremu miłość może zaistnieć 8 i który okazuje się najważniejszy dla porozumienia poety z jego wybranką -środki wyrazu wypracowane przez sycylijskich poetów służą przede wszystkim temu, by wypowiedzieć, co ujrzały oczy. Ponieważ jednak miłość jest z zasady uczuciem, którego odpowiednio wypowiedzieć nie można, poeci uciekają się do: 1 wyszukanych metafor 2 paradoksów 3 szukają inspiracji np. w uczonych traktatach 4 aspiracje do filozoficznych rozważań czynią tę lirykę mało osobistą. 5 Rola kobiety ogranicza się do bycia bodźcem wywołującym interesujące uczucie. 4.Twórcy: Iacopo (Giacomo) da Lentini - twórca sonetu, najprawdopodobniej organizator szkoły. W utworach posługuje się motywami zaczerpniętymi z poezji trubadorów, widoczne jest tez zainteresowanie fizjologią miłości. Miłość jest z serca płynącym pragnieniem Miłość jest z serca płynącym pragnieniem Nieskończoności wielkiej przyjemności, Oczy to pierwsi rodzice miłości, Serce jej jednak daje pożywienie. Bywa, że palą miłosne płomienie Choć się nie widzi źródła namiętności, Ale ta miłość, która ściska w złości, W tym, co spostrzega oko, ma korzenie: To bowiem oko sercu ukazuje Wszystko, co widzi, rzeczy złe i dobre, Tak jak je sama natura kształtuje, Zaś serce, w którym pragnienie się budzi, Jego przedmiotu tworzy sobie obraz: docsity.com I taka miłość panuje wśród ludzi. Piero della Vigna - pisał po łacinie i w dialekcie sycylijskim. W jego utworach znajdziemy wszystkie charakterystyczne cechy szkoly sycylijskiej: milosc opiewana za pomoca wyszukanych srodkow jezykowo-stylistycznych, odwolanie sie do elementow erudycyjnych, a takze odrealnienie opisywanych zjawisk. Napisal m.in. satyre na skorumpowanie kleru, piesni i sonety. Skoro nie sposób zobaczyć Miłości… Skoro nie sposób zobaczyć Miłości, Ni jej pochwycić rękoma obiema, Wielu jest takich, a głupi i prości To ludzie, którzy myślą, że jej nie ma. Zaslugi szkoly sycylijskiej: wprowadzenie do literatury wloskiej jezyka narodowego w postaci jednego z dialektow, posredni wplyw na powstanie w Toskanii nowego ośrodka poetyckiego, mającego odegrać olbrzymią rolę w rozwoju kultury włoskiej IV SZKOLA TOSKAŃSKA Po nagłym upadku dworu Fryderyka II Hohenstaufa ośrodek rozwoju poezji przenosi sie do Włoch płn-środkowych, a dokładniej - do Toskanii. Poetów szkoły toskańskiej, ze wzgledu na silne powiązania polityczne, nazywa się mianem poetów sycylijsko-toskańskich. Oczywiście, prócz tradycji sycylijskiej w rozwoju szkoły duże znaczenie miała także szkoła prowensalska. Od sycylijczyków przejęto sonet i stosowanie mowy miejscowej. Mimo to dialekty nie byly wprowadzane tak bardzo programowo, jak mialo to miejsce na Sycylii. Od prowensalczyków zaczerpnieto natomiast szeroką tematykę - pisano nie tylko o miłosci, lecz także o moralności, polityce, wydarzeniach aktualnych. Najwybitniejszym twórcą szkoly toskańskiej był Guittone d'Arezzo. po serii erotyków, (pisał modzienczą poezję o tematyce miłosnej), aż do momentu wstapienia do zgromadzenia zakonnego które, prócz celów religijnych, zajmowalo się łagodzeniem sporów i godzeniem zwaśnionych stronnictw. Wtedy to powstala poezja moralizujaca, z motywami ascetycznymi, laudy. Do dziś dotrwało ok 300 jego utworów. Był pierwszym włoskim autorem posiadającym dokładnie opracowany rękopis. Poezja d'Arezzo jest trudna. Cechuje ją nagromadzenie sztucznych zwrotów i erudycyjnych aluzji. Stosujac dialekt toskański, wykorzystywał takze łacinę i prowensalski. Styl wyrafinowany przeplatał stylem niskim, codziennym. Romantycy uznali, ze źrodlem jego poezji było nie serce, lecz mózg, odrzucili jego poezję. Docenił go jednak Dante, umieszczajac Guittone w Czysccu. docsity.com V. DOLCE STIL NOVO Byl to nurt zdecydowanie wazniejszy od dwoch poprzednich, w nim tworzyl Dante. ---.----------------.-----------------------------.