Historia Myśli Pedagogicznej, Notatki z Historia wychowania

Pobierz Historia Myśli Pedagogicznej i więcej Notatki w PDF z Historia wychowania tylko na Docsity! Historia myśli pedagogicznej Wychowanie i myśl pedagogiczna w starożytności na przykładzie Grecji i Rzymu. Cezury czasowe: IX- VIII w. p.n.e. V w. p.n.e. I w. p.n.e. 0 I w. n.e. V w. n. e. 476 r. Organizacja wychowania w starożytnej Sparcie.  Początki Sparty sięgają IX- VIII w. p.n. e. Założycielem Sparty i twórcą jej prawodawstwa był legendarny Likurg.  Spartanie należeli do szczepu doryjskiego, ich państwo zajmowało w VI w. p.n.e. obszar ok. 8,5 tyś. kilometrów kwadratowych, leżało nad rzeką Eurotas, kraina nazywała się Lakonia.  Spartanie prowadzili politykę podboju, na przełomie VII- VI w. p.n. e. podbili sąsiednią Messenię.  Niewolnicy heloci zajmowali się uprawą ziemi, płody ziemi oddawali Spartanom, pozbawieni byli wszelkich praw.  Periojkowie- tą grupę ludności w Sparcie stanowili kupcy, rzemieślnicy, rolnicy, byli wolni, ale pozbawieni praw politycznych.  Geruzja- Rada Starszych, zasiadali w niej gerontowie (60 r.ż. było ich 28, funkcja dożywotnia, czuwali nad przestrzeganiem prawa, wychowaniem dzieci).  W Sparcie było dwu królów, eforzy (tworzyli rząd), geruzja oraz zgromadzenie obywateli.  Polityka ekspansji, stan ciągłego zagrożenia buntami niewolników, były główną przyczyną pełnej ingerencji i kontroli państwa nad wychowaniem obywateli.  Celem wychowania było przygotowanie dzielnych żołnierzy, wojowników, herosów-hoplitów.  Urządzono wychowanie młodzieży dla celów państwa i wojny, nie uwzględniano żadnych potrzeb indywidualnych, dzieci spartańskie były własnością państwa i ich wychowanie należało wyłącznie do państwa.  Plutarch, grecki historyk i biograf (II w. n.e.), opisał wychowanie w Sparcie w dziele „Żywoty równoległe”.  Narodziny dziecięcia, ogląd przez geruzję, góra Tajgetos.  Do 8 r.ż. Dzieci wychowywane były w domu, następnie oddawane były do miejsc typu koszarowego i tam poddani byli surowemu wychowaniu, dyscyplinie do 20 r.ż. Trzy okresy wychowania koszarowego: 1. Pierwszy 8-11 r. ż. okres chłopięcy, nauka posłuszeństwa, ćwiczenia fizyczne, pływanie. 2. Drugi 12- 15 r. ż. Życie wspólne, razem przebywają w osobnym domu, wspólny stół, posłuszeństwo wobec irena ( irenes tak nazywano młodzieńców 18 letnich, którzy prowadzili zajęcia z młodszymi). a) Liczne próby, spryt, przebiegłość, kara chłosty, ćwiczenia gimnastyczne (pięciobój: biegi, skoki, rzut oszczepem, rzut dyskiem, zapasy). b) Dyscyplina wojskowa, musztra, posługiwanie się bronią, polowania, długie marsze, wytrwałość na wszelkie trudności, surowość i prostota c) Uczyli się pieśni, poznawali historię ojczyzny, miłość ojczyzny i służba dla niej były najwyższym dobrem. d) Krótkie, zwięzłe odpowiedzi tzw. Lakonizmy. e) Rozwijano męstwo, urządzano także tzw. krypteje aby nauczyć ich życia wojennego. 