Pobierz Historia wychowania - Notatki - Historia - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity! 1 HISTORIA WYCHOWANIA Proces wychowania – jego pewne elementy - zaczęły się już u hord pierwotnych. We wczesnych stadiach organizacji hord pierwotnych nie ma biednych, bogatych, obce było pojęcie klas społecznych, władzy. Członkowie zdobywali środki do życia dla całej grupy. Brak przywilejów dla grup. Równość- równe prawa, brak zróżnicowania. O wychowaniu świadczą jedynie wykopaliska. SA to tylko hipotezy. Wzrost procesów pedagogicznych rósł wraz ze wzrostem społecznym. Przygotowywano młodych do zaspokajania potrzeb i realizacji celów, do których zmierzała cała społeczność. W miarę rozwoju hord widać świadome formy uczenia. Hordy rozwijały się. Społeczność przekształcała się w odrębne rodziny ( mówimy wówczas o USTROJU RODOWYM). USTRÓJ RODOWY – to początek rozwoju. Zdobywanie pożywienia jego różnorodność ( ryby, mięso itp.), posługiwanie się ogniem, łukiem, toporem, czółna, środki produkcji powodują rozszerzanie umiejętności u młodych ludzi. Rozszerzać trzeba wiedzę o warunkach życia zwierząt i ich zwyczajach. Pilna stała się potrzeba wprowadzenia młodych w tajniki wiedzy o łowiectwie ( małe łuki, figurki zwierząt). Okres zabawy też miał czemuś służyć. W miarę dorastania wyruszali z dorosłymi na łowy. W okresie rodowym nastąpił wyraźny podział prac na damskie i męskie. Również wychowanie chłopców różniło się od wychowania dziewcząt. W okresie rodowym proces wychowania przejmuje brat matki ( do dziś zostało to zachowane w rodzinach arabskich). Zaspokajanie potrzeb dzieci należało do wuja. W tym okresie dużą rolę odgrywało też starsze rodzeństwo. Uczyło młodsze łowiectwa, robienia sideł, dawało rady i wskazówki. Ważną rolę pełniły też grupy rówieśnicze. Przynależność do takiej grupy była wręcz przymusowa. ( wtedy nazywane były republiką dziecięcą). Polegało to na wspólnych zabawach, pracach, naśladowaniu dorosłych, nauce tańca, grach zręcznościowych. Grupy te miały uczyć praw, norm i zasad panujących w danej społeczności, jak również uczyć dyscypliny. Dziewczęta najczęściej uczyły się przy matce przez naśladownictwo ( miniaturowe rzeczy dorosłych kobiet). Celem wychowania w okresie rodowym, było przekazywanie niezbędnych wiadomości, umiejętności, nawyków potrzebnych do życia ( nauka sporządzania broni, narzędzi służących do polowania, sztuka posługiwania się bronią i jej doskonalenie, oraz wyrabianie umiejętności potrzebnych do polowania, a także podnoszenie sprawności fizycznej- istniała już wówczas wiedza o możliwościach dostosowania umiejętności do wieku). Obok naturalnego wychowania ważne tez było wychowanie moralne. Dążyło się do wyrobienia zachowań pożądanych i eliminacji zachowań niepożądanych. Dzieci przechodzące z wieku dziecięcego w dorosłe życie przechodziły przez INICJACJĘ. Były one wówczas wprowadzane w tajniki danych dziedzin. Ten okres był też czasem wprowadzania w tajniki życia seksualnego (Imieliński „Seks kulturowy”) i we wszystkie tajniki życia dorosłego. W okresie inicjacji sprawdzano umiejętności moralne. Te momenty inicjacji były bardzo trudne dla chłopców. Dziewczynki nie były poddawane inicjacji. Były przygotowywane do roli żony i matki. Były to społeczeństwa kultury PREFIGURATYWNEJ (tj. przez stulecia nic się nie zmienia, te same cele rodziców i dzieci – do dziś istnieją takie społeczności Np. w Ameryce – plemiona indiańskie). Wraz z rozwojem wspólnot rodowych zaczęło się coś w rodzaju powstawania specjalizacji: podział na rody: Np. pasterskie, łowieckie