historia myśli pedagogicznej, Schematy z Historia

Pobierz historia myśli pedagogicznej i więcej Schematy w PDF z Historia tylko na Docsity! UNIWERSYTET PEDAGOGICZNY im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie KATEDRA HISTORII OŚWIATY I WYCHOWANIA Historia myśli pedagogicznej ZARYS PROGRAMU KSZTAŁCENIA na kierunku pedagogika, wychowanie obronne i wiedza o społeczeństwie Instrukcja dla studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych Kraków 2013 2 I. Cel Perspektywicznym celem historii myśli pedagogicznej jako przedmiotu studiów w uczelni akademickiej jest ukształtowanie racjonalnych poglądów i postaw studentów wobec najważniejszych przejawów teoretycznej i praktycznej aktywności edukacyjnej człowieka w przeszłości. Jej nauczanie zmierza również do formowania krytycyzmu wobec źródeł informacji o minionych faktach edukacyjnych, jak i wobec upowszechnionych w piśmiennictwie historycznym i pedagogicznym standardowych interpretacji tych faktów. Wreszcie – przedmiot ten ma się stać źródłem przekonania studentów o tym, że współczesność edukacyjna jest rezultatem ciągłości i zmiany, występujących w historycznym procesie powszechniej działalności edukacyjnej człowieka. Historia myśli pedagogicznej jest autonomiczną subdyscypliną historii wychowania. Do innych subdyscyplin zaliczamy: dzieje praktyki oświatowej, historię kultury rozumianą jako dzieje formowania się człowieka pod wpływem warunków społeczno-kulturowych (w tym kultury pedagogicznej), dzieje historiografii pedagogicznej. Autonomia nie oznacza całkowitej niezależności, bo twórcami są ludzie, a ośrodkiem i celem wychowania i nauczania człowiek. Cel ten jest spełniany przez: 1. opanowanie przez studentów podstawowych faktów obrazujących historyczny rozwój myśli pedagogicznej, ideałów wychowawczych, wszystkich stopni szkolnictwa i pozainstytucjonalnych form oddziaływań wychowawczych, przede wszystkim, choć nie jedynie, zachodniego kręgu cywilizacyjnego; 2. przyswojenie wiedzy o wielostronnych związkach teorii i praktyki edukacyjnej z ekonomicznym i kulturalnym poziomem rozwoju społeczeństwa, zwłaszcza zaś z nauką i społeczno-polityczną ideologią danej epoki historycznej; 3. nabywanie umiejętności retrospektywnego wyjaśniania współczesnych zjawisk pedagogicznych, ukazywania ich historycznego rodowodu i postrzegania perspektywy dalszej ich ewolucji; 5 f. Myśl pedagogiczna i działalność oświatowa M. Lutra, F. Melanchtona, J. Sturma, W. Ratkego g. Kontrreformacja: system pedagogiczny szkoły jezuickiej i pijarskiej h. Szkolnictwo różnowiercze, jezuickie i pijarskie w Polsce 7. Myśl pedagogiczna i oświata epoki nowożytnej a. Periodyzacja b. Od rewolucji naukowej do rewolucji oświatowej w Europie XVII i XVIII w. c. Dorobek pedagogiczny J. A. Komeńskiego d. Liberalna koncepcja wychowania J. Locke’a e. Encyklopedyści wobec oświaty i wychowania f. Naturalizm pedagogiczny J. J. Rousseau g. Upaństwowienie szkolnictwa w dobie Oświecenia h. Oświeceniowe reformy szkolne w Polsce i. Dzieło Stanisława Konarskiego ii. Powstanie Akademii Rycerskiej iii. Komisja Edukacji Narodowej i. Teoretyczny dorobek polskich inicjatyw pedagogicznych doby Oświecenia (G. Piramowicz, H. Kołłątaj, S. Staszic) 8. Narodziny i rozwój nowoczesnego systemu oświatowego w XIX i XX wieku a. Periodyzacja b. Wpływ rewolucji francuskiej na powstanie liberalnego systemu szkolnego w XIX w. c. Początki opieki nad dzieckiem żłobkowym i przedszkolnym d. Rewolucja przemysłowa a upowszechnienie oświaty elementarnej e. Elitaryzm systemów szkolnych XIX w. Rola gimnazjów klasycznych f. Przejawy nacjonalizmu w oświacie i wychowaniu g. Rozwój szkolnictwa