Historia myśli psychologicznej - zagadnienia na egzamin, Egzaminy z Psychologia

Pobierz Historia myśli psychologicznej - zagadnienia na egzamin i więcej Egzaminy w PDF z Psychologia tylko na Docsity! Historia myśli psychologicznej 1. Termin psychologia – podejście etymologiczne „Psychologia” składa się z dwóch słów greckich „psyche” (dusza) i „logos” (nauka), czyli „nauka o duszy”. Psychologia – zgodnie z etymologią tego słowa – była od czasów arystotelesowskiego traktatu O duszy nauką o duszy jako bycie substancjalnym. Ową „naukę oduszy”, nie nazwaną wprawdzie jeszcze psychologią umieścił jej ojciec – Arystoteles (384-322 przed Chr.) – w rzędzie naczelnych nauk. U ojca nowożytnej psychologii – Wilhelma Wundta (1832-1920) – dusza staje się świadomą psychiką jako „suma treści doświadczenia bezpośredniego”. Zgodnie z tą aktualnościową (aktualistyczną) koncepcją duszy, ma ona być wyłącznie „sumą treści doświadczenia bezpośredniego”, „splotem funkcji, czynności psychicznych”, „sumą bieżących procesów świadomości”, „dzianiem się psychicznym”, „ogółem zjawisk psychicznych” i jako taka nie może być odrębnym bytem substancjalnym, ani też być sprowadzona do substancji innego rodzaju. Z przytoczonych wyżej słów Wundta wynikałoby, że – idąc za Arystotelesem – przeciwstawia on duszy substancjalnej duszę aktualną. 2. Pojęcia „dusza” według starożytnych myśliciel i Dusza - U filozofów przedsokratejskich psyche oznaczało tchnienie i łączone było z inteligencją. Sokrates zmodyfikował jego znaczenie i uczynił centralnym pojęciem swojej filozofii. Sokrates Według Sokratesa to dusza jest właściwym człowiekiem, jego "ja". To ona odróżnia go bowiem od świata zwierząt. Każdy człowiek jest wyposażony w indywidualną duszę, która jest siedzibą cnót. Głównym zagadnieniem miał się stać człowiek i jego dobro. Nowe znaczenie pojęcia psyche oznaczało więc także początek etyki. Człowiek powinien dbać przede wszystkim o cnotę i dobro duszy. Dobra materialne są znacznie mniej istotne. Platon Platon, czerpiąc ze słów swego nauczyciela Sokratesa, uważa duszę za esencję osoby, cząstkę, która decyduje o naszym zachowaniu. Uważał tę esencję za bezcielesnego mieszkańca naszego bycia. Stwierdza on, że "człowiek jest to dusza uwięziona w ciele". Dusza według Platona składa się z trzech części: rozsądku (stgr. logos czyli umysł), pożądliwości (pasja), popędliwości (stgr. pathos czyli emocje). Każda z tych części ma swoje miejsce w zrównoważonej i spokojnej duszy. Rozsądek, czyli według Platona umysł, można przyrównać do woźnicy rydwanu powożącego końmi pożądania i emocji. Pożądliwość ciągnie człowieka w kierunku zaspokajania podstawowych potrzeb cielesnych, ale gdy rządzi całkowicie, stacza się on w hedonizm. Z drugiej strony popędliwość pcha nas ku wzniosłym aktom. Jednak jeśli rządzi, wiedzie do dumy, która jest przywarą. Arystoteles Arystoteles za Platonem definiował duszę jako esencję danego bytu, ale nie zgadzał się z tym, że istnieje ona niezależnie. W traktacie "O duszy" czytamy, że dusza to forma ciała naturalnego, posiadającego w możności życie. Jako że dusza – według Arystotelesa – jest aktywnością ciała, nie może więc być nieśmiertelna. Dusza jest jednak tylko formą materii, nierozerwalnie z nią związaną. Dusza i materia wchodząca w skład ciała człowieka tworzą