Historia sztuki - Notatki - Historia - Część 1, Notatki z Historia

Pobierz Historia sztuki - Notatki - Historia - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity!

Egipt: trzy okresy: Stare Państwo (2850-2051p.n.e), Średnie( do1570), Nowe (do 1085p.n.e), następnie przychodzą podboje Persów,Greków, Rzymian i Arabów do 7 w.n.e.ok. 280r.p.n.e historyk Maneton dokonał podziału historii E. Na 30 dynastii, od 5000pne mieszkańcy doliny Nilu zaczęli zostawiać ślady bytowania w formie wyrobów ceramicznych i kamiennych (okres ten nazywamy predynastycznym,noże i groty płaskie, kamienne, naczynia ostro zakończone okres trwa od 5000-3200,wierzono, że Egipcjanie wynaleźli wówczas kalendarz 12 miesięczny). Dalsze okresy to twórczość gł. świątyń i grobowców(nieśmiertelnośc duszy po śmierci, wewnątrz modele miast, figurki ludzi, miniaturowe łodzie, klejnoty, sprzęty domowe), dla rzeźb dobierano trwałe materiały jak bazalt i granit. Piramidy i grobowce skupiały się na południe od delty Nilu koło Memfiz i Gizy, znamy ich ok. 40, pierwsze piramidy były grobowymi kopcami,później budowano kamienny grób (zwany mastabą) , z czasem w 3 tysiącleciu, mastaby zmieniają się w schodkowe budowle(Imhotep architekt,pierwsza ze schodkowych piramid, Sakarra 2700p.n.e. dla faranona Dżesera pod budowlą przejścia i korytarze na kształt mieszkania dla zmarłego, były wycięte w skale) Budowa każdej piramidy trwała ok. 20 lat były one wyrazem nie tylko wiary w życie pozagrobowe ale także

formą kultu słońca(Piramida Cheopsa liczy 146m wys.,230m dł.,54 tyś km² pow.brak zaprawy, użyto 2mln głazów o wadze 2 i ½ tony każdy). Rzeźba w okresie Starego Państwa cechuje powaga i monumentalizm form, nie operuje ona szczegółami, a mimo to wydobywa formę ciała lub stroju, co więcej podkreśla cechy psychiczne, jest portretowo wierna chociaż nie jest naturalistyczna, matriał to gł. granit, dioryt, chociaż nie znano narzędzi metalowych czy z brązu lub żelaza. Malarstwo miało charakter dekoracyjny,egipcjanie mieli odmienne zrozumienie ludzkiej postaci, chcieli podkreslić wszystkie jej właściwości w ten sposób, że nogi rysowano z profilu,a korpus,ręce i oko przedstawiano frontalnie,malarstwo nigdy nie straciło powiązań z pismem, wszelkie obrazy były kładzione na tej samej zasadzie co hieroglify. Egipcjanie są w sztuce odkrywcami wielu motywów i kierunków,planu świątyń, kolumnad, filarów,monumentalnych piramid, pierwsi zastosowali do dekoracji architektury malarstwo,tworzyli wspaniałe płaskorzeźby, bogactwo w zakresie mebli i sprzętów użytkowych, największe odkrycie co do ilości i wartości znalezisk tego wieku to ,odkrycie grobu Tutenchamona.

Grecja: sztukę grecką dzielimy na okresy: poczynając od Xw.n.e.-są to:styl geometryczny i okres archaiczny(powst. po roku tysięcznym do ok. VIIIw. od naczyń i wzorów), okres klasyczny, czyli helleński i okres hellenistyczny.