----------------> 1276 1294 1336 Guido Guittone Cino da Guinizzelli d'Arezzo Pistoia Bylo to grono autorów: -o podobnej wrażliwości -o wspólnych zainteresowaniach analizą psychologiczną - wypowiadających się na podobne tematy - stosujących podobny język - wywodzących się z elity miejskiej, i dla niej piszących Miłość - i ''męki miłości'' kobieta bodźcem do doskonalości - brak dokładnych opisów sylwetek kobiet, aspekt chóralny spotkania z kobieta: zawsze w otoczeniu innych dam rezygnacja z cielesnosci przybliza poete do Boga Nobilta' e gentilezza - chodzi o szlachetnosc ducha, nie o urodzenie. Milosc w sercu moze zagoscic tylko, jesli jest ono szlachetne.* O szlachetnosci decyduja: postawa moralna i intelektualna, jezyk, smak. Motyw kobiety uanielonej - la donna angelicata (potem bedzie nia Beatrice). Filozofia dolce stil novo : jezyk ma byc bardziej powsciagliwy, delikatny, ma ukazac najtajniejsze zakatki swiadomosci Twórcy: Guido Guinizzelli - Dante nazywal go Ojcem, i umiescil w czyscu ''W sercu szlachetnym milosc ma schronienie" - Al cor gentil rimpara sempre amore* Guido Cavalcanti - przyjaciel Dantego, ''Donna me prega'' - milosc ''okrutnym tyranem'', szczegolnie ta ziemska, zmyslowa, ktora przynosi swiecej cierpnienia niz radosci. Precyzja argumentacji, odnosniki do filozofii. Cino da Pistoia - na nim konczy sie szkola dolce stil nuovo. czynny polityk, wybitny prawnik, napisal m. inr. komentarz do kodeksu Justyniana. VI. POEZJA KOMICZNO-REALISTYCZNA 1. Realistyczna - bo traktuje o codzienności Jest przeciwieństwem poetyki miłości - zamiast kobiety uanielonej - kobieta brutalna, prymitywna Świadoma krytyka poezji miłosnej. docsity.com VIII. PROZA. 1. Volgare prozą rozwijało się wolniej od poezji, przyczyny: -łatwiej posługiwać się łaciną - tematy silnie z łaciną związane (prawo, historia) -kręgi odbiorców związanych z łaciną -trudniej było odróżnić łacinę od różnych volgare -ważniejsza treść od formy artystycznej Volgarizzamenti - przekłady z łaciny i francuskiego na volgare. Różne rodzaje prozy: -literatura naukowa Brunetto Latini "Skarbiec wiedzy" - pierwszy rodzaj encyklopedii powszechnej w doil, przetł. na włoski, "Il tesoretto" - allegoryczne dysputy (poemat) Guido Faba - próba adaptacji łaciny na rzecz volgare - dzieła historyczne - kroniki w volgare: chęć dotarcia do szerszej publiczności, nie tylko tej, znającej łacinę "Historia Florencji" - teksty moralizatorskie i dydaktyczne - w ramach moralności religijnej Bono Giamboni ''Księga występków i cnót" - NOWELA: example - opowiadania, schematyczna kompozycja, krótkość, jednowątkowość akcji, puenta, miały dawać moralne przykłady. Z czase stają się bardziej artystyczne, niezależne. Il Novellino - pierwszy zbiór nowel, nieznany autor. Zawiera się w nim tradycja basni ludowych, orientalnych legend, biblii i mitów. Marco Polo - podróżnik, ''Opisanie świata'' - el. realne, baśni i podania. IX. WIEK XIV: O DANTEM. Dante Alighieri - wł. Durante, ur. wiosną 1265r w rodzinie gwelfickiej, szczyczącej się szlachectwem, należącej do warstw średniozamożnych. Mając lat 12 zawarł kontrakt małżeński z Gemmą Donati. Jego mistrz - Brunetto Latini, jego przyjaciel - Guido Cavalcanti. D. musiał zapisać sie do cechu zielarzy i medyków aby rozwijać karierę polityczną Podział partii politycznych: GWELFOWIE - propapiescy 1. BIALI : zwolennicy zgody z cesarzem, Cerchi 2. CZARNI:radykalnie antycesarscy, Donatti GIBELINI - procesarscy docsity.com Dante opowiedział się za białymi. W tym ciężkim czasie zostaje jednym z sześciu priorów - najwyższych radnych. Po najeździe wojsk andegaweńskich na Florencję biali uciekają z miasta. D., skazany na stos, zostaje wygnany. W 1304r. zrywa z białymi. Przebywa w Treviso, Padwie i innych miastach toskańskich. Zostaje wykluczonyz amnestii. Kolejna amnestia ma obejmować D. - jeśli się ukorzy. Dumny poeta odmawia, wtedy chroni go Guido Novelio? da Polenta. Umiera 14.09.1321 Twórczość: VOLGARE: Rime: (koniec XIIIw) konwencja Dolce Stil Novo, tensony (spory), teksty o charakterze doktrynalnym, alegorycznym, inaczej zwane - Rime pietrose - utwory do kobiety twardej jak