Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Historia prasy - Notatki - Historia - Część 1, Notatki z Historia

Notatki z zakresu historii prasy opisujące zmiany i rozwój prasy. Część 1.

Typologia: Notatki

2012/2013

Załadowany 12.07.2013

xena_90
xena_90 🇵🇱

4.7

(123)

394 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Historia prasy - Notatki - Historia - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity! 1914 – 1918  Jest to okres regresu.  Największe straty poniósł ośrodek warszawski, dominujący przed wojną. o Po wkroczeniu wojsk niemieckich w sierpniu 1915 r. do Warszawy mogło ukazywać się jedynie 14 tytułów (przed wojną ponad 100). o Gazety prorosyjskie („Gazeta Warszawska”) zostały ewakuowane w głąb Rosji. o Te, które były wydawane, miały zmniejszone format i objętość. o W połowie tego okresu w Warszawie dominującą formą były tzw. jednodniówki., gazety nieperiodyczne.  Było to podstawowe źródło informacji dla ludności warszawskiej.  W zaborach pruskim i austriackim nie było takich wydawnictw. o Prasa była tam poddana specjalnej kurateli – działała cenzura wojskwa.  Produkcja prasy, w porównaniu z rokiem 1914 spadła o 50 %. o Kompletnemu zniszczeniu uległy drukarnie i cała infrastruktura. o Największe straty poniósł zabór rosyjski.  W 1918 podjęto wyzwanie odbudowy. o Potrzeba było 3 lat, by przywrócić poziom z 1939 r. Dwudziestolecie międzywojenne.  W tym czasie w Polsce ukazało się ponad 20 000 tytułów, czyli 4 razy więcej, niż w latach 1661 – 1918.  Warunki ukazywania się prasy były odmienne. o Brak ograniczeń formalno – prawnych.  Dzienniki i czasopisma zaczęły spełniać nowe funkcje. o Prasa kształtowała ówczesną scenę polityczną i system polityczny.  Byłe to jedyne medium, które mogło prezentować polityków ich programy.  Kształtowała normy kultury politycznej.  Była swoistym dopełnieniem parlamentu.  Dyskusje parlamentarne przenosiły się na łamy pism. o Prasa pełniła funkcję kulturotwórczą.  Dokonała bilansu stanu polskiej kultury.  Odnosiła polską kulturę do światowej. o Prasa likwidowała analfabetyzm – niosła cywilizację. o Prasa integrowała terytoria, które wcześniej należały do różnych zaborów.  Periodyzacja systemu prasowego: o Kryteria polityczne:  1918 – 1926 (do przewrotu majowego) i 1926 – 1939.  Przed przewrotem system był bardzo spluralizowany.  Po przewrocie dzieli się na prasę prorządową i opozycyjną. o Kryteria statystyczne.  1918 – 1921.  Odbudowa stanu posiadania z 1914 r.  1922 – 1929.  Dynamiczny wzrost ilości tytułów.  Powstało najwięcej pism, ale były one w znacznej części efemeryczne (7 na 10 upadało)..  Rozwój ilościowy prasy wynikał z dużej ilości partii politycznych.  Rozwinęła się grupa czasopism specjalistycznych – najbardziej stabilna.  1929 – 1934.  Okres kryzysu gospodarczego.  Dotknął on głównie pisma partyjne.  Największe straty miały pisma chłopskie i robotnicze.  Najlepiej poradziły sobie pisma specjalistyczne i masowe (sensacyjne).  !934 – 1939.  Szybki wzrost ilości tytułów, ale także i nakładów.  Struktura tematyczna i częstotliwość (pierwsze dane pochodzą z II połowy lat 30.). o Tematyka:  Np. w 1937:  Pisma religijne (ponad 300).  Gospodarcze i specjalistyczne.  Naukowe.  Pisma dla młodzieży.  Prasa związkowa.  Dzienniki informacyjne (ponad 160). o Częstotliwość:  Miesięczniki (4000)  Dzienniki (3000)  Tygodniki (3000)  Uwarunkowania prawne: o Do 1938 r. nie istniały jednolite przepisy dotyczące wydawania i kolportażu prasy. o W 1918 r. na terenach byłych zaborów istniały prawa prasowe państw, które te tereny okupowały.  Administracja i sądy starały się uwzględniać zmiany polityczne, to znaczy nie stosowano przepisów o charakterze restrykcyjnym.  Jedynym ograniczeniem było wprowadzenie na czas wojny polsko – sowieckiej cenzury wojskowej oraz delegalizacja prasy komunistycznej namawiającej do zmiany władzy. o Konstytucja marcowa 1921 gwarantowała bardzo szeroki zakres swobód.  Każdy, kto zgłosił chęć wydawania, mógł to robić.  Wprowadzała wolność słowa i kolportażu.  Wprowadzała zakaz łączenia funkcji redaktora odpowiedzialnego z funkcją posła (żeby go nie chronił immunitet). o Powstała jednak schizofreniczna sytuacja:  Liberalna ustawa zasadnicza.  Stare przepisy wykonawcze.  Ale zawsze można było powołać się na konstytucję. o Przewrót majowy:  Próby ograniczania swobody prasy (zwłaszcza opozycyjnej).  Wprowadzono dwa akty wykonawcze:  Dekret Prezydenta RP o rozpowszechnianiu nieprawdziwych wiadomości. o Wprowadzał bardzo nieostrą normę, i był narzędziem ingerencji w wolność prasy.  Dekret o prawie prasowych. o Istotą ich było przekazanie decyzyjności o popełnieniu lub niepopełnieniu przestępstwa administracji, a nie sądom, jak dotychczas.  System represji dotknął szczególnie pisma opozycyjne. o W 1932 r. wprowadzono do rejestru przestępstw w KK przestępstwa popełnione drukiem. o W 1935 weszła w życie konstytucja kwietniowa.  Nie zawierała tych deklaracji wolnościowych, które gwarantowała marcowa. o W 1938 r. wydano dekret o prawie prasowym.  Wzbudził oburzenie, bo sankcjonował tendencje niedemokratyczne – był bardzo restrykcyjny.  Zobowiązywał prasę do publikowania tzw. komunikatów rządowych bez żadnych zmian i skrótów.  Podnosił kary finansowe do rozmiarów, które powodowały upadek karanych pism.  Likwidował funkcję redaktora odpowiedzialnego – odpowiadał bezpośredni autor, prowadzący numer lub wydawca. o Dekret ten obowiązywał tylko rok, ale jego przepisy zostały przeniesione do prawa prasowego PRL.  Ostatnie zlikwidowano dopiero w 1964 r.  Agencje prasowe – system źródeł informacji. o Nasłuch radiowy.  Na nim opierały się głównie pisma masowe. o Agencje prasowe:  Oficjalne.  PAT (Polska Agencja Telegraficzna). o Od grudnia 1918 r - centrala. o W 1919 r. – pierwsze oddziały terenowe. o Musiała wyrażać poglądy rządu – była agencją rządową. o W połowie lat 20. miała podpisane umowy z największymi agencjami światowymi i dorównywała wielkością średnim narodowym agencjom europejskim. o Chcieli oni, by “RP” miała najwyższy nakład w Polsce – ambicją było 100 000 egzemplarzy. o „RP” miała najlepszą publicystykę. o Korfanty za 50 000 dolarów w 1925 r. wykupił udziały Paderewskiego, ale Stroński o tym nie wiedział.  Cały zespół, wraz ze Strońskim, podał się do dymisji. o Pismo bardzo straciło swoją pozycję – w 1926 r. 25 000 egzemplarzy. o Korfanty dalej szukał swojej ofiary:  „Dziennik Bydgoski”. o Korfanty wszedł w spółkę z Janem Teską. o I tym razem się udało – dziennik stał się organem ChD. o Ale Korfanty kombinował dalej.  „Głos Narodu” o Korfanty chciał przejąć spółkę krakowską, która to pismao wydawała, ale się nie dało.  „Polska Zachodnia” o Po przewrocie majowym Korfanty stał się wrogiem numer jeden, i sanacja chciała go zniszczyć.  Stworzono w Katowicach konkurencyjny dla „Poloni” dziennik.  Polecenie to otrzymał nowy wojewoda śląski, płk Michał Grażyński.  Dostał na to dużo kasy, ale konkurencja stała się niegroźna. o Sanacja postanowiła zdyskredytować Korfantego: chciano nagłośnić jego związki, jako posła, z kapitałem niemieckim. o Był to bardzo ciężki zarzut, i Sąd Marszałkowski wydał wyrok niejednoznaczny, ale nie zdjął z niego zarzutów. o Korfanty musiał emigrować, bo stracił popularność społeczną i zaufanie.  „Polonia”, jak i inne pisma antysanacyjne, została objęta represjami. o Korfanty kierował pismem z zagranicy, ale to nie stykał.  Pomoc zaoferował inny emigrant, Wincenty Witos, który polecił swojemu wydawnictwu krakowskiemu, wydającemu tygodnik „Piast”, aby wsparło finansowo „Polonię”.  Ten upadek „Polonii” spowodował, że ośrodkiem prasy ChD stała się Bydgoszcz i Jan Teska z „Dziennikiem Bydgoskim”. o „Dziennik Bydgoski” oraz jego mutacje wielkopolskie i pomorskie osiągały łącznie 55 000 egzemplarzy.  Najlepsze lata prasy ChD to lata 20.  Chadecy mieli wpływy w środowiskach robotniczych i własne „żółte” związki zawodowe.  Wydawały one własne periodyki Prasa kościoła katolickiego. o Kościół był największym wydawcą prasowym (głównie wydawnictwa religijne). o Po 1926 r. kościół wszedł do gry politycznej. o Wcześniej jego postulaty realizowały partie rządzące – ND i ChD. o „Mały Dziennik” o Wydawany przez ojców franciszkanów w Niepokalanowie o Wyrażał opinię Episkopatu Polski. o Był dziennikiem politycznym. o Kościół posiadał też dobrze zorganizowaną, politycznie ukierunkowaną, agencję prasową. o Podejmował też grę polityczną za pomocą pozornie apolitycznych pism, jak np. „Kultura”. Prasa konserwatywna (prawicowo – centrowa). o Wszystkie tytuły zaliczano do prasy opiniotwórczej. o Konserwatyści reprezentowali interesy wielkich właścicieli ziemskich i kapitalistów. o Prasa, jak i sam ruch, była zdecentralizowana i lokalna. o Stworzono 3 ośrodki: o Krakowski (i Galicja).  Od 1848 roku wychodził „Czas”.  Organ krakowskich stańczyków.  Był bardzo „krakowski”, aż do przeniesienia redakcji do Warszawy w 1935.  Tytuł ten nigdy się nie zmieniał.  Silnie związany z Uniwersytetem Jagillońskim (prof. Strajcher i Jaworski) o Wileński.  Podawany jako przykład centrum prasy konserwatywnej.  „Słowo”  Powstało na zgliszczach prawicowej „Gazety Grajlowej (?)” o Niezbyt poczytna. o Wykupiona przez członków Wileńskiego Banku Ziemskiego.  Redaktor naczelny: Stanisław Cat Mackiewicz.  Pismo bardzo konsekwentne ideologicznie: o Przeciwne reformie rolnej. o Przeciwne ustawom społecznym i liberalnej formule państwa.  Pisywali tam: o Władysław Gizbert Zdobnicki. o Karol Zbyszewski. o Ksawery Pruszyński.  „Słowo” dążyło do współpracy z Piłsudskim. o Zaaranżowało zjazd konserwatystów i sanacji w Nieświerzu na jesieni 1926 r. o Po tym zjeździe konserwatyści rozpoczęli aktywną działalność polityczną – zostali ministrami.  Do 1935 „Słowo” mimo związków z konserwatystami realizowało linię propagandową piłsudczyków.  Bardzo aktywne w przygotowaniach Konstytucji Kwietniowej w 1935 r.  Po śmierci Piłsudskiego „Słowo” przeszło do opozycji. o Atakuje politykę zagraniczną, zarzucając jej małą wyrazistość. o Atakuje polską armię i obnaża jej słabość. o Krytykuje politykę represyjną na kresach, stosowaną przez administrację i policję.  W kwietniu 1939 r. Stanisław Cat Mackiewicz został osadzony w Berezie Kartuskiej, jako jedyny dziennikarz konserwatywny.  „Słowo” było zdominowane przez jego osobowość.  Było jedynym, poza sensacyjnym „IKC”, pismem pozawarszawskim, o zasięgu ogólnokrajowym.  NA EGZAMINIE BĘDZIE PYTANIE O ROLĘ, JAKĄ SPEŁNIŁO „SŁOWO”. o Poznański:  Specyficzny ze względu na doświadczenia historyczne:  Na kresach wschodnich konserwatyści to właściciele wielkich latyfundiów.  A poznańscy to przede wszystkim przemysłowcy, bankierzy…  „Dziennik Poznański”  Wydawany przez spółkę Drukarnia Dziennika Poznańskiego Towarzystwo Akcyjne.  Jego akcjonariuszami byli bracia Tadeusz i Mieczysław Sółdrzyńscy i Roger Hrabia Raczyński.  „Dziennik Poznański” nie powinien się mylić z „Kurierem Poznańskim”, który był pismem endeckim, a nie konserwatywnym. o Pisma te rywalizowały o tego samego, prawicowego czytelnika. o Do 1930 r. górą był „Kurier”, potem „Dziennik”. o Podobne nakłady: 50 000 egz. o Dwie edycje. o Zdominowały rynek prasy informacyjnej w Wielkopolsce.  Redaktorów naczelnych było wielu: o Najważniejszy: Józef Winiewicz (1930 r.) dużo zrobił dla pisma.  Dla zdystansowania się od „Kuriera”, „Dziennik” mniej operował retoryką antysemicką, skupiając się na ekonomii.  Oba pisma były bardzo antyniemieckie. o Warszawski.  Zabór rosyjski nie miał tradycji konserwatywnych, ale chciano je tam zaszczepić.  Grupą targetową stali się biznesmeni z Warszawy i Łodzi (Gejer).  Na czele formacji postawiono księcia Janusza Radziwiłła.  Inicjatywy prasowe lat 20. i 30. były nieudane.  Początkowo (1918 – 1920 r.) za organ formacji uznawano „Dziennik Powszechny”  Od 1924 – „Dzień Polski”  Gdy w 1935 r. zabrakło konceptu, sprowadzono krakowski „Czas”, który odniósł w Warszawie porażkę. o Prasa ruchu ludowego: o Ludowcy mieli tradycje prasowe jeszcze z wieku XIX. o Początki:  Prasa dla ludu.  Orientacja katolicko – konserwatywna.  Główny animator: ksiądz Stanisław Stojałowski (Wieniec, Pszczółka).  Ale to nie były pisma partyjne.  W 1913 (powstanie PSL Piast) – początek prawdziwy. o Przy omawianiu większości kierunków politycznych cezurą jest zawsze rok 1926, ale prasa ludowa jest wyjątkiem.  Tu cezurą jest rok 1931 – rok zjednoczenia ruchu ludowego. o Przed 1931 r.:  Ruch, czyli także prasa, podzielony był na wiele odłamów: od kryptokomunistów do konserwatystów.  Największe formacje: PSL Wyzwolenie i PSL Piast.  Ich organy też się tak nazywały (Piast i Wyzwolenie).  Osiągały one największe sukcesy.  I te formacje weszły do Sejmu.  Reszta – to efemerydy (często przedwyborcze).  Te małe pisemka zajmowały się promowaniem swoich właścicieli.  Czyli były to pisma czysto propagandowe.  O programie pisma decydował ten, kto dawał pieniądze.  Mistrzem w tym był Jan Dąbski. o Dzięki odpowiednim układom i prasie zawsze wchodził do Sejmu. o Po przewrocie przeszedł na stronę sanacji.  75 % tytułów kierowano do środowiski chłopskich.  25 % tytułów – do mieszczan:  IKC (PSL Piast)  „Gazeta Grudziądzka” (PSL Piast) o Kultowe pismo. o Jest to gazeta, która osiągnęła nakład ponad 100 000, jako pierwsza spośród pism ludowych (przed 1918). o Redagowana przez Wiktora Kurelskiego. o Jedyne pismo znane w całej Polsce i poza nią. o Byłe to jedyne wydawnictwo, które prowadziło działalność marketingową.  Stały kontakt z czytelnikami.  Gadżety.  Festyny. o Po 1926 r. zniszczony przez sanację. o Przeniósł się do Poznania, ale to już nie było to. o Po 1931 r.:  Na kongresie zjednoczeniowym PSL Piast i PSL Wyzwolenie powstały dwie koncepcje:  Prasa ludowa miała zachować cechy systemu sprzed 1931 – decentralizacja.  Prasa ludowa miała być scentralizowana.  Osiągnięto kompromis:  W pewnej części system scentralizowano: o Czego wyrazem było utworzenie centralnego organu ruchu ludowego, dziennika „Zielony Sztandar”. o Miał on realizować główną linię ugrupowania. o Redaktorem naczelnym został Maciek Rataj.  Ale zachowano dwa zasłużone tytuły: „Piast” i „Wyzwolenie”. o „Piast”  miał wychodzić w Krakowie, a obejmować zasięgiem Małopolskę. o „Wyzwolenie”  Miało wychodzić w Warszawie, a obejmować Polskę centralną i zachodnią.