3. Trzeci okres 16- 20 r. ż. efebia, przygotowanie do służby wojskowej. a) W wieku 20 lat regularna służba w armii, cechowała ich odwaga, byli niezrównanymi żołnierzami, bohaterstwo i poświęcenie dla ojczyzny, Spartanin wracał z wyprawy wojennej „z tarczą lub na tarczy”. b) Po 10 latach służby stawał się pełnoprawnym obywatelem, mógł się ożenić i otrzymywał działkę ziemi. c) Wychowanie dziewcząt było również surowe, obejmowało ćwiczenia fizyczne, naukę śpiewu, tańca, uczono posługiwania się bronią. d) Spartanki były przygotowywane do roli zdrowej, silnej matki, mogły wyjść za mąż w wieku 20 lat. e) Bezżenność w Sparcie była przedmiotem krytyki i upokorzenia. f) Plutarch „Całe ich wychowanie do tego szczególnie zmierzało, aby umieli słuchać rozkazów, pracę wytrzymać i w boju zwyciężyć”. Na przykładzie Sparty poznaliśmy tzw. wychowanie państwowe. Sparta upadła ok. III w p.n.e. Pod panowaniem Rzymu weszła w skład prowincji Achai. Wychowanie w Atenach.  W V w. p.n.e. ukształtował się ustrój demokratyczny w Atenach, twórcą ateńskiej republiki demokratycznej był Perykles.  Ateny były dużym ośrodkiem handlu, miejscem spotkania się różnych kultur, rozwijało się życie umysłowe.  W życiu społecznym występował podział na plutokrację, którą tworzyła arystokracja rodowa i handlowa i demos, czyli lud suwerenny.  Metojkowie byli to cudzoziemcy, ludzie wolni, ale bez praw politycznych.  Niewolnicy pozbawieni wszelkich praw.  Wychowanie dzieci było sprawą domu rodzinnego, miało indywidualny charakter, a jego celem był harmonijny i wszechstronny rozwój dziecka.  Do 7 r.ż lata dzieciństwa, po odkarmieniu przez matkę dzieckiem zajmowała się niańka.  Zabawa, opowiadanie bajek, liczne zabawki, łagodne traktowanie, swoboda, beztroskość.  Ojciec mało interesował się wychowaniem dziecka.  Około 7 r. ż. Ojciec wybierał zaufanego niewolnika i oddawał chłopca pod jego opiekę.  Ten niewolnik nazywał się pedagogiem (paidagogos gr. Pais- chłopiec, ago- prowadzę).  Pedagog otrzymywał od ojca gałązkę (symbol władzy), mógł wymierzać karę. o Chłopcy uczyli się jazdy konnej, strzelania z łuku, rzut oszczepem o Dziewczęta uczyły się tańca, śpiewu, deklamacji, umiejętnego władania bronią. o W 10 r. ż. rozpoczynała się nauka szkolna, uczono matematyki, astronomii, geometrii, nadal ćwiczenia fizyczne. o W 18 r. ż. nauka dobiega końca, rozpoczyna się efebia, czyli 3 letnia służba wojskowa. o W tym czasie selekcja: mniej zdolni mieli przejść do stanu strażników, bardziej zdolni kształcili się dalej aż do 35 r. ż. po czym po zdobyciu doświadczenia w pracy w różnych instytucjach przechodzili do grupy rządzącej, czyli filozofów. o Dziewczęta są tak samo zdolne do zdobywania wiedzy jak chłopcy, nie czynił różnic. o W 386 r. p. n. e. w gaju Akademosa w Atenach założył Akademię, była to szkoła polityków, filozofów, która przetrwała do 529 r. n. e. o Akademia Platońska była poprzedniczką późniejszych uniwersytetów. Arystoteles  Arystoteles (384-323 p.n. e.), był uczniem Platona, jego poglądy na wychowanie zawarte są w dziełach „Polityka” i „Etyka nikomachejska”.  Nie podzielał poglądu Sokratesa o tożsamości wiedzy i cnoty.  Uważał, że dusza jest energią ciała i nie może bez niego istnieć (miał odmienny pogląd od Platona).  