Historia myśli pedagogicznej - historia wychowania, Notatki z Historia

Pobierz Historia myśli pedagogicznej - historia wychowania i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity! STAROŻY TNY RZYM - ROLA WYCHOWANIA Dzieci od 7. roku życia wychowywały się pod opieką matki i służby domowej. Matka była odpowiedzialna za wychowanie moralne (pietas) swych synów i córek. Wychowanie po 7 roku życia - wychowanie domowe chłopiec przechodził pod opieką ojca i był on jego wychowawcą i nauczycielem. Matka zaś uczyła córek gospodarstwa domowego, przędzenia, szycia i czasem i muzyki. Zgodnie z ówczesną tradycją to ojciec był odpowiedzialny za kształcenie synów - obejmowało ono całokształt wiadomości niezbędnych w życiu prywatnym, publicznym i w czasie pełnienia służby wojskowej. Młody Rzymianin pod nadzorem ojca uczył się sposobów prowadzenia gospodarstwa rolnego, towarzyszył ojcu przy wydawaniu dyspozycji służbie i niewolnikom, uczył się nadzorowania i kierowania nimi. Uczęszczał z ojcem na wielkie przyjęcia oraz uczył się czytania na podstawie prawa XII tablic. Wychowanie w Atenach W wychowaniu ateńskim oprócz sprawności fizycznej liczyła się posiadana wiedza określano to kalokagatią, czyli zachowaniem równowagi w rozwoju fizycznym, umysłowym i moralnym. Już od IV w p.n.e. w Atenach chłopcy - bo tylko oni mieli prawo do nauki – uczyli się u prywatnych nauczycieli (lutnisty, gramatysty) czytania, pisania, rachowania i muzyki. Swą przygodę z edukacja zaczynali po przekroczeniu 7. roku życia (do 7. roku życia spędzali czas w domu rodzinnym) dostawali się pod opiekę niewolnika zwanego pedagogiem, który miał za zadanie doprowadzać i odprowadzać chłopca na nauki, pilnować i opiekować się nim. Nabywanie umiejętności czytania i pisania trwało około 3 lata, potem czytano i analizowano teksty literackie. Wobec uczniów stosowano kary cielesne, które miały wzmocnić uwagę, pilność i pamięć. Gdy chłopiec ukończył 12 lat zmieniał się kierunek jego wychowania, przechodził pod skrzydła paidotribesa, czyli nauczyciela wychowania fizycznego. Miał on przygotować młodego Ateńczyka do udziału w olimpiadzie. Zajęcia ze sprawności fizycznej odbywały się w palastrze i w gimnazjonach. Chłopcy pomiędzy 18 a 20 rokiem życia przystępowali do nauki przysposobienia wojskowego co było obowiązkowe i trwało 4 lata. Okres ten nazywano efebią. Wychowanie dziewcząt wyglądało zupełnie inaczej. One pod okiem matek uczyły się podstawowych czynności domowych przygotowując się w ten sposób do roli żony i matki, która rozpoczynała się już w wieku 14-15 lat. W zamożnych rodzinach dziewczęta otrzymywały nauczanie domowe. Wychowanie w Sparcie Życie społeczne Sparty sprowadzone było praktycznie to sztuki wojennej. Dzieci spartańskie, zaraz po narodzinach poddawano oględzinom. Dzieci słabego zdrowia porzucano, a silnych chłopców poddawano rygorystycznym ćwiczeniom fizycznym, które trwały aż do dwudziestego roku życia. W tym wieku rozpoczynali regularną służbę wojskową, która trwała w gruncie rzeczy przez cale ich życie. Zdrowe dzieci do 7 roku życia wychowywane były w domu przez swoje matki. Później rozpoczynał się tzw. wstępny okres agoge (pochodzi od agogeus oznaczającego lejce służące do kierowania koniem). Odbywa się pod częściową opieką oraz pod okiem państwowych urzędników. W wieku dwunastu lat młodzi spartanie opuszczali całkowicie swoje domy rodzinne i przenosili się do koszar, gdzie przebywali do trzydziestego roku życia, czyli osiągnięcia pełnych praw obywatelskich. Praktycznie większość spartan przez cale swoje życie prowadziła koszarowo – wojskowy tryb życia. Nakaz służby wojskowej w zasadzie obowiązywał do 60 roku życia, a więc dotyczył także mężczyzn żonatych. Byli oni poddawani surowej wojskowej dyscyplinie oraz ciężkim ćwiczeniom fizycznym i wojskowym, kształtującym pożądany przez państwo charakter obywatela – wojownika. Spartańskie wychowanie – Kobiety Obowiązek dbałości o odpowiednią formę fizyczną dotyczył również kobiet. Pod tym względem Sparta była jedynym polis, gdzie kobiety ćwiczyły często w towarzystwie mężczyzn. Ideałem kobiety była wówczas kobieta wysportowana, zdrowa – zdolna do rodzenia silnych i zdrowych dzieci. Poglądy Sokratesa na nauczanie i wychowanie Sokrates żył na przestrzeni V i IV wieku p.n.e. w Atenach. Jego poglądy znane są z przekazów jego uczniów. Proces wychowawczy, nazwany wychowaniem sokratejskim, polega na tym, że trwa on przez całe życie jednostki i dotyczy nie tylko wychowanka, ale także wychowującego. Na ten proces składają się poznawanie, działanie oraz dostrzeganie wartości w samym doznawaniu i myśleniu. Celem takiego wychowania jest uszczęśliwienie i umoralnienie zarówno pojedynczego człowieka, jak i całego społeczeństwa, co prowadzi do poprawienia ich jakości życia. Wychowanie sokratejskie ściśle łączyło się z procesem nauczania stosowanym przez filozofa. W procesie nauczania celem Sokratesa było odkrywanie prawdy, gdyż to właśnie tą wartość uważał za cnotę. Zgodnie z jego optymizmem pedagogicznym, powinno się zdobywać wiedzę poprzez proces samorozwoju. Uczeń jako osoba myśląca powinien być w stanie sam szukać prawdy, a nauczyciel ma jedynie wspomagać. Miał on być także wzorem mądrości, cnotliwości i bezinteresowności. Zgodnie z tym poglądem Sokrates uczył, nakłaniając uczniów do myślenia, czyli poprzez zadawanie pytań (metoda majentyczna). Stosował też tzw. Ironię sokratejską, która polegała na zadawaniu ośmieszających pytań, które miały naprowadzić uczniów na fałszywość danej kwestii. Według Sokratesa istotnym krokiem w pozyskiwaniu wiedzy jest uświadomienie sobie swojej niewiedzy („wiem, że nic nie wiem”), ponieważ kiedy człowiek dowiaduje się więcej, zaczyna rozumieć jak wiele jest jeszcze informacji i prawd do poznania. Platon  wychowanie powinno mieć charakter państwowy (twórca teorii wychowania państwowego)  poglądy oparte głównie na systemie wychowawczym Sparty, przeciwnik demokratycznych Aten  wychowanie dziecka przed narodzinami  dzieci własnością państwa  po narodzinach dziecko oddawane do państwowych zakładów (niańki)  od 3 roku życia warunki takie, by dziecko rozwinęło w pełni zdolności  jako pierwszy jasno sformułował teorię wychowania przedszkolnego  do 6 roku życia wspólne wychowanie chłopców i dziewczynek  system wychowania służący państwu  celem wychowania jest godne życie, środkiem do niego wiodącym - cnota  szczególna uwaga na naukę matematyki (arytmetyki i geometrii), astronomii i harmonii  dużo wychowania fizycznego  w czasie efebii (3 lata ćwiczeń wojskowych) selekcja uczniów  mniej zdolni jako strażnicy, zdolniejsi mieli kształcić się dalej  najzdolniejsi i najbardziej odporni pod względem fizycznym mieli kontynuować studia do 35 roku  życia, a następnie po piętnastoletniej praktyce na różnych stanowiskach mieli wchodzić do grupy  rządzącej filozofów, czyli kierowników państwa Arystoteles był twórcą dydaktyki. Dał początek wielu dyscyplinom naukowym. Na wzór Akademii Platońskiej założył własną szkołę filozoficzną pod nazwą Liceum. Arystoteles dzielił wychowanie człowieka na trzy okresy :okres rozwijana sił fizycznych, wychowania moralnego oraz kształcenia umysłu. Nie uznawał kształcenia kobiet. Dziecko powinno być jego zdaniem oddane do szkoły w siódmym roku życia. Po siedmioletnim okresie kształcenia elementarnego miał nastąpić drugi okres siedmioletni, poświęcony bardziej wychowaniu fizycznemu. Po zakończeniu ćwiczeń fizycznych Arystoteles zalecał kontynuowanie nauki w zakresie matematyki , astronomii, literatury, poezji, retoryki, etyki i polityki. Arystoteles uważał ,że na procesy i efekty wychowania wpływają zarówno czynniki wrodzone (natura dziecka),jak i celowe oddziaływanie na jego rozwój fizyczny, psychiczny i umysłowy. W pierwszym okresie życia (przedszkolnym),za który odpowiedzialni są rodzice, należy dbać przede wszystkim o rozwój fizyczny, wyrabianie nawyków i wychowanie moralne(są to podstawy dalszego wychowania). Wychowanie według Kwintyliana Marek Fabiusz (Kwintylian) żył na przestrzeni I wieku n.e. urodzony w Hiszpanii. Zasłynął jako autor składającego się z dwunastu ksiąg dzieła “Kształcenie mówcy”, w którym zawarł m.in. wykład, jak powinno wyglądać nauczanie przyszłego mówcy doskonałego. Autor Kształcenia mówcy był świadomy, że najtrudniej jest wykorzenić błędy językowe utrwalone we wczesnym dzieciństwie. Z tego powodu zachęcał, aby dbać o językową poprawność osób, z którymi przebywa dziecko: rodziców, nianiek, służby, pedagogów. Uważał, że kobiety powinny mieć prawo do edukacji i posiadać wykształcenie. Dowodził, że wychowanie zbiorowe przynosi o wiele więcej korzyści niż nauczanie prywatne, argumentując to tym między innymi, że przyszły mówca będzie żył wśród ludzi, więc jak najwcześniej powinien się do tego przyzwyczaić. Zwracał również uwagę na zawierane w szkole przyjaźnie które łączą ludzi na całe życie. Twierdził, że uczniowie uczą się od siebie wzajemnie. Zwracał uwagę na konieczność dbania o edukację od najmłodszych lat. Zalecał naprzemienność lekcyjną tak aby usunąć monotonię oraz wprowadzenie przerw między lekcjami. Wskazywał również na rolę lektur w kształtowaniu obyczajów, dlatego już na początkowym etapie nauki polecał dzieła Homera i Wergiliusza. Retor miał być człowiekiem szlachetnym. Uważał, że jedynie człowiek dobry może zostać mówcą. Stawiał wyżej przymioty moralne od biegłości formalnej. Nauczyciel powinien charakteryzować się przede wszystkim szlachetnością, a dopiero później gruntownym wykształceniem. Wobec swoich uczniów ma wykazywać się szacunkiem oraz wyrozumiałością. Jego zadaniem jest dbanie o powagę, lecz bez przesadnej surowości czy oschłości. Zdecydowanie potępiał kary cielesne. Opowiadając się za ich całkowitym wyeliminowaniem z procesu edukacyjnego, podkreślał, że uwłaszczają godności wychowanka. Collegium Nobilium Collegium Nobilium pijarów w Warszawie – ekskluzywna, płatna szkoła mająca charakter uczelni wyższej, założona w 1740r. przez Stanisława Konarskiego. Szkoła byłam przeznaczona dla chłopców z rodzin magnackich i bogatej szlachty. Była szkołą luksusową, ponieważ dbano w niej o zasady higieny, a kadra nauczycieli była bardzo dobrze wykwalifikowana. Uczęszczało do niej kilkudziesięciu uczniów. Sasowie, którzy panowali w Rzeczpospolitej, nie interesowali się nią. Na ziemiach polskich brakowało przywódców zdolnych przeprowadzić potrzebne reformy. Uważano, że tylko wychowanie młodzieży na obywateli może pomóc w naprawie państwa. S. Konarski postanowił założyć Collegium Nobilium, które miało za zadanie kształcić młodzieńców w poczuciu obywatelskiej odpowiedzialności za losy kraju. Uważał, że tylko szkoła stawiająca na rozwój intelektualny może naprawić Rzeczpospolitą. Według niego ideałem młodzieńca jest dobry chrześcijanin, zdrowy, uczciwy, odpowiedzialny obywatel, patriota. W szkole realizowano program gramatyczno-retoryczny, dużą rolę odgrywała retoryka (sztuka ładnego przemawiania), w znacznie szerszym zakresie niż w innych szkołach uczono historii (Polski i powszechnej), prawa polskiego i międzynarodowego. Stanisław Konarski (1700 – 1773). Był członkiem zakonu pijarów, pisarzem, pedagogiem, poetą. Został odznaczony przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego odznaczeniem ,,sapere auso” (dla tego, który odważył się być mądrym). Szkoła rycerska Szkoła Rycerska (Akademia Szlacheckiego Korpusu Jego Królewskiej Mości i Rzeczypospolitej) – szkoła państwowa założona w 1765r. w Warszawie przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, utrzymywana przez skarb państwa. Szkoła była przeznaczona dla chłopców z biedniejszej szlachty. Jej zadaniem było przygotowanie do służby wojskowej i cywilnych zadań publicznych. Idea przyświecająca szkole: ,, Edukacja społeczeństwa poprzez edukację jednostki” W wyniku reformy stała się bardziej średnią szkołą ogólnokształcącą z dodatkiem przedmiotów zawodowych. Dawała przygotowanie w dwóch kierunkach: inżynieryjno- wojskowym i cywilnym. W szerokim zakresie wykładano przedmioty matematyczno- przyrodnicze. Program nauczania miał przygotować oficerów do służby wojskowej lub urzędników cywilnych. Król oraz komendant Szkoły, wyposażyli ją w nowoczesne i sprowadzane z zagranicy pomoce dydaktyczne. Adam Kazimierz Czartoryski (komendant Szkoły) założył w 1765 Towarzystwo Literatów w Polszcze, którego celem było wydawanie podręczników oraz książek na potrzeby Szkoły Rycerskiej. KEN 14 października, obchodzimy Święto Edukacji Narodowej, zwane też „dniem nauczyciela”. Jest to rocznica powstania w 1773 r. pierwszego na świecie ministerstwa oświaty – polskiej Komisji Edukacji Narodowej. Osiągnięcia KEN 1) reforma systemu szkolnictwa:  reforma uniwersytetów w Krakowie i Wilnie (seminaria nauczycielskie)  system szkół średnich na bazie dawnych szkół jezuickich  szkoły parafialne i prywatne szkoły dla dziewcząt  nowe programy (historia, historia naturalna, wychowanie fizyczne)  nauka po polsku zamiast po łacinie 2) nowoczesne podręczniki:  Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych – sekretarz Grzegorz Piramowicz (eksjezuita)  początki polskiej terminologii w naukach ścisłych Podręczniki KEN były w użyciu przez cały XIX wiek i na początku II Rzeczypospolitej! 3) rozpoczęcie wymiany kadry nauczycielskiej (zamiast byłych jezuitów) Reformy KEN zostały wstrzymane w okresie Sejmu Wielkiego; częściowo wznowiono je w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim (przed powstaniem listopadowym). JOHANN FRIEDRICH HERBART JAN FRYDERYK HERBART  - Filozof, pedagog, psycholog niemiecki  - „Ojciec pedagogiki”  - Uczeń Fichtego  - Pierwszy w Europie docent pedagogiki  - Twórca pedagogiki naukowej, opartej na założeniach filozoficznych  - System oparł na dwóch fundamentach: etyce i psychologii Etyka: wyznaczała i uzasadniała cel wychowania, celem było ukształtowanie w człowieku silnego charakteru moralnego, w którym panuje zgodność woli i postępowania z następującymi ideami praktycznymi:  Idei wewnętrznej woli duchowej (Według Herbarta stanowiły  Idei doskonałości one najwyższy cel życia)  Idei życzliwości  Idei prawa  Idei słuszności Psychologia: środki realizacji wychowania. Dzielił psychologię ogólną na trzy środki wychowujące:  kierownictwo – czyli to wszystko co odnosiło się do utrzymania zewnętrznego porządku (nadzór, kary, groźby)  nauczanie – osadzone na prawach psychologii  wychowanie w węższym znaczeniu, które odnosi się bezpośrednio do umysłu wychowanka i kształtuje jego charakter.  Karność według Herbarta była czynnością wstępną do podjęcia nauczania, czyli najważniejszego etapu wychowania.  Zapoczątkował naukę o stopniach formalnych nauczania [metodyczne postępowanie obejmujące:  jasność(klarowne przedstawienie- wyłożenie tezy tematu),  kojarzenie (umiejętność ogarnięcia większej ilości szczegółów),  systematyzację (uporządkowanie nabytej wiedzy),  metodyczność ( przywołanie lub zastosowanie nabytej wiedzy).]  kierunek dydaktyczny – Herbartyzm XIXw. Friderich Wilhelm Fröbel (Froebel) Niemiecki pedagog żył na przełomie XVIII i XIX wieku . Udoskonalił on teorię wychowania przedszkolnego. Dzięki niemu ochronka stała się miejscem, w którym odbywa się praca pedagogiczna w celu przygotowania dziecka do dalszej nauki. Zaczął on poszukiwać metod wychowania właściwych dla dzieci w wieku przedszkolnym. Stwierdził, że podstawowym środkiem wychowawczym zgodnie z rozwojem psychofizycznym dzieci jest zabawa. Opracował metodykę pracy przedszkolnej oraz rodzaje i formy zabawek, które nazwała darami. Uważała, że takiemu wychowaniu powinny podlegać wszystkie dzieci w wieku przedszkolnym (niezależnie od statusu materialnego rodziców) pod okiem dobrze przygotowanych nauczycielek. Okres wychowania przedszkolnego Fröbel uznał bowiem za integralną część wychowania ogólnego. Systemem Fröebla zainteresowała się cała Europa (także Polacy). Wpłynął na rozwój teorii wychowania przedszkolnego. Zarówno teoria jak i organizowane przez niego kursy dla wychowawczyń - „przewodniczek zabaw" - przyczyniły się do powstania i rozwoju seminariów dla wychowawczyń przedszkolnych zwanych frebelankami w drugiej połowie XIX w. i w początkach XX w. Jan Henryk Pestalozzi Jan rozwijał postępowe teorie pedagogiczne i postępową demokratyczną działalność wychowawczą na przełomie XVIII i XIX stulecia. Był on bardzo wrażliwy na nędzę chłopów i bezrolnych, a szczególnie na los dziecka pozostającego bez jakiejkolwiek opieki. Wiązał się nawet z ówczesnymi ruchami wolnościowymi w Szwajcarii i we Francji. Całą swą działalność praktyczną i teoretyczną poświęcił przebudowie szkoły początkowej, opracowaniu dla niej nowoczesnej teorii, dokonując w ten sposób przewrotu w wewnętrznym życiu szkoły elementarnej. Pestalozzi uważał, że podstawą teorii wychowania jest idea ograniczonego rozwoju, któremu podlega każdy człowiek. I dlatego, zadaniem pedagoga powinno być odkrywanie praw rozwoju człowieka. Według niego o rozwoju dziecka decydują następujące siły: intelektualna, fizyczna, moralna, określana w skrócie jako głowa, ręka i serce. Zalecał harmonię w działaniu tych organów. Uważał też, uznając niezmienność praw natury w rozwoju człowieka, że nauczanie tylko w zgodzie z tymi prawami może być skuteczne, budzenie wiary we własne siły i chęci pracy nad sobą, głównym celem nauczania nie jest podawanie wiedzy, ale kształcenie i rozwijanie funkcji psychicznych dzieci, istotę dydaktyki Pestalozziego stanowi przekonanie, że nauczanie należy oprzeć na świadomym współdziałaniu wrażeń z naturalnym rozwojem sił i uzdolnień dziecka, a więc na doprowadzeniu go do dokładnych pojęć. Osiągnąć ten cel można przez znalezienie odpowiedzi na trzy pytania: ile przedmiotów (liczba), jaka forma (kształt), jak się nazywają (słowo). Z tych trzech podstawowych składników wywiódł Pestalozzi naturalną i psychologicznie uzasadnioną podstawę teorii i metodyki nauczania początkowego, polegającą odpowiednio na liczeniu (nauka rachunków), mierzeniu (nauka rysunku i geometrii) i mówieniu (nauka języka ojczystego), łączenie nauczanie z wychowaniem moralnych - podstawą do wychowania moralnego jest miłość dziecka do matki, która przenosi się na coraz szersze otoczenie. Szkolnictwo w Księstwie Warszawskim Księstwo Warszawskie zostało utworzone w 1807roku . Głoszono wtedy równość wobec prawa, zniesiono poddaństwo chłopów i wprowadzono tolerancję religijną. Szkolnictwo było w zaniedbanym stanie, budynki szkolne były zrujnowane, panował niski poziom nauczania oraz brakowało nauczycieli. Utworzono Izbę Edukacyjną potem przekształcono ją w Dyrekcję Edukacji Narodowej. Zadaniem właz było odbudowanie szkolnictwa. Każde miasto i większa wieś miały posiadać szkołę, wprowadzono obowiązek szkolny. Szkoły dzieliły się na miejskie i wiejskie. W wiejskich dzieci uczyły się czytania, pisania, rachunków, religii, wiadomości rolniczych. W miejskich natomiast uczono rzeczy przydatnych np. handlu , rzemiosła, rysunku, a kobiety robót z zakresu gospodarstwa domowego. . Z biegiem czasu powstawało bardzo dużo nowych podręczników. Szkoły średnie dzieliły się :  wydziałowe – 4 letnie przeznaczone dla szlachty oraz 7 letnie departamenckie Przygotowujące do studiów. Uczono łaciny , chemii, filozofii, prawa, logiki , a w departamenckich technologii i konstytucji  podwydziałowe – 3 letnie przygotowujące do życia publicznego, uczono polskiego , niemieckiego , historii , fizyki , kaligrafii Istniały wtedy również szkoły Pijarskie. Osoby które brały udział w reformacji szkolnictwa to m.in. H. Kołątaj , ks. S. Staszic , Jan Ursyn Niemcewicz , Karol Lelewel , Aleksander Potocki Maria Tekla Artemisia Montessori Włoska lekarka, twórczyni systemu wychowania dzieci zw. metodą Montessori. Metoda Montessori wywodzi się od badań nad dziećmi z problemami psychicznymi, ale później została rozszerzona na badanie edukacji dla wszystkich dzieci. Montessori twierdziła, że jej metoda stosowana w pracy z osobami z niepełnosprawnością była także stymulująca, gdy była stosowana w edukacji dzieci pełnosprawnych. Według Montessori dziecko jest określone jako kompletny byt, zdolny do rozwijania twórczej energii i posiadający predyspozycje moralne (np. do miłości), które to cechy zostały zduszone przez dorosłych. Podstawową zasadą musi być wolność ucznia, ponieważ tylko ona wyzwala kreatywność dziecka obecną w naturze. Z wolności powinna zrodzić się dyscyplina. Zdyscyplinowana jednostka jest w stanie kontrolować się sama i przystosować się do zasad obowiązujących w życiu. Okres dzieciństwa jest okresem ogromnej kreatywności, jest to etap życia, w którym umysł dziecka chłonie cechy otoczenia i przyswaja je. Dzięki ideom Montessori zmieniło się wiele zasad pedagogicznych obowiązujących w pierwszych latach dwudziestego wieku. Dzieci miały nauczyć się dbać o siebie i były zachęcane do podejmowania własnych decyzji. Montessori opracowała wszystkie swoje zasady pedagogiczne, bazując na konstruktywnej krytyce naukowej psychologii. Maria Montessori określa dziecko jako duchowy embrion, u którego rozwój psychiczny jest związany z rozwojem biologicznym. W rozwoju psychicznym istnieją okresy, w których dzieci mają większą możliwość rozwijania specjalnych talentów. Jan Władysław Dawid 1859-1914 Jan Władysław Dawid był pedagogiem i psychologiem. Badaczem i autorem wielu dzieł pedagogicznych. Uznawany za pioniera psychologii rozwojowej i pedagogiki eksperymentalnej w Polsce. Wykładowca na Uniwersytecie Latającym. Zainteresowaniem tego pedagoga był zagadnienia dotyczące nauczania początkowego. Dawid opracował ideał i koncepcje kształcenia nauczyciela oraz interesował się, badał wpływ uzdolnień wrodzonych i instynktów oraz warunków środowiskowych na rozwój umysłowy dziecka. Jan Władysław Dawid jako pierwszy zorganizował badania zespołowe dzieci warszawskich za pomocą kwestionariuszy obserwacji psychologicznych i pedagogicznych. Maria Grzegorzewska Polska pedagog, psycholog, profesor, twórczyni pedagogiki specjalnej w Polsce. Poglądy pedagogiczne Zajmowała się przede wszystkim pedagogiką specjalną, zwłaszcza tyflopedagogiką (edukacją osób niewidomych i niedowidzących) oraz problematyką kształcenia nauczycieli. W swoich badaniach nad psychologią niewidomych zwracała dużą uwagę na zagadnienie kompensacji. Jego istotą jest to, iż brak wzroku niewidomi kompensują wyostrzeniem innych zmysłów, co pozwala im się lepiej przystosować do świata ludzi dobrze widzących. Za podstawowy problem kształcenia niewidzących Grzegorzewska uznała właśnie właściwe wykorzystanie zjawiska kompensacji, mające polegać na wykorzystaniu tych narządów, które pomogą tym osobom lepiej funkcjonować. W podobny sposób, jak psychikę niewidomych, ujmowała Grzegorzewska psychikę głuchych. Była także autorką metody dydaktyczno-wychowawczej, stosowanej w szkołach specjalnych, zw. metodą ośrodków pracy (proces edukacyjny koncentruje się wokół ośrodków — zagadnień bliskich dziecku, do których „zbliża się” ono w toku obserwacji, następnie zbierania materiałów, a w ostatnim etapie poprzez wyrażenie własnych wiadomości czy doświadczeń w specjalnej pracy ręcznej). Ośrodki pracy miały wyzwalać w dziecku postawę czynną, poszukującą, dać okazję do ujawnienia się dotychczas pozostających w ukryciu cech i własności. Grzegorzewska zwracała szczególną uwagę na funkcje kompensacyjne i rewalidacyjne pracy pedagogicznej z dzieckiem upośledzonym; stworzyła teoretyczne i organizacyjne podstawy systemu szkolnictwa specjalnego w Polsce. W dziedzinie kształcenia nauczycieli za podstawowy problem uznała osobowość pedagoga. Nauczyciel, zgodnie z tą koncepcją, oddziałuje przede wszystkim własną osobowością. Aby oddziaływanie to było pozytywne, podstawowymi cechami tej osobowość winny być m.in.: miłość, życzliwość i troska. Taką osobowość może ukształtować