Historia Myśli pedagogicznej

JAN AMOS KOMEŃSKI (1592-1670)

Wielki czeski pedagog, należący do braci czeskich.

Jego głównym pedagogicznym dziełem jest, pisana przez kilkanaście lat Wielka dydaktyka składająca

się z 33 rozdziałów podzielonych na

cztery części.

We wstępie autor opisał nędzny stan oświaty i wychowania młodzieży.

W części I - omówił pedagogik ogólną; pisał o celu, istocie i możliwościach wychowania oraz o

potrzebie właściwego porządku w

urządzaniu szkół opartego na zasadach dyktowanych przez naturę;

W części II - rozwinął swój system dydaktyki ogólnej i dydaktyk szczegółowych;

W części III - pisał o zasadach wychowania religijno-moralnego, społecznego i o

karności szkolnej,

W części IV - uzasadnił szczegółowo plan organizacji szkół .

Całość rozważań zamykają uwagi o potrzebie zapewnienia szkołom dobrych nauczycieli, godziwego

ich uposażenia i opracowania dla

uczniów dobrych podręczników.

Jako rzecznik arystotelesowskiej teorii poznania - wielką wagę przywiązywał do poznania

zmysłowego. W szkole - wszelkie nauczanie

proponował oprzeć na przykładzie, doświadczeniu, obserwacji i na metodzie poglądowości.

W swoim dążeniu do systematyczności rozwinął zupełnie nowy plan kształcenia umysłu. Natura

przeznaczyła na ten cel 24 lata, które można

podzieli na 4

sześcioletnie okresy: dziecinny, chłopięcy, młodzieńczy i dojrzewającej męskości.

Dla każdego okresu przypisał inny rodzaj szkoły i wyróżnił :

- szkołę macierzyńską - czyli przedszkole,

- szkołę elementarną - czyli szkołę języka ojczystego,

- gimnazjum - czyli szkołę języka łacińskiego

- akademię - czyli studia uniwersyteckie.

Dzieci dla rodziców są najdroższym darem bożym, najcenniejszym klejnotem, trzeba

więc otaczać je szczególną opieką , która powinna się zacząć już w okresie życia płodowego

(pedagogika prenatalna). Jej przejawem winna być troska przyszłych matek o osobistą higienę

Szkoła macierzyńska była największą nowością i dla niej opracował odpowiedni program.

Całe wychowanie przedszkolne ma być dostosowana do potrzeb rozwojowych dziecka. Widzieć w

nim trzeba nie to, czym jest teraz, ale to

czym będzie w przyszłości. Rodzice winni troszczyć się o ich właściwe odżywianie, ubieranie, a także

o ruch i zabawy, które mają sprzyjać

ogólnemu rozwojowi fizycznemu i hartować odporność biologiczną ciała.

Z taką samą troską winni dbać o wykształcenie ich duszy, o rozwój moralny.

Najwięcej wagi przykładać jednak powinni do wychowania umysłu i charakteru.

Obmyślił więc dla szkoły macierzyńskiej odpowiedni zakres wiadomości z przyrody, astronomii,

geografii i innych nauk, a także zebrał

wskazówki jak ćwiczyć rozum i jak wychowywać dzieci w tym wczesnym wieku. Ważną rolę

edukacyjną miały pełnić starannie dobrane

bajki, opowiastki i różnorodne zabawy i zabawki dziecięce.

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Historia Myśli Pedagogicznej - Jan Amos Komeński, John Locke, J.J. Rousseau i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity!

Historia Myśli pedagogicznej JAN AMOS KOMEŃSKI (1592-1670) Wielki czeski pedagog, należący do braci czeskich. Jego głównym pedagogicznym dziełem jest, pisana przez kilkanaście lat Wielka dydaktyka składająca się z 33 rozdziałów podzielonych na cztery części. We wstępie autor opisał nędzny stan oświaty i wychowania młodzieży. W części I - omówił pedagogik ogólną; pisał o celu, istocie i możliwościach wychowania oraz o potrzebie właściwego porządku w urządzaniu szkół opartego na zasadach dyktowanych przez naturę; W części II - rozwinął swój system dydaktyki ogólnej i dydaktyk szczegółowych; W części III - pisał o zasadach wychowania religijno-moralnego, społecznego i o karności szkolnej, W części IV - uzasadnił szczegółowo plan organizacji szkół. Całość rozważań zamykają uwagi o potrzebie zapewnienia szkołom dobrych nauczycieli, godziwego ich uposażenia i opracowania dla uczniów dobrych podręczników. Jako rzecznik arystotelesowskiej teorii poznania - wielką wagę przywiązywał do poznania zmysłowego. W szkole - wszelkie nauczanie proponował oprzeć na przykładzie, doświadczeniu, obserwacji i na metodzie poglądowości. W swoim dążeniu do systematyczności rozwinął zupełnie nowy plan kształcenia umysłu. Natura przeznaczyła na ten cel 24 lata, które można podzieli na 4 sześcioletnie okresy: dziecinny, chłopięcy, młodzieńczy i dojrzewającej męskości. Dla każdego okresu przypisał inny rodzaj szkoły i wyróżnił :