realnego i zawodowego h. Powstanie szkolnictwa specjalnego i. Przemiany funkcji uniwersytetów 6 j. Dopuszczenie kobiet do studiów wyższych k. Uniwersytety powszechne i ludowe l. Kształcenie nauczycieli szkół elementarnych i średnich 9. Geneza i rozwój pedagogiki naukowej w XIX w. a. Próby osadzenia myśli edukacyjnej na podstawach filozofii nowożytnej: J. H. Pestalozzi b. Pedagogika filozoficzna J. F. Herbarta; herbartyzm c. Początki socjalistycznej myśli edukacyjnej: C. Saint-Simon, R. Owen d. Geneza teorii wychowania przedszkolnego: F. Froebel e. Pedagogika społeczna i „nauczycielska” F. A. Diesterwega f. Filozofia pozytywistyczna w myśli edukacyjnej: H. Spencer 10. Polska oświata i myśl pedagogiczna w okresie zaborów 1. Zabór rosyjski a. Periodyzacja b. Szkolnictwo polskie w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim do 1831 r. c. Reforma szkolna A. Wielopolskiego d. Szkoła prywatna i tajna oświata polska w walce z rusyfikacją e. Strajk szkolny w 1905 r. f. Repolonizacja szkoły w okresie I wojny światowej g. Pedagogika warszawskiego pozytywizmu (H. Wernic, A. Świętochowski, B. Prus, A. Dygasiński, S. Karpowicz) h. Myśl pedagogiczna J. W. Dawida 2. Zabór pruski a. Periodyzacja b. Pierwsza fala germanizacji szkolnictwa polskiego 7 c. Ożywienie ruchu oświatowego w Wielkopolsce, na Śląsku, Pomorzu, Warmii i Mazurach w okresie Wiosny Ludów d. Ideologia „Kulturkampfu” i jej skutki dla oświaty polskiej e. Formy oporu przeciwko germanizacji szkolnictwa; tragedia dzieci Wrześni f. Dorobek polskiej refleksji wychowawczej (K. Libelt, A. Cieszkowski, E. Estkowski) g. Chowanna czyli system pedagogii narodowej B. F. Trentowskiego 3. Zabór austriacki a. Periodyzacja b. Germanizacja szkolnictwa polskiego w końcu XVIII i pierwszej poł. XIX w. c. Szkoła polska w Wolnym Mieście Krakowie d. Autonomia szkolna Galicji e. Konserwatyzm systemu oświatowego i zachowawczy charakter polskiej myśli pedagogicznej f. Ożywienie ruchu oświatowego na przełomie stuleci g. Kulturotwórcza rola galicyjskich uniwersytetów h. Początki zawodowego ruchu nauczycielskiego 11. Pedagogika „Nowego wychowania” pod koniec XIX i w pierwszej połowie XX w. a. Pedagogika naturalistyczno-liberalna jako opozycja wobec szkoły tradycyjnej b. Ruch nowatorstwa pedagogicznego w Europie i Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej i. Amerykański progresywizm i dorobek J. Dewey’a ii. Dzieło M. Montessori iii. Koncepcja nauczania i wychowania w szkole C. Freineta iv. Plan daltoński H. Parkhurst c. Szkoła pracy i jej główne odmiany (niemiecka, radziecka, amerykańska, polska) d. Socjologizm pedagogiczny: E. Durkheim 10 Źródła do historii wychowania (wybór), cz. 1 i 2. Wybrał i objaśnił S. Kot, Warszawa 1929 – 1930. 3. Literatura uzupełniająca (w wyborze) a. Teksty źródłowe J. W. Dawid, Pisma pedagogiczne. Wybrał , opracował, wstępem opatrzył R. Wroczyński, Warszawa 1961. Erazm z Rotterdamu, Pisma moralne. Wybór, przeł. M. Cytowska, Warszawa 1970 J. F. Herbart, Pisma pedagogiczne. Wybór , wstęp i opracowanie B. Nawroczyński, Wrocław 1967. J. A. Komeński, Wielka dydaktyka. Oprac. B. Suchodolski, Wrocław 1956 Komisja Edukacji Narodowej. Pisma Komisji i o Komisji. Zebrał i opracował S. Tync, Wrocław 1954 J. A. Komeński, Pisma wybrane, przeł. K. Remerowa, wybór, wstęp, komentarz B. Suchodolski, Wrocław 1964. S. Konarski, Pisma pedagogiczne. Wstęp i objaśnienie Ł. Kurdybacha, Wrocław 1959. M. F. Kwintylian, Kształcenie mówcy. Przekład i opracowanie M. Brożek, Wrocław 1954. J. Locke, Myśli o wychowaniu, tłum. F. Wnorowski. Wstęp i komentarz K. Mrozowska, Wrocław-Kraków 1959. M. Montessori, Domy dziecka. Metoda