Historia literatury włoskiej - Notatki - Literatura dawna - Część 2, Notatki z Historia i teoria literatury

Pobierz Historia literatury włoskiej - Notatki - Literatura dawna - Część 2 i więcej Notatki w PDF z Historia i teoria literatury tylko na Docsity! jeszcze o żadnej innej nie powiedziano” XI. BOSKA KOMEDIA - WPROWADZENIE. Interpretacje: 1. Proroctwo 2. Refleksje poety na tematy uniwersalne 3. Synteza ówczesnej wiedzy 4. Moralna misja 5. Wypowiedź na tematy aktualne 6. Dzieło sztuki poetyckiej. Tekst ten przejawia wszystkie te właściwości, umyka próbom syntezy. Odczytanie przesłań zawartych w tekście zależy od erudycji czytelnika. Boska Komedia to utwór ponadczasowy o wartościach uniwersalnych; nie wiadomo dokładnie, kiedy powstał. Każda część trafiła do obiegu oddzielnie. Wg Boccacia najpierw powstało 8 pierwszych pieśni, jeszcze we Florencji, do 1309r. Czyściec powstał prawdopodobnie.... Podstawową symboliką są liczby - 3 i 10, podkreślające doskonałość. Opowieść w pierwszej osobie o wędrówce z woli Boga. Odbywa sie przez 3 królestwa. AKCJA UTWORU: Odbywa ją florencki poeta Dante Alighieri jako żywy człowiek 35-letni. Trwa ona 6 dni: Rozpoczyna się w Wielki piątek 8 marca 1300r. Jubileusz ogłoszony przez papieża Bonifacego VIII.. Rok ten stanowi początek nowego wieku. To moment na wielką odnowę duchową, jest to również przeżycie bohatera. Piekło jest usytuowane pod Jerozolimą (jako centrum). Szatan, spadając z nieba, utworzył ogromny lej, a zdrugiej strony Ziemi - górę czyścową. Podczas podróży spotyka wiele dusz z którymi rozmawia. Spotkania ukazują to, czego sam potrzebuje by wyrzec się zła i doznać dobra. Struktura Boskiej Komedii opiera się na paradygmacie stopniowego nabierania świadomości by dotrzeć do Boga, chronić przed irracjonalnością zła. Data podróży ilustruje funkcję, jaką mają śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa w zbawieniu. Pojęcie zbawienia – podstawowy motyw strukturalno-ideologiczny poematu. 1 os l.p. - 1 os l.mn. Nostra vita – mi ritrovai Najważniejsze nie są przygody Dantego, ale relacje pomiędzy tym co jednostkowe, a uniwersalne. Sposób, w jaki jednostka uzyskuje zbawienie na tle historii. Przedstawia całą wspólnotę chrześcijańską, która musi się zmierzyć z problemem zbawienia dusz. docsity.com Cienie nie symbolizują konkretnych cnót, ale konkretna osobę. Każda z nich uosabia indywidualną skłonność do grzechu, którą nabyli za życia. Zachowali swój stosunek jaki mieli za życia będąc w zaświatach. Francesca to cień osoby prawdziwej – Francesca da Rimini, która naprawdę była żona niewierną. Jako cień zachowuje całą swoją złożoność psychologiczną, którą miała za życia. Realizm figuralny – stan dusz po śmierci jest spełnieniem którego zapowiedzią była ich dotychczasowa ziemska egzystencja. Zapowiedzi spełnień, jakie się urzeczywistnią z boskim planem dziejów ludzkości. Tłum postaci łatwo rozpoznawalnych – połączenie wymogów artystycznych i racji ideologicznych. Dante wierzy w historyczność postaci literackich. Różne postacie to odmienne głosy, różne historie. Postaci potwierdzają rozległą wizję poetycką. Dante wprowadza konkretne postacie historyczne, wskazuje, że zbawienie związane jest z wolną wolą jednostki – tylko i wyłącznie od