skała . Pozostaje pod wpływem Guittone d'Arezzo i Guido Cavalcanti La vita nuova - 1292-93 - najważniejszy utwór w stylu Dolce Stil Nuovo Beatrice - (Bice) staje się w poezji D. bardziej symbolem niż realną postacią. Miłość opisywana w sposób jasny, delikatny, nieszczęśliwy wygnanie.. Biesiada (Il Convivio) -1304-1307. na wygnaniu D. zwraca się ku traktatom filozoficznym i naukowym, È la prima delle opere di Dante scritta subito dopo il forzato allontanamento di Firenze. È un prosimetro che tratta dell'amore e del cuor gentile e più generalmente del sapere. È scritta in volgare per essere appunto capita da chi non ha avuto la possibilità in precedenza di conoscere la scienza I. księga - Dante wyjaśnia, dlaczego pisze w volgare II. ksiega :4 sensy tekstu: dosłowny, alegoryczny, moralny, anagogiczny. konieczność poznania fizycznego przez doświadczenie, by móc poznać transcendentalnie 1. Dante przewidział koniec łaciny w nauce 2. Miłość - "Szlachetna Pani'' - ku filozofii 3. kontynuacja II traktatu o miłości do filozofii. Cnoty 4. rozważania nad prawdziwą naturą szlachetności - jest ona darem od Boga ŁACINA: De vulgari eloquentiam - 1303-1304. obrona języka włoskiego.Composto da un primo libro intero e da 14 capitoli del secondo libro, era inizialmente destinato a comprendere quattro libri. Tym razem pisze w łacinie do tych, którzy się nią biegle posługują, do elit. Dwie części: teoretyczno-lingwistyczna i historyczno-lingwistyczna. Pierwsza księga - poszukiwanie języka, druga - tematy, styl, autorzy docsity.com (canzona) De monarchia - poglądy polityczne, relacja między cesarstwem a papiestwem: Dante odrzuca władzę. W tym dziele opisuje powstanie Cesarstwa Rzymskiego dzięki woli Boga, powstaje teoria Dwóch Słońc.Papież ma człowieka prowadzić do życia wiecznego, a imperator dba o krótkotrwale szczęście ziemskie. Kwestia o wodzie i o ziemi - wzajemne relacje mórz i lądów X. LA VITA NUOVA. VN to tekst młodzieńczy, powstały jeszcze przed wygnaniem D. z Florencji. Pierwszy większy utwór D, doktrynalny Dolce stil novo. Powstaje pod koniec XIII wieku: 1293-1294. W jego skład wchodzą 42 rozdziały, w tym 31 utworów lirycznych: 25 sonetów, 4 canzony, 1 ballada, 1 stanza. Liryka przeplata się z prozą - poeta wyjaśnia okoliczności powstania wierszy. Dante opisuje dzieje swej miłości do Beatrice. Utwór naszpikowany jest symboliką - pojawia się liczba 9, czerwono-biały kolor szat Beatrice (miłosierdzie i wiara). Zamysłem młodego poety jest przedstawienie wątków autobiograficznych - ma to być także przygoda intelektualna. Narracja modelowa - D. przedstawia własne doświadczenie wpisując je w schemat symboliczny, uniwersalny w swej wymowie. Do rozdziału XVIII miłość jest źródłem cierpienia,w XVIII - XIV Dante podejmuje próbę miłości intelektualnej. VN nie jest więc ani ćwiczeniem retorycznym, ani jedynie dziennikiem. Czuć wpływ Guido Cavalcanti. Voi donne ch'avete intelletto d'amore, Tanto gentile e tanto onesta pare, Donne che avete intelletto d'amore zwraca się do kobiet wiedzących czym jest miłość (doznanie wewnętrzne), nie tylko dzięki doświadczeniu, ale również dzięki pojmowaniu rozumowemu. Mówi im o Beatrycze. Miłość nie jest już bólem, tylko wypełnia szczęściem. Akcja przenosi się do nieba, miejsca idealnego, w którym jednak brakuje tej idealnej kobiety, o czym mówi Anioł, ale Bóg wie, że ta kobieta jest przedmiotem miłości kogoś na ziemi. Donna Angelicata: piekna, dobra, doskonała, źródło zdrowia duchowego i moralnego. Podkreślony jest związek między miłością i szlachetnością Taka dostojna i tak pełna wdzięku (Tanto gentile e tanto onesta pare) Przedstawiona jako źródło wszelkich cnót. Pani onieśmiela, jest tak cudowna, że oczy nie mają odwagi spojrzeć. Pani została zesłana na ziemię aby głosić chwałę pana. Przez oczy do serca – jest źródłem radości. Bak zaimków, relacji ja-ty powodują brak wrażeń subiektywnych. Pod koniec proroczna deklaracja „Spodziewam sie to o niej powiedzieć, czego docsity.com