Barok
Ostatnią “fazą” renesansu był manieryzm (charakteryzował się cięższymi dekoracjami, było ich
ogólnie więcej, zaczynały pojawiać się dynamiczne formy). Manieryzm był wyrazem ogólnego
przełomu, reformacji i rozłamu Kościoła. Sobór trydencki, kontrreformacja, wojna trzydziestoletnia.
W XVII w. władza kościelna odzyskała siłę i zsolidaryzowała się z władzą świecką. Przedstawicielami
obu potęg byli władcy absolutni. A stylem tej absolutystycznej epoki (od ok. 1600 do 1780 r.) był
barok.
Kontrreformacja ma swój początek w Rzymie, dlatego też barok ma tam swoje korzenie. Styl ten
znalazł uznanie w większości państw i panował dość długo (prawie 150 lat). To jedyny styl
posiadający jednolitą formę stylową, która była w stanie zaspokoić wszystkie potrzeby wówczas
żyjących ludzi.
Sedno baroku leży w śmiałości i rozmachu w modelowaniu bryły i rozczłonkowaniu wnętrza.
Symetria i równowaga są podstawą i opanowują “wszystko”, zarówno całość, jak i detal: meble,
wzory materiałów, sztukę ogrodową. Plan budowli ma coraz większe znaczenie, aż ostatecznie staje
się sam dziełem sztuki, w którym znajdziemy wiele symboliki i głębi znaczeniowej.
Odznaczał się dużą ekspresyjnością, bogactwem formy oraz zdobnictwa, bardzo silnymi kontrastami,
także monumentalnością. Linie proste w sztuce oraz architekturze są prawie nieobecne, zastąpiły je
linie faliste, liczne załamania i zaokrąglenia. Dzieła architektury bywają przepełnione dekoracją
figuralną oraz ornamentyką.
Budownictwo sakralne epoki baroku bardzo często powielało znane z wcześniejszych epok
rozwiązania. Budowano podłużne kościoły, planem był prostokąt, wielokąty foremne, budowle
centralne, których planem było koło, wielobok i krzyż grecki. Elementami które dominowały w
architekturze sakralnej są wysokie kopuły, które znajdowały się nad skrzyżowaniem naw. Zwieńczone
były wysokimi latarniami, przykryte ozdobnymi hełmami. Elewacja kościołów zwykle
dwukondygnacyjna, posiadała płaszczyzny podzielone zwielokrotnionymi gzymsami, ryzalitami i
pilastrami. Zdobiono je rzeźbami, które umieszczone były w niszach, tympanonami. Jeszcze bogatsze
od fasad są wnętrza ukazujące potęgę i piękno Boga.
Cechy sakralnej architektury barokowej:
- budowle monumentalne,
- falista fasada dzięki łamanym liniom gzymsów– dynamizm,
- elewacje dwukondygnacyjne dzięki ozdobnym gzymsom,
- elewacja zdobiona rzeźbami umieszczonymi w niszach zwieńczona tympanonem,
- elementem dominującym kopuły; zaczęto stosować kopuły o kształcie elipsy,
- wnętrza kościołów bardzo bogato zdobione - przepych
- wykorzystanie sztukaterii, sklepienia pokryte freskami – plafony.
Budowle świeckie to przede wszystkim reprezentacyjne pałace rozbudowane horyzontalnie, często z
bocznymi skrzydłami tworzą plan w kształcie litery U. Pałac i jego otoczenie tworzą harmonijny zespół
architektoniczny. Wraz z parkiem pałac tworzy układ osiowy. Układy kompozycyjne były
klasycyzujące, środki wyrazu oszczędne, zasadą kompozycji – rytm i symetria.
