Pobierz Hiszpania - Notatki - Turystyka i więcej Notatki w PDF z Hotelarstwo i turystyka tylko na Docsity!
Hiszpania , Królestwo Hiszpanii (hiszp. Reino de España , gal. Reino de España , kat. Regne
d'Espanya , arag. Reino d'España , bask. Espainiako Erresuma , okc. Regne d'Espanha , ast. Reinu d'España ) – największe z trzech państw położonych na Półwyspie Iberyjskim. Na zachodzie Hiszpania graniczy z Portugalią, na południu z należącym do Wielkiej Brytanii Gibraltarem, oraz przez Ceutę i Melillę z Marokiem. Na północy, przez Pireneje, kraj graniczy z Francją i Andorą. W skład Hiszpanii wchodzą także Baleary na Morzu Śródziemnym, Wyspy Kanaryjskie na Oceanie Atlantyckim oraz tzw. terytoria suwerenne (hiszp.: plazas de soberanía), w skład których wchodzą dwie hiszpańskie posiadłości w Afryce Północnej, Ceuta i Melilla, oraz liczne niezamieszkane wyspy po śródziemnomorskiej stronie Cieśniny Gibraltarskiej, takie jak Chafaryny, Alborán czy Perejil. Do Hiszpanii, a dokładniej do Katalonii, należy także otoczone przez terytorium francuskie miasteczko Llívia.
Hiszpania - godł o i flagaHisz pania - godł o i flagaHisz pania - g odło i flaga
Reino de España
Królestwo Hiszpanii
Flaga Hiszpanii Herb Hiszpanii
Język urzędowy (^) hiszpański 1
Język używany hiszpański (dodatkowo w niektórych regionach kataloński, galicyjski, baskijski)
Stolica Madryt
Ustrój polityczny monarchia parlamentarna
Głowa państwa (^) król Jan Karol I
następca tronu (^) książę Filip Burbon
Szef rządu premier José Luis Rodríguez Zapatero