nas zależy. Dantego nie interesują abstrakcyjne rozważania o zbawieniu, tylko konkretne przykłady. Czytelnik zmierza się wtedy osobiście, utożsamia się z bohaterami. Odwołania: Biblia Ojcowie Kościoła Arystoteles, Bonaventura, Tomasz z akwinu Wergiliusz, Stacjusz, Owidiusz Konstrukcja tekstu jest jasna. Podstawą są liczby 3 i 10: 3 części, 33 pieśni + pierwsza główna, w sumie pieśni jest 100 (wielokrotność 10), pisze tercyną wielozgłoskową Dante został wybrany przez Boga żeby ochronić się moralnie i zdać relację o tym doświadczeniu w swoim poemacie Boska Komedia. Ma to przekonać ludzkość (zepsuta, chciwa, zachłanna) by powróciła na właściwa drogę. Żeby zapewnić mu powodzenie tej wyprawy, zsyła mu przewodników: Wergiliusz, Beatrice i Św. Bernard (pojawia się w Empireum). Po pożegnaniu z Dantem, Wergiliusz wraca do Limbo. Wergiliusz to poganin. Dante wbrew oczekiwaniom przedstawia pogan bardzo przychylnie, nawet czasem w lepszym świetle niż chrześcijan – pomimo ograniczeń historycznych i ideologicznych, świat klasyczny wydaje się Dantemu godny naśladowania. Przewodnicy: Wergiliusz – egzemplifikacja rozumu. Oznacza również wielkie osiągnięcia kultury klasycznej. Wergiliusz znika jako postać, ale jest cały czas obecny w tekście – nawiązania, aluzje do jego twórczości pojawiają się również w ostatniej pieśni Raju Beatrice oprowadza przez 9 sfer niebieskich. To ta sama, co w Życiu Nowym. Ucieleśnia syntezę literacką, miłości świeckiej, symbol teologii, łaski boskiej, kobieta doskonała. Relacje Dantego z Beatrice są bardziej płaskie (mniej wiarygodne), niż te z Wergilim. docsity.com Poeta niemalze traci nadzieję na przejście, lecz dostrzega ''kształt jakiś mglisty'', i błaga zjawę o pomoc (''qual che tu sia, od ombra od omo certo'') Zjawa nie jest człowiekiem, ale nim była: jak każda postać D. precyzuje dokładnie swoje pochodzenie: narodził się 70lat p. Ch. Przedstawia się jako poeta, cytuje samego siebie. Dante, zmieszany, wyznaje Wergiliuszowi swój szacunek (jest on bowiem jego mistrzem!), Dant zwraca się o pomoc do ''mędrca sławnego''. Wergili, (czczony nie tylko jako poeta, ale także jako wieszcz), wydaje proroctwo: Wilczyca nie pozwoli im przejść póki nie zjawi się Chart - mąż opatrznościowy: Henryk VII, Benedykt XI, Congrande Della Scala. Będzie to ratunek dla Italii. Mistrz deklaruje, że poprowadzi Dantego inną drogą: najpierw przejdą przez Piekło (rozpaczliwe chóry), potem przez Czyściec, kończąc na Raju, do którego wstąpienie jest dobrowolne. Pokrótce opisuje Raj. Ruszają. Pieśń zaczyna się i kończy marszem. Akcja pieśni ma funkcję prologu, dotyczącego całego poematu. PIEŚŃ II: WAHANIA DANTEGO: Beatrice, Wergili, Święta Łucja, Rachela Prawdziwy początek Piekła - prolog. Zbliża się wieczór. Wszyscy - prócz Dantego- udają się na spoczynek. Poeta ''gotuje się na bój'', jest w nim bardzo samotny. Synteza tego, co czeka podkreśla, że to, co powie, będzie prawdą. Apostrofa do muz, by dały mu możliwość opisania tego, co zobaczy: prośba o inspirację. Stworzenie dzieła będzie trudne. Dante zwraca sie do Wergiliego, pyta, czy zdoła swemu zadaniu podołać. Powołuje się na Eneidę - fregment, w którym Eneasz wchodzi od podziemi. Pozwolono mu zejść, bo Bóg wiedział, że Eneasz będzie wielkim założycielem Rzymu - siedziby papiestwa. Zstąpił tam, by wysuchać przepowiedni ojca. Dante to zdarzenie przedstawia jako prawdziwe. Św Paweł natomiast został porwany do nieba. Dante podkreśla, że św. Pawe i Eneasz byli wyjątkowi. Zastanawia się, dlaczego jako trzeci dostał szansę zwiedzenia zaświatów? Opowiada o swoich obawach. Wergili go uspokaja, i mówi, że przebywając w Limbo dostał rozkaz od pięknej pani (donna angelicata). Beatrice, przedstawiona jako uosobienie łaski bożej, prosi Wirgiliusza o pomoc jej przyjacielowi. Potem przedstawia się, jest ukazana jako postać historyczna. Mówi,l że przychodzi z nieba i tam powróci. Obiecuje, że po powrocie do nieba będzie W. chwalić przed Bogiem. B. przebywa w Raju z Rachelą - żoną Jakuba. Siłą, która pomoże jej uratować Dantego jest miłość. W walce wspierać go będzie też święta Łucja. Wergili tłumaczy D. że posiadając takie tryz protektorki nie musi się bać. Poeta mężnieje, opuszcza go strach. Ruszają do Piekieł. PODSUMOWANIE: Pieśń II. dotyczy wahan Dantego. Podporządkowana jest uczuciu niepewności i lęku. Autor ukazuje nam genezę ideową poematu; nawiązuje do poprzedników (Eneasza i św. Pawła) Swej podróży nadaje podobne znaczenie - Dantego pielgrzyma. Nie jest jej docsity.com godzien - jest ona rodzajem łaski bożej. Musi poznać istotę zła, by się nawrócić. Dantejska narracja jest darem dla ludzkości. PIEŚŃ V: PIETA' : Francesca da Rimini, Paolo Malatesta KRĄG II: lubieżnicy W pieśni III przechodzą przez piekielną bramę i spotykają obojętnych. Przechodzą na brzeg Achrontu, Dante, rażony piorunem, mdleje. Po drugiej stronie znajduje się Limbo, w którym żyją szlachetni narodzeni przed Chrystusem. Tu Minos - władca Krety, mityczny symbol mądrości i sprawiedliwości - pełni funkcje sędziego. Posługuje się ogonem --> upodabnia się do diabła Ile razy owinie nieszczęśnika ogonem, taki krąg jest mu dany. Gdy spostrzega D., jest niechętny wprowadzeniu go do piekieł. ''Czemu gęba twoja szczeka?'' - Mistrz przekonuje Minosa, że owa podróż jest pożądana przez Boga. Niżej jest ciemność i wieje b. silny wiatr, słychać jęki. Tam przebywają zmysłowi (II-gi krąg). Zasada reguł contrapasso - ci, którzy za życia byli targani namiętnościami, po śmierci targani są przez wichurę. Przyrównani są do ptaków, w starożytności postezeganych jako zwierzęta rozwiązłe. Dante pyta jedną z chmar grzeszników - klucz żurawi - za co ta kara. Pojawiają się postacie: Semiramis, królowa Asyrii, symbol rozpusty - H Dydona, bohaterka Eneidy Wergiliusza, zabiła się z miłości - L Kleopatra - smaobójstwo, kochanka cesara - H Helena, Parys i Achilles - L Tristan - L Śmierć tych postaci związana jest z amore-passione Dante czuje wobec nich litość - pietà. Dostrzega dwie dusze wspólnie miotane wiatrem. Pyta o ich historię. Postacie oczywiście najpierw się przedstawiają. Francesca, córka Guida da Polenta, władcy Rawenny. Zakochała się w bracie swego męża, Paolo Malatesta, kochankowie zostali zamordowani przez Giovanniego. ''Miłość, co łatwo serc zacnych się chwyta'' - cyt. Guido Guinizelli. Paolo ukochał przede wszystkim fizyczność Franceski. ''Miłość, miłość, miłość'' - anafora Dante dopytuje, jak się zrodziła ta miłość? Raz, dla zabawy, czytali powieści rycerskie króla Artura. ''Galeotto fu il libro e chi lo scrisse...'' - ''Księga i pisarz Galeottem byli'' Galeotto - przyjaciel Lancelota, który ułatwił rycerzowi pocałunek ukochanej Ginewry. Poeci szerzą zgubne idee - Francesca zasłania się autorytetem literatury Dante, poruszony, mdleje ''padłem, jako ciało martwe pada'' docsity.com PODSUMOWANIE: Dante wskazuje na ambiwalentność uczuć, dwa rodzaje miłości - amore - passione (grzeszna) i miłość duchowa (dolce stil novo) - zbliża do Boga. PIEŚŃ X: DISPREZZO : Farinata Degli Uberti, Cavalcante dei Cavalcanti KRĄG VI: heretycy Heretycy negowiali nieśmiertelność duszym ich przywódcą był Epikur. Widząc płonące groby heretyków (6. krąg). Dante wyraża chęć rozmowy z potępionymi. Wergili zgadza się. Wtedy z jednego z grobów odzywa się głos. Jest to (wolny od głowy do bioder) Farinata degli Uberti. - przywódca gibelinow toskańskich, postać historyczna. Uważany z ateistę i epikurejczyka. Nie ma w nim skruchy: ''On unosił piersi i czoło surowe, Jakby miał piekło w pogardzie bezdennej" Dumny gibelin pyta Dantego o pochodzenie, a dowiedziawszy się, że jest gwelfem, wyraża się pogardliwie o swoich przeciwnikach, przypominając o podwójnym jego nad nimi zwycięstwie. Pojawia się drugi duch, widoczny po brodę - klęczący (wyraża skruchę) Cavalcante dei Cavalcanti, ojciec Guida Cavalcantiego Rozgląda się za synem, a nie widząc go zasępia się. Odpowiedź Dantego źle interpretuje myśląc, że Guido nie żyje, pada na wznak w trumnę. Tymczasem Farinata przepowiada Dantemu że za 50 miesięcy zostanie wygnany. Pyta Dantego o teraźniejszość tłumacząc, że duchy widzą tylko odległą przyszłość. Dowiaduje się o rzezi pod Montaperti. Przygnębiony Dante rozmawia z Wergilim o przepowiedni. PODSUMOWANIE: Nie należy zbytnio zawierzyć rozumowi, bo to nie potęga rozumu zbawia człowieka. PIEŚŃ XIII: FEDELTA' : Pier della Vigna, Ercolano Maconi, Giacomo da Sant'Andrea KRĄG VII, JAR 2.: gwałtownicy Kontynuacja pieśni XII - Styks (krwawy potok), a potem las, przypominający la z początku symbolizujący zagubienie. "Liść nie zielony" - antytezy. Las ten porównuje do konkretnego miejsca na ziemi, znanego dla ówczesnych (region Marengo) Nawiązanie do Eneidy - tu gniazda wiją brzydkich harpii, jęczące ptaszyska miast ptakow. Wergili mówi Dantemu, że spotkać go może coś nieprzyjemnego, przygotowując go. Dante słyszy jęki, ale nie szuka źródła. Przypuszcza, że to głosy duchów. Wergiliusz każe towarzyszowi zerwać gałązkę. Ten robi to, a drzewo (z którego zaczyna tryskać krew) przemawia, chcąc wzbudzić litość (pieta') i wyrzuty sumienia. docsity.com CZYŚCIEC PIEŚŃ I - Katon, opis czyśćca. Czyściec znajduje się na antypodach Jerozolimy. Zaczyna się część spokojniejszej wędrówki. Dante określa swoją poezję. Wprowadzenie, nowa sytuacja. Czyściec różni sie od Piekła tym, że możliwe jest oczyszczenie. Dusze te otrzymały wybaczenie, teraz czekają na oczyszczenie. Najpierw Przedsionek, potem czyściec właściwy - dzieli się na VII tarasów (girone) - jak grzechy główne. W końcu Raj Ziemski. Inwokacja do muz- Kalliope - muza poezji epickiej, stoi najwyżej. Czyściec znajduje się na Antypodach Rozpoczyna się opis czyścowego nieba, n aktórym Dante widzi 4 gwiazdy symbolizujące 4 cnoty kardynalne. Spotyka Katona, który to popełnił samobójstwo nie mogąc znieść upadku republiki. docsity.com Przedstawiany jest jako dostojny starzec z długą brodą. Pyta Dantego i Wergiliusza jak udało im się dostać do Czyśćca, czy uciekli z Piekła? Mistrz każe poecie skłonić się przed strażnikiem Czyśćca, tłumacząc, że ich podróż wychodzi z rozkazu "Niebieskiej Pani''. Na wspomnienie żony - Marcji - Katon przywołuje prawo boskie, którego nie może łamać - pozostaną na wieczność rozdzieleni. Czyściec przypomina puszczę. Dante obmywa twarz i obwiązuje sobie pasek z sitowia. PIEŚŃ III: król Manfred - syn Fryderyka II, u stóp góry czyśćcowej RAJ PIEŚŃ XV: Cacciaguida, PACE Po Raju oprowadza poetę jego ukochana – Beatrycze. Raj składa się ze sfer niebieskich, na które składają się kolejne nieba, poczynając od Ziemi:  niebo Księżyca  niebo Merkurego docsity.com  niebo Wenus  niebo Słońca  niebo Marsa  niebo Jowisza  niebo Saturna  niebo gwiazd stałych  Primum Mobile Dalej znajduje się Empireum i siedziba Boga w kształcie białej róży. Nieba planetarne uporządkowane są w kolejności siedmiu cnót, poczynając od kardynalnych (moralnych), kończąc zaś na wierze, nadziei i miłości (boskie). Ognik, oderwany z prawego ramienia krzyża wydaje się Dantemu bliski, porównuje go do gwiazdy. Płomyk mówi Dantemu, że jest z jego krwi. Zaczyna mówić, lecz Dante, śmiertelnik nie jest w stanie pojąć jego idei. W pewnym momencie poeta orientuje się, że przodek dziękuje Bogu za łaskę okazaną potomkowi. Swego przodka nazywa topazem (szlachetnym kamieniem). Chce dowiedzieć się jakie jest jego imię. Płomyk mówi, że jest założycielem rodu. Zmienia się rejestr językowy (mowa o zdarzeniach ludzkich – styl prosty, przejrzysty. Kontemplowanie o Bogu – skomplikowane słownictw). Mówi o swoim synu, który jest pradziadkiem Dantego. Nie żyje on juz od stu lat. Błądzi teraz w czyśćcu. Pierwsze wspomnienie Florencji z czasów Cacciaguidy – mniejsza, niż obecna. Żyła w skromności i zgodzie. Panowała skromność ciała i ducha. Zamiast posagu, wystarczyło, aby żona była piękna. Rozpusta nie czyniła ich bezpłodnymi. Florencja jeszcze nie prześcignęła Rzymu zbytkiem. Jest to konfrontacja negatywna z czasami ówczesnymi Dantemu. Wyłania się idylliczny obraz miasta. W czasach Dantego kobiety były samotne (mężowie na wygnaniu, bądź na wyjazdach handlowych) lub zdradzane. Cacciaguida zginął jako męczennik na krucjatach. Dante przedstawia przodka jako postać legendarną – bohatera dobrych starych czasów. Zbieżność ich losów – śmierć uwalnia od męczeństwa (Cacciaguida). Dante cierpi, bo przebywa na wygnaniu. Dla niego śmierć będzie również momentem spokoju. PIEŚŃ XVI : niezgoda, upadek, historia Mowa o arystokracji krwi (istnieje również arystokracja ducha). Źle się o niej wypowiada: O krwi człowieczej dostojeństwo liche! Nie ma ona znaczenia, bo jest śmiertelna. Ludzie się pysznią tym, że są arystokratami. Porównuje ich do płaszcza – element zewnętrzny, z biegiem czasu niszczy się. Trzeba więc godnie postępować, aby ten płaszcz się nie zniszczył. . Dante zwraca sie przez „Wy” do przodka, jako wyraz szacunku. Beatrice upomina wzrokiem Dantego, aby pozbył się swej pychy. Dzięki obecności przodka, Dante czuje sie na siłach, żeby się wypowiedzieć, dodaje mu docsity.com