Historia Polski - Notatki - Historia - Część 2, Notatki z Historia

Pobierz Historia Polski - Notatki - Historia - Część 2 i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity! 1 Słowianie na ziemiach polskich Obszary położone pomiędzy Odrą a Bugiem zostały zasiedlone przez Słowian w okresie wędrówek ludów, pod koniec IV i na początku V w. Podstawą organizacji społeczności słowiańskich był wówczas ród, obejmujący rodziny połączone więzami krwi. Prowadził on wspólną gospodarkę i zapewniał ochronę swym członkom. Upowszechnienie stałego rolnictwa ornego w VII-VIII w. sprzyjało indywidualizacji uprawy roli, a zarazem rozwojowi prywatnej własności ziemi i zróżnicowaniu majątkowemu. Dotychczasową strukturę rodową zastąpiły związki sąsiedzkie i terytorialne. Podstawowym z nich było opole, w którego skład wchodziło kilka wsi i osad jednodworczych, gród chroniący ludzi i dobytek oraz miejsca zebrań wspólnoty. Opola łączyły się w małe plemiona, których podstawę stanowiła wspólnota języka, tradycji i kultu. Władzę naczelną w plemionach słowiańskich sprawował wiec (zebranie wszystkich wolnych mężczyzn), który decydował o wojnie i pokoju, a także wybierał i kontrolował księcia (wodza). Społeczeństwo składało się z nielicznej arystokracji plemiennej oraz dominującej grupy szeregowych wolnych i niewolnych. Z małych plemion powstały - nie zawsze dobrowolnie - wielkie plemiona (związki plemienne). W połowie IX w. do największych z nich należeli Wiślanie, zajmujący dorzecze górnej Wisły, z centrum politycznym najprawdopodobniej w Krakowie; Lędzianie (od "lęda" - pole nieuprawne, łąka) z siedzibami nad środkową Wisłą i górnym Bugiem; Goplanie zamieszkujący Kujawy z ośrodkiem w Kruszwicy. Nie wiadomo, dlaczego nic w tym czasie nie było wiadomo jeszcze o żyjących w Wielkopolsce Polanach, przyszłych twórcach państwa polskiego. W religii Słowian czołową rolę odgrywał panteon bóstw, który odzwierciedlał prawdopodobnie właściwą wszystkim ludom indoeuropejskim wizję stosunków społecznych opartych na trzech funkcjach: władzy prawnej i religijnej, walce oraz żywności. Pierwszą z tych funkcji sprawował w wierzeniach Słowian Weles (Woos), znany także jako Trzygłów albo Trojan - bóg magii i zaświatów. Drugą reprezentował Perun (Światowid lub Rujewit) - bóg nieba i piorunów; trzecią zaś - Swaróg (Swarożyc, Radgost, Dadźbóg) - bóg ognia i słońca. Pozostałe bóstwa, niejednoznacznie mieszczące się w powyższym schemacie trójfunkcyjnym, związane były w większości z kultem księżyca, wiatrów, wody, ziemi-matki. Poza tym Słowianie wierzyli w istnienie świata demonów (duchów zmarłych, duchów przyrody, duchów domowych). 2 Najbardziej rozbudowane miejsca kultowe składały się z kolistego wału kamiennego, posągu i ogniska ofiarnego, zapewne również z budowli świątynnej. Cześć bóstwom oddawano także pod drzewami, przy kamieniach lub w chatach. Słowianie sporządzali z drewna i kamienia różnej wielkości posągi bóstw i demonów. Początki państwa polskiego Wydarzeniem, które stanowiło pierwszy krok na drodze ku powstaniu państwa polskiego, było objęcie władzy nad plemieniem Polan przez ród Piastów. Nastąpiło to w nieznanych nam okolicznościach i czasie, najprawdopodobniej jednak w drugiej połowie IX wieku. Główny ośrodek państwa Polan stanowiło Gniezno. Pierwszym historycznym władcą piastowskim był natomiast książę Mieszko I, chociaż późniejszy (XII w.) kronikarz Gall Anonim podaje także imiona jego przodków. Mieszko I objął rządy w państwie Polan przed 963 r. i panował do roku 992. W 965 zawarł on sojusz z księciem chrześcijańskich już wówczas Czech, Bolesławem I i poślubił jego córkę Dubrawkę. Najważniejszym efektem tego aliansu było przyjęcie przez Mieszka w 966 r chrztu (za pośrednictwem Czech) i związana z tym chrystianizacja jego państwa (nazywanego Polską), która umieściła je w kręgu cywilizacji łacińskiej. Doraźnymi konsekwencjami decyzji Mieszka było przybycie do Polski duchowieństwa, wraz z którym upowszechniła się nowa koncepcja władzy książęcej (później królewskiej), doświadczenie administracyjne oraz słowo pisane. W 968 r. biskup Jordan zorganizował w Polsce pierwsze biskupstwo misyjne, zależne bezpośrednio od papieża (a nie od arcybiskupstwa w Magdeburgu, któremu zwyczajowo podlegała działalność ewangelizacyjna na Wschodzie), co było poważnym sukcesem nowego państwa. W 972 r, Mieszko I zwyciężył wojska margrabiego Marchii Wschodniej Hodona w bitwie pod Cedynią. Pozwoliło mu to podporządkować sobie Pomorze Zachodnie. W 991 r. , na krótko przed śmiercią, Mieszko wraz ze swą drugą żoną, Odą i synami wystawił dokument zwany Dagome iudex, w którym oddawał swoje państwo pod opiekę papieża. W latach 992-1025 panował w Polsce Bolesław Chrobry, najstarszy syna Mieszka I. Z jego inicjatywy biskup praski Wojciech podjął misję chrystianizacyjną w Prusach, w trakcie której poniósł męczeńską śmierć (997). Chrobry wykupił jego ciało i złożył je w Gnieźnie, po czym 5 w 1108 r.) w 1112 r. Zbigniew, korzystając z cesarskiego poparcia, powrócił do Polski. Wkrótce został jednak oślepiony z rozkazu brata i zmarł. W 1121 r. po wieloletnich walkach o Pomorze Zachodnie Bolesław Krzywousty zawarł z tamtejszym księciem Warcisławem układ dotyczący podporządkowania tego obszaru zwierzchnictwu Polski. W latach 1131-33 arcybiskup magdeburski Norbert, wspierany przez papieża Innocentego II, podjął próbę podporządkowania sobie polskiej organizacji kościelnej. W 1135 r. na zjeździe w Merseburgu Bolesław złożył cesarzowi Lotarowi hołd lenny z Pomorza i Rugii, w zamian za co Polska zachowała samodzielność organizacji kościelnej, potwierdzoną bullą papieża Innocentego II (1136). Testament Bolesława Krzywoustego W 1138 r., przed swą śmiercią, Bolesław Krzywousty wydał testament regulujący zasady następstwa tronu. Był on kompromisem, który godził jedność państwa z prawem każdego z książęcych synów do dziedziczenia ziemi. Princepsem (czyli księciem zwierzchnim, lub seniorem całej Polski) miał być każdorazowo najstarszy członek dynastii Piastów. Podstawę jego władzy stanowiła dzielnica senioralna obejmująca prawdopodobnie ziemie: krakowską, sieradzką, łęczycką, wschodnią Wielkopolskę (z Kaliszem i Gnieznem), Kujawy (z Kruszwicą) oraz kontrolę nad Pomorzem. Godność pierwszego princepsa przypadła Władysławowi, który otrzymał także (jako własną dzielnicę dziedziczną) Śląsk wraz z ziemią lubuską. Bolesław (Kędzierzawy) objął Mazowsze z częścią Kujaw, Mieszko III (Stary) - część Wielkopolski z Poznaniem, zaś Henryk - ziemię sandomierską (która najprawdopodobniej wydzielona została dla niego dopiero po śmierci Krzywoustego, nie zaś od razu w testamencie). Najmłodszy z braci, Kazimierz, pozostał bez własnej dzielnicy. Państwo wczesnopiastowskie W epoce wczesnopiastowskiej władza skoncentrowana była w ręku księcia, którego wspierała rada złożona z możnowładców. Książę uosabiał państwo i bezpośrednio sprawował władzę regularnie objeżdżając wraz ze swym dworem terytorium swego kraju. Publiczne uprawnienia 6 księcia - sądownicze i gospodarcze - określa się mianem prawa książęcego. Władca był najwyższym sędzią, gwarantem miru (pokoju) w stosunku do miejsc (np. drogi publiczne, targi) lub osób (np. kupcy), dysponentem regaliów (monopole skarbowe związane z eksploatacją bogactw naturalnych lub czerpaniem dochodu z gospodarki towarowo-pieniężnej), odbiorcą świadczeń w naturze i posługach nakładanych przezeń na ogół mieszkańców kraju. Do czasów Kazimierza Odnowiciela centralne ośrodki. państwa piastowskiego mieściły się w Gnieźnie i Poznaniu, zaś w okresie panowania tego władcy zostały przeniesione do Krakowa. Najważniejszymi urzędnikami centralnymi byli palatyn-wojewoda, kanclerz oraz skarbnik. Państwo piastowskie było podzielone na prowincje - na czele z namiestnikami - te zaś na okręgi grodowe zwane z czasem kasztelaniami. Kasztelanom podlegały sprawy wojskowe, sądowe i skarbowe na ich terytorium. Siły zbrojne składały się ze stałej kilkutysięcznej konnej drużyny utrzymywanej przez władców, wojów - zobowiązanych do służby na wezwanie księcia, oraz pospolitego ruszenia wszystkich wolnych poddanych. Od płowy XI w. drużynę książęcą zaczęło zastępować posiadające ziemię rycerstwo. Społeczeństwo epoki wczesnopiastowskiej miało charakter hierarchiczny. Na szczycie drabiny społecznej znajdowało się możnowładztwo wywodzące się ze starszyzny plemiennej i ludzi "nowych", dobieranych przez panującego. Możni posiadali rozległe majątki (hodowla koni i bydła), ponadto stopniowo przejmowali część świadczeń, składanych przez ludność z tytułu prawa książęcego. Dysponowali oni także własnymi drużynami. Trzon społeczeństwa stanowiła wolna ludność chłopska, zobowiązana dziedzicznie do posług i danin na rzecz państwa, a także - od XI w. - na rzecz Kościoła (dziesięcina). Chłopi ci byli poddanymi państwa, posiadali dziedziczną własność ziemi. Część ludności wiejskiej - wojowie - była zobowiązana do służby wojskowej. Poddaństwo chłopów pojawiło się dopiero wraz z rozwojem wielkiej własności kościelnej. Na dole drabiny społecznej znajdowali się niewolni. Zaczątkiem organizacji kościelnej na ziemiach polskich było biskupstwo misyjne, zaś później (od 1000 r.) arcybiskupstwo gnieźnieńskie. W czasie kryzysu państwa piastowskiego w latach trzydziestych XI w. nastąpił rozpad organizacji kościelnej. Dopiero ok. 1075 r. nastąpiło odnowienie metropolii w Gnieźnie i dotychczasowych biskupstw oraz utworzenie dodatkowego biskupstwa w Płocku. Od 1124 r. istniało we Włocławku biskupstwo kujawskie (pierwotnie być może w Kruszwicy), lubuskie w Lubuszu, zaś od 1140 r. - zachodniopomorskie w Wolinie 7 (przed 1176 r. - w Kamieniu). Od drugiej połowy XI w. tworzone były kapituły katedralne i powstawała sieć parafii. Od czasów Bolesława Chrobrego zakładane były też coraz liczniejsze placówki zakonu benedyktynów. Podstawą utrzymania Kościoła była początkowo część dochodów księcia i świadczenia ludności; od połowy XI w. instytucje kościelne otrzymywały od władców i możnych także rozległe nadania ziemskie. Od ok. 990 r. książęta polscy płacili papiestwu świętopietrze (denar św. Piotra) z tytułu opieki papieskiej nad Polską. Od połowy XI w. danina ta obciążała poszczególne gospodarstwa (domy). Przyjęcie chrztu umożliwiło recepcję w Polsce kultury łacińskiej. Rozwijała się ona głownie w kręgu dworskim i kościelnym. W stolicach arcybiskupich tworzone były księgozbiory i zakładane szkoły katedralne. Piśmiennictwo tamtych czasów reprezentowała przez historiografa (roczniki, kronika tzw. Galla Anonima) oraz hagiografia (m.in. żywoty św. Wojciecha). Wśród obiektów architektury kamiennej przedromańskiej i (od połowy XI w.) romańskiej wyróżniają się podłużne pałace połączone z kaplicami (druga połowa X i pierwsza ćwierć XI w.), budowane w głównych grodach państwa (np. Ostrów Lednicki, Giecz, Przemyśl) oraz katedry w formie trójnawowych bazylik (Gniezno, Poznań), czasem z transeptem (Kraków). Rozbicie dzielnicowe (1138-1320) Po śmierci Bolesława Krzywoustego pierwszym princepsem został Władysław II (1138-46). Prowadził on w latach 1141-46 walkę z juniorami, w wyniku której pokonany musiał zbiec z kraju i . umarł na wygnaniu (1159). Po jego wypędzeniu rządy objął Bolesław IV Kędzierzawy (1146-73). Za jego panowania na Polskę wyprawił się cesarz Fryderyk I Barbarossa, do którego o pomoc w odzyskaniu tronu zwrócił się Władysław II. W 1157 r. Bolesław IV zmuszony został złożyć pod Krzyszkowem Fryderykowi hołd lenny, zaś w latach 1163-73 zwrócił synom Władysława II - Bolesławowi Wysokiemu i Mieszkowi Plątonogiemu - dzielnice śląskie. Bolesław wspierał niemiecką krucjatę przeciw Słowianom połabskim, sam podjął też w 1166 r. wyprawę przeciwko Prusom, w trakcie której zginął jego brat Henryk Sandomierski. Kolejnym princepsem był Mieszko III Stary (1173-77). Podejmowane przez niego próby odbudowy autorytetu monarszego wywołały w 1177 r. bunt możnowładców. Książę musiał uchodzić do Wielkopolski, swojej dzielnicy dziedzicznej, gdzie wystąpił przeciwko niemu jego 10 Próby zjednoczenia ziem polskich Panujący w latach 1279-96 książę wielkopolski Przemysł II (syn Przemysła I) w 1282 r. zawarł układ w Kępnie z księciem gdańskim Mściwojem II (1282), który wyznaczył go swoim następcą. W 1290 r. Przemysłowi II udało się natomiast zająć Kraków jako spadek po księciu wrocławskim Henryku IV Probusie. W Sandomierzu utrzymał się jednak książę brzesko- kujawski Władysław Łokietek, brat Leszka Czarnego. W tym samym czasie pretensje do korony polskiej zgłaszał król Czech Wacław II. Wobec jego zdecydowanej przewagi, Przemysł II musiał opuścić Kraków i zrzec się do niego praw na rzecz rywala. Wykorzystując tę sytuację Małopolskę opanował wówczas Władysław Łokietek, co stało się w 1291 r. przyczyną wybuchu wojny pomiędzy nim a Wacławem. Pokonany Łokietek zrzekł się wszelkich praw do ziemi krakowskiej i sandomierskiej oraz złożył królowi czeskiemu hołd z księstw sieradzkiego i brzesko-kujawskiego. Po śmierci księcia gdańskiego Mściwoja II w 1295 r. książę Przemysł II przyłączył do Wielkopolski Pomorze Gdańskie. W tym samym roku arcybiskup Jakub Świnka koronował go w Gnieźnie na króla Polski. W 1296 r. Przemysł II został jednak zamordowany w Rogoźnie z inspiracji margrabiów brandenburskich. Po śmierci Przemysła II, należącą do niego Wielkopolskę objął Władysław Łokietek, który sprawował w niej rządy w latach 1296-1300. Rywalizowali z nim o tę prowincję książę głogowski Henryk III oraz król czeski Wacław II. Ostatniemu z nich udało się ostatecznie opanować ją zbrojnie i zmusić Łokietka do opuszczenia kraju. W 1300 r. arcybiskup Jakub Świnka koronował Wacława II na króla Polski. Władysław Łokietek nie dał jednak za wygraną i w 1304 r. powrócił z wygnania i z pomocą Węgier opanował ziemię sandomierską (1305). W dalszej walce o zjednoczenie ziem polskich pomógł mu przypadek. W 1305 r. umarł nagle Wacław II, a jego syn Wacław III, który został po nim królem Czech i Polski został zamordowany (1306). Łokietek wykorzystując tę sytuacją zdobył Kraków i zajął Pomorze Gdańskie (1306). Nie udało mu się jednak opanować Wielkopolski, gdzie w latach 1306-14 panował książę głogowski Henryk III i jego synowie. W 1308 r. Władysław Łokietek utracił też Pomorze Gdańskie, które po przejściu na krótko w ręce margrabiów brandenburskich opanowali Krzyżacy. Także w Małopolsce jego położenie stawało się trudne. W latach 1307-11 książę 11 toczył spór z biskupem krakowskim Janem Muskatą, zaś w latach 1311-12 zbuntowali się przeciw niemu mieszczanie krakowscy pod wodzą wójta Alberta. Po opanowaniu sytuacji w Małopolsce w 1314 r. Łokietek odzyskał Wielkopolskę. W 1320 r. W katedrze krakowskiej arcybiskup gnieźnieński Janisław koronował Władysława Łokietka na króla Polski. Wydarzenie to zamyka okres rozbicia dzielnicowego w dziejach Polski. Prawo i ustrój w okresie rozbicia dzielnicowego Testament Bolesława Krzywoustego (1138) zapoczątkował trwające ok. 200 lat rozbicie dzielnicowe. Początkowo książę zwierzchni (princeps) sprawował władzę nad całym krajem. Kierował on polityką zagraniczną, dowodził wojskiem, wyznaczał biskupów, bił monetę. Ten stan rzeczy utrzymał się do końca XII w., kiedy to nastąpił upadek zasady pryncypatu i senioratu. Próby jego restytucji w pierwszej połowie XIII w. zakończyły się niepowodzeniem. Poszczególne dzielnice stopniowo przekształcały się w osobne państwa, ulegając dalszym podziałom. Panujący w nich książęta przejmowali zaś kompetencje princepsa. Ustrój prawa książęcego uległ rozkładowi w wyniku wzrostu znaczenia możnych skupionych w radzie książęcej oraz rozwoju, zwłaszcza w XIII w., immunitetu (zwolnienie instytucji kościelnych, a także majątków możnych i rycerzy od ciężarów prawa oraz sądownictwa książęcego). Wraz z rozbiciem dzielnicowym zanikły urzędy centralne. Ich miejsce zajęły natomiast dzielnicowe struktury urzędnicze na czele z wojewodami (lub komornikami) i kanclerzami. Wprowadzenie immunitetu przyczyniło się w ciągu XIII w. do rozkładu systemu kasztelańskiego. Istotne zmiany, gdy idzie o ustrój i struktury władzy, przyniosły lata panowania Wacława II. W poszczególnych prowincjach ustanowił on bowiem starostów, których powoływał i odwoływał wedle swego uznania. Dalej jednak funkcjonowały urzędy dzielnicowe. W pierwszej ćwierci XIII w. pojawiło się na Śląsku prawo osadnicze, określane mianem prawa niemieckiego (ius teutonicum) i stąd rozszerzyło się na pozostałe dzielnice Polski. Obejmowało ono zespół swobód osadniczych (dziedziczne i zbywalne posiadanie ziemi na ustalonych warunkach, wolność osobistą, własne sądownictwo) oraz zwyczaje prawne, którymi posługiwali się niemieccy koloniści. Prawem tym obejmowana była stopniowo także ludność polska, co sprzyjało kształtowaniu się stanowej struktury społecznej - własne prawo zyskiwali mieszczanie, 12 a częściowo także chłopi. W ciągu XIII w. powstał zbiór norm składających się na najbardziej rozpowszechnioną w Polsce odmianę prawa niemieckiego - prawo magdeburskie. Rycerze (szlachta) posługiwali się natomiast prawem ziemskim. Dzięki prawu niemieckiemu w Polsce pojawiło się miasto w sensie prawnym. W okresie rozdrobnienia dzielnicowego na ziemiach polskich nastąpiły istotne zmiany społeczne. W ciągu XIII w. Z dawnego możnowładztwa i części wojów, awansujących w strukturach władzy księstw dzielnicowych, zaczął wykształcać się stan rycerski - szlachta. Jego wyróżnikiem było prawo rycerskie (ius militare - uprawnienia osobiste i rzeczowe) oraz herby rodowe. W Polsce nie doszło natomiast w zasadzie do recepcji prawa lennego. Fala lokacji miast na prawie niemieckim od początku XIII w. przyczyniła się do wykształcenia stanu mieszczańskiego. Ludność miast była zróżnicowana majątkowo. Elitę stanowił tzw. patrycjat, czyli kupcy i najbogatsi rzemieślnicy. Do około połowy XIII w. właściciele miast (lokujący je książęta, Kościół) sprawowali ścisłą kontrolę nad organami miejskimi - wójtem lub sołtysem i ławnikami. Dopiero powstanie rad miejskich i wykup przez miasto wójtostw zakończy proces formowania autonomii miejskiej. W drugiej połowie XIII w. miasta odgrywały już dużą rolę polityczną. Kres ich potędze położył na początku XIV w. Władysław Łokietek, który w swą polityce oparł przede wszystkim na rycerstwie. W ciągu XIII w. ukształtował się też jednolity stan chłopski. Zanikowi uległy chłopskie prawa grupowe związane z prawem książęcym. Chłop użytkował ziemię, na której był osadzony, za co płaci czynsz. Obciążony był też dziesięciną na rzecz Kościoła i pewnymi świadczeniami na rzecz państwa. Miał on prawo wychodu (opuszczenia swej wsi) i podlegał sądom sołtysa. Sołtysi, którzy stanowili elitę ludności wiejskiej, swoją pozycją zbliżali się do szlachty. Odrębny stan, rządzący się prawem kościelnym tworzyło duchowieństwo. W okresie dzielnicowym nastąpiła polonizacja jego wyższej hierarchii. Dzięki osłabieniu władzy książęcej Kościół uniezależnił się od władzy państwowej zgodnie z duchem reformy gregoriańskiej, której orędownikami byli w Polsce arcybiskup Henryk Kietlicz, biskup krakowski Pełka, biskup wrocławski Tomasz II. Episkopat otrzymywał od książąt liczne przywileje (Łęczyca - 1180, Borzykowa - 1210, Wolbórz - 1215) gwarantujące kanoniczny wybór biskupów, rezygnację państwa z majątku ruchomego po zmarłym biskupie, wyłączenie duchownych spod sądownictwa świeckiego. Mimo podziału państwa zachowana została jednolita organizacja kościelna z 15 Polska ostatnich Piastów W 1320 r., w chwili koronacji Władysława Łokietka, poza granicami jego królestwa znajdowały się jeszcze: Mazowsze, Śląsk, Pomorze Zachodnie i północne Kujawy, gdzie nadal trwało rozbicie dzielnicowe, oraz Pomorze Gdańskie, ziemia chełmińska, część zachodniej Wielkopolski i ziemia lubuska, które znajdowały się w rękach krzyżackich lub brandenburskich. Konflikt z Krzyżakami Łokietek próbował rozwiązać środkami dyplomatycznymi. W latach 1320-21 w Inowrocławiu toczył się proces polsko-krzyżacki o Pomorze Gdańskie. Zakon przegrał go i został skazany na zwrot Pomorza i wypłatę odszkodowania. Krzyżacy zignorowali jednak ten wyrok i złożyli apelację do kurii rzymskiej. Władysław Łokietek zrozumiał, że utraconą prowincję będzie mógł odzyskać jedynie zbrojnie. Chcąc wzmocnić pozycję Polski na arenie międzynarodowej król w 1320 r. zawiązał sojusz z Węgrami, wydając za mąż swą córkę Elżbietę za tamtejszego króla Karola Roberta. W roku 1325 Łokietek zawarł także przymierze z wielkim księciem litewskim Gedyminem, żeniąc z jego córką Anną Aldoną swego syna Kazimierza. Głównym przeciwnikiem Polski (poza Krzyżakami) był natomiast wówczas król czeski Jan Luksemburski. W 1327 r., jako zięć Wacława II zgłosił on pretensje do tronu polskiego i przyjął hołd lenny od książąt śląskich, co spowodowało utratę Śląska przez Polskę na rzecz Czech. W latach 1329-32 Władysław Łokietek prowadził wojnę z zakonem krzyżackim, wspieranym przez Jana Luksemburskiego. Krzyżacy zdobyli wówczas Kujawy i opanowali ziemię dobrzyńską (1332). W 1333 r., po śmierci Władysława Łokietka, tron polski objął jego syn Kazimierz (zwany później Wielkim), który panował do 1370 r. Dążył on do rozwiązania konfliktu z Czechami i Krzyżakami na drodze dyplomatycznej. W 1335 r. odbył on zjazd w Wyszehradzie z Janem Luksemburskim, na którym, w zamian za odszkodowanie, ten ostatni zrzekł się pretensji do korony polskiej. Kazimierz przyobiecał też wówczas uznać czeskie zwierzchnictwo nad Śląskiem. Rozstrzygnięcie sporu z Krzyżakami powierzono natomiast sadowi rozjemczemu (1335), w którego skład weszli Jan Luksemburski i król Węgier Karol Robert. Ponieważ zadecydowali oni, iż Krzyżacy mają zwrócić jedynie Kujawy i ziemię dobrzyńską, Polska 16 odwołała się do papieża. W związku z tym faktem, w latach 1338-39 pod przewodnictwem nuncjusza papieskiego odbył się w Warszawie kolejny sąd. Wydany przez niego wyrok nakazywał Krzyżakom zwrot wszystkich zabranych Polsce ziem oraz wypłatę odszkodowania. Po apelacji zakonu papież zawiesił jednak wykonanie tego wyroku. W 1339 r. na drugim zjeździe w Wyszehradzie Kazimierz zawarł układ sojuszniczy z Węgrami. W zamian za pomoc z ich strony, zobowiązał się, że, w wypadku jego śmierci bez męskiego potomka, tron polski przypadnie Karolowi Robertowi lub jego synom. Sojusz z Węgrami ułatwił Polsce ekspansję na Ruś Halicką, która rozpoczęła się po 1340 r. Do 1366 r. Kazimierz zdobył panowanie nad całym księstwem Halicko-Włodzimierskim. Sprzyjało temu zawarcie w 1343 r. W Kaliszu pokoju z Krzyżakami, którzy oddali Polsce Kujawy i ziemię dobrzyńską, podczas gdy Kazimierz zrzekł się Pomorza Gdańskiego. Mimo tych ustępstw, król usiłował jednak odzyskać Pomorze Zachodnie. W tym celu w 1343 r. zawarł sojusz z księciem słupskim Bogusławem V i wydał zań swą córkę Elżbietę. Kwestia Śląska została natomiast uregulowana w 1348 r. na niekorzyść Polski postanowieniami pokoju w Namysłowie. Kazimierz Wielki uznał akt inkorporacji księstw śląskich do Czech wydany przez Karola IV, syna i następcę Jana Luksemburskiego. W 1351 r. Kazimierz odnotował sukces, ponieważ książęta mazowieccy uznali się jego lennikami. Wobec braku męskiego potomka, najbardziej palącą kwestią stała się jednak dla Kazimierza sprawa następstwa tronu. W 1355 r. zawarł on w Budzie nowy układ z królem Węgier Ludwikiem, synem Karola Roberta. Sukcesję Andegawenów uznała wówczas szlachta polska, w zamian za co Ludwik wystawił przywilej, w którym zrzekł się pobierania od niej nadzwyczajnych podatków i zobowiązał się pokrywać straty poniesione przez nią w trakcie wypraw wojennych poza granicami kraju. Wyznacznikiem wzrastającego prestiżu międzynarodowego Polski był zjazd królów i książąt z Europy Środkowej i Południowej zorganizowany przez Kazimierza Wielkiego w Krakowie, poświęcony głównie projektom krucjaty przeciw Turkom. W 1368 r. Kazimierz Wielki adoptował swojego wnuka Kaźka, syna ks. słupskiego Bogusława V i Elżbiety. Stanowiło to ukoronowanie jego pomorskiej polityki i było próbą rozwiązania kwestii sukcesji tronu polskiego po Ludwiku Andegaweńskim, również pozbawionym męskiego potomka. Król w testamencie zapisał Kaźkowi ziemie Piastów kujawskich oraz świeżo (1368)