pracy naukowej stosowana w wychowaniu najmłodszych dzieci, Warszawa 1913. Pedagogika pozytywizmu warszawskiego. Opr., wstępem opatrzył R. Wroczyński, Wrocław 1958. J. H. Pestalozzi, Jak Gertruda uczy swoje dzieci. Opr. W. Szewczuk, M. Szulkin, Wrocław 1955. J. H. Pestalozzi, Pisma pedagogiczne, tłum. E. Bielicka. Wybór, wstęp i opr. R. Wroczyński, Wrocław 1972. M. Pęcherski, M. Świątek, Organizacja oświaty w Polsce w latach 1917 - 1977. Podstawowe akty prawne. Wyd. II, Warszawa 1978. J. J. Rousseau, Emil, czyli o wychowaniu, t. I, przeł. W. Husarski, t. II, przeł. E. Zieliński. Wstęp J. Legowicz, Wrocław 1955. 11 Sebastian Petrycy z Pilzna, Pisma wybrane. Opr. W. Wąsik, wstępem poprzedził K. Grzybowski, t. I-II, Kraków 1956. Szymon Marycjusz, O szkołach czyli akademiach ksiąg dwoje, przeł. A. Danysz, Wrocław 1955. B. F. Trentowski, Chowanna, czyli system pedagogiki narodowej jako umiejętność wychowania, nauki i oświaty, słowem wykształcenie naszej młodzieży, Wrocław 1970. Wybór pism pedagogicznych Polski doby Odrodzenia. Oprac. J. Skoczek, Wrocław 1956. Wybór źródeł i tekstów z historii kultury fizycznej i rehabilitacji. Wybór i oprac. U. Kowieska, Wrocław 1997. b. Opracowania F. W. Araszkiewicz, Ideały wychowawcze Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1978. F. W. Araszkiewicz, Szkoła średnia ogólnokształcąca w Polsce w latach 1918-1932, Wrocław 1972. P. Ariés, Historia dzieciństwa. Dziecko i rodzina w dawnych czasach, przeł. M. Ochab, Gdańsk 1995. J. Axer, Retoryka antyczna i jej dziedzictwo, Warszawa 1996. M. Balcerek, Rozwój opieki nad dzieckiem w Polsce w latach 1918-1939, Warszawa 1978. M. Banasiewicz, Polityka naukowa i oświatowa hitlerowskich Niemiec na ziemiach polskich „wcielonych” do Trzeciej Rzeszy w okresie okupacji (1939-1945), Poznań 1980. H. Barycz, Alma Mater Jagellonica, Kraków 1958. J. Baszkiewicz, Młodość uniwersytetu, Warszawa 1997. A. Brühlmeier, Edukacja humanistyczna, przekł. I. Pańczakiewicz, Kraków 2000. L. Chmaj, Prądy i kierunki w pedagogice XX wieku, Warszawa 1962. Człowiek oświecenia, red. M. Vovelle, przeł. M. Gurgul, Warszawa 2001. Z. Dąbrowski, Pedagogika opiekuńcza (pedagogika opieki) jako dyscyplina naukowa, Toruń 1987. E. Dolata, Józef Żuliński (1814-1908) i jego wkład w organizację kolonii dziecięcych w Galicji, „Rocznik” Komisji Nauk Pedagogicznych PAN – Oddział w Krakowie 2001, t. 54, s. 17-30. A. Dróżdż, Mity i utopie pedagogiczne, Kraków 2000. 12 J. Dybiec, Maria Montessori w Polsce, „Rocznik” Komisji Nauk Pedagogicznych PAN – Oddział w Krakowie 1983, t. 30, s. 5 – 27. Dzieje kultury fizycznej i sportu, pod red. Z. Grota i T Ziółkowskiej, Warszawa 1990. Dzieje szkolnictwa i oświaty na wsi polskiej, t. I - do 1918. Praca zbiorowa pod red. S. Michalskiego, Warszawa 1982. Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, red. E. Różycka, t. I-IV, Warszawa 2003. A. Fijałkowski, Puer eruditus. Idee edukacyjne Wincentego z Beauvais (ok. 1194-1264), Warszawa 2001. A. Fijałkowski, Tradycje i nowatorstwo w Orbis sensualizm pictus Jana Amosa Komeńskiego, Warszawa 1912 A. Folkierska, Sergiusz Hessen – pedagog odpowiedzialny, Warszawa 2005. C. Galek, Myśl pedagogiczna Bolesława Prusa na tle pozytywizmu polskiego, Zamość 2005. W. Garbowska, Szkolnictwo powszechne w Polsce w latach 1932-1939, Wrocław 1975. W. M. Grabski, Prekursorzy idei Komisji Edukacji Narodowej, Warszawa 2000. A. Haratyk, Rozwój opieki nad dzieckiem i młodzieżą w Galicji doby autonomicznej, Wrocław 2002. W. Jaeger, Paideia. Formowanie człowieka greckiego, przeł. M. Plezia, H. Bednarek, Warszawa 2001. A. Jobert, Komisja Edukacji Narodowej w Polsce 