Terytorialnie zasięg sztuki greckiej sięga:od Grecji po Macedonię,Trację,wybrzeża Azji Mniejszej, wyspy M.Egejskiego, a także kolonie w Italii i na Szycylii. Morze Egejskie dzielimy na 3 kultury: k.cykladzka: Cyklady,Rodos ,k.kreteńską(minońską)-odkrytą na pocz.XXw.przez ang.A.Ewansa,poczatek kult. to neolit IIItyś.p.n.e., najciekawszy okres-średniominoński 230-160p.n.e. Kretę zamieszkiwali rolnicy, rybacy,żeglarze skupieni wokoło siedziby władcy, stolica Knossos- zb.w pałace(twórca Fajstos) zniszczone i odbudowane 15-14w.kolumny węższe u podstwy, intensywnie czerwone,brak charakteru obronnego, za pałacem cmentarz,forma labiryntu,pojawiają się naczynia ceramiczne bogate w oranamenty, ściany pałacu dekorowane malarstwem. k. mykeńska(helladzka):Grecja właściwa,Mykeny, Pł.Peloponez-1600-1110, warownie zamieszkiwane pierwotnie przez ludy pasterskie wywodzące się z żeglarzy greckich trudniących się kosarstwem, budowle charakter obronny, upadek kult. od XIIw.p.n.e.najazd pn.plemion Dorów,którzy spalili i zburzyli mykeńskie twierdze i na gruzach stworzyli własną kulturę dorycką. Okres archaiczny:1200-480p.n.e.dominuje stylgeometryczny-plemiona jońskie i doryckie-charakterystyczne wazy dipiljońskie(8w.p.n.e.)były formą pomnika nagrobnego w sceny z konduktów żałobnych(czerń-czerwień)gł. ośrodek to Korynt,pojawia się rzeźba geometryczna-statyczne figurki ludzi i zwierząt, składane jako vota na ołtarzach(puros-figurki męskie pierwsze 550 wyspa Melos, i 2 puros z Sunion 1600,kory-postacie żeńskie 500r.p.n.e) 7w.p.n.e Okres klasyczny-helleński:480-404r.p.n.e Vw,szczytowy rozwój klasycznej sztuki grec. Ateny zwyciężają Persję, wzrost zamożność, wódz Perykles odbudował Ateny po wojnie i zainicjował zabudowę Akropolu oraz u stóp wzgórza powstaje w 420r. teatr Dionizosa.Okres hellenistyczny: 323p.n.e. ekspansja sztuki greckiej na podbite tereny ale i sztuka lokalna odbija swe piętno, stosowanie zasady estety i naśladownictwa natury.Architektura starożytnej Grecji budowla dająca początek to Megaron pierwotnie dom z przedsionkiem,potem przekształaca się w świątynię(pierwotnie drewno,potem kamień i marmur).Rzeźba rozwój od VIIdoIIIw. i nieprzerwanie przez ok. tysiąc lat,początkowo rzeźby wycięte z drewna okryte szatami,potem kamień,ok. roku 550wyst. W Grecji tendencja,aby rzeźba w kamieniu i brązie przedstawiała przede wszytkim postac ludzką, sztywną statyczną, okres helleński pojawia się ruch, bogacto szat,póżniejszy okres wzbogaca rzeźbę o uczucia, patos,czasem stosowano podpisy pod posągami, najbardziej znani to:Poliklet(ustalił prawo zwane kanonem,że stopa ludzka powinna liczyć1/6wys.ciała),Myron,Fidiasz,Praksyteles,Lizyp, większośc zachowanych rzeźb to kopie rzymskie, akrolity -rzeźby wykonane z różnych materiałów np. głowa z kamienia,korpus z marmuru;Malarstwo:brak konkretych przykładów(tylko kopie) ale znane z opisów Piliniusza,używano tylko 4 kol.biały,żółty,czreń i czerwień,póżniej wprowadzona inne barwy, malowidła dekoracyjne na ścianach i tworzenie mozajek.Porządki w architek.grec. dorycki-

ale już w Świątyni Sybilli wyst. kapitel kompozytowy, zbliżony do korynckiego,lecz silniej zdobiony rozwinietymi, wolutami pod pękiem liści i taka odmiana korynckiego kapitelu wys. będzie najczęściej w budowlach rzymskich Italii i w prowincjach rzymskich. Powstawało wiele nowych budowli jak np_. Circus Maximus_ cyrk był wydłużona budowlą, przedzieloną w środku murem, zdobiły go posągi, ołtarze, obeliski,odbywały się tam wyścigi konne a w amfiteatrach walki gladiatorów, owalne Koloseum (70-82) jest właśnie takim teatrem obliczonym na 80 tyś. widzów.Architektóra rzymska, stosując łuki i sklepienia, czyniła to po trosze z konieczności. Pierwsze budowle stawiano z miekkiego tufu wulkanicznego,z którego niepodobna było wykuć długich ciosów potrzebych do belkowania, kładzionego na kolumnach, dopiero kiedy odkryto złoża marmuru w Carrarze, Rzym zaczął się zabudowywać gmachami, jednym z nich były Termy. Stały się one ważnym miejscem spotkań w latach 120-180n.e.(po przebudowie dawnych łaźni Agryppy) słynny Panteon, czyli świątynie poświęconą wszystkim bogom.Była to pierwsza takich rozmiarów okrągła świątynia, śmiało zaprojektowana kopuła w formie półkuli, podzielona kastonami z fasadą ośmiokolumnowego portyku. [ Ważną postacią architektury był Marek Witruwiusz Polio, zyskał sławe dzieki podręcznikowi architektury, lub ścislej skomponował teorie dzieki którym znamy metody stosowane przez rzymskich budowniczych.] Rzymianie zredukowali rolę kolumny greckiej do znaczenia ozdoby, na to miejsce wprowdzili filary dźwigające sklepienie, również na wielką skalę wprowdzili użycie cementu i cegły otrzymywanego z mieszanki pyłu wulkanicznego. Dom rzymski- podobny w zasadzie do greckiego, lecz bardziej rozbudowany, od frontu znajdowało się atrium z compluvium ,czyli otworem w dachu dającym światło i sprowadzającym wode do zbiornika, dalej były sypialnie, a za nimi dziedziniec otoczony kolumnami (perystyl) i pokoje, okien było niewiele ze wzgl. na klimat, z zewnątrz domo otoczony był murem, znajomość domu rzymskiego jest nam potrzeba gdyż jego elementy wyst. w kościołach chrześcijańskich,a nawet w budownictwie renesansowym.//// Bogactwo architektury rzymskiej wyst. najpełniej w Pompejach zasypanych przez Wezuwiusz w 79r. Malarstwo zachowane również w Pompejach (zwane pompejskim), rozróżnia się 4 style: 1-naśladujący okładziny z marmuru,2-naśl. obrazy zawieszone na ścianach a z boku otwarte widoki,3- ornamentację złożoną przeważnie z elementów roślinnych,4- z architektórą fantastyczną ujętą w silnych skrótach perspektywicznych.Pierwszy i 2 styl przypada na 1 w.p.n.e, natomiast 3 i4 przypadają na 1 w.n.e.Rzeźba na łukach i kolumnach widać niekiedy płaskorzeźby, posiadające wielkie wartości ilustratorskie utrwalające wżne wydarzenia historyczne, dużą niezależność wykazała rzeźba w portrecie, rozwinął się on dzieki kultowi przodków (brak relizmu cechującego etruskie dzieła).Rzeźbione portrety rzymskie oddają z głębokim relizmem w marmurze lub w brązie, nie tylko podobieństwo fizyczne, ale także duchowy charakter porteretowanej osoby(cesarze,senatorowie,filozofowie,wodzowie i matrony). W późniejszym okresie rzeźbione portrety tracą indywidualny charakter i stają