swoistą całość (cielesnego człowieka), a nie dwa oddzielne byty. Arystoteles wyróżniał trzy części duszy: - dusza wegetatywna - dusza zmysłowa - dusza rozumna 3. Psychologia wg Platona – problem wartościowania moralnego Poznanie idei i tym samym osiągnięcie władztwa nad światem i ziemią wymaga odpowiedniego przygotowania moralnego. Przygotowanie to polega na rozliczaniu się z idei w życiu i postępowaniu człowieka i dotyczy celu moralności oraz wiodących do niego środków. Celem ludzkiego życia jest zdobycie szczęśliwości polegającej na upodobnieniu się do idei Dobra. Środkiem wiodącym do tego celu jest cnota, rozumiana jako harmonia poszczególnych części duszy. Harmonią duszy rozumnej jest cnota mądrości, duszy popędliwej – męstwo, duszy pożądliwej – wstrzemięźliwość, albo umiarkowanie, cnotą wprowadzającą należyty porządek do trzech dusz razem wziętych jest sprawiedliwość. Cnotą sprawczą w życiu ludzkim jest mądrość. Posiadłszy ją, człowiek osiąga tym samym cnoty pozostałe. Przez powiązanie z ideą absolutnego Dobra etyka Platona staje się równocześnie etyką o zabarwieniu religijnym – kiedy idea Dobra zostaje utożsamiona z bóstwem, a bóstwo, w miejsce człowieka, zostaje uznane za miarę wszechrzeczy. 4. Rozwój osobisty według Platona Według Platona dusza każdego człowieka przed urodzeniem przebywa w świecie idealnym i to tam uczy się odróżniania dobra od zła. Kolejna ważną myślą tego wielkiego filozofa, było pojmowanie duszy ludzkiej. Twierdził on, że dusza składa się z trzech elementów, mianowicie z rozumu, uczuć i zmysłów oraz pożądliwości. Według Platona nie każda warstwa społeczna posiadała w swej duszy wszystkie komponenty. W związku z tym nie każdego człowieka należało kształcić. Do każdej grupy społecznej przypisany był jeden z trzech elementów duszy. Bowiem w duszy według filozofa wyróżnić można było: 8. Upowszechnienie koncepcji redukcjonizmu z perspektywy historycznej 10. Główni przedstawiciele brytyjskiego empiryzmu Empiryzm to pogląd uznający poznanie przez doświadczenie za podstawowy i jedyny bezpośredni sposób ujmowania rzeczywistości. Człowiek odbiera bodźce poprzez zmysły, a wszelkie teorie i idee są wtórne wobec doświadczenia. Taka postawa stoi w sprzeczności z racjonalizmem, który przyjmuje za źródło poznania właśnie idee. Empiryści często posługiwali się pojęciem tabula rasa, co – dosłownie – oznacza „czystą kartę” i ma obrazować umysł nowonarodzonego człowieka. John Locke (1632–1704), David Hume (1711–1776), Georg Berkeley (1685–1753). 11. Znaczenie brytyjskiego empiryzmu dla psychologii naukowej 13. Przykłady pierwszych eksperymentów psychofizycznych Zalążkiem Fechnerowskiej nauki były eksperymentalne badania nad zmysłem dotyku oraz wzroku i słuchu, prowadzone przez niemieckiego fizjologa i psychologa z Lipska- Ernsta Heinricha Webera. Jego eksperymenty dotykowe polegały na naciskaniu skóry włoskiem skalibrowanym, na notowaniu siły nacisku w miligramach lub gramach oraz wypowiedzi danej osoby, co do doznanego wrażenia. W wyniku eksperymentów Weber stwierdził w 1846 roku, że aby można było zauważyć różnicę intensywności bodźca (później także jego jakości), jego początkowa wielkość musi się zwiększyć o pewien stały ułamek. Inaczej mówiąc, próg różnicy jest wprost proporcjonalny do wielkości bodźca Dopiero Gustaw Teodor Fechner, przeprowadziwszy na sobie samym ogromną liczbę pracochłonnych i zapewne niezwykle nużących pomiarów psychofizycznych, z pomocą trzech metod pomiaru: metody granic, bodźców stałych oraz dostosowywania, wyprowadził na ich podstawie z wypracowanej przez Webera formuły, wyrażającej proporcjonalność przyrostu (tzw. ?ułamek Webera?) zależność funkcyjną, która mówi, że siła wrażenia zmienia się wprost proporcjonalnie do logarytmu siły wywołującego je bodźca. Innymi słowy, wzrostowi bodźca fizycznego w postępie geometrycznym towarzyszy wzrost subiektywnego doznania w postępie arytmetycznym. Zainteresowanie psychofizyką odżyło w drugiej połowie XX wieku, a jego wyrazem są prace S.S Stevensa, który opracował nową metodę tworzenia skal psychofizycznych, uzyskując wyniki odmienne od Fechnera. Stosując metodę zwaną ?szacowaniem wielkości? prosił on osoby badane o przypisywanie swym wrażeniom określonych liczb. Obserwatorom prezentowano bodziec wyjściowy, na przykład światło o ustalonym natężeniu i proszono ich o przypisanie mu jakiejś wartości, np. 10. Następnie prezentowano im inne światło o odmiennym natężeniu i proszono o przypisanie mu wartości 20, jeśli będzie dwukrotnie jaśniejsze. Gdyby było o połowę mniej jasne, powinni mu przypisać 5 itp. Kiedy Stevens skonstruował w ten sposób skale psychologiczne, stwierdził, że wyniki można opisać następującym matematycznym równaniem, znanym jako funkcja potęgowa: S = kIb gdzie, S - wielkość doznania sensorycznego, I - natężenie fizyczne bodźca , K - stała, B - wykładnik zmienny dla różnych wymiarów zmysłowych. 14. Psychofizyka w ujęciu Gustawa Fechnera Eksperyment Fechnera -procedura: jeśli weżmiesz do ręki kilogram ołowiu a do drugiej ręki kilogram pierza czy ołów będzie wydawał się dużo cięższy? -nasz mózg szacuje różnice gęstości ze względu na to że ołów jest cięższy. -oczekiwany wynik: ze względu na różnice gęstości nasz mózg twierdzi że ołów jest cięższy. Doświadczenie ciężaru przedmiotów ma charakter psychologiczny, to znaczy rzeczy ważą tyle ile podpowiada nam mózg. Eksperyment ten pokazuje że istnieją różnice między światem fizycznym a światem psychicznym. AŚ Metoda pomiaru czasu reakcji. Fechner wykorzystywał również metody psychofizyczne zapożyczone z fizjologii tak zwaną metode pomiaru czasu reakcji. Ocena reakcji badanego na pojawiający się bodziec świetlny w postaci naciśnięcia klawisza. pomiar czasu reakcji prostej: wciśnięcie guzika w momencie zapalenia się światła. Po kilku próbach uśrednia się wartość do przeciętnego czasu reakcji. badanie czasu reakcji z wyborem: wciśnięcie jednego guzika dla świaiła czerwonego i drugiego dla świaiła ziełonego. Jaki jest średni czas reakcji w obu zadaniach? 15. Prawo Webbera ASIS=K Gdzie AS jest odważnikiem porównywanym a S jest odważnikiem wzorcowym. Wówczas k mówi nam o jaki współczynnik musi się zwiększyć lub zmniejszyć intensywność bodźca aby osoba wykryła tę różnicę. „mówi jaka musi zaistnieć subiektywna różnica, aby osoba badana odebrała dany bodziec jako inny bodzęca wzorowego. -prawo Webbera nie dotyczy tylko modalności związanej z dotykiem, ale obejmuje inne modalności na przykład słuchowej, związanej z percepcją dźwięku. -prawo Webbera nie sprawdza się w przypadku bodźców o ekstremalnych wartościach chociaż potwierdza się w przypadku bodźców o średniej intensywności 19. Psychologia eksperymentalna Wilhelma wundla. -w latach 1851 — 1852 odbył studia medyczne w Tubindze -w 1856 roku doktorat z medycyny w heidelbergu: rehabilitacja w zakresie fizjologii: praca w instytucie fizjologii kierowanego przez helmholtza -1862 pierwszy wykład z psychologii -1870-71 roku lekarz w armii pruskiej podczas wojny prusko-francuskiej -1873-4 roku pubiikuje podstawy psychołogii fizjologicznej -od 1875 roku profesor na uniwersytecie w Lipsku «w 1917 roku kończy karierę naukową Pod koniec XIX wieku rozpoczął projekt psychologii społeczno-kulturowej który zaowocował 10 tomową pozycją pod tytułem "voelkerpsycholigie" psychologia społeczno-kulturowa zajmowała się aspektami ludzkiego umysłu i zachowaniami wynikających ze strefy kultury. problematyka wzajemnych związków między religią sztuką, językiem, zwyczajami i moralnością, mitologią i kulturą, stanowią emancję w wyższych procesów psychicznych. Obejmuje wiele subdyscypiin psychologiczny w takich jak psycholingwistyka, psychologia kulturowa psychologia osobowości. Psychologia społeczno kulturowa stanowi obszar psychologii komplementarnej w stosunku do psychologii eksperymentalnej. W 1879 roku zakłada na uniwersytecie w Lipsku pracownie eksperymentalnych badań psychologicznych. Data narodzin psychologii naukowej. liczne wyniki badań eksperymentalnych wyposażenie laboratorium oraz liczne publikacje a także jego działalność przyczyniają się do rozpowszechnienia opinii o instytucie psychologii w Lipsku jako centrum naukowych badań psychologicznych. Był patronatem wielu prac doktorskich młodych naukowców z USA Anglia Japonii oraz polski. 20. Świadomość vs nieświadomość Proces psychiczny tworzący świadomość jest nieświadomym logicznym wnioskowaniem: pierwotnie sądy stanowiące o pojedynczych celach wrażenia, odbywają się bezświadomie i dopiero zespołone w ogólny wniosek przechodzą świadomość. 21. Woluntaryzm jako podstawowy system psychologiczny według Wundta. Tendencja do akcentowania istnienia w psychice ludzkiej woli i traktowania jej jako motor wszelkich ludzkich poczynań. Stanowisko filozoficzne absolutyzujące wolę bądź, jako władza ludzkiej psychiki, bądź jako metafizyczne pojęcie "siły" - pierwiastek bytu. Psychologii termin ten wystąpił w XIX - XX wieku w postaci twierdzenia że procesy wolicjonalne (akty woli) jako swoiste nie dadzą się sprowadzić do innych zjawisk psychicznych i odgrywają one w psychice człowieka szczególną rolę jako podstawa całego życia psychicznego. Kluczowym pojęciem psychologii wołuntarystycznej jest termin aperacja: aktywny i intencjonalny proces w którym uczestniczy wolna wola w trakcie którego elementy świadomości ulegają skupieniu lub syntezie. 22. Psychologia aktów według Fronza Brentano Brentano twierdził że na podstawie analizy większych zjawisk można zbadać świadomość. Uważał że ważne jest badanie całego aktu widzenia a nie koncentrowanie się na tym co się widzi. Psychologia aktów zakładała intencjonalność aktów świadomości. Jednostki pragną coś zobaczyć, zrobić, czegoś doświadczyć. Istnieje więc pewien świadomy cel. Dłatego twierdził że psychologia powinna badać nie tyle teraz świadomości ile jej akty. Ponadto odrzucił introspekcje jako metodę badawczą gdyż nie była ona przydatna do badania aktów. Roziuźnił treść świadomości i sam akt. 23. Źródła myślenia psychoanalitycznego Zygmunta Freuda (1856-1939) Psychoanaliza jako metoda badania i leczenia zakłada, że na kształtowanie się osobowości, poza czynnikami wrodzonymi i dziedzicznymi, mają wpływ relacje z rodzicami, a także ważne doświadczenia – narodzin, seksualności, miłości i nienawiści, utraty i śmierci – które przeżywamy od początku życia i które często są źródłem wewnętrznych konfliktów. Te doświadczenia oraz fantazje na ich temat tworzą wzorce, które pozostają nieświadome i określają relacje wobec siebie i innych ludzi w późniejszym życiu. Psychoanaliza umożliwia osobom, które się jej poddają poznanie niektórych nieświadomych mechanizmów i konfliktów, i uzyskanie większego wpływu na własne życie. 24. Koncepcja monad a nie świadomość według Gottfrieda Leibniza Za podstawę rzeczy filozof uznaje niematerialne substancje proste – monady. Zauważa, że skoro istnieją substancje złożone, to muszą istnieć też niepodzielne substancje proste, z których składają się wszystkie rzeczy. Te proste substancje muszą być niematerialne, gdyż materię można dzielić w nieskończoność, a substancje proste nie mają części, nie są rozciągłe ani podzielne. Dlatego też nie mogą w naturalny sposób powstawać ani ginąć, mogą tylko zostać stworzone albo unicestwione. Każda monada jest inna, ponieważ w naturze nie występują dwie doskonale identyczne substancje. Monady podlegają nieustannej zmianie, pochodzącej z wewnątrz nich samych, żadne czynniki zewnętrzne nie mają na nie wpływu, „monady nie mają okien, przez które by cokolwiek mogło się do nich dostać lub z nich wydostać”. Zmiany postępują stopniowo, musi więc w substancji prostej występować wielość modi, ale nie części. Stan wewnętrzny substancji prostej Leibniz nazywa percepcją, w odróżnieniu od apercepcji, czyli świadomości. Niemożliwa jest sytuacja, w której substancja prosta nie ma żadnej percepcji. Modyfikacje zachodzą nieustannie, a każdy stan jest następstwem poprzedniego. Zmiany następują pod wpływem wewnętrznej zasady – takie przejście między percepcjami Leibniz nazywa apetycją. Percepcji należy szukać wyłącznie w substancjach prostych, w których nic poza nią nie ma. Monady są samowystarczalne, mają w sobie pewną doskonałość, można powiedzieć, że są entelechiami, duszami zaś można nazwać te monady, które 31. Neofreudyzm vs ortodoksyjna psychoanaliza 32. Wykład Anny Freude w dzieło psychoanalizę 33. Teoria neofreudowskie rozwoju człowieka 35. Struktura osobowości w ujęciu psychologii analitycznej Carl Gustav Jung w swojej koncepcji dokonał podziału psychiki na sferę świadomą i podświadomą. Tę ostatnią podzielił na nieświadomość indywidualną (charakterystyczną dla jednostki) i nieświadomość zbiorową (na którą składają się dziedziczone doświadczenia całego rodzaju ludzkiego). Składnikami nieświadomości zbiorowej są archetypy - najbardziej pierwotne idee lub formy rzeczy, podobne u wszystkich ludzi, związane z uniwersalnymi tematami. Niektóre archetypy są tak rozwinięte, że można je uważać za oddzielne systemy wewnątrz psychiki lub osobowości. Są to anima i animus, persona i cień. Jung proces rozwoju jaźni nazwał indywiduacją. Polega ona na stopniowym poszerzaniu pola świadomości o treści podświadomości. Jung wyróżnił dwa typy dystrybucji energii psychicznej: na zewnątrz (ekstrawersja) i ku wnętrzu podmiotu (introwersja). Te dwa typy postaw współistnieją u każdego człowieka. Wyróżnił ponadto cztery funkcje psychiczne: myślenie, czucie, intuicja, doznawanie. Występują one u człowieka wspólnie, przy czym jedna z nich jest dominująca. ego/ja – adaptującego psyche do środowiska zewnętrznego persony – odpowiedzialnej za adaptację jednostki do rzeczywistości społecznej duszy – wspomnianej wyżej funkcji adaptującej do rzeczywistości wewnętrznej podmiotu, dzieli się ona na dwa rodzaje: Anima (kobieca strona męskiej psychiki) i Animus (męski archetyp kobiecej psychiki). Dusza jest przeciwieństwem i dopełnieniem persony. nieświadomości indywidualnej – zawierającej materiał oderwany od pola świadomości jednostki oraz nieświadomości zbiorowej – czyli obszaru nieświadomego, wspólnego całemu rodzajowi ludzkiemu. Z kolei każdy z tych pięciu podsystemów ma także własną strukturę, ale wspólną ich właściwością jest uporządkowanie elementów zgodne z nadrzędnym porządkiem koncentrycznym, czyli takim, w którym siatka znaczeń, wszelkiego rodzaju wzorców regulacyjnych i doświadczeń, skupia się wokół punktów kardynalnych, czyli kompleksów. „Ja” jest zatem centrum skupiska treści zgromadzonych wokół niego w polu świadomości i odnoszących się w jakiś sposób do niego. To samo dotyczy „persony”, która skupia wokół siebie formy zachowań i doświadczeń, przystosowawczych do konkretnego środowiska społecznego. „Dusza” to nieświadoma postawa funkcjonalna, odpowiedzialna za przystosowanie podmiotu, w tym integrowanie i właściwe reagowanie na treści ze świata wewnętrznego (sfery nieświadomości indywidualnej i zbiorowej). Patrz też: Anima / Animus. Nieświadomość indywidualna to treści osobnicze mające źródło w doświadczeniu jednostki (zgrupowane wedle wspomnianego modelu strukturalnego w kompleksy funkcjonalne); natomiast nieświadomość zbiorowa, to wrodzone i tkwiące potencjalnie w każdej istocie ludzkiej kolektywne wzorce doświadczania, aktualizujące się jednak sytuacyjnie i z ukrycia formułujące świadomość człowieka. Na nieświadomość osobową składają się więc dwa rodzaje treści: treści dające się dowolnie reprodukować i niedające się reprodukować w sposób dowolny, natomiast na nieświadomość zbiorową: treści, które w ogóle nie mogą zostać uświadomione (są to archetypy oraz instynkty). 37. Pojęcia ekstrawersjifintrowersji psychologii analitycznej. Pojęcie wprowadzone przez Carla Gustava. Liczba introwertyków społeczności w przybliżeniu 25% - 46%. Są to dwa ogólne typy postaw które wyznaczają kierunek w jakim zmierza libido (niejako popęd seksualny a jako ogólna energia psychiczna). Ekstrawertyk kieruje swoje zabiegi adaptacyjne i reakcje na zewnątrz, sterują nim oczekiwania i potrzeby środowiska społecznego. U introwertyka natomiast libido realizuje się poprzez subiektywne stany wewnętrzne i procesy psychiczne a pierwszą reakcją introwertyka na nieznany środowisko jest wycofanie. Introwersja: -Biemość =ostrożność "powaga -pojednawczość -wysoka kontrola -solidność -ZTóWwnoważonosc. -agodność -niefrasobliwość -żywność -beztroska -przywódczość 38. Neofreudyzm a teoria relacji z obiektem. grupa teorii traktujących o rozwoju rełacji między obiektem (zazwyczaj matka) a dzieckiem. Obiekt jest celem dla kształtującego się popędu a odpowiednia relacja umożliwia rozwój aparatu psychicznego. Pierwszym obiektem jest pierś matki z uwagi na to że jako pierwsza zaspokaja potrzeby głodu i popędów. 44. Zachowanie sprawcze (instrumentalne) Warunkowanie instrumentalne -wytwarzanie nowych reakcji bądź modyfikowanie istniejących za pomocą techniki wzmocnienia, czyli nagradzania zachowań pożądanych i karania niepożądanych; Zachowania nagradzane utrwalają się i występują częściej, natomiast zachowania karane występują coraz rzadziej, aż w końcu zanikają – czyli nagrody są skuteczniejsze niż kary. P (bodziec – reakcja – wzmocnienie pozytywne lub negatywne, czyli nagroda lub kara).Prekursorem badań był E.L. Thorndike (1874-1949). EDWARD THORNDIKE Warunkowanie instrumentalne, nazywane też warunkowaniem sprawczym, pierwotnie było badane przez Edwarda L.Thorndike(1874-1949),który obserwował zachowanie kotów starających się wydostać z sporządzanych przez niego skrzynek problemowych. Początkowo koty po raz pierwszy umieszczone w skrzynce problemowej potrzebowały dużo czasu na to, żeby z nich się wydostać. Później, gromadząc doświadczenie, nieadaptacyjne zachowania kotów nieprowadzące do satysfakcjonującego rezultatu były przejawiane coraz rzadziej, a częstość zachowań skutkujących pożądanym wynikiem zwiększała się i zwierze potrzebowało coraz mniej czasu, żeby odnaleźć rozwiązanie. W prawie efektu Thorndike założył, że reakcja wzmocniona osiągnięciem pożądanych skutków podnosi prawdopodobieństwo ponownego wystąpienia tej reakcji w przyszłości, lecz zachowania prowadzące do niepożądanych konsekwencji zmniejszają prawdopodobieństwo pojawienie się takich zachowań w przyszłości. Precyzując, niektóre skutki wzmacniają reakcje, a niektóre je hamują/wygaszają. SKINNER Za twórcę procedur warunkowania instrumentalnego przyjmuje się B.F. Skinner’a, uważał on, że czynnikami najsilniej wpływającymi na zachowanie są jako konsekwencje, czyli to, co następuje bezpośrednio po zachowaniu. Jednak nie był on pierwszym psychologiem, który zwrócił na koncepcję nagród i kar uwagę. Swoją ideę Skinner zapożyczył od Edwarda Thorndike’a, który w swoich eksperymentach nad zwierzętami zwrócił uwagę na prawo efektu. Bazując na wynikach Thornidke’a – Skinner oczyścił je z subiektywnych i nienaukowych spekulacji na temat uczuć, zamiarów czy celów organizmu. Jako radykalny behawiorysta, Skinner odrzucił myślenie o tym, co dzieje się w psychice danego organizmu, ponieważ nie możliwe było to do sprawdzenia podczas obserwacji. 45. Behawioryzm celowości według Tolmana. Tolman w 1922 roku skrytykował behawioryzm Watsona po zauważeniu jego błędność. Jego behawioryzm celowości głosi że powinno się zajmować badaniem całego działania totalnego organizmów z punktu widzenia celu do którego dąży jednostka. Tolman jako pierwszy opublikował badania dotyczące selektywnej hodowli szczurów pod względem zdolności szukania wyjścia z labiryntu. Wprowadził pojęcie uczenia utajnionego — do nauki nie jest potrzebny wzmacniacz. Tolman uważał że związki pomiędzy bodźcem i reakcją nie są jednoznaczne. Jedna reakcja może mieć przyczynę w różnych bodźcach, a jednym bodziec może wywoływać różne reakcje. Prawo 5-1-0 Ś - bodziec R - reakcją Q - zmienne pośredniczące Oraz S1-R1 S1-R1 S2-R1 S1-R2 S3-R1 S1-RA S1-Rn Sn-R1i