szkołę macierzyńską - czyli przedszkole,
szkołę elementarną - czyli szkołę języka ojczystego,
gimnazjum - czyli szkołę języka łacińskiego
akademię - czyli studia uniwersyteckie. Dzieci dla rodziców są najdroższym darem bożym, najcenniejszym klejnotem, trzeba więc otaczać je szczególną opieką , która powinna się zacząć już w okresie życia płodowego (pedagogika prenatalna). Jej przejawem winna być troska przyszłych matek o osobistą higienę Szkoła macierzyńska była największą nowością i dla niej opracował odpowiedni program. Całe wychowanie przedszkolne ma być dostosowana do potrzeb rozwojowych dziecka. Widzieć w nim trzeba nie to, czym jest teraz, ale to czym będzie w przyszłości. Rodzice winni troszczyć się o ich właściwe odżywianie, ubieranie, a także o ruch i zabawy, które mają sprzyjać ogólnemu rozwojowi fizycznemu i hartować odporność biologiczną ciała. Z taką samą troską winni dbać o wykształcenie ich duszy, o rozwój moralny. Najwięcej wagi przykładać jednak powinni do wychowania umysłu i charakteru. Obmyślił więc dla szkoły macierzyńskiej odpowiedni zakres wiadomości z przyrody, astronomii, geografii i innych nauk, a także zebrał wskazówki jak ćwiczyć rozum i jak wychowywać dzieci w tym wczesnym wieku. Ważną rolę edukacyjną miały pełnić starannie dobrane bajki, opowiastki i różnorodne zabawy i zabawki dziecięce.

Od 4 roku dziecko powinno zajmować się robótkami ręcznymi, budowaniem (z klocków, z piasku, gliny) i jak najwięcej rysować. Winno słuchać muzyki i uczyć się łatwych piosenek, które kształtują usposobienie dziecka. Powinno także uczyć się wyraźnego mówienia i właściwego akcentowania wyrazów. Wychowanie moralne należy oprzeć na przykładzie i na popędzie dzieci do naśladownictwa. Do tego trzeba dołączyć króciutkie pouczenia, a jeżeli trzeba także kary. Od pierwszych lat życia trzeba rozwijać w dzieciach takie cnoty jak: umiarkowanie, czystość, posłuszeństwo, miłość i dobroczynność oraz usłużność i grzeczność , a także uczyć bojaźni bożej (przez wczesne przyzwyczajanie dziecka do czynności religijnych). Od 4 roku trzeba uczyć dziecko na pamięć katechizmu. Szkoła elementarna (szkoła języka ojczystego). Była ona potrzebna wszystkim: tak chłopcom, jak i dziewczętom, bez względu na majątek i stanowisko społeczne rodziców. Program nauczania miał charakter ogólny, wszechstronny i stanowił pewną całość , zwłaszcza ważną dla tych, którzy na niej swoją edukację zakończyli - mała im wystarczyć na całe życie. Program nauki szkolnej obejmował : język ojczysty, czyli: naukę czytania pisma i druku , pisanie kształtne i gramatycznie poprawne; rachunki na pamięć i na liczydle; początki geometrii , śpiew pospolitych pieśni; religię obejmującą katechizm, historię biblijną, naukę obyczajową opartą na przypowieściach i przykładach, naukę psalmów na pamięć , wiadomości o stosunkach społecznych, gospodarczych i państwowych, umożliwiających zrozumienie prostych zjawisk życia codziennego; zarys historii powszechnej; główne wiadomości z geografii ; ogólne wiadomości o rzemiosłach. W programie tym brakowało tylko (w porównaniu ze współczesną szkołą ) wiadomości z nauk przyrodniczych. Szkoła elementarna powinna być w każdej gminie, a nawet w każdej wiosce, by wszystkim dzieciom, bez względu na płeć dać stosowną edukację. Gimnazjum - jako zwolennik realizmu wielki nacisk położył na wprowadzenie do programu szkoły, obok łaciny, wiedzy społeczno-moralnej, historii i nauk przyrodniczych. Podstawą edukacji pozostała nauka łaciny, ale dodatkowo do każdej klasy wprowadził po dwa nowe przedmioty:

w kl. I - historia biblijna i gramatyka,
w kl. II - historia naturalna i fizyka,
w kl. III - historia sztuk i wynalazków oraz matematyka,
w kl. IV - historia cnót i obyczajowo ci oraz etyka,
w kl. V - historia zwyczajów różnych narodów i dialektyka,
w kl. VI - historia powszechna z uwzględnieniem dziejów ojczystych oraz retoryka. Komeński kładąc nacisk na metodę poglądową domagał się , aby każdą naukę zaczynano od rzeczy, a nie od słów. Do nauki szkolnej należy wprowadzić porządek widziany w świecie natury. Domagał się więc:
by nauka prowadzona była zgodnie z psychologią dzieci, tzn. by przystosowana była do postępu ich duchowego rozwoju;

kształceniu, torowały drogę nowemu wychowaniu. Zarysowany przez niego model wychowania gentlemana, zyskał sobie uznanie w wyższych sferach nie tylko w Anglii. Całą pracę pedagogiczną rozłożył na trzy wielkie działy obejmujące troskę o zdrowie, charakter i wiedzę. Zdrowie - to prawidłowo organizowane wychowanie fizyczne, oparte na zasadzie hartowania ciała, które jest niezbędne dla ducha. Zdrowy duch w zdrowym ciele - jest to zwięzła formuła szczęśliwego człowieka. Kto ma obie te rzeczy, już niewiele może sobie życzyć ; komu brak jednej z nich, niczym w pełni nie będzie mógł jej wyrównać. Z tego przekonania wysnuł wniosek, że szczęście i nieszczęście człowieka w dużej części jest jego osobistym dziełem. Stąd wypływała troska o zdrowie, o prawidłowe od żywienie, ubieranie się , o sen i odpoczynek. Wszystkie te czynniki muszą być traktowane poważnie. Wychowanie fizyczne winno być zgodne z rozwojem naturalnym. Chłopiec ma mieć dużo swobody, winien często przebywać na powietrzu, na słońcu, biegać boso, z gołą głową , przyzwyczaja się do zimna i gorąca oraz jeść proste potrawy; żadnego wina ani mocnych trunków i bardzo mało lub w ogóle nie pobierać leków. Ubranie ma być nie zbyt ciepłe i nie ciasne. Głowę i nogi ma trzymać w chłodzie. Charakter - czyli wychowanie moralne ma być oparte na honorze ; na szacunku dla siebie, dla swej osobistej godności. Wprawdzie wychowanie fizyczne jest pierwsze, ale wychowanie moralne ma górować , tak rozmiarami, jak i gruntownością nad całym procesem wychowania. Ono ma nauczyć wychowanka pełnej i samodzielnej odpowiedzialności za wszystkie swoje czyny. Aby dziecko nauczyło się samo rządzić potrzebuje czterech rzeczy: cnoty, roztropności, grzeczności i wiedzy. Ideał moralny - wychowanek powinien być przede wszystkim uczciwym człowiekiem, który drugiemu nie szkodzi, sam umie sobie radzić w życiu oraz dba skutecznie o swoje szczęście. Cnota uczciwości powinna w życiu zapewnić człowiekowi powodzenie i uformować zdrowy charakter. W wychowaniu moralnym nie należy tępić śmiałości dzieci, ich żywotności ani obrotności; nie zmuszać ich do zbyt wielkiej uległości, nie nadużywać wobec nich przymusu, a zwłaszcza - nie stosować kar fizycznych. Zamiast kary opartej na przemocy fizycznej, większą korzyść wychowawczą może przynieść wstyd, obawa przed ośmieszeniem się , wstyd przed złym, zasługującym na karę postępkiem. Wychowanie umysłowe zepchnął na ostatni plan. W tym tkwi a rewolucyjność jego teorii wychowania. Nauka potrzebna jest tylko ze względów praktycznych, do pracy w jakimś zawodzie, do opanowania umiejętności konwersacji i obcowania w dobrym towarzystwie. Wiedza sama w sobie nie ma wartości wychowawczych. Jest mniej potrzebna niż grzeczność i dobre formy, bo te lepiej przygotowują do sukcesu. Wielka część naszej wiedzy zdobywanej w szkole ma taki charakter, że można się bez niej swobodnie obejść.

Program nauk dla młodego, dobrze urodzonego chłopca obejmował : dobre opanowanie umiejętności czytania i pisania w języku ojczystym. Z innych języków dla Anglika najpotrzebniejszy jest język francuski , a na trzecim miejscu stawiał łacinę. Język grecki w ogóle nie jest potrzebny. Zbędna jest także logika i retoryka. Dzięki tym ograniczeniom Locke otwierał miejsce dla nowych nauk - zalecał naukę geografii, arytmetyki i geometrii, początków astronomii i fizyki (wg systemu Kopernika), historii, moralności i prawa, oraz opanowanie sztuki prowadzenia ksiąg gospodarskich. Z ćwiczeń praktycznych zachwalał taniec, jazdę konną i władanie bronią. J.J. ROUSSEAU (1712-1778) Najwybitniejszy rzecznik wychowania naturalnego. Swoje poglądy na wychowanie zawarł w książce - Emil, czyli o wychowaniu. Poglądy Rousseau cechuje wroga postawa wobec intelektualizmu. Szczególną zdolność człowieka widział nie w rozumie, ale w uczuciu w sercu. Nimi więc należy się zawsze kierować. Konieczna była jego zdaniem całkowita reforma dotychczasowego systemu wychowania, które powinno opiera się na naturze. Wychowanie naturalne opierał na dwóch pedagogicznych zasadach: Wychowanie ma być negatywne; ma pozwalać na swobodne rozwijanie się natury ludzkiej w dziecku; ma oddalać wszystkie wpływy zewnętrzne i nie dopuszczać do jakichkolwiek ograniczeń swobodnego biegu natury. Wychowanie musi być progresywne, dostosowane do naturalnego, swobodnego (fizycznego i psychicznego) rozwoju dziecka. Każdy okres jego życia ma swoje właściwości. Rousseau , wyróżnił cztery okresy rozwojowe, charakteryzujące się swoistymi cechami duchowymi:

niemowlęctwo do mówienia
dzieciństwo do 12 roku życia
chłopięctwo do 15 roku życia
młodzieńczość do 20 roku życia. W dwóch pierwszych najważniejsze jest rozwijanie zdrowia i zmysłów; w trzecim kształcenie umysłu, a w czwartym wychowanie moralne. Niemowlęctwo. Wychowawcami są rodzice. Dziecku trzeba dać jak najwięcej swobody ruchu. Atakował niedbałość matek w trosce o prawidłowy rozwój dziecka. Jeszcze większą troskę niż o zdrowie, trzeba zwrócić na wychowanie moralne dziecka. Na każdym miejscu powinno je spotykać ciepło i życzliwość. Dzieciństwo. Aby zostawić naturze swobodę działania Emil chowany był na wsi, na łonie przyrody. Był hartowany przed wszelkimi dolegliwościami; nie znał ciepłych ubrań , chodził z gołą głową , boso, mył się w zimnej wodzie, sypiał na twardym łożu, prowadził życie niemal zwierzęce, które rozwijało jego siły fizyczne i zmysły. Główne zajęcia to przechadzki, gimnastyka i pływanie. Strona moralna wychowania polegała na tym, aby zabezpieczyć jego serce od złego, a umysł od błędu. Żadnych nakazów - słowa: słuchać , rozkazywać , obowiązek, posłuszeństwo miały być z procesu wychowawczego wykreślone.

Wielu wielbicieli Emila podjęło próbę wychowania potomstwa według jego zasad. Wszystkie okazały się nieudane. Ale wszystkie błędy nie zdolne są zlekceważyć pewnych prawd tkwiących w Emilu:

dziecko ma swoje prawa naturalne, które starsi muszą uszanować.
wychowanie musi się zaczynać od samego urodzenia.
pierwszeństwo w wychowaniu ma zdrowie i zmysły.
dziecko ma prawo do swobody.
wychowawca musi znać naturę dzieci.
naturalne siły i zdolności dziecka należy rozwijać przez wspieranie jego samodzielności. Od Emila zaczyna się w Europie nowa filozofia wychowania. Od tego czasu mówi się : o rozwijaniu ciała, charakteru, umysłu i ducha dziecka; przedtem mówiło się głównie o jego kształceniu i urabianiu.

Historia Myśli Pedagogicznej - Jan Amos Komeński, John Locke, J.J. Rousseau, Notatki z Historia

Dokumenty powiązane

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Historia Myśli Pedagogicznej - Jan Amos Komeński, John Locke, J.J. Rousseau i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity!