Pobierz Historia powszechna - Notatki - Politologia Część 3 i więcej Notatki w PDF z Politologia tylko na Docsity!
Ekspansja prawa rzymskiego W Europie
Pojęcia praw rzymskiego legły u podstaw prawniczej kultury Europy.
Ogólnie można wyróżnić 4 strefy wpływów prawa rzymskiego w Europie;
- Kraje nieprzerwanej tradycji stosowania praw rzymskiego: Włochy, S Francja, Hiszpania, Portugalia
- Niemcy, Austria i Holandia – to kraje gdzie prawo rzymskie zaznaczyło się szczególni silne. Zostało uznane za oficjalnie funkcjonujące
- Kraje w których własne prawa zwyczajowe były dość rozwinięte, by przeciwstawić się ekspansji prawa niemieckiego.
- Kraje, które dzięki swemu położeniu nie odczuły wyraźnych wpływów prawa rzymskiego(Rosja , Skandynawia, Bałkany i Szwajcaria
- Anglia i Irlandia w ogóle nie odczuły wpływów prawa rzymskiego.
Carolina
Carolina - ustawa ogłoszona przez cesarza Karola V w 132 doprowadziła do pewnego ujednolicenia prawa karnego w Niemczech i stanowiła wzór dla innych państw. Carolina miała też podobnie do prawa rzymskiego charakter posiłkowy, zawierała klauzulę salwatoryjną, która precyzowała, że Carolina wchodzi w rzycie na całym obszarze Rzeszy.
Wprowadzeni Caroliny stanowił postęp w dziedzinie prawa karnego materialnego i procesu karnego. Łączyła w sobie osiągnięcia prawa Niemieckiego z największymi osiągnięciami w Europie Prawa Włoskiego.
1. W dziedzinie prawa karnego materialnego Carolina uznała, że o przestępstwie decyduje nie skutek, lecz wina sprawcy; wprowadziła kary publiczne, dopuszczała stosowanie analogii w odniesieniu do przestępstw w niej nie przewidzianych. 2. W dziedzinie procesu istotną cechą Caroliny było zapewnienie pierwszeństwa przed tradycyjnym postępowaniem skargowy postepowaniu inkwizycyjnemu. W skargowym sędzia mógł rozpocząć rozprawę dopiero po wniesieniu skargi. W procesie inkwizycyjnym: a. Proces wdrażał sędzia z urzędu b. Sędzia łączył w sobie funkcje prowadzącego dochodzenie, oskarżyciela i prawie zawsze miał tez udział w wydawaniu wyroku c. Rozwinął się system dowodów formalnych – system prawny określił z góry jakość przedstawianych dowodów. d. Postępowanie było pisemne i w zasadzie tajne
Kodyfikacje XVIII w.
Monarchia absolutna dążyła do jak najszerszego działania i pojemnośi ich kodyfikacji czego przykładem może być Landrecht pruski 1794. Potrzeba kodyfikacji była związana z samą ideologią władzy absolutnej działającej dla dobra ludzi. Doktryna prawa natury wpłynęła natomiast na kodyfikacje w dziedzinach dotąd nie podejmowanych.
Kodyfikacje prawa cywilnego
- kodeks cywilny bawarski - 1756 opierał się głównie na dawnych prawach
- Landrecht Pruski – 1794 – obejmował nie tylko prawo cywilne ale także przepisy z zakresu prawa: państwowego, administracyjnego, karnego i inne. Nie obejmował procedury sądowej. Mimo bezsprzecznie wielkości tego przepisu charkteryzowałao się małą przejrzystością i niskim poziomem techniki kodyfikacyjnej. Miał wobec praw już stosowanych tylko charakter posiłkowy. Z czasem jednak jego przepisy w skutek
wielkiego zamiezania zostały zastępowane innymi drobniejszymi kodyfikacjami, i jedynie normy prawa cywilnego nie zostały tknięte i obowiązywały do 1900.
Kodyfikacje prawa karnego
Działalność ustawodawcza Niemiec i Austrii szła wraz z rozwojem doktryn humanistycznych. W Austrii zostały wydane trzy kodeksy karne;
- Terezjana – Marii Teresy 1768 – nie stanowiła postępu w stosunku sdo pruskiej Caroliny.
- Józefina – Józefa II 1787 – dużo bardziej widoczne były w niej niż w Karolinie idee Humanistyczne, zerwano też z zasadą analogii, kodeks zabraniał wymierzania kar nie przewidzianych w ustawie, zniesiono karę śmierci
- Franciscana – Franciszek II 1803 – przywrócił karę śmierci i złagodził kary pozbawienia wolności.
V. Charakterystyka formy państwa
Główne cechy wyróżniające
- Niemcy do upadku I Rzeszy 1806 nie uległy zjednoczeniu. W miarę znikania władzy centralnej liczne jej terytoria przekształciły się w państwa o niemal pełnej suwerenności.
- Cesarz nie miał prawi żadnej władzy a jego tytuł był raczej symbolem jednolitość Rzeszy. Jedynymi organami centralnymi o pewnym znaczeniu był sejm Rzeszy i Sąd Kameralny Rzeszy. Sejm Rzeszy przybrał charakter zjazdu przedstawicieli państw związkowych dlatego Niemcy w tym okresie można nazwać konfederacją.
- W większości terytoriów rozwinęły się twory państwowe
- W większości państw rozwinęła się z czasem monarchia absolutna.
Rozdział XVIII: Anglia w okresie monarchii absolutnej
I. Rys historyczny
Wprowadzenie
Po zakończeniu wojny dwóch róż, Anglii przeżywała swój okres rozkwitu. Reformy Tudorow doprowadziły do tego, że Anglia stała się jedną z czołowych potęg gospodarczych. Spór króla Henryka VIII z papiestwem o unieważnienie małżeństwa, doprowadził do powstania kościoła Anglikańskiego, którego zwierzchnikiem był król, a dzięki sekularyzowanym dobrom zdołał sobie zjednać tworzoną przez siebie szlachtę do walki z starym możnowładztwem, co doprowadziło do rządów absolutnych. Dzięki bardzo postępowej polityce, król miał wsparcie w parlamencie, które jeszcze się powiększyło po rozbiciu Hiszpańskiej Armady. Po śmierci Elżbiety nastąpiła era Stuartów, podczas której król utracił poparcie parlamentu. Polityka Stuartów wpłynęła Hamująco no rozwój gospodarki, co jeszcze bardziej wzmocniło niechęć do rządów absolutnych, i spowodowało w efekcie wybuch I rewolucji w 1640.
II. Stosunki gospodarcze i społeczne
Początki kapitalizmu
Anglia była pierwszym w Europie królestwem, które przeszło od Feudalizmu do kapitalizmu. Decydujący był tu okres XVI i XVII kiedy szlachta wprowadzając nowy system eksploatacji
III. ustrój państwa
Władza królewska i parlament
Specyfiką monarchii absolutnej w Anglii jest to, że parlament utrzymał się przez okres jej istnienia a nie został zlikwidowany lub zawieszony. Wprowadzenie takiej specyficznej monarchii absolutnej było możliwe tylko dzięki całkowitemu podporządkowaniu Parlamentu władcy.
W 1539 ustawa act of proclamation upoważniała króla do wydawania w szerokim zakresie proklamacji, czyli do rozporządzeń o mocy ustawy. Rozwojowa polityka gospodarcza Tudorow jeszcze bardziej zjednała do niej Parlament.
Opozycja wobec władzy absolutnej ujawniła się dopiero za rządów Sturtów
Organa centralne
Rada królewska zamieniła się w tajną radę. Radę mianował król a w jej skład wchodzili: Lord kanclerz, kanclerz szachownicy oraz nowo kreowani Sekretarze stanu. Z rady już za Henryka VII wyłonił się:
- Sąd izby gwiaździstej – Sąd ten miał charakter wyjątkowego sądu pierwszej i ostatniej instancji. Izba sądziła przestępstwa przeciw bezpieczeństwu państwa, bez świadków, mogła też stosować tortury.
Stosunek do wyznań
Monarchia absolutna znalazła silne opacie w kościele Anglikańskim W Anglii dominował Anglikanizm, lecz szybko zaczął się szerzyć też kalwinizm zwany w Anglii Purytanizmem wśród purytan doszło do rozłamu na Prezbiterian(chcących hierarchię kościelną rozbudowaną hierarchicznie i z obioru) i Independentów(chcieli oprzeć organizację na gminach niezależnych).
Za Stuartów różnice wyznaniowe przyczyniły się do wzrostu opozycji przeciw władzy absolutnej, dlatego kościół anglikański przystąpił do prześladowania purytan za pomocą sądu wysokiej komisji będącego sądem inkwizycyjnym, strzegącym czystości wiary kościoła Anglikańskiego.
IV. Charakterystyka okresu
Główne cechy wyróżniające
- monarchia absolutanw Angli trwała tylko półtora wieku
- powstała w oparciu o silny sojusz z mieszczaństwem
- przez cały czas jej istnienia utrzymał się parlament
- W XVII w. mieszczaństwo i średnia szlchta poczuły się na tyle silne by przejąć kontrolę
- Okres panowania Stuartów stanowi końcowy etap absolutyzmu i początkowy okres przemian zakończonych II rewolucją.
Rozdział XIX: Rosja w okresie monarchii absolutnej od polowy XVII do XVIII
I. Rys historyczny
Wprowadzenie
Okres XVII i XVIII w. to w Rosji okres wydobywania się z zacofanie i umocnienia międzynarodowej siły Rosji.
Ten okres możemy podzielić na trzy etapy: 1)kształtowania się monarchii 2) umacniania się monarchii 3)dalszy rozwój monarchii absolutnej.
Z panowaniem Piotra I wiąże się rozwuj gospodarczy i polityczny Rosji i wyłanianie się jej z głębokiego kryzysu. Jest to okres przebudowy ustroju gospodarczego i społecznego oraz powołanie do życia nowego aparatu państwowego. Szczególne znaczenie miała tu wojn Północna, która otworzyła Rosji szeroki dostęp do Bałtyku. Budowanie przez iotra I monarchii absolutnej w oparciu o szlachtę i mieszczaństwo doprowadziło do pogorszenia warunków(chłopów) i lokalnych powstań chłopskich.
Dalszy rozwój państwa zaznaczył się za panowania Katarzyny II wtedy to Wojna z Turcja zapewniła Rosji dostęp do morza czarnego, zajęciu części terenów Polski. Powstanie chłopskie Pugaczowa doprowadziło do rozszerzenia przywilejów szlachty i zapewnieniu jej szerszego niż do tej pory dostępu do aparatu państwowego.
II. Stosunki gospodarcze i społeczne
Reformy gospodarcze Piotra I
- Zdobył na Szwecji zajmowane przez nie prowincje nadbałtyckie. Co pozwoliło podnieść eksport płodów rolnych.
- Przez skoncentrowanie wielkiego wysiłku na budowie manufaktur doprowadził do powstania przemysłu Rosyjskiego. Przystępowano do budowy dróg i powstały całe okręgi przemysłowe.
- Reformom gospodarczym towarzyszyły Reformy społeczne
- Reformy dążyły do pełnego wykorzystania szlachty do służby państwu(monarchia „urzędniczo-szlachecka”)
Szlachta
Piotr I doprowadził do ostatecznego zatarcie różnic pomiędzy nową szlachtą a bojarami. Reformy Piotra i nałożyły na szlachtę wiele uciążliwych obowiązków, a przywileje nadawane miastom odebrały szlachcie wyłączność niektórych uprawnień szlachty.
- Piotr I umożliwił dostęp do szlachty poprze osiągnięcie odpowiedniego stanowiska w służbie wojskowej lub cywilnej( tabela o rangach 1722 ). Katarzyna II zaostrzyła te przepisy w 1785.
- Szlachta straciła prawo wyłącznego posiadania dóbr. Zniesione przez Katarzynę II
- Piotr I nałożył na szlachtę od 15 roku życia obowiązek służby państwowej , począwszy od najniższych stopni. Za Katarzyny II zniesione
- Szlachta pozostała stanem uprzywilejowanym a za Katarzyny II jej pozycja jeszcze wzrosła
Mieszczaństwo
Polityka Piotra I prowadziła do zwiększenia znaczenia ludności miejskiej. Kupcy otrzymali znaczne przywileje w związku z zakładaniem manufaktur i przedsiębiorstw(pożyczki, zwolnienia z podatków, korzystne zamówienia od pańtswa). W 1721 dokonano podziału mieszczaństwa na regularnych podzielonych na dwie gildie i nieregularnych. Katarzyna II podzieliła ludność na 6 kategorii z większymi przywilejami dla wyższych kategorii i z większymi ciężarom dla niższych.
Piotr I dążył do zreformowania miast, a Katarzyna II wprowadziła bardzo ograniczony samorząd(ogólne rady wybierające prezydenta, powszechna duma i duma 6 radnych) miejski podporządkowany władzom gubernialnym.
Istniał dość skomplikowany system sądownictwa stanowego. Sądmia pierwszej i drugiej instancji były odpowiednie sądy na szczblu powiatów i guberni oddzielne dla różnych stanów. Sądami trzeciej instancji były dla wszystkich dwie izby sądowe( karne i cywilne ). Instancją najwyższą był senat
Wojskowość
Piotr I oparł wojskowość na powszechnym obowiązku służby wojskowej, obowiązek ten został narzucony szlachcie, która sprawowała funkcje oficerskie. Rekruta dostarczali chłpi i częściowo miasta. Pobierano rekrutów co 5 lat, chłopi musieli dostarczyć 1 żołnierza na 100 dusz, a służba trwała w zasadzie d utraty sprawności fizycznej.
IV. Źródła prawa
Zjawiska najistotniejsze
Ożywiona działalność Piotra I i jego następców dotyczyła głównie administracji i finansów. Nie powstała natomiast w Rosji w XVIII żadna kodyfikacja prawa sądowego. Powołana przez Piotra I komisja kodyfikacyjna niczego nie dokonała. Powołana Przez Katarzynę II komisja kodyfikacyjna zrzeszająca przedstawicieli wszystkich stanów w 1766 niczego nie zdziałała
V. Charakterystyka okresu
Główne cechy wyróżniające
- Druga polowa XVII w. była początkowym okresem kształtowania się monarchii absolutnej w Rosji.
- Rządy absolutne utrwalił Rosji Piotr I
- Piotr I stworzył typowy dla monarchii absolutnej aparat państwowy
- Wrzeni rewolucyjne wśród chłopów wpłynęło na zacieśnienie się stosunków między szlachtą a cesarzem za Katarzyny II
- Monarchia absolutna w Rosji miała pewne cechy wspólne z monarchią absolutną w Prusach (tak jak junkrzy w Prusach dworiaństwo w Rosji zahamowało rozwój gospodarki kapitalistycznej)
- Monarchia absolutna w Rosji przetrwała do XX w.
Rozdział XX: Charakterystyka Feudalnej monarchii absolutnej
Ogólne ujęcie systematyczne
- Powstanie monarchii absolutnej – W praktyce monarchia absolutna powstawała w wyniku znoszenia przez monarchę zgromadzeń stanowych
- Podstawy gospodarcze – pojawienie się monarchii absolutnej zbiegało się z rozpadem gospodarki feudalnej i rozwojem gospodarki towarowo – pieniężnej, co prowadziło do zmniejszania się dochodów szlachty a zwiększania się dochodów mieszczaństwa popierającego silną władzę królewską. Najczęściej władza absolutna prowadziła gospodarkę merkantylną, co prowadził do akumulacji kapitału, a późniejszym okresie do przekształcenia gospodarki w kapitalistyczną.(W Prusach Austrii i Rosji monarchia oparła się na szlachcie i zahamowała rozwój kapitalizmu)
- Główne cechy – cechowała ją niemal nieograniczona i niczym nie skrępowana władza monarchy. Zarząd państwa opierał się na zasadach centralizmu i biurokratyzmu. W końcowym etapie monarchia absolutna przybierała charakter państwa policyjnego, a czasami przekształcała się w absolutyzm oświecony.
- Struktura społeczna – W zasadzie dominowała nadal szlachta, czasami monarchia dążyła do zlikwidowania przywilejów stanowych, sprzyjała działalności gospodarczej miast, otwierała przed mieszczaństwem dostęp do urzędów. Chcąc pozyskać
mieszczaństwo często ułatwiała im dostęp do stanu szlacheckiego utrwalając tym feudalizm.
- Władza monarchy – wprowadziła w życie średniowieczne koncepcje suwerenności państwa i jego istoty. Ważnym elementem było rozpowszechnienie teorii o państwa jako dobru publicznym. Król był monarchą wszechwładnym, co się wiązało z tym, że monarchia ingerowała w sfery życia, którymi do tej pory się nie interesowała. Absolutna władzę tłumaczono tym, że dzierży ją z woli boga. Później poprzez swoiście interpretowana teorii natury wysunęło się pojęcie monarchy jako pierwszego sługi państwa, który w swoich decyzjach kierował się racją stanu.
- Aparat państwowy – opierał się na zasadach biurokratyzmu i centralizmu. Na szczeblu centralnym powstały ministerialne organa kolegialne, przy czym dążenia monarchii prowadziły do resortowego podziału kompetencji. Tak zwani ministrowi byli tylko doradcami króla po to on podejmował wszystkie decyzje. Dążąc do centralizacji ograniczała wszelki formy samorządu.
- Stosunek do wyznań – Dążyła do zupełnego podporządkowania sobie kwestii wyznań. Poddani musieli wyznawać religię monarchy jako religię państwową, a innych wyznań nie tolerowano. Władcy absolutni „z łaski bożej” mieszali się do spraw kościoła.
- Rozwój państwa – do władzy absolutnej należała w zasadzie cała władza ustawodawcza. Monarchia dążyła do unormowania stosunkami policyjnymi całego życia społecznego. Do unifikacji nie tylko zarządu państwa, ale i prawa sądowego
- Kryzys monarchii absolutnej – znajduje główna przyczynę w postępujących przemianach w gospodarce, a w szczególności w rozwijającej się gospodarce kapitalistycznej. Głównie poprzez narastanie konfliktu między kapitalistycznymi elementami gospodarki a dotychczasowymi elementami produkcji.
- Absolutyzm oświecony – W przypadku Prus i Austrii elementem decydującym i wejściu na tory monarchii oświeconej było wejście w życie ich reform oświecenia niszczących najbardziej archaiczne elementy feudalizmu. Reformy te, którym nie można było zarzucić braku postępowości niwelowały w rzeczywistości prowadziły do osłabienia opozycji antyfeudalnej.
Część III: Państwo w epoce kapitalizmu
Rozdział XXI Anglia w XVII i XVIII w.
I. Rys historyczny
Podział na okresy
- Okres schyłkowy monarchii absolutnej za panowania Stuartów 1603 – 1648
- Okres republiki i dyktatury Olivera Cromwella 1648 – 1660
- Okres restauracji Stuartów 1660 – 1688
- Okres kształtowania się monarchii parlamentarnej, rozpoczynający się w 1688 – 1832
Rozwój stosunków gospodarczych i społecznych
Proces kapitalizacji przebiegał w Anglii tak szybko, że już w XVIII w. Anglia stała się pierwszym w świecie krajem wielkiego kapitału i przemysłu fabrycznego na wielka skalę. Procesowi temu towarzyszył szybki wzrost ludności.
Na tak szybki wpływ miało\ -a wpływ:
- Na rozwój stosunków rolnych rewolucja 1648, która doprowadziła do konfiskaty dóbr królewskich o poprzez odpowiednią politykę antychłopskiej przejęcie ziemi należącej do drobnych posiadaczy przez szlachtę. Towarzyszyło temu migracja ludności
- Król nie mógł rozwiązać ani odroczyć Parlamentu bez zgody parlamentu i to nie wcześniej niż po 50 dniach.
- Parlament ma być zwoływany najpóźniej po trzech latach po ostatniej sesji poprzedniego. Później ten obowiązek przypada na kanclerza itd.
- Ustawa o zniesieniu Sądu izby gwiaździstej
- Ustawa o zniesieniu Sądu wysokiej komisji W wyniku dalszego konfliktu doszło do wojny 1648 i ścięcia króla 1649.
B. Okres republiki(1648 – 1660)
Ścieranie się sił i programów politycznych
Okres Republiki znacząco wpłynął na rozwój gospodarki, miał jednak nikły wpływ na późniejszy rozwój instytucji prawnych i państwowych Anglii.
Po obaleniu króla i zniesieniu znaczenia izby lordów, Anglia stała się widownią Dyktatury Cromwella.
Jeszcze przed obaleniem monarchii zarysowały się rozbieżności między dotychczasowymi sojusznikami bogatym mieszczaństwem i szlachty, a dążeniem klas średnich independentów, których najbardziej radykalny program reprezentowali lewellerzy( suwerenność ludu, jednoizbowy parlament, liczba posłów miała być proporcjonalna do ilości mieszkańców, a prawa wyborcze mężczyźni od 21 ). Wśród lewellerów wyodrębniła się grupa jeszcze bardziej radykalnych, czyli, diggerów, którzy odrzucali własność prywatną.
Ustrój Republiki w latach 1649 – 1653.
Wyróżniamy tu dwa etapy:
- Formalne współpraca Cromwellla z Parlamentem
- Jawnej dyktatury Cromwella W ostatnim etapie walki parlamentu z królem przewagę uzyskali independenci, przeciwstawiając się prezbiteriańskim dążeniom do ugody z królem. W 1648 Prezbiterianie zostali siłą usunięci przez independentów z parlamentu. Po ścięciu króla parlament powołał radę stanu( władza wykonawcza ). W maju 1649 proklamowana została republika. Formalnie władze sprawował parlament faktycznie Cromwell. Narastanie opozycji lewellerów spowodowało dokonany przez Cromwella w 1653 zamach stanu.
Ustrój Republiki w latach 1653 – 1660.
Powołany w 1653 Instrument rządzenia przekazywał całą władzę w ręce Lorda protektora(Cromwella) i mianowanej przezeń radzie stanu(członkowie dożywotni i kandydaturę przedstawiał parlament i rada stanu). Władza ustawodawcza należała do jednoizbowego parlamentu, przy czym Lord Protektor miał veto zawieszające. W końcowym etapie swej dyktatury Cromwellla przekształcił tytuł Lorda Protektora w dziedziczny z prawem mianowania następcy. Po śmierci dyktatora, jego syn zrzekł się tytułu a nowo zawiązany parlament uchwalił restaurację Stuartów.
C. Okres restauracji Stuartów(1660 – 1688)
Rządy Karola II. Habeas Korpus Act.
Odwrócenie się od rewolucyjnego drobnomieszczaństwa bogatego mieszczaństwa i gentry było przejawem dążenia tych klas do stabilizacji. Kompromis pomiędzy tymi ostatnimi a monarchia miał jeden warunek, odrzucenia przez monarchie polityki absolutyzmu.
Przywrócony został dwu izbowy parlament z izbą lordów i izbą gmin. Miały być szanowane postanowienia „petycji prawa” i ustaw 1641. W praktyce szybko doszło do sporu i zwierzchnictwa króla nad parlamentem.
Ważnym stało się rzadko do tej pory używane przez królów prawo suspensy( uchylanie stosowalności przepis wobec wszystkich ) i dyspensy( uchylanie przepisu wobec poszczególnych osób ).
Walka o wzmocnienie i osłabienie władzy króla przejawiła się w powstaniu dwóch ugrupowań Torysów (zwolennicy przewagi króla) i wigów (zwolenników przewagi parlamentu). Przez cały okres panowania Karola II przejawiała się jego elastyczna polityka, co miało wyraz w ustanowieni Habeas Corpus Act (nietykalność osobista jednostki).
Rządy Jakuba II. Chwalebna rewolucja
Napięcie pomiędzy królem a parlamentem przybrało na sile po objęciu rządów przez Jakuba II. Jako gorliwy katolik był zagrożeniem dla interesów szlachty, która posiadała ziemie wcześniej sekularyzowane. Z poparciem Wigów i Torysów w 1688 do Anglii przypłynął Wilhelm Orleański, większość armii angielskiej przeszła od razu na jego stronę a Jakub II zbiegł do Francji.
od czasów Jerzego I i Jerzego II królowie przestali uczestniczyć w obradach gabinetu, a przewodnictwo objął pierwszy lord skarbu = pierwszy minister = premier.
Uniezależnienie gabinetu od króla mogło nastąpić tylko w drodze określenia odpowiedniej odpowiedzialności ministrów i króla. Zasada nieodpowiedzialności króla, była genetycznie związana z potrzebą uzyskania przezeń (a nie jak wcześniej obowiązkiem podpisania)podpisu odpowiedniego ministra. I tak y organu doradczego, jakim byli ministrowie stali się organem rządzącym.
Odpowiedzialność solidarna, czyli gabinetowa, ministrów.
Przejęcie władzy przez ministrów i ministrów uniezależnienie się ich od króla spowodował ich uzależnienie od parlamentu w procedurze Impeachment. Takie zagrożenie spowodowało powstanie solidarności całego gabinetu tzn. jeśli ktoś chciał odwołać ministra musiał się liczyć z odwołaniem reszty gabinetu.
Mechanizm rządów parlamentarnych
Obowiązek powoływania do rządu tylko przedstawicieli jednej partii powodował , że król musiał powoływać na premiera przywódcę partii(osobę która mogła zjednać sobie większość parlamentarną, żeby mnie doszło do wotum nieufności dla rządu), który dopiero przedstawiał królowi skład gabinetu. Król jednak nadal ma prawo rozwiązywania izby Gmin, co nie powoduje jednak automatycznego rozwiązania rządu.
Dwupartyjny parlament, istnienie gabinetu odpowiedzialnego prawnie, politycznie i solidarnie. Taki system sprawdza się w Anglii do czasów dzisiejszych.
IV. Konstytucja Angielska
Konstytucja w znaczeniu formalnym i materialnym
- Konstytucja w znaczeniu materialnym – to system podstawowych urządzeń społeczno-gospodarczych i politycznych, które charakteryzują dana organizację państwową.
- Konstytucja w sensie formalnym – oznacza ustawę zasadniczą
Materialny charakter konstytucji angielskiej
Zasadniczą cechą charakterystyczną konstytucji angielskiej jest to, że nie ma ona charakteru ustawy zasadniczej. Na pojęcie konstytucji angielskiej składają się wszystkie normy dotyczące wykonywania w państwie władzy suwerennej(a więc zwyczajne ustawy, rozporządzenia, praktyka i różnorodne normy.
Dzięki takiemu rozróżnieniu konstytucja angielska może być z łatwością zmieniona nawet zwykłą ustawa, dzięki czemu nie ma w Anglii problemu hierarchii ustaw ani niezgodności ustaw z konstytucją, każda ustawa niezgodna z inna ustawą uchyla w tym miejscu poprzednią.
Wpływ wzoru konstytucji Angielskiej na inne kraje
Rozwiązania angielskiej konstytucji wywołały ogromny wpływ na rozwój konstytucjonalizmu na świecie. Takie zasady jak:
- zasada reprezentacji narodowej
- system dwuizbowy
- odpowiedzialność prawna ministrów
- odpowiedzialność polityczna ministrów
- rządy gabinetowe
- równość wobec prawa stoją na podstawie niemal każdego współczesnego państwa
Potrzeba reformy ustrojowej w XIX w.
W praktyce z biegiem czasu potrzebne były zmiany, gdyż system angielski w praktyce początkowo przyznawał prawa wyborcze tylko nielicznej części ludności. Co rozpoczęła dopiero reforma prawa wyborczego z 1832.
Rozdział XXII: Powstanie Stanów zjednoczonych Ameryki i ich konstytucja
I. Kolonie Angielskie w Ameryce Północnej i ich walka o niepodległość
Ustrój kolonii i ich stosunek do metropolii
Między koloniami nie istniała formalnie żadna łączność. Każda z nich rządzona była oddzielnie i każda była bezpośrednio zależna od metropolii. Na czele stal Gubernator przy którym z reguły stały rady i zgromadzenia ogólne. Wobec wzrostu uprzemysłowienia Anglii kolonie zaczęto traktować jako rynek zbytu oraz źródło surowców potrzebnych metropolii. Zaczęto nakładać na kolonie różnego rodzaju podatki i regulowały taryfy celne wyłącznie z punktu widzenia korzyści metropolii a nie mieszkańców kolonii, którzy poza rdzennymi mieszkańcami wywodzili się głównie z metropolii. Kolonie nie miały tez żadnego sowiego przedstawiciela w izbie gmin. Takie traktowanie spowodowało wybuch wojny o niepodległość.
Przebieg wojny o niepodległość
Bepośrenią przyczyna wybuchu od lat narastającego konfliktu było wyrzucenie przez kolonistów ładunku herbaty parlament angielski w 1774 ogłosił trzy ustawy represyjne mające upokorzyć kolonie spowodowało to zjednoczenie się koloni do walki z Anglią w postaci zebrania się w 1774 I kongresu kontynentalnego na który stawili się przedstawiciele 12 kolonii, który zażądał od króla zniesienie ustaw uderzających w interesy kolonii oraz zorganizował bojkot towarów brytyjskich. Wobec odrzucenia żądań kongresu doszło do wybuchu wojny.
W maju 1775 zeb5rał się drugi kongres w którym uzgodniono stanowisko i wyjaśniono dlaczego kolonie chwyciły za broń. Wojna zakończyła się traktatem paryskim, w którym Anglia uznała niepodległość 13 stanów.
II. Stany zjednoczone jako konfederacja
I i II kongres kontynentalny i deklaracja niepodległości.
I i II kongres były przejawem współdziałania i zalążkiem tworzącego się państwa.
W 1776 została uchwalona Deklaracja niepodległości. Ogłosiła ona wolność wszystkich stanów jako wolnych od panowania brytyjskiego. Proklamowała równe prawa do życia wolności i dążenia do szczęścia wszystkich. Przeciw rządowi, który narusza powyższe zasady obywatel ma prawo oporu.
Przyjęcie artykułów konfederacji
W 1781 Ostatni stan przyjął projekt Beniamina Franklina Artykuły Konfederacji wieczystej Unii, w którym zawarte były podstawowe zasady ustroju Stanów zjednoczonych Ameryki.
- Wyraz stan- powinno rozumieć się jako państwo
- Artykuły konfederacji określały charakter państwa jako konfederacje czyli luźny związek państw. Organizacja ta nie miała stałego organu wykonawczego, jedynym wspólnym organem wykonawczym był kongres, w którym każdy stan miał jeden glos.
Prawo weta zawieszającego w ciągu 10 dni, senat może obalić weto 2/3 głosów każdej izby.
Gwarancje praw obywatela
Na przełomie 1789 -1791 wprowadzono do konstytucji 10 nowel zawierających prawa obywatelskie(wolność sumienia, słowa prasy, swobodnego gromadzenia się, zabezpieczona została własność prywatna oraz ochrona oskarżonego w procesie karnym)
Wpływ konstytucji stanów zjednoczonych na rozwoje konstytucjonalizmu światowego
Jako pierwsza konstytucja spisana na świecie utorowała i stanowiła wzór dla następnych.
Konstytucja zapewnia szerokie uprawnienia prezydenta przyznając mu niepodzielną władzę wykonawczą i dalej rozwijała jego uprawnienia. Stał się wzorem głównie dla powstających w Ameryce Łacińskiej nowych krajów.
Rozdział XXIII: Francja w dobie rewolucji
I. Ogólne wprowadzenie
Przyczyny rewolucji francuskiej
- Antagonizm pomiędzy gospodarka feudalna a kapitalistyczną.
- Walka o prawa człowieka
- Ideologia umowy społecznej i teoria podziału władzy
- Kryzys gospodarczy
- Nieurodzaj
- Antagonizmy społeczne(wysoki poziom życia szlachty przy bardzo niskim poziomie życia innych klas)
- Wzrost stanowiska szlachty w państwie, zagrodził drogę mieszczaństwu
Podział na okresy
I. Okres monarchii ograniczonej( 1789 – 1792 ) od generalnych do uwięzienia króla II. Okres konwentu( 1792 – 1793 ) do zwycięstwa jakobinów nad żyrondystami III. Okres Dyktatury Jakobińskiej( 1793 – 1794 ) do zamachu 9 termidora IV. Okres dyrektoriatu( 1795 – 1799 ) do zamachu Napoleona V. Okres dyktatury Napoleońskiej( 179 -1814/1815 ) do kapitulacji Napoleona
II. Okres monarchii ograniczonej
A. I Konstytucja
Zwołanie stanów generalnych w 1789 r.
Polityka króla dążąca do ograniczenia roli parlamentu doprowadziła do poważnego konfliktu z parlamentem jak i ze społeczeństwem czego przejawem było zwołanie stanów generalnych i podwojenie liczby posłów stanu trzeciego. Wybory dokonywane w wielkiej opozycji do władcy spowodowały, że nie tylko posłowie stanu trzeciego ale szlachty i duchowieństwa, żądali od króla zmian ustrojowych.
Powstanie I konstytucji i jej prace
Poprzednio stany obradowały oddzielnie a do prawomocności uchwal potrzebna była zgoda każdego stanu oddzielnie, w takim systemie nie ważna była liczba posłów, lecz już w
pierwszych dniach stan 3 zażądał wspólnych obrad i glosowania indywidualnego. Stany generalne ogłosiły się zgromadzeniem narodowym a później konstytuantą, postanowiono, że konstytuanta nie może zostać rozwiązana ani rozwiązać się sama zanim nie uchwali nowej konstytucji, ustalono też, że połowie są nietykalni i nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności konstytucyjnej. Gdy do ludu doszły wieści , że król chce rozwiązać konstytuantę doszło do walk zbrojnych.
Konstytuanta uchwaliła:
- Deklarację praw człowieka i obywatela
- Ustawy w sprawie likwidacji feudalizmu
- Reformy zarządu terytorialnego
- Reformy sadownictwa
- Reformy w dziedzinie stosunków wyznaniowych
- Uchwalenie konstytucji 1791
Deklaracja praw człowieka i obywatela
- Zasady ogólne dotyczące organizacji politycznej państwa a. Zasada suwerenności ludu b. Trójpodział władzy
- sformułowanie praw osobistych człowieka a. równość wobec prawa 1. Równość praw politycznych 2. Niwelacja przywilejów stanowych 3. Równy dostęp do urzędów 4. Równe sądy 5. Równość ciężarów podatkowych b. Wolność 1. Nietykalność osobista 2. Wolność sumienia 3. Wolność wyrażania przekonań na piśmie i słowie 4. Wolność gospodarcza 5. Nienaruszalność własności prywatnej(własność prawo święte i nienaruszalne)
Uchwały w sprawie likwidacji Feudalizmu
Konstytuanta jeszcze przed uchwaleniem deklaracji zniosła przywileje szlachty oraz powinności feudalne chłopów wobec panów. Sprawa wywłaszczenia była bardzo trudna ze względu na święte prawo własności zawarte w deklaracji. Dlatego konstytuanta rozróżniła:
- Feudalizm dominujący – poddaństwo, sadownictwo patrymonialne, pańszczyzna i monopole dworskie
- Feudalizm kontraktujący – prawo do poboru czynszów i podobnych opłat od chłopów Pierwsza kategorię likwidowano bez odszkodowań, a od drugiej chłop mógł się wykupić.
W 1792 ustalono, że chłopi będą zobowiązani do świadczenia czynszów tylko tam gdzie panowie będą mogli udowodnić swoje prawo do nich.
W 1793 zniesiono wszelkie prawa feudalne bez odszkodowań. Ustawa o konfiskacie dóbr kościelnych Ustawa o konfiskacie dóbr szlacheckich emigrantów Skonfiskowane dobra sprzedawano chłopom za symboliczną cenę. W ten sposób zlikwidowano wielką własność ziemską w Francji.
e. Przysługiwało mu prawo weta zawieszającego(odrzucane poprzez uchwalenie go przez dwie następne legislatywy)
- Władza ustawodawcza – Powierzono jednoizbowemu zgromadzeniu ustawodawczemu wybieranego na dwa lata w wyborach pośrednich(płacony odpowiednio wysoki podatek, 25 lat mężczyzna). Uprawnieni wybierali po jednym elektorze na sto osób(mieli jeszcze wyższe cenzusy), elektorzy na zebraniach elektorskich wybierali posłów.
III. okres konwentu(1792 – 1793)
Zebranie konwentu i proklamacja Republiki
A
Walka żyrondystów z jakobinami
Jakobinami
IV. okres dyktatury Jakobińskiej(1793 – 1794)
Konstytucja Jakobińska z 1793
- W deklaracji wysunięto przede wszystkim argument równości nad wolności a. Prawo do pracy i opieki publicznej b. Prawo do wykształcenia c. Prawo do własności przestało być święte i nienaruszalne d. Konstytucja za najświętsze prawo ludu uznaje prawo do oporu
- Cala władza miała spoczywać w ręku jednoizbowego ciała ustawodawczego wybieranego na okres jednego roku w wyborach bezpośrednich, równych, powszechnych i jawnych. Prawa wyborcze mieli mieć mężczyźni od 21 lat a. Samodzielnie uchwalała dekrety, ustawy musiały być przekazane do zebrań pierwiastkowych
- Funkcje wykonawcze miała sprawować Rada wykonawcza podporządkowana ciału ustawodawczemu, złożona z 24 członków powoływanych przez ciało ustawodawcze na dwa lata, co roku połowa miała się zmieniać
- Przyznano szerokie uprawnienia zebraniom pierwiastkowym. a. Wybierały posłów, sędziów, urzędników b. Przedstawiały kandydatów do Rady wykonawczej c. Projekty ustaw musiały być skonsultowane z nimi
V. Okres dyrektoriatu(1794/95 – 1799)
Konstytucja dyrektoriatu z 1795
- Deklaracja ograniczyła katalog wolności, a o r0owności mówi tylko jako równości wobec prawa. Zawiera liczbę obowiązków obywatela
- Władza ustawodawcza spoczęła w ręce dwuizbowego ciała ustawodawczego( Rada pięciuset i rada starszych[250 członków] ), wybierane na okres 3 lat w tym, co roku 1/3 składu się zmieniała. Wybory były pośrednie (wyborcy – elektorzy – posłowie) w wyborach I stopnia cenzus wieku był 21 lat (elektorzy musieli mieć, co najmniej 25,) oaz cenzusy majątkowe. Bierne Rada Pięciuset 30 Rada starszych 40, mogli zostać tylko żonaci lub wdowcy. Inicjatywa należała do Rady 500, Rada starszych mogła zatwierdzić lub odrzucić.
- Władzę wykonawczą – powierzono dyrektoriatowi – kolegium złożonemu z 5 dyrektorów, którzy wybierani byli na 5 lat i zmieniali się, co roku po jednym.
Wyboru dokonywała rada starszych spośród 10 kandydatów przedstawionych przez Radę 500. Dyrektorzy byli tylko odpowiedzialni prawnie.
VI. Okres dyktatury Napoleońskiej(1799 – 1814)
Konstytucja konsularna z 1799
- Konstytucja przyznała wszystkim obywatelom od 21 roku życia prawa wyborcze. Cały system opary był na tzw. Listach zaufania wszyscy obywatele wybierali z siebie 1/10 ludzi godnych sprawowania urzędów (lista okręgowa). Z tej listy wybierano kolejną 1/10 do listy departamentalnej, z kolej znów członkowie tej listy wybierali spośród siebie 1/10 członków na listę narodową. I konsul wybierał z tych list odpowiednio urzędników na poszczególne szczeble a Senat powoływał narodowych konsulów i członków zgromadzeń ustawodawczych.
- Ustawodawstwo a. I konsul – przedstawiał projekty ustaw b. Rada stanu ( składała się z członków mianowanych przez I konsula ) – opracowywała projekty ustawodawcze, (a także miała sądownictwo administracyjne) c. Trybunat – złożony ze 100 członków przeprowadzał dyskusję nad projektami ustaw. W 1807 został rozwiązany d. Ciało ustawodawcze – złożone z 300 członków, uchwalało ustawę, która przedstawiało mu po trzech członków trybunatu i rady stanu. e. Senat – składał się z 80 członków dożywotnich, nominowanych przez I konsula. 1. Sprawdzał on zgodność ustaw z konstytucją, 2. Mógł wprowadzić zmiany do konstytucji(za zgoda plebiscytu ludowego) 3. Mianował członków trybunatu, Ciała ustawodawczego i sądu kasacyjnego
- Władza wykonawcza – należała w sumie do pierwszego konsula(pozostałych dwóch miało tylko głos doradczy), miał tez prawo inicjatywy ustawodawczej i mianował urzędników państwowych, którzy odpowiadali przed nim.
- Zmiany do konstytucji a. 1802 dożywotność urzędu konsula dla Napoleona b. 1804 – przekształcenie urzędu konsulów w cesarza c. 1807 rozwiązanie Trybunatu
B. Reformy wewnętrzne
Reformy zarządu terytorialnego
Departament dzieliły się na okręgi i gminy. Kanton utrzymał się jedynie jako okręg administracji skarbowej i sądowej
Na każdym szczeblu postawił urzędnika, który w każdej chwili mógł zostać odwołany przez swojego przełożonego.
- Na czele departamentu stanął prefekt a. Podporządkowane mu były działy administracji z wyjątkiem: sądownictwa, wojska, poczty oraz szkolnictwa wyższego i średniego b. Jego zwierzchnikiem w dziedzinie administracji był minister spraw wewnętrznych, a w innych odpowiedni ministrowie
- Na czele okręgu podprefekt
- Na czele gminy mer