1773-1794, przeł. M. Chamcówna, przedmowa H. Barycz, Wrocław 1979. J. Jundził, Wzorce i modele wychowania w rodzinie rzymskiej okresu III wieku p.n.e. – III wiek n.e., wyd. II zm. i poszerzone, Bydgoszcz 2001. Ł. Kabzińska, Geneza i rozwój pedagogiki pozytywizmu warszawskiego w świetle publicystyki „obozu młodych”, Olsztyn 1996. M. Kalinowski, Resocjalizacja nieletnich w państwach europejskich i pozaeuropejskich, Warszawa 2005. F. Kiryk, Nauk przemożnych perła, Kraków 1986. J. Krasuski, Tajne szkolnictwo polskie w okresie okupacji hitlerowskiej 1939 - 1945, Warszawa 1977. J. Krukowski, Wolfgang Ratke w Polsce (przegląd polskiego piśmiennictwa), „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, z. 131. Prace z Historii Oświaty i Wychowania 2”, Kraków 1989, s. 5 – 32. 15 IV. Komentarz Zarys programu historii myśli pedagogicznej obejmuje podstawową wiedzę z zakresu „pedagogiki retrospektywnej” dla kandydata na pedagoga. W programie tym nie wyróżnia się haseł adresowanych bezpośrednio do słuchaczy różnych specjalności studiów pedagogicznych. Pojawia się zatem potrzeba jego profilowania ze względu na swoistość specjalności, z zakresu której studenci odbierają wykształcenie. Stąd też jest sprawą oczywistą, że prowadzący przedmiot nauczyciel akademicki ma prawo, a nawet obowiązek, wprowadzania nowych treści i zarazem rezygnacji z tych, których nie uzna za konieczne, dobierania tematów wykładów i ćwiczeń do specjalności. Należy jednak pamiętać o tym, że studiów nie można jedynie utożsamiać z prostym przygotowaniem do zawodu nauczyciela czy wychowawcy. Tu wymagania muszą być wyższe, a otrzymywana wiedza pełniejsza, wyrażająca współczesny dorobek danej subdyscypliny pedagogicznej, dająca podstawy dobrej orientacji w piśmiennictwie, słowem - wiedza odpowiadająca dyplomowaniu. Taką właśnie wiedzę sugeruje niniejszy Zarys programu. Toteż nie należy rezygnować z ambicji pełnego jej wyegzekwowania od kandydatów na pedagogów. Zwłaszcza powinno to dotyczyć materiału obejmującego te zjawiska edukacyjne przeszłości, które nie osłabiły swojej teoretycznej i praktycznej wymowy w dobie obecnej. Akcentowanie pluralistycznego charakteru myśli edukacyjnej i różnorodności praktyki oświatowo-wychowawczej minionych epok historycznych, wydobywanie z nich i upowszechnianie wśród studentów informacji o wielokierunkowych działaniach innowacyjnych nauczycieli i wychowawców, w szczególności zaś ukazywanie piękna, bogactwa i roli historii myśli pedagogicznej we współczesnych naukach pedagogicznych - to podstawowe założenia ideowe realizacji kursu tego przedmiotu na poziomie wyższym. Celem przezwyciężania szerzących się w Polsce współczesnej (także wśród nauczycieli i pedagogów) postaw ksenofobicznych, w realizacji programu kształcenia historyczno-pedagogicznego powinny być akcentowane ogólnoświatowe zjawiska i tendencje rozwojowe oświaty i pedagogiki w perspektywie historycznej. Oznacza to m.in. stosowanie metody retrogresywnej w rozważaniu niemal wszystkich zagadnień uwzględnionych w niniejszym Zarysie programu. 16 Zakres treści kształcenia dla studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych jest identyczny i zgodny ze standardami kształcenia dla kierunku pedagogika. Program kształcenia z przedmiotu zapewnia nabycie tej samej wiedzy i uzyskanie tych samych kwalifikacji na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych. Program nauczania z historii myśli pedagogicznej umożliwia studentowi wybór treści kształcenia w wymiarze nie mniejszym niż 30% godzin zajęć z zakresów i na zasadach ustalonych przez jednostkę prowadzącą kształcenie. Opracowanie Katedra Historii Oświaty i Wychowania