Pobierz historia wychowania 1 i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity!
Historia Wychowania
dr hab. Katarzyna Buczek prof. dr hab. Janina Kamińska
- Wprowadzenie........................................................................................................ Spis treści
- Antyk...................................................................................................................
- Marek Fabiusz Kwintylian....................................................................................
- Retoryka – teoria i praktyka................................................................................
- Zagadnienia
- Średniowiecze......................................................................................................
- Święty Augustyn...............................................................................................
- Zagadnienia
- Renesans..............................................................................................................
- ERAZM Z ROTTERDAMU (1466/7 - 1536)...........................................................
- JUAN LUIS VIVES (1492-1540)...........................................................................
- Szkoła we wspomnieniach – Z autobiografii Tomasza Plattera (1499-1582)......
- REFORMACJA A EDUKACJA.................................................................................
- SZKOŁY HUMANISTYCZNE PROTESTANCKIE....................................................
- TRYDENCKI (1545-1563)................................................................................ SZKOŁY HUMANISTYCZNE KATOLICKIE KONTRREFORMACJA – SOBÓR
- HUMANISTYCZNA KRYTYKA SZKOŁY HUMANISTYCZNEJ..................................
- Utopijny Świat...................................................................................................
- Zagadnienia
- Jan Amos Komeński (1592-1670)......................................................................
- Zagadnienia
- Oświecenie – wprowadzenie.................................................................................
- Nowe nurty w filozofii….....................................................................................
- John Locke (1632-1704)....................................................................................
- „Myśl o wychowaniu” (1693).............................................................................
- Francois de Salignac de La Mothe Fenelon (1651-1715)...................................
- Jean-Jaxques Rousseau.....................................................................................
- Emil, czyli o wychowaniu – 1763.......................................................................
- Zagadnienia
- Zagadnienia
- Szkoła od XVI wieku podział..............................................................................
- Zagadnienia
- FILOZOFIA OŚWIECENIA....................................................................................
- Reformy oświatowe w Polsce w XVIII wieku.......................................................
- STANISŁAW KONARSKI (1700-1773)..................................................................
- Stanisław August Poniatowski...........................................................................
- KOMISJA EDUKACJI NARODOWEJ........................................................................
- OŚWIECENIE.........................................................................................................
- KOMISJA EDUKACJI NARODOWEJ........................................................................
- Zabór pruski......................................................................................................
- Zabór austriacki................................................................................................
- Rada Szkolna Krajowa.......................................................................................
- Zabór rosyjski....................................................................................................
- Uniwersytet w Berlinie w 1809r.........................................................................
- Zagadnienia
- Prekursorstwo subdyscyplin pedagogicznych....................................................
- Zagadnienia
- Naturalizm.........................................................................................................
- Myśl pedeutologiczna........................................................................................
- Formalizm pedagogiczny...................................................................................
- Szkoła tradycyjna..............................................................................................
- Pedagogika opiekuńcza.....................................................................................
- Pedagogika specjalna........................................................................................
- Zagadnienia do powtórzenia
- Nowe wychowanie................................................................................................
- Zagadnienia
- Szkoła tradycyjna..............................................................................................
- Nowe wychowanie.............................................................................................
- Wilhelm Wundt (1832-1920).............................................................................
- John Dewey (1859-1952)...................................................................................
- Helena Parkhurst (1887-1959)..........................................................................
- Celestin Freinet (1896-1966).............................................................................
- Paweł Błoński (1884-1941)................................................................................
- Georg Kerschensteiner (1854-1932).................................................................
- Maria Montessori (1870-1952)..........................................................................
- Cechy charakterystyczne Nowego Wychowania................................................
- Elen Key (1849-1926)........................................................................................
Maria Bielska – Historia Pedagogiki – 1890 Franciszek Majchrowicz – Historia pedagogiki - 1903 Antoni Karbowiak – Dzieje wychowanie i szkół w Polsce – 1898 Antyk Homer Iliada i Odyseja Kalokagathia – (kalos – piękny, agathos - dobry) Piękno – Dobro – Prawda Enkyklios paideja – koncepcja platońska – chłopiec wchłonął cały dorobek kultury i stał się kopią swoich przodków – ojców, dziadków – w stosunku do siebie, państwie, kultury – reprodukowanie kultury w nowym pokoleniu SOFIŚCI (OK. B W. P.N.E.) „Ustawa jest umową, w której poręcza się wzajemnie prawo, lecz nie jest ona zdolna wychować obywateli do obyczajności i sprawiedliwości” Likofron To nie prawo ale wychowanie kształtuje prawych ludzi. PLATON (PRZEŁOM V I IV W. P.N.E.) „Wychowaniem nazywać [się] będzie zaprawianie do cnoty [arete] i pobudzenie chłopca od lat najwcześniejszych do tego, ażeby zapragnął i pożądał gorąco stanąć się wzorowym obywatelem, umiejącym zarówno rządzić jak i podporządkować się zarządzeniom…” „Wychowanie polega na tym, iż pociąga się i przewodzi młodzież do tego sposobu myślenia, jaki prawo uznało za słuszny i jaki najzacniejsi i wiekiem najpoważniejsi ludzie na podstawie swego doświadczenia przyznają…” Reprodukowanie kultury Nacisk na chcenie bycie kimś – łatwość osiąganie celu – pierwiastek indywidualistycznego „Bo wychowanie fizyczne i duchowe, jeżeli będzie należyte a ustalone, będzie urabiało dobre natury, a znowu należyte, przesiąkłe tym wychowaniem, zarobią się jeszcze lepsze niż pokolenie poprzednie.” „Wybranych na przyszłych członków kasty rządzącej już w latach chłopięcych wciąga się teraz na listę i oddaję się ich na 10 lat na studia wyższe. Tam utrzymują systematyczne wykształcenie, jakąś porównawczą encyklopedię nauk.” Władzę powinni mieć ludzie wykształceni, którzy wchłonęli całą kulturę. POLACY odwołują się do kultury RZYMSKIEJ PAŃSTWO „że człowiek, w tych warunkach wychowany jak należy, najbystrzej potrafi dostrzegać rzeczy niedociągnięte i niepięknie wykonane lub te, co nieładnie
urosły, i potem słusznie jednymi cieszy, a drugimi brzydzi i te, co piękne, chwali potrafi, brać je w głąb własnej duszy, żywić się nimi i przez to się doskonalić.” Osoba dobrze wychowana zauważa błedzy, niedociągnięcia potrafi ocenić racjonalnie świat i siebie ARYSTOTELES (IV W. P.N.E.) „Państwo jest wówczas cnotliwe jeśli wszyscy obywatele uczestniczący w jego zarządzie są cnotliwi, według mnie zaś wszyscy obywatele w zarządzie państwa uczestniczą. […] Na to, by obywatele stawali się dobrymi i cnotliwymi, wpływają 3 czynniki; są nimi natura, przyzwyczajenie i rozum. Przede wszystkim bowiem trzeba się urodzić człowiekiem, a nie jakąś inną istotą…” „… należy wychować najpierw przez przyzwyczajenie, potem przez rozumowanie, a ciało pierwej niż umysł…” Arystoteles zauważył najpierw widzą najpierw przyrost fizyczny „Nauka dzielić się musi na dwa okresy, a mianowicie od końca siódmego roku życia od czasu dojrzewania i znów od tegoż czasu od lat 21” Pierwszy rozdział nauki na dwa etapy Dlaczego tak: siedmiolatek ma już dobrze rozwinięty aparat mowy – da się z nim dogadać drugi etap – gimnazjony – fitnessy – obóz sportowy – spędzić czas z domeną sportu + gimnastyka/sport + kontakty społeczne – polityka, dyskusje, prezentacja I jeszcze: „Jeżeli będziemy kobiet i mężczyzn używali do tych samych zdań, to trzeba je też uczyć tego samego” PLATONA PAŃSTWO Platon uważa, że oprócz różnic fizycznych nie ma innych różnic po między kobietami i mężczyznami Wszystko tkwi w edukacji jeśli damy kobietą edukacje może robić identyczne rzeczy jak mężczyźni Osłabianie państwa – odrzucenie 50% potencjału społecznego „… umiarkowane czy też dzielność i sprawiedliwość kobiet i mężczyzn nie jest taka sama” ARYSTOTELES ETYKA Kobiety są inne od mężczyzn, inna jest cnota milczenia – kobieta, która milczy wydaje się osobą powściągliwą, mężczyzna, który milczy – to niepożądana cecha O ile w naturze się nie pojawi taka kobieta z potencjałem władczym „W kwestii usuwania czy wychowania noworodków winno obowiązywać prawo, by nie wychowywać żadnego dziecka wykazującego kalectwo.” ARYSTOTELES POLITYKA