Dzięki zmysłom i wewnętrznej pracy umysłu człowiek poznaje świat materialny, jest on jedynym źródłem poznania ludzkiego.  Celem człowieka jest życie szczęśliwe, aby je osiągnąć potrzebna jest prawość, cnotliwość i mądrość.  Wyróżnił trzy rodzaje duszy: dusza roślinna, to zdolność człowieka do odżywiania, rozmnażania; dusza zwierzęca, to zdolność człowieka do kontaktu z otaczającym światem, odczucia przykre i przyjemne, ośrodek uczuć i popędów; dusza myśląca to rozum, poznanie, myślenie.  Określił i przypisał trzy rodzaje wychowania: wychowanie fizyczne, wychowanie moralne, wychowanie intelektualne.  Czynniki wrodzone (natura) oraz celowe oddziaływanie na rozwój fizyczny. moralny, umysłowy stanowią o efektach wychowania.  W wychowaniu wyróżnił trzy 7 letnie okresy: wychowanie rodzinne, szkoła elementarna, ćwiczenia fizyczne, nauka matematyki, nauka poezji, literatury, retoryki, polityki i etyki.  Państwo jest odpowiedzialne za utrzymanie szkół.  Uważał, że kobiety są mniej zdolne od mężczyzn i nie powinny być kształcone.  Dokonał analizy procesu nauczania, wyróżnił trzy stopnie: spostrzeganie, zapamiętywanie, uogólnianie.  Powinny im odpowiadać trzy etapy w pracy dydaktycznej: pokazywanie, utrwalanie, ćwiczenie. Organizacja wychowania w starożytnym Rzymie.  W historii starożytnego Rzymu można wyróżnić trzy okresy: o Okres monarchistyczny (rodowy, królewski) od VIII w. p.n.e. do V w. p.n.e. o Okres republikański od V w. p.n.e. do I w. p.n.e. o Okres cesarstwa od I w. p.n.e. do V w. n.e. (476 r.) Wychowanie w okresie monarchistycznym - model patriarchalny.  Ojciec (pater familias) pełnił najważniejszą rolę w domu, głowa rodziny.  Matka (matrona), znacząca rola, sama wychowywała dziecko.  Kult życia rodzinnego.  Od urodzenia wpajano takie cechy jak: całkowite oddanie się państwu, ofiarność, męstwo, bogobojność.  Skład rodziny: ojciec, matka, córki niezamężne i te, które zawarły małżeństwo bez przejścia pod władzę teścia, żonaci synowie wraz ze swoimi żonami i dziećmi. Rodziny były bardzo liczne.  Władza ojca nad wszystkimi.  Dom rodzinny jako forma wychowania dzieci i młodzieży.  Wyrobienie szacunku i przywiązania do domowego ogniska jako symbolu życia rodzinnego.  Surowe zasady moralne obowiązywały wszystkich członków rodziny.  Do 7 r. ż. dzieci pod opieką matki. W 7 r. ż. chłopiec oddawany był na wychowanie ojcu, córki wychowywane były przez matki.  Ojciec uczył wiedzy niezbędnej w życiu publicznym, politycznym, wojskowym, uprawy roli. Zaznajamiał z obowiązkami dorosłego życia.  Matka uczyła służby domowej, przędzenia, szycia, przygotowywała do roli przyszłej gospodyni domu.  Rozwój fizyczny chłopców, mężni wojownicy.  W 16 r. ż. Chłopiec nakładał togę męską. Przez 1 rok opiekował się nim przyjaciel rodziny.  W 18 r. ż. Służba wojskowa (efebia), najpierw szeregowy z czasem dowódca. Wzór wychowania w okresie republiki rzymskiej.  Wpływ kultury greckiej na model wychowania rzymskiego  Zaczęto zachwycać się teatrem, literaturą, sztuką, nauka języka greckiego, wpływ hellenizmu na całość życia kulturalnego, obyczajowego, moralnego, rodzinnego.  Cycero „kultura grecka zalała Rzym i zatopiła swoimi falami dawne jego prymitywne życie”.  „Prawo XII Tablic” (451-449 p.n.e.) Kodeks prawa rzymskiego.  Szkoły trywialne (trivium- trzy), elementarne.  Nauczyciel nazywał się litterator (później także calculator), uczył czytania, pisania, „Prawa XII Tablic”, nauka pamięciowa, kary fizyczne.  Retor - nauczyciel wymowy, prowadził wykłady, zajmował wyższą pozycję niż litterator.  Wzór wychowania to obywatel, żołnierz.  Wychowanie kobiet. o Na poziomie elementarnym dziewczęta uczyły się na równi z chłopcami. o Do szkół średnich nie mogły uczęszczać, te z zamożnych rodzin pobierały edukację na poziomie średnim, ale w domu. o Pod koniec republiki w Rzymie żyło wiele wykształconych kobiet- sawantek, a przez swoje obycie i wykształcenie stawały się duszą towarzystwa. o Kobiety uczyły się języka greckiego, studiowały literaturę i wymowę, odgrywały znaczącą rolę w życiu społecznym. Wychowanie i rozwój szkolnictwa w okresie cesarstwa.  Trzy rodzaje szkół: szkoła elementarna, szkoła retoryczna, szkoła gramatyczna.  Szkoła elementarna- wiek dzieci od 6 do 15 r. ż. Nauka czytania, pisania, liczenia.  Woskowe tabliczki, działania matematyczne przy pomocy palców, kamyczków. Kalkulator nauczał rachunków na wyższym poziomie.  Metoda pamięciowa, kary fizyczne, rózgi stały się symbolem wychowania.  Szkoła elementarna nie miała poparcia społecznego, literator był lekceważony. Szkoła gramatyczna  Nauka zaczynała się ok. 12 – 13. r. ż. Trwała do ok. 16 r. ż.  Były to instytucje prywatne, nauczyciel nazywał się gramatysta, uczył reguł gramatycznych, poprawnej wymowy, lektury autorów, utworów epickich, lirycznych, dramatycznych.  Program opierał się na siedmiu sztukach wyzwolonych.  Trivium: gramatyka, retoryka, dialektyka.  Quadrivium: arytmetka, geometria, astronomia, muzyka.  Szkoła gramatyczna była przygotowaniem do studiowania retoryki, kładziono duży akcent na wymowę. Szkoły retoryczne  Zaczynały się ok. 17-18 r. ż. Nauka trwała 3 lata.  Studiowano utwory poetów łacińskich i greckich, układania mów doradczych, mów panegirycznych.  Uczono jak trafnie przedstawiać argumenty, w jaki sposób wygłaszać mowę, gestykulacja, mimika.  Chłopcy po ukończeniu takiej szkoły ćwiczyli swoje umiejętności pod kierunkiem adwokatów.  Szkoły retoryczne odgrywały ważną rolę wśród podbitych ludów, ponieważ szerzyły kulturę i obyczaje rzymskie na podbitych ziemiach. Marek Fabiusz Kwintylian (ok. 35-95), był najwybitniejszym przedstawicielem myśli pedagogicznej w starożytnym Rzymie.  Dzieło „O kształceniu mówcy” składało się z 12 ksiąg, gdzie przedstawił swój ideał pedagogiczny.  Idealny mówca to człowiek moralnie dobry, mistrz mowy krasomówczej.  Gdzie lepiej uczyć; w szkole czy w domu?  Jak poznać u dzieci uzdolnienia i w jaki sposób postępować z uczniami w szkole? Był przeciwny karze chłosty  Zakres wykształcenia ogólnego.  Czy można uczyć w młodszym wieku kilku rzeczy jednocześnie.  O charakterze i powinnościach nauczyciela.  Kształcenie uczniów po linii ich naturalnych zdolności.