się pełnymi powagi i wyrazu rzeźbami osób a opracowanie źrenicy w oku daje wyraz zamyślenia i oddalenia od spraw świata. W 2 i 3 wieku n.e., kiedy zbliżał się upadek cesarstwa rzymskiego, już po przeniesieniu stolicy do Konstantynopola,rzeźba rzymska, na obszarze imperium, zrywa z tradycjami greckimi, przede wszystkim z idelizmem, postacie ludzkie coraz bardziej odbiegały od ustalonych kanonów, mistyka, irracjonalizm i napływ obcych kultur, obyczajów, konflikty społeczne oraz chrzescijaństwo, które negowało kulture antyczną, doprowadziły do przemian w formie twórczości. Na póznych sarkofagach, na płaskorzeźbach z łuku Konstantyna i wielu innych dziełach nie wyst. już harmonia, proporcje, wdzięk, kiedys tak cenione, pojęcia te stały się niepotrzebne.Budownictwo późnoantyczne oddalało się od kalsycznych reguł, coraz więcej uwagi zwracano na organizaję i podziął architektóry w sensie całości, a nie na wypracowanie szczegółów albo kompozycje i proporcje fasad, portyków,rzeźb, światło otrzymało nową funkcję wydobycia nastroju. Tak działo się w 4 i 5 wieku, kolumna otrzymała rolę we wnętrzu budynku, kapitel zmienił swą rolę w 6 w. kiedy to giną zupełnie klasyczne porządki greckie.

Sztuka starochrześcijańska: okres ten stanowi przejście od antyku do średniowiecza, styl oparty jest na lokalnych tradycjach, podstawach helleńsko- rzymskich, wpływach najeźców znad Renu i Dunaju, oraz wykazyje pokrewieństwo ze sztuką bizantyjską(rozdział bizancjum-chrześcijaństwo dają mozaiki z 5 i 6 w).Sztuka ta nie jest jednolita stylowo, najbardziej charakterystyczna jest architektura bazylikowa z dekoracja mozaikową, znaczenie ma również w ustaleniu typów ikonograficznych (tutaj pojawiają się także na obszyciach tkanin) i motywów zdobniczych. Na początku istniała tylko sztuka katakumb(podziemnych sztolni i korytarzy gł. Rzym), sztuka najskromniejsza, ograniczona do najprostrzych wyobrażeń, grobowce mieściły się we wnękach ścian, większe komory zdobiono malowidłami, zamożniejsi chrześcijanie dekorowali katakumby freskami o wyszukanej tematyce, lecz widocznie wzorowanej na antyku(najsłynniejsze :św.Piotra,św.Priscilli,św.Domicyli, św.Marcela). Jednocześnie stawiano kamienne sarkofagi zdobione płaskorzeźbami, niektóre miąły wyryte całe sceny symboliczne lub biblijne, uboższe jedynie symbole wiecznego żywata, czasami przedstawiano na boku portret zamrłego.Bardziej dojrzała twórczośc pojawia się w 2 i 3w czerpiąc gł. z antyku (z Pompei), nadal pozostaje sybolizm znaków (ryba, statek, paw). W 313 ceasarz Konstatnty wielki wydał tzw. Edykt Mediloański,zrównując rel. Chrześcijan z innymi,pojawia się nowa budowla a mianowicie bazylika,( wcześniej wierni ukrywając, się spotykali się w domach, teraz świątynie zyskują nowe funkcje , nie są mieszkaniem bóstwa ale miejscem spotkań, obrzedów, miejscem nauczania wiernych przez kapłana) 4w. pierwsze bazyliki: miesjce spotkań i dyskusji,kościół wyróżniony mianem bazyliki , typ kościoła o różnych ilościach naw –środkowa najwyższa; babtysteria: budowle, w których odbywału się chrzty, niezależne w sensie architektonicznym,na planie