Ale… Prawo XII tablic – Tablica IV „Dziecko, które urodzi się zniekształcone, ma zostać szybko zbite” PODSTAWĄ JEST JĘZYK – CHŁOPIEC ZACZYNA OD JĘZYKA OBCEGO – GRECKI. ŁACINY NAUCZY SIĘ SAMO. „…uważam na rzecz bardziej wskazaną, by chłopiec zaczynał od j. greckiego. Łacińskiego bowiem, którego ogół używa, przyswoi sobie bez naszej woli[…] Niedaleko zatem w tyle, a niebawem i równoodległe powinien iść język łaciński” Greki powinien uczyć pedagog – najdoskonalszy niewolnik, świetnie wykształcony, musi być zależny – miał być towarzyszem „Nauki liter zdaniem niektórych nie należy rozpocząć z dziećmi poniżej lat siedmiu, jakoby ten wiek dopiero był zdolny do podejmowania nauki i dźwigania jej ciężaru […] Tym zaś czasem cóż ” „[…] nauka we wczesnych latach powinna być zabawą” – klocki z wyrytymi literami (zabawka dydaktyczna dla kwantyliana dzieci z kości słoniowej) GDZIE LEPIEJ UCZYĆ: W SZKOLE CZY W DOMU Zarzut : „W szkołach […] psują się obyczaje” Rozdzielenie na szkoły prywatne i publiczne – ok. 150 dzieci na 1 nauczyciela. Opieramy się jedynie na szkołach prywatnych „… może się zdarzyć, że nauczyciel domowy będzie niemoralny […]. Można sobie wybrać szkołę, prowadzoną przez co najzacniejszego nauczyciela” „Obyśmy sami nie przyczyniali się do zepsucia obyczajów naszych dzieci! Bo już w dzieciństwie rozpuszczamy je pieszczotami, a zbyt łagodne owo wychowanie, które nazywamy pobłażliwością, osłabia w nich wszelką tężyznę umysłu. Czegóż w wieku dorosłym nie zechce się temu kto w purpurach raczkował. Jeszcze pierwszych słów nie wymawia dobrze a już poznaje, że to purpura z kokkusa, już chce mieć purpurę z konchylili. Jeśli kiedy dotkną ziemi, opierają się na podtrzymujących je z obu stron rękach. Cieszmy się kiedy powiedzą cos swawolnego. Słowa, na które nie powinno się pozwalać nawet aleksandryjskim dowcipnisiom, ulubieńcom swych panów, przyjmujemy od nich z uśmiechem i pocałunkiem. Nic dziennego; sami nauczyliśmy je tego, od nas to słyszą. Widzą nasze przyjaciółki naszych kochanków…” Rozpieszczanie dzieci – więcej uwagi przykładana do rzeczy materialnych Wychowanie miękkie – bez zasad, granic, reguł – nie da się wychować nieugiętego mędrca Zarzut : „Przy nauce w domu więcej czasu ma jeden nauczyciel dla jednego ucznia”
„Nauczyciel im lepszy, tym bardziej cieszy się z wielkiej ilości uczniów.” „Słowo nauczyciel nie jest jak ten obiad, który dla większej ilości obecnych przy stole może wystarczyć tylko w mniejszych porcjach, lecz jak to słońce które wszystkim ludziom udziela zawsze tyle samo światła i ciepła.” Wzajem szacunek Zarzut : „Poprawić każdego z osobna […] nie można przy większej liczbie uczniów” „Nauczyciel rzetelny nie obciąży się zbyt wielkim zespołem uczniów, któremu by nie był w stanie podołać”uw „Jakie są moje w tej materii poglądy” „Duch ludzki potrzebuje stałej pobudki i nieustannej podniety. […] w odosobnieniu duch ten albo się nuży i w cieniu jak gdyby pleśnieje, albo też przewinie nadyma się próżnością i wielkim o sobie wyobrażeniem.” „W domu może się chłopiec dowiedzieć tylko tego, co nauczyciel wykłada jemu samemu, w szkole zaś również tego, co mówi do innych. […] Korzystny wpływ wywrze na niego nagana udzielona drugiemu, korzystny wpływ wywrze pochwała udzielona za pilność. Chęć otrzymania pochwały