itp. Rody ewoluowały, zaczęły się podziały a wraz z tym zróżnicowanie na bogatszych i biedniejszych. Wraz z ewolucją powstają rzeczy z żelaza, broń – do zabijania zwierząt, ale również ludzi. Zaczynają się wojny. Rozpoczyna się podbijanie państw, a co za tym idzie niewolnictwo. Rozpoczyna się tez okres rozwoju pisma ( różne w różnych krajach _ runiczne, obrazkowe). Następuje podział pracy dla ludzi. OKRES PRODEMOKRACJI WOJSKOWEJ Pojawia się wiedza o technice wojskowej. Społeczeństwo różnicuje się w znaczny sposób, ze względu na stan posiadania. Rodzi się świadomość narodu, świadomość państwa. Wraz z państwem przychodzi król, władza, kodyfikacja ( Kodeks Hammurabiego, Solona), prawa, kara jako odwet. Zmierza to ku określeniu państwowości z określeniem systemu władzy. Dowodem tego jest Np. Starożytna Sparta. Wiedza o społeczeństwie EPOKI ANTYCZNEJ jest dość duża. Na czoło w starożytnym okresie wybijają się 3 państwa: 1/ SPARTA 2/ ATENY (w tamtym okresie Ateny były państwem, Grecja nie istniała) 3/ RZYM OKRES STAROŻYTNY 1. SPARTA Spartanie, szczep wojowniczy z doskonałymi żołnierzami (1900 p.n.e.). 2 Peloponez zasiedlony był przez Achajów, którzy podbili i utworzyli kilka państewek (Argo, Mykeny i inne). Stworzyli kulturę MYCEŃSKĄ (rzeźba, literatura, budownictwo, flota, malarstwo – wszystkie te dziedziny były bardzo rozwinięte). Spartanie podbili ich i zniszczyli kulturę myceńską. a/ podbici nazywani byli HELOTAMI (HELOCI) – zrównano ich z niewolnikami b/ układający się nazywani byli PERJOJKAMI (PERJOJKOWIE) – ludność wolna, lecz pozbawiona praw politycznych c/ pełnoprawni obywatele Sparty nazywani byli SPARTIATAMI (SPARTIACI) Spartanie mieli dwa okresy władzy: 1/ X -VIII w p.n.e. – władali dwaj królowie i rada starszych oraz organ nadzorujący i kontrolujący ( 5 wysokich urzędników zwani:EFOROWIE. Zabiegom wychowawczym i kształceniu podlegali tylko synowie królewscy i otoczenie królewskie. Ideałem wychowawczym był mąż stanu i dobry żołnierz. W dążeniu do ideału – przekazywanie tajników władzy, umiejętność układania mów politycznych, retoryka. Nie zaniedbywano też wychowania fizycznego i zręcznościowego. 2/ VI w p.n.e. – zwrot w dziejach Sparty – wychowanie młodzieży jest podporządkowane państwu. Państwo decyduje o sposobach kształcenia. Decydentem w sprawach wychowania w tamtym okresie był - PAJDONOM. O urodzeniu również decydowało państwo, regulowano ilość urodzeń dziewczynek ( zbyt dużą ilość dziewczynek – uśmiercano). Dążono do uzyskania społeczeństwa idealnego. Sparcie potrzebni byli wojownicy, mężczyźni zdrowi – byli na wagę złota. Kształcenie wówczas to instytucja wychowania. Brak szkół. Dzieci do 7 roku życia ( chłopcy i dziewczynki) przebywały z matką. Przeznaczano ten czas na zabawy. Od 7 roku życia chłopcy przechodzili do koszar wojskowych i tam przebywali do 17-18 roku życia. Dziewczęta powyżej 7 roku życia tez chodziły do koszar, jednak wracały na noc do domów matek. Dzieci poddawane były ćwiczeniom fizycznym ( najpierw lekkim a w miarę wzrostu coraz trudniejszym). Chłopcy po 18 roku życia przechodzili do EFEBII wojskowych. Tam przebywali do 21 roku życia. Tam dochodziła wiedza z zakresu wojskowości. Po ukończeniu 21 roku życia odbywała się przymusowa 10 – letnia służba wojskowa. Po ukończeniu 31 roku życia państwo oczekiwało a wręcz nakazywało szybki ożenek i rozród ( oczekiwano dzieci, najlepiej synów). Dziewczynki po osiągnięciu 17 roku życia przejmowały obowiązki kobiet. Wychowanie dzieci i prowadzenie domu. Kiedy mężczyźnie wyruszali na wojny, kobiety szkolone w młodości przejmowały ich rolę - walczyły i broniły państwa. W trakcie nauki kładziono nacisk na naukę ustaw oraz pieśni wojskowych. Etap wychowania wojskowego, służył do stworzenia żołnierza idealnego ( karność, dyscyplina, nagradzano spryt i kradzieże – karano tylko, jeśli kradnący dał się złapać, umiejętność radzenia sobie we wszystkich sytuacjach). W ten sposób Sparta dorobiła się doskonałych żołnierzy. Sposoby wychowania: przekaz ustny, szkoła jako instytucja nie figuruje, koszary spełniały funkcje wychowania patriotycznego i fizycznego. 2. ATENY Kultura Myceńska ( sztuka, poezja – wysoko rozwinięte). Ateny miały dobre stosunki z sąsiadami, nie były nastawione na wojny. Do VII w p.n.e. panowały tam warunki podobne jak w Sparcie. Dopiero po tym okresie skierowano się na kulturę, sztukę i naukę. IDEAŁ ATEŃSKI - piękne wysportowane ciało i wykształcenie moralne i duchowe – KALOKAGATHIA ( atrakcyjność ciała i ducha) Ateńczykom zależało na wykształceniu intelektualnym. Tam powstała instytucja szkoły, uczenie pisania, liczenia i czytania. Już od 6-7 roku życia. Dzieci bogatych rodziców miały nauczycieli w domu ( byli to głównie wykształceni urzędnicy). Reszta dzieci – obywateli wolnych – chodziło do szkół. Prowadzili je tam niewolnicy zwani PEDAGOGAMI ( ich zadaniem było odprowadzanie i przyprowadzanie dzieci). Były to szkoły prywatne, prowadzone na rachunek nauczyciela. Pierwotny nauczyciel – GRAMATYSTA- czytania, potem po paru latach pisania, literatury i arytmetyki. Drugi nauczyciel –LUTNISTA – uczył nauki gry na lutni. Lekcje nauczyciel prowadził z każdym chłopcem oddzielnie. Po ukończeniu 9 lat, zadawano chłopcom do opanowania na pamięć utwory, uczono historii i geografii kraju. Poznawali również zasady życia publicznego w Atenach, mitologie, politykę oraz zasady etyczne. Równolegle odbywała się nauka gry na lutni, śpiewu i deklamacji. Po 13 roku życia doskonalono naukę u gramatysty. Potem następowało przejście do PALESTRY – tam opiekunem chłopca był PEDOTRIBA. Palestra (odpowiednik boiska) był to pierwszy stopień wychowania obywatelskiego. W palestrze podstawą ćwiczeń był pięciobój. Uczono pływania, zapraszano też wysokich urzędników państwowych do objaśniania zasad życia publicznego, żeby poznawać ustrój Aten (było to metoda pedagogiki). 5 W zakonach wyspecjalizowano się w wielu dziedzinach (Np. benedyktyni – przepisywali księgi, bonifratrzy – zajmowali się ziołolecznictwem). Każdy zakon potrzebował wykształconej młodzieży. Dlatego przy klasztorach ( począwszy od klasztoru Monte Cassino) założone zostały: SZKOŁY PRZYKLASZTORNE (520r). Upowszechniły się one na dobre w XII w. Zaczęto do szkół przyklasztornych od tego okresu przyjmować również dzieci niechcące pozostać w zakonie (były to szkoły odpłatne). Wyższą formą szkolnictwa kościelnego były: SZKOŁY KOLEGIACKIE Znajdowały się w mniejszych miastach, przy kolegiatach, gdzie urzędowali niżsi ranga mnisi kościelni. SZKOŁY BISKUPIE (KATEDRALNE) Były one tam gdzie znajdowały się siedziby biskupów – w dużych miastach. W organizacji szkół kościelnych wyróżniamy: 7 sztuk wyzwolonych (ARTES LIBERATES) 1. TROJTROŻE - T R I W I U M ( trzy drogi kształcenia) a/ gramatyka b/ retoryka c/ dialektyka 2. CZTERODROŻE - Q U A D R I W I U M (cztery drogi kształcenia) a/ arytmetyka b/ astronomia c/ geometria d/ muzyka *Triwium nauczano już w Rzymie w okresie antycznym. Gramatyka – było to poznawanie słów Retoryka – była to nauka sztuki wymowy Dialektyka – logika W średniowieczu nauka odbywała się w języku obcym ( łacina), brak było podręczników ( nauczyciel czytał). W średniowieczu szkoły parafialne - organizowały naukę na poziomie Triwium a/ gramatyka – nauka wymowy b/ retoryka – układanie pism, przygotowywanie kazań c/ dialektyka – z niej w średniowieczu zrezygnowano, przekształciła się w s c h o l a s t y k ę – naukę o logicznym udowadnianiu, że tak jest. Szkoły zakonne – organizowały naukę na poziomie triwium, ale dodawano tam też naukę śpiewu oraz przedmioty dotyczące tego, czym zajmował się zakon. Szkoły kolegiackie - organizowały naukę na poziomie triwium oraz dodawano wybrane elementy Quadrivium. Szkoły katedralne - organizowały naukę na poziomie wszystkich 7 sztuk wyzwolonych + medycyna i teologia. Nagromadzenie wiedzy w szkołach katedralnych ( biskupijnych), było tak duże, ze zrodziła się potrzeba stworzenia uniwersytetu. Odpowiedzią kościoła było założenie pierwszego kościelnego uniwersytetu w PARYŻU (w 1200r) *(Należy pamiętać o tym, że okresy nie pokrywały się w Europie. XII w., dla Włoch, to odrodzenie, gdy tymczasem Polska w XII w. istniała dopiero od II wieków ( powstanie państwa polskiego datujemy na X w.) i panowało w niej głębokie średniowiecze) **(Pierwsza sekcja zwłok odbyła się u protestantów w Gdańsku) - W Polsce początkowo w zakonach byli mnisi z innych krajów. Dopiero w XII wieku kraj został podzielony na biskupstwa. Wystąpiła konieczność kształcenia kleru jak i prawników i medyków. Z braku szkół w Polsce następowały wyjazdy na uniwersytety za granicę. Pierwsze szkoły parafialne – miasta troszczą się o szkoły, naucza duchowieństwo. Nauczają triwium. Początkowo w szkołach polskich uczyli księża z innych krajów np. Niemcy nieznający języka polskiego. W 1248r legat papieski Jakub zezwala by uczono pacierza po polsku. Szczególnym zdarzeniem w oświacie polskiej było 12 maja 1364r, za Kazimierza Wielkiego – powołano Uniwersytet w Krakowie. Miała to być szkoła państwowa ( świecka) kształcąca administratorów i prawników. Król nasz zamierzał utworzyć Uniwersytet uczący metodą quadrivium (tj. 7 sztuk wyzwolonych), jednak kościelne władze rzymskie nie wyraziły na to zgody. Więc początkowo na Uniwersytecie Krakowskim nauka triwium. Po śmierci Kazimierza Wielkiego Uniwersytet podupadł. Wznowił działalność w roku 1400 w czasach Władysława Jagiełły. Ponownie zwrócono się do papieża o wyrażenie zgody na 7 nauk wyzwolonych. Zgoda taka została przez niego wydana. 6 Istniał też w tamtym okresie inny człon szkolnictwa ( mieszczanie) - WYKSZTAŁCENIE ZAWODOWE. Kościół się nim nie zajmował. Potężne korporacje kupców i rzemieślników same kształciły sobie kadrę. Czytanie i pisanie w języku rodzimym. 1/ CECHY RZEMIEŚLNICZE Skupiani w cechach rzemieślnicy kształcili młodzież: chłopców, już 7 letnich. ( dobierano ich wg cech fizycznych – kandydat Np. na stolarza musiał być silny). Chłopcy uczyli się tam wszystkiego: czytanie, pisanie, liczenie, towaroznawstwo, i innych tajników zawodu. Dzieci składały przysięgę, ze nie zdradzą tajników zawodu i tajemnic zakładu. W miarę wzrostu dostawały poważniejsze zadania do wykonania. W wieku dojrzały składały egzamin z zawodu. Zdanie egzaminu i zdobycie tytułu mistrza było trudne (mistrzowie niechętnie wpuszczali na rynek konkurencję). 1/ GILDIE KUPIECKIE Dzieci również dobierano tu wg rodzaju wykonywanego handlu ( Np. sprzedawca materiałów odmierzanych na łokcie musiał być mały i z krótkimi rękami), ale również dzieci ze sprytem handlowym. Uczono je liczenia, arytmetyki, pisania i czytania oraz materiałoznawstwa i sztuki negocjacji. Nie było egzaminów. Awansowało się w trakcie życia zawodowego. Kolejnym członem szkolnictwa wówczas, którym również nie zajmował się kościół, było; KSZTAŁCENIE RYCERKIE Rycerzem mógł zostać tylko syn rycerza. Dziecko do 7 roku życia było przy rodzicach. Od 7 roku życia przekazywane na dwór – tam zajmowały się nim damy dworu i nauczały dzieci – nazywane PAZIAMI. Rycerstwo najczęściej było niepiśmienne. Uczono ich sztuki walki, pieśni, sztuki „uczuć”, etykiety dworskiej itp. Potem dziecko stawało się GIERMKIEM i przechodziło na służbę rycerza – w wieku 14-15 lat. Służba u rycerza to nauka jazdy konnej i arkanów sztuki wojennej. W 18 roku życia pasowano go na rycerza. Brał udział w bitwach i turniejach rycerskich. Formuła rycerza: Bogu duszę, życie królowi, serce damom, sobie sławę. Średniowiecze - uniwersytety W średniowieczu rozwijała się wiedza, miasta, architektura i handel ( a co za tym idzie lichwiarstwo – zaczątki banku). Coraz częściej pojawiają się zatargi władz świeckich i kościelnych. Rozszerzają się epidemie i choroby. Powoduje to wystąpienie dysonansu między ludnością wiejską. Następuje podział na: - plebs –biedota - patrycjat – ogromnie bogaty. Rodzi się potrzeba stworzenia alternatywnych szkól niezależnych od kościoła. Potrzeba medyków i prawników studiujących te dziedziny dogłębnie. W związku z tym powstaje: PIERWSZY UNIWERSYTET ŚWIECKI – UNIWESYTET BOLOŃSKI ( powstaje z trzech szkół prawniczych w Bolonii. Bolonia fałszuje pochodzenie, aby nie musieć pytać papieża o zgodę). Rektorem jest student – osoba wybierana na jeden rok przez studentów. Musi być to osoba bardzo zamożna, bo wszystko odbywa się na koszt rektora. Musiał mieć, co najmniej 25 lat, być na V roku studiów. Na czas pełnienia funkcji jest zawieszana i nie może uczęszczać na wykłady. Kawaler, nie osoba duchowna, – lecz świecka. Sprawował na uczelni władze absolutną nad studentami i profesorami. Odbierał przysięgę od studentów i profesorów. Jako jedyny mógł nosić broń. Sprawował władzę sądowniczą na uczelni, (od której nie było odwołania) w sprawach lekkich a jego wyrok był ostateczny. Sprawy ciężkie np. cudzołóstwo, – czyli związki z mężatką, zabicie, pobicie podlegały sądom świeckim oraz sadom duchownym, ( jeżeli dotyczyły osoby duchownej). Rektor ustalał harmonogram zajęć, program studiów, wypłacał pensje profesorom i regulował sprawy finansowe uczelni. Cała organizacja uniwersytetu była na głowie rektora. Były to bardzo szerokie uprawnienia. Studentami na Uniwersytecie Bolońskim były osoby dorosłe (18-19 lat i wzwyż). Źródło utrzymania uniwersytetu - czesne opłacane przez studentów ( bardzo wysokie) oraz datki darczyńców. Studenci mieszkali - w wynajmowanych kwaterach. Niekiedy były to całe domy, (jeśli student tak chciał). Student nie odpowiadał za wyrządzone w nich szkody. Biedniejsi studenci mieszkali np. u karczmarzy – pracując tam i w ten sposób spłacali mieszkanie. Przedmioty nauczania: - prawo rzymskie - medycyna - siedem sztuk wyzwolonych Organizacja Uniwersytetu Bolońskiego przyniosła (zachowane do dziś) tytuły: 1. Profesor zwyczajny ( ten zwyczajowo najdroższy – pracujący od 8-12) 2. Profesor nadzwyczajny (magister, doktor - profesorowie tańsi – zajęcia po południu) Uczelnia Bolońska dała przykład jak organizować Uniwersytet. Powstały tu też pierwsze tradycje studenckie, ( które przetrwały do dziś): a/ otrzęsiny – zwane wtedy beanaliami b/ juwenalia – (odbywały się w maju) – Juwene – bogini młodości – święto ludzi młodych – miasto oddaje symboliczny klucz do miasta młodzieży i trwa zabawa c/ wykłady i ćwiczenia 7 d/ egzaminy Przywileje studenckie: (były one powtarzane w innych krajach na innych uczelniach) 1. Student był traktowany jak „święta krowa” – wolno mu było wszystko i trzeba go było chronić 2. Król zobowiązany ścigać złoczyńców napadających na studentów. Jeśli go nie złapał, zwracał równowartość skradzionych rzeczy ( również królowie w państwach, przez które student tylko przejeżdżał w drodze do uczelni) 3. Wyzysk studenta był surowo zabroniony (np. zbyt wysokie ceny kwater) 4. Nie wolno było brać czynszu wyższego niż stawka panującą w mieście 5. Byli oni zwolnieni z cła ( od wyruszenia z domu przez przejazd przez wszystkie kraje, aż do Bolonii) 6. Lichwiarze (najczęściej Żydzi) mieli obowiązek pożyczać studentom na niski procent pieniądze Bolonia pokazała jak można przyjaźnie przyjąć studentów, którzy byli żyłą złota dla miasta. W miarę rośnięcia potrzeb również kościół widział konieczność utworzenia uniwersytetu. W 1200 roku papież zezwala na utworzenie uniwersytetu w Paryżu. PIERWSZY UNIWERSYTET KOŚCIELNY - UNIWERSYTET PARYSKI Miał on zupełnie inny, odmienny ustrój od Uniwersytetu bolońskiego. Był pod całkowitym zwierzchnictwem kościoła. Rektorem była osoba duchowna, wybierana spośród duchownych. Przedmioty nauczania: - teologia - prawo kanoniczne - prawo rzymskie - medycyna - 7 sztuk wyzwolonych Źródło finansowania – czesne od studentów świeckich i beneficjów kościelnych osób duchownych oraz z dotacji od kościoła. Studenci mieszkali – w konwiktach z surowa dyscypliną ( wspólna poranna modlitwa, wspólny posiłek, powrót do konwiktu w określonej porze) Uniwersytet Paryski przyjmował dzieci od 7 roku życia ( był, więc szkoła elementarną i wyższą). Duży wpływ na uczelnie miał kościół i władze kościoła. Przywileje studenckie: Na uniwersytecie Paryskim pozostały takie same jak na Uniwersytecie Bolońskim. Te dwa uniwersytety dały wzorce do organizacji kolejnych uniwersytetów. Każdy kolejny przybierał jeden z tych dwóch ustrojów. RÓŻNICE MIEDZY UNIWERSYTETAMI BOLOŃSKIM i PARYSKIM - wiek przyjmowanych - przedmioty - sposób zamieszkania - Uniwersytet paryski – TEOLOGIA Kolejno powstawały następne uniwersytety: 1209r – pierwszy angielski uniwersytet CAMBRIDGE 1214 – OXFORD 1222 – PADWA Pierwszy uniwersytet w Europie środkowej powstał w Pradze, drugi w 1364r w Krakowie. Tylko te uniwersytety, które nie miały teologii miały ustrój boloński. Każde państwo chciało mieć uniwersytet. Przynosiło to ogromne profity ( finansowe i nie tylko). Państwo bez uniwersytetu uznawane było za ciemne. INNE KULTURY 1. KULTURA, NAUKA I TECHNIKA - CHIN Były na bardzo wysokim poziomie. Proces rozpadu wspólnoty pierwotnej i powstanie społeczeństwa klasowego wystąpił w II tysiącleciu przed nasza erą. W Chinach występują najstarsze szkoły i zorganizowany proces wychowawczy. Już wtedy istniała tam Akademia Nauk ( wynika to ze źródeł pozostałych po Konfucjuszu – 551-479 p.n.e.) Konfucjusz wywarł ogromny wpływ na poglądy chińczyków. Nazywano go, ( również w Chinach) pierwszym nauczycielem Chin. Jego poglądy były skomplikowane, odmienne od europejskich. Chodziło mu o wartość człowieka ( stawia ją wyżej od klasy społecznej, do jakiej przynależy osoba). Konfucjusz uważał, ze państwo jest zbudowane jak każda rodzina, więc cesarz jest ojcem narodu a poddani musza go słuchać. Rozwija się kult rodziny. Chcąc mieć ludzi zdolnych, chętnych do nauki podejmuje kształcenie dla wszystkich warstw społecznych w Chinach. Celem wychowania wg Konfucjusza jest – przygotować do służby cesarskiej. Żądał od uczniów zdecydowania i niezależności sądów, panowania nad sobą.