powszechnie).Pirewsze i drugie drzwi Ghibertiego stały się punktem wyjścia renesansu. Jego rywał z konkursu Filip Brunelleschi pchnął architekturę na nowe odmienne od gotyku drogi, sławę przyniosło mu rozwiązanie problemu kopuły nad skrzyzowaniem naw katedry florenckiej. W roku 1418 wykonał drewniany model kopuły, która po wykonaniu śmiałością i ogromem zapowiadała nowy styl, poklask zyskał piękną fasadą przytułku dla dzieci z loggią arkadową na lekkich kolumnach ze sklepieniem krzyżowym, w kościele św. Wawrzyńca we Florencji Brunelleschi zastosował także nowe elementy:kolumny korynckie i łuki nad nimi, a w części górnej okna z trójkątnymi przyczółkami, była to nowość architektoniczna, oparta na znajomości antyku i traktatu Witruwiusza, właśnie wtedy odkrytego w klasztornej bibliotece na Monte Cassino. Dalszy rozwój architektóry florenckiej zapewnił Michelozzo di Bartolommeo, twórca pałacu Medyceuszy we Florencji (ok.1444), zbudowany przez niego pałac miejski odtąd przyjął się: na zewnątrz gmach był ciężki i okna parteru opatrzone miał kratmi, okna pierwszego piętra były lekkie, potrał prowdził na dziedziniec, otoczony kolumnadą z arkadami, we Flrencji a potem w całych Włoszech, pałace miejskie będą w rozmaitych odmianach powtarzać ten typ budowy , tak samo jak typ arkad ustalony przez Brunelleschiego. Obok pojawia się nieco młodszy twórca Donatello Bramante(1386-1466), jako rzeźbiarz tworzy dzieła dramatyczne i jego wizja antyku zwycięża we Flrencji ,prześcignął współczesnych obserwacją życia, najwybitniejsze dzieła to posąg młodego Davida , stoi on w pozycji naturalnej, silnej, nie mającej nic wspólnego z gotykiem, w swoich rzeźbach religijnych Donatello nie idealizował lecz portretował, nie cofał się przed studium brzydoty w posągu np. Hioba. W roku 1443 na 20 lat wyjechał do Padwy, gdzie najważniejszym dziełem jego życia stał się konny pomnik kondotiera(dowódców wojsk najemnych w służbie ówczesnego władcy)Gattamelaty, dzieło niewątpliwie natchnione prze pomnik Marka Aurelego w Rzymie, od tego pomnika wywodzą się wszystkie konne posągi renesansu i baroku, w których jeździec spopkojnie siedzi na koniu. Malarstwo:ren. w 16 w. z wolna porzuci wielkie kompozycje ścienne, coraz częściej będzie się wypowiadać w obrazach malowanych olejem na płótnie, stoswane będą duże obrazy na płótnie wprawiane w bozerię, rozwija się także grafika i powstaje akwarela. Leonardo da Vinci(1452-1519) , pirewszym wielkim dziełem jest Madonna w grocie ,obraz znajduje się w Luwrze, wyst. w nim wszystkie cechy sztuki Leonarda: postacie wrysowane w figurę trójkąta, swoboda ruchu, silne podkreslenie cienia, wyrafinowanie wyrazu twarzy, ekspresyjne gesty rąk, widać to także w Ostatniej Wieczerzy , słynnym obrazie sciennym refektarzu klasztoru Santa Maria delle Grazie, inne obrazy to: portret Cecylii Gallerani zwany Damą z łasicą znajduje się w Muz.Czartoryskich w Krakowie, i portyret Mony Lizy(żony florentyczka Zanobiego del Giocondo). Drugim słynnym twórcą jest Rafael Santi(1483-1520), konkurował z Michałem Aniołem , Zaślubiny Matki Boskiej njasłynniejsza jest jednak Staza della