będzie w nim budzić ambicję.” A ZATEM SZKOŁĄ… Program szkoły gramatycznej – dzisiejsze liceum „Z nauką poprawnego wyrażania się idzie teoria pisowni, a objaśnienie poetów musi poprzedzać nauka poprawnego ich czytania. Z tym wszystkim zaś łączy się ściśle umiejętność krytycznej oceny” „… Trzeba dokładnie przerobić wszelki rodzaj prozaimków…” „.. nie można się obejść ani bez znajomości muzyki, ponieważ musi mówić o miarach wierszowych i rymach, ani bez znajomości astronomii, bo wtedy nie można zrozumieć poetów, którzy […] posługują się przecież wschodem i zachodem znaków niebieskim dla określenia pór roku i czasu, ani bez znajomości filozofii…” „Co do nauki geometrii […] pobudza umysł, zaostrza zdolności…” „… osiągają tym sposobem w wykształceniu pewną zamkniętą całość, nazywaną przez Greków wykształceniem ogólnym ” Program szkoły retorycznej - szkoła zawodowa „.. Kiedy należy uznać chłopca za dojrzałego do szkoły retorycznej […] wtedy kiedy będzie do tego przygotowany.” „Nauka zewnętrznej formy przemawiania” „…musi pobierać trochę nauki również u aktora komediowego, ale tylko o tyle, o ile kandydat na mówcę musi znać zasady sztuki deklamatorskiej ”
Średniowiecze Na bazie cesarstwie zachodnio rzymskiego Chrześcijaństwo i stosunek do myśli antycznej. Od niechęci do asymilacji. Tertullian (ok. 150/160-240) – odrzuca wiedzę, a chrześcijanin nie powinien być nauczycielem NAUKA CHRZEŚCIJAŃSKA (DOCTRINA CHRISTIANA) „Nauka i sztuka pogan jest częścią wymysłem ludzkim, częścią odbicie prawdy, myśli Bożej. Co jest ludzkim wymysłem może być szkodliwe, jak astrologia, wróżbiarstwo, bajki i zmyślenia, albo niezbędne, jak cały aparat życia społecznego: waga, miara, pieniędzy, pismo, mowa itp.” „Co opiera się na rzeczywistości, dotyczy zjawisk zmysłowych lub pojęć oderwanych. Zjawiskami zmysłowymi zajmuje się więc historia, która nie jest tworem ludzkim, bo rozwój faktów historycznych pochodzi od Boga, a dalej tak samo nauki przyrodnicze, astronomia, nauki techniczne, medycyna, rolnictwo, sztuki mechaniczne, gimnastyka. Wszystkie te gałęzie winien choć pobieżnie poznać ten, kto pragnie rozumieć odpowiednie zwroty i stępy Pisma Świętego.” „O pojęciach oderwanych traktują dialektyka, retoryka i matematyka. Dialektyka nie jest tworem człowieka, bo związki logiczne nie człowiek wymyślił; jej zasady pozostaną prawdziwe, choćby je ludzie fałszywie stosowali. Przypisy wymowy, jak słuchacza pozyskać, poruszyć i przywiązać, opierają się na prawidłach też nie wymyślonych przez ludzi. Nauki te wyostrzają umysł. Prawd matematycznych człowiek nie wymyślił, on je odkrył, one też są źródłem mądrości.” Święty Augustyn CHRZEŚCIJAŃSTWO – RELIGIA KSIĘGI Ruch monastyczny na Bliskim Wschodzie Benedykt z Nursji (ok. 480-543) – Klasztor na Monte Cassino (529) – Ore eta labora „Módl się i pracuj” „Bezczynność jest wrogiem duszy. Dlatego też bracia muszą zajmować się określonych godzinach pracą fizyczną i również w określonych godzinach czytaniem duchowym.” Praca fizyczna jest także przepisywanie ksiąg – skryptoria Wykształcił się wzorzec zakonnika – módl się i pracuj (jezuici uważają że praca to nauczanie, inni leczyć „pracuj” – zawsze inaczej) POTRZEBA WIEDZY, WIĘC POWSTAJĄ KSIĘGI.. Boecjusz (480-525) – O pocieszaniu jakie daje filozofia – opisywał nauki wyzwolone (przeznaczona dla osób wolnych w sensie duchowym nie martwią się o finanse – dobrodziejstwo przeznaczone dla możnych i zakonników) Casiodorius (490-583) – Nauki boskie i ludzkie – podzielił nauki wyzwolone na trivium (nauka o języku, komunikacja tu i teraz, komunikacja ponad wiekowa, komunikacja zapisy dla przyszłości) (gramatyka, retoryka, dialektyka) i quadrivium (arytmetyka, geometria, astronomia, muzyka)
Izydor z Sevilli (570-633) – Początków czyli etymologii ksiąg 20 – rodzaj encyklopedii – olbrzymi rękopis, praktyczny sposób opisania zjawisk, widać metodę asymilacji, „Filozofowie wyrazili mniemanie, że niebo jest okrągławe, niestałe i gorejące; nazywa się zaś stąd, że podobnie jak naczynia zdobione rylcem posiada wytłoczone znaki gwiazd. Wyróżnił go bowiem Bóg jasnymi światłami i wypełnił słońcem i błyszczącym kołem księżycem…” Jeśli cos jest w Biblii – TO JEST PEWNE Jeśli jest coś w Biblii i mówili o tym filozofowie – TO JEST PEWNE NA 300% Przypadek jednostkowy – jednorożec Psalmy Dawidowe – tłumaczenie Kochanowskiego – występuje jednorożec potem mówił o tym Ktezjasz (440-380 p.n.e.) O Indiach – też mówił o jednorożcu potwierdza Arystoteles, że Ktezjasz to powiedział, Pliniusz Starszy i Klaudiusz Elian też to potwierdzają. SZUKAJĄ WIEDZY W KSIĄŻKACH Jednorożec – porównany do osoby ZBAWICIELA do XVIw. Problem poznawczy – mamy jakieś zapisane kompletnie dziwne dla nas informacje, od czapy „proszek z rogu jednorożca”, żeby zrozumieć musimy wejść do danej epoki i przyjąć ich punkt widzenia. Ludzie tamtych wieków – najpierw księga potem szukania potwierdzenia, mimo braku nadal bierze to za prawdę, bo to KSIĘGA POTWIERDZA RZECZYWISTOŚĆ!!! AUTORYTET KSIĘGI Będą Venerabillis (673-735) – Historia kościelna narodu angielskiego, Gramatyka Łacińska, Słownik łaciński SOBÓR NICEJSKII II (787 R.) „W ten oto sposób, postępując jakby królewską drogą za Bożą nauką naszych świętych Ojców i za tradycją Kościoła katolickiego – wiemy przecież, że w nim przebywa Duch Święty – orzekamy z całą dokładnością i z troską o wiarę, że przedmioty kultu powinny być nie tylko wizerunki drogocennego i ożyw” Obraz jest wyobrażeniem im częściej wierni będą patrzeć ich obrazowe przedstawienia tym bardziej oglądając je będą zachęcać do wspominania i miłowania pierwowzorów. SZKOŁA PAŁACOWE KAROLA WIELKIEGO W AKWIZGRANIE ALKUIN Z YORKU (735-804) „Dzieci swoje tak kazał wychować, żeby zarówno synowie jak i córki najpierw ćwiczono w sztukach wyzwolonych, do których sam się garnął. Potem, kiedy już wiek na to pozwalał synom obyczajem Franków uczono jeździć konno, obchodzić się z bronią polować, córki zaś przyzwyczajano do krosien, kądzieli i wrzeciona, aby nie próżnowały, i kształcono we wszelakiej poczciwości…”
Zapotrzebowanie na naukę Rozwój bibliotek Uniwersytety Scholastyka KTO PIERWSZY? BOLONIA – pierwszy przywilej /PARYŻ – wcześniej zaczęło się życie naukowe
- Bolonia 1158r. – Przywilej cesarza Fryderyka Barbarossy I o niezależności od władz miejskich Większa rola studentów, silny wydział prawa
- Paryż 1194r. przywilej papieża Celestyna III i 1200r. przywilej króla Filipa Augusta o niezależności Większa rola profesorów, silny wydział teologiczny Brak stałego miejsca nauki (cmentarze, rynki, stodoły itp. ). Zabudowy uczelnianie powstają ok. 100 lat później. UNIVERSITAS ZNACZY POWSZECHNOŚĆ Skupiają mistrzów (profesorów) i uczniów (studentów) tak jak cechy rzemieślników Cztery wydziały: Niższy – sztuk (nauk wyzwolonych) – bakalatura, magisterium, Wyższe – teologia, prawo, medycyna – doktorat Uniwersytet w Krakowie – 1364 (Kazimierz Wielki bez teologii) 1400(Jagiellonowie, Jadwiga wystarała się o teologię + jej klejnoty) SCHOLASTYKA „WIARA SZUKAJĄCA ZROZUMIENIA” Anzelm z Canterbury (1033-1109) Konfrontacja Pisma św. I pism Doktorów Kościoła z rozumiem i pismami autorytetów antycznych (np. Arystoteles) SCHOLASTYKA W PRAKTYCE (METODA SCHOLASTYKI) Stawiamy tezę (hipoteza, problem badwczy) Zbieramy argumenty „za” i „przeciw” Wyciągnąć wnioski Metoda stosowana na wydziale teologicznym, Tomasz z Akwinu uznał dogmaty wiary, które nie podlegają dyskusji.
METODY PRACY UNIWERSYTECKI:
Wykład Objaśnienie Dysputa Zagadnienia Stosunek chrześcijaństwa do antyku (znaczenie św. Augustyna) Związki szkolnictwa średniowiecznego z kościoła Uniwersytety – ich powstania i organizacje Renesans 1440-1450 – Johannes Gutenberg wynalazł ruchomą czcionkę M.F. Kwintylian – Institutionis oratoriae libri XII Rękopis z Florecncji z 1476 KWINTYLIAN NA NOWO ODCZYTANY Wychowanie (cnoty kardynalne – roztropność, sprawiedliwość, męstwo, umiarkowanie) Edukacja Nauczanie („uczyć słowa i czynu”) ETAPY KSZTAŁCENIA: Początkowy (umiejętność językowe) Średni (sztuki wyzwolone + lektura) Wyższe (retoryka) Moralność + Mądrość + Krasomówstwo ERAZM Z ROTTERDAMU (1466/7 - 1536) 1503 – Podręcznik żołnierza Chrystusa 1509 (1511) – Pochwała głupoty BONAE LITTERAE 1518 – Rozmówki dla dzieci (odgrywanie scenek daje korzyści wychowawcze, lepiej rozumiemy, dykcja, publiczne występowanie HIT DYDAKTYCZNY – kilkadziesiąt edycji, świadczy o zasięgu i oddziałowymi)
wróżbiarstwo i inne szalbiercze praktyki. Poprzez wszystkie zmysły wsączają one w ciało rozkosz, ale jakże bardzo szkodliwą pobożnością.” NAUKI UŻYTECZNE: „Obecnie rozważymy, jakie to sztuki odpowiadające chrześcijanom i chrześcijańskiej pobożności. […] A czymże są te sztuki i nauki, o których tu mówimy? Z pewnością niczym innym, jak tylko tym czego potrzebujemy do osiągnięcia celu żcia czy to doczesnego, czy też wiecznego. […] Zaspakajaniu potrzeb cielesnych służy nauka traktująca o pokarmach, nauka medyczna, nauka o odzieży, nauka o mieszkaniu. Znajdujemy w nich wskazówki jak to wszystko dostać, a dostawszy zachować. Umysł nasz kształci się i oczyszcza przy pomocy tego, co dostarcza mu światła lub dodaje zapału, aby dążyć do tego czego trzeba pragnąć…” SZKOŁA „Trzeba przede wszystkim określić, czego należy uczyć, jak długo, kto ma uczyć i w jakim miejscu. […] żeby klimat był zdrowy, […] nie wybierałbym miejsca zbyt uroczego, […] żeby miejsca była zasobne w żywotność, […] miejsce nie powinno być zbyt uczęszczane, […] nie powinno się jednak z drugiej strony wybierać miejsca na zupełnym odludziu. […] Rozsądnie byłoby zbudować szkołę za miastem.” „W każdej gminie powinno się urządzić szkołę, na nauczycieli powołać do niej osoby uznane z wiedzy, dobrej sławy i doświadczenia. Płacę pobierać winni z budżetu publicznego, U nich chłopcy i młodzieńcy niech uczą się tego, co pojąć mogą zależnie od swego wieku i uzdolnienia.” Szkoła to nie tylko relacja uczniów i nauczycieli. To jest też przestrzeń pracy – muszą być dobre warunki – sprzyja nauce
KTO POWINIEN SIĘ UCZYĆ…
„Najpierw spośród kilku synów powinien ojciec przeznaczyć do nauki nie byle jakiego, jakie jaje z dużego kosza na chybił trafił wyjęte daje się do ugotowania, lecz tego który najbardziej zdatny jest do studiów według jego własnego i przyjaciół zdania” „Potem trzeba rozważyć, którzy chłopcy są zdolni do nauki, istnieją umysły głupie, tępe, idiotyczne; dziwne to doprawdy, że duch ludzki łatwiej dochodzi do rezultatów w sztukach drugorzędnych, niż we wspaniałych, albowiem w handlu, u kowala, w tkalni, w ogóle tam gdzie potrzeba praca rąk i siedzenie mniej ludzi marnuje[…] Umysły zbyt delikatne, wątle nie gruntowane, albo też o wąskim zakresie pojmowania, lepiej jeśli nie są zamęczane nauką, tak jak nikt nie używa scyzoryka do rąbania drzewa, jak nie można chorego oka męczyć zbyt wytężonym patrzeniem. ” „Kto z natury nie chce się uczyć, nie zawsze jest głupi lecz mało będzie się uczył…”
ZDOLNYCH I CHĘTNYCH
UCZEŃ
„Chłopiec winien być do szkoły przyjęty z tym zastrzeżeniem, że kilka miesięcy będzie trzymany na próbę.” „Przy każdym z nich [chłopców] trzeba będzie zwracać uwagę na rodzaje jego uzdolnienia […] uwzględnić zdolność obserwacji, zdolność do łączenia szczegółów w całość, zdolność porównania.” „W umyśle rozróżniamy działalność i materię. W działalności zachodzą dwa stany: natężenia i pojemności, […] są ludzie którzy z uwagą zajmują się czymś i cieszą się gdy są pochłonięci pracą, inni pracują bez skupienia uwagi i nie chcą wziąć się przeważnie do studiowania rzeczy, lekkomyślni i rozerwani, […] są tacy, którym początki idą łatwo, później ustają przy pracy umysłowej, […] na gorsze zmieniają się umysły przedwcześnie dojrzałe, […] na lepsze zmieniają się ci, którzy z początku mają umiarkowany zapał.” „O ile chodzi o materię […] jedni nadają się specjalnie do pewnych gałęzi, jak poeci do mowy wiązanej. Widziałem takiego, który doskonale opowiadał, a zupełnie błędnie rachował. Do rzadkości należą też tacy, którzy we wszystkich dziedzinach umysłu, oczywiście rozumowych, godni są pochwały” „…niektórzy celują w robotach ręcznych. Można widzieć chłopców ustawicznie malujących, budujących, tkających; wszystko robią dobrze i z takim powabem, że można myśleć, iż się długo tego myli. Inni oddają się rzeczom wznioślejszym, gdzie trzeba rozumu, pobudzeni większą i wyższą dążnością” SZKOŁA W PRAKTYCE Kształcenie jest dla wszystkich – szkoła dla chłopców – publiczne, dziewczynki nauczanie indywidualne Szkoła opłacana z budżetu państwa Nauczyciele powinni nie być od wszystkiego ale jeden człowiek jeden przedmiot. Szkoła w każdej gminie nie będzie pustyń edukacyjnych Europa będzie stabilnie rozwijać teoria Szkoła we wspomnieniach – Z autobiografii Tomasza Plattera (1499-1582) „…mój krewniak, student wędrujący ze szkoły do szkoły […] przyrzekł zabrać mnie ze sobą bym się uczył po szkołach niemieckich ” Patent żebraka „My żaczki, myszkowaliśmy po mieście, umiejący śpiewać zarobkowali, ja zaś żebrałem, ale żaden z nas nie chodził do szkoły.”
„Sobotnie przedpołudnie powinna zajmować zwykła lekcja. Wysłuchaniu treści należy poświęcić jedną godzinę. Tego bowiem dnia dobrze będzie wygłaszać z pamięci tekst Cycerona przeczytany drugiego, trzeciego, czwartego i piątego dnia.” „Drugi tydzień nie powinien niczym różnić się od poprzedniego, poza tym, że wydaje się korzystne dla młodzieży, aby zamiast Cycerona czytać i uczyć się na pamięć Wergiliusza.” REFORMACJA A EDUKACJA Reformacja – 1517r. (tezy Marcina Lutra) Edukacja a zbawienie duszy Postulaty powszechności kształcenia – gmina przy miejscach kultu protestanckiego zakładano szkoły
SZKOŁY HUMANISTYCZNE PROTESTANCKIE
FILIP MELANCHTON (1497-1560)
Reforma szkolnictwa saksońskiego – szkoły średnie, łacińskie, nacisk na trivium i na „języki święte”, podstawą klastyczne teksty łacińskie (Wergiliusz, Owidiusz, Cyceron…) Wpływ na założenie Uniwersytetu w Królewcu (1544) JAN STURM (1507-1589) Od 1536 kieruje gimnazjum w Strasburgu – system klasowo-lekcyjny, 10 lat=10klas (klasa pierwsza najważniejsza) jedna klasa = jedna grupa= jeden nauczyciel – w zależności od przedmiotu dominującego na danym poziomie, „łacina po łacinie” – uczenie języka obcego w danym języku, popisy – egzaminy publiczne, uczniowie żywa reklama, teatr – uczeń w praktyce uczy się wypowiadania – po łacinie, pod koniec wieku jeszcze niemiecki, nauka dobrej artykulacji i dykcji, umiemy się zaprezentować, walka z tremą, nauka na przyszłość – nauka wystąpień publicznych teatr konsolidacja całej wiedzy przyjętej w szkole JAN KALWIN (1509-1564) Gimnazjum w Genewie – surowość wychowania, kult pracy, nie opanować całej wiedzy (nieefektywnych) uczyć przedmiotów praktycznych 7 lat – 7 klas Nie wprowadzał uczniów w kulturę antyczną bardziej pragmatyczny, Nie lubi teatru udawania jest złe
SZKOŁY HUMANISTYCZNE KATOLICKIE KONTRREFORMACJA –
SOBÓR TRYDENCKI (1545-1563)
Uznanie edukacji za misję kościoła – realizują jezuici (1540) jezuici były wojskowy zakon, mocna zależność hierarchistyczna (utworzony aby chrystianizować Amerykę) o Troska o wykształcenie zakonników (filozofia, teologia, nauki świeckie), posłuszeństwo, „zdrowy i mądry, działający celowo, wewnętrznie przekonany, choć powściągliwy chrześcijanin, zawsze gotowy do gorliwej obrony kościoła.” o Od 1548 zakładają szkoły – kolegia (5-6 klas), podstawą łacina, możliwa filozofia, w ramach lektur: logika, matematyka z fizyką, historia, geografia, mitologia… Pomyślano również o konwiktach, świetna organizacja przyczyniła się do tak szybkiego rozejścia i utrwalania w Europie. o Rattio studirorum 1599: „Erudycja powinna być utrwalana” Zakony żeńskie powinny kształcić kobiety
HUMANISTYCZNA KRYTYKA SZKOŁY HUMANISTYCZNEJ
MICHEL DE MONTAIGNE (1533-1592) – HUMANISTA
1580 Essais (Próby) „Ci, którzy, jak u nas jest w zwyczaju, wedle tej samej lekcji podejmują wychowanie wielkiej liczby umysłów tak rozmaitych kształtów i postaci, nie dziw, iż w całym tłumie spotykają zaledwie dwoje lub troje dzieci, które wyniosą jakiś owoc z ich nauki.” „Dziecięciu wielkiego rodu, które ciekawe jest nauk nie dla zysku (cel bowiem tak nikczemny niegodny jest łaski i faworu muz, a przy tym zawistny jest i zależny od drugich) ani także dla zewnętrznych korzyści, jedno dla swojej własnej, aby się wzbogacić nimi i ozdobić na wewnątrz […] życzyłbym aby najtroskliwiej wyszukano wychowawcę, który by miał głowę raczej dobrze wyposażoną od natury niż szczelnie naładowaną” „… od samego początku wedle objęcia duszy, którą mu dano w ręce, zaczął zapoznawać ja ze światem, dając jej smakować rzeczy, wybierać i rozróżniać między nimi; niekiedy otwierając jej drogę, niekiedy otwierając jej drogę, niekiedy pozwalając by ja sobie sama otwarła” „Niech go puszcza nieco truchcikiem przed sobą, iżby mógł ocenić jego krok i osądzić do jakiego stopnia trzeba mu powściągnąć stosując się do jego siły. ” „Niech żąda od ucznia nie tylko zdania sprawy z wyrazów, ale z sensu i z treści; niech korzyść, jaka odniósł, sądzi nie wedle świadectwa jego pamięci, ale życia. To czego się nauczył niech mu pokaże w tysięcznych obliczeniach […] Jest to świadectwem niestrawności i surowości potrawy, jeśli pożywający zwraca ją tak, jak przyjął;” „Umieć na pamięć, nie znaczy umieć; znaczy dusić to co się dało pamięci do przechowania. Co ktoś wie naprawdę, tym rozporządza nie patrząc na wzory, nie obracając oczu na książkę. Smutna to wiedza, wiedza książkowa!”
