Historia medycyny starożytnej, cz. 2, Schematy z Historia

Pobierz Historia medycyny starożytnej, cz. 2 i więcej Schematy w PDF z Historia tylko na Docsity!

• Historia medycyny starożytnej, cz.
  • Historia medycyny starożytnej - mit o Asklepiosie - część

Ważne daty

VI w. p.n.e. – IV w. n.e. – okres istnienia słynnego sanktuarium Asklepiosa w Epidauros

ok. 460 p.n.e. – ok. 370 p.n.e. – lata życia Hipokratesa

293 r. p.n.e. – data wybuchu zarazy w Rzymie, sprowadzenie świętego węża Eskulapa

ok. 25 p.n.e. – 50 n.e. – lata życia Celsusa

23‐79 n.e. – lata życia Pliniusza Starszego

ok. 130 - 200 n.e. – lata życia Galena

1525 r. – pierwsze drukowane wydanie Corpus Hippocraticum

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

Historia medycyny starożytnej, cz. 2

jeden - jak sądzę - w namiocie leży raniony, lekarza teraz bez skazy sam pilnie potrzebujący, a drugi, wiodąc Aresa bój, jeszcze wśród Trojan jest na równinie.

Homer, Iliada, tłum. K. Jeżewska, Wrocław 1982, pieśń XI, wersy 828‐836.

Przedstawienie na pucharze – „Achilles opatruje Patroklosa”, VI w. p.n.e., Stare Muzeum w Berlinie, Niemcy, wikimedia.org, domeba publiczna

Z czasem Asklepios zaczął być czczony jako uzdrowiciel chorych, opiekun lekarzy i sztuki lekarskiej. Miejsca jego kultu w Grecji, tzw. Asklepieja, stanowiły miejsca pielgrzymowania chorych, szukających pomocy. W naszej poprzedniej lekcji czytaliśmy tekst łaciński, opisujący sposób „poszukiwania” lekarstwa w sanktuariach Asklepiosa. Najbardziej znany ośrodek kultu boga znajdował się w Epidauros, pozostałe mieściły się w innych ważnych ośrodkach, takich jak Ateny, Korynt, Pergamon.

W V w. p.n.e. działał Alkmeon z Krotonu , uczeń Pitagorasa, który jako pierwszy miał docenić rolę mózgu jako centralnego ośrodka zmysłów. Przeprowadzał sekcje, badał mózg i zachowania ludzi, był też zwolennikiem nieśmiertelności duszy. O jego działalności dowiadujemy się od Diogenesa Laertiosa , słynnego biografa filozofów z III w. n.e.

Heiko Gorski (fot.), Pozostałości sanktuarium Asklepiosa na wyspie Kos, Grecja, wikimedia.org, domena publiczna

„O jcem medycyny” nazywany jest tradycyjnie Hipokrates z Kos , wybitny lekarz i twórca szkoły medycznej, działający na przełomie V i IV w. p.n.e. Miał pobierać nauki u Demokryta , jego imię nosi tzw. „Corpus Hippocraticum”, stanowiący najstarszy zbiór tekstów o tematyce medycznej. Nie mamy dowodów na to, że którąkolwiek z ksiąg napisał sam Hipokrates, przyjęło się jednak sądzić, że wyszły one spod rąk autorów związanych z ośrodkiem kultu Asklepiosa na wyspie Kos. Sam Hipokrates miał podkreślać znaczenie higieny i zalecać dietę. Jemu także przypisuje się naukę o czterech płynach (łac. humores) w organizmie człowieka (krew, flegma, żółć, czarna żółć). Miały one mieć wpływ na funkcjonowanie czterech ludzkich temperamentów: sangwinicznego, flegmatycznego, cholerycznego i melancholijnego.

Średniowieczny rękopis „Corpus Hippocracum”, kolekcja prywatna, wikimedia.org, domena publiczna

W Rzymie sztuka medyczna rozwinęła się za pośrednictwem Greków. Wcześniej stanowiła ona bardziej wiedzę tajemną, domenę kapłanów. Wedle legendy, na początku III w. p.n.e., gdy w Rzymie szalała zaraza, wyrocznia nakazała sprowadzenie do Rzymu świętego węża, symbolizującego boga Asklepiosa. Wyprawiono się po niego aż do Epidauros. Przywieziony z Grecji wąż wpełzł do Tybru i przepłynął na tzw. Wyspę Tyberyjską, wskazując w ten

sposób miejsce budowy świątyni poświęconej Eskulapowi. Świątynia została zburzona w średniowieczu, a na jej miejscu powstała Bazylika św. Bartłomieja. W okresie renesansu na wyspie wybudowano również szpital.

CelsusCelsusW literaturze łacińskiej zachowały się informacje nt. schorzeń i stosowanych leków. Znajdujemy je m.in. w dziełach encyklopedystów – chociażby w Historii naturalnej Pliniusza Starszego (23–79 r. n.e.), lub w dziele O sporządzaniu leków Skryboniusza Largusa (I w. n.e.). Zachowała się również księga O medycynie Celsus (I w. n.e.). Była to część większej encyklopedii, jednak kolejne księgi, dotyczące prawa, retoryki i sztuki wojennej, nie zachowały się do naszych czasów.

Najważniejsze dokonania w dziedzinie medycyny miał jednak II w. n.e. rzymski lekarz greckiego pochodzenia Galen. Urodzony w Pergamonie, swoje pierwsze doświadczenie nabywał, lecząc rannych w walkach gladiatorów. Z czasem został lekarzem na dworze cesarza Marka Aureliusza. Jego liczne sekcje (głównie na zwierzętach) pomogły mu wyciągać wnioski na tematy anatomiczne, działania układu krwionośnego, pokarmowego i oddechowego. Galen znał nauki Hipokratesa, opierał się na systemie humoralnym, ale śmiało formułował również własne wnioski. Jego praca miała bardzo duży wpływ na świadomość lekarzy średniowiecza. Dziś wiemy jednak, że niektóre założenia Galena, dotyczące funkcjonowania ludzkiego ciała, były dalekie od rzeczywistości.

Tekst łaciński: DĒ HOMINE SĀNŌ

Polecenie 1

Przeczytaj tekst łaciński, zwróć uwagę na zawarte w nim słownictwo anatomiczne. Następnie wykonaj zadania.

Sānum hominem oportet varium habēre vītae genus: modo rūrī esse, modo in urbe, saepiusque in agrō; nāvigāre, vēnārī, quiēscere interdum, sed frequentius sē exercēre; siquidem ignāvia corpus hebetat, labor firmat, illa mātūram senectūtem, hīc longam adulēscentiam reddit. Prōdest etiam interdum balneō, inter‐dum aquīs frīgidīs ūtī; modo unguī, modo id ipsum neglegere; nūllum genus cibī fugere quō populus ūtātur; interdum in convictū esse, interdum ab eō sē retrahere; bis diē potius quam semel cibum capere, et semper quam plūrimum.

Na podstawie: Androphili Asclepiadei Liber In Quo Pauca Explicantur, Quorum Scitu Sanitas Conservari Et Vita Hominis Ab Ignorantia Medicorum Poterit Esse Secura, CAP. XII, S. 42; pozycja z internetowych zasobów books.google.pl

Tłumaczenie

Ćwiczenie 4

Ćwiczenie 5

Polecenie 2

Przeczytaj ponownie fragment Iliady Homera, następnie odpowiedz na pytania.

Ocal mnie teraz, Patroklu, i wieź do naszych okrętów, strzałę wyjm z biodra i ciemną krew, która sączy się z rany, obmyj mi wodą zagrzaną i lek łagodny złóż na niej. Czyń, postępując tak wiernie, jak cię nauczył Achilles, tego zaś Chejron wyszkolił, najsprawiedliwszy z Centaurów. Gdyż Podalejrios, a także Machaon, obaj lekarze, jeden - jak sądzę - w namiocie leży raniony, lekarza teraz bez skazy sam pilnie potrzebujący, a drugi, wiodąc Aresa bój, jeszcze wśród Trojan jest na równinie.

Homer, Iliada, tłum. K. Jeżewska, Wrocław 1982, pieśń XI, s. 142, wersy 828-836.

Wskaż zdania zgodne z prawdą.

„Hominī aquīs frīgidīs u prōdest. – Człowiekowi pomaga używanie zimnej wody."

„Ignāvia mātūram senectūtem reddit. – Gnuśność przynosi wczesną starość."

„Labor corpus hebetat. – Praca czyni ciało ociężałym."

„Labor mātūram senectūtem reddit. – Trud przynosi wczesną starość."

Wpisz słowa (ignavia, genus, balneo) w odpowiednie miejsce.

Labor corpus firmat, hebetat. Sānum hominem oportet varium habēre vītae. Prōdest eam interdum , interdum aquīs frīgidīs ū.

Ćwiczenie 6

Ćwiczenie 7

Ćwiczenie 8

Ćwiczenie 9

Słowniki

Słownik pojęć

Kto uczył Patroklosa sztuki lekarskiej?

Achilles

Hektor

Chiron

Czyim uczniem był Achilles?

Podalejriosa

Machaona

Chirona

Po której ze stron walczył Patroklos?

po stronie obrońców Troi

był neutralny

po stronie Greków

Pragnąc pomścić jego śmierć, Achilles postanowił zabić Hektora w pojedynku.

Pliniusz Starszy

rzymski historyk, pisarz i erudyta, autor dzieła encyklopedycznego Historia naturalna.

Skryboniusz Largus

rzymski lekarz z I w. n.e., działał w okresie panowania cesarza Klaudiusza, autor dzieła O sporządzaniu leków.

Słownik łacińsko‐polski

Źródło: online skills, licencja: CC0.

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia

Homer, Iliada, tłum. K. Jeżewska, Wrocław 1982.

Z. Kubiak Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1997.

Przedstawienie na pucharze – „Achilles opatruje Patroklosa”, VI w. p.n.e., Stare Muzeum w Berlinie, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna

A. Świderkówna (red.), Słownik pisarzy antycznych, Warszawa 2001.

L. Winniczuk (red.), Słownik kultury antycznej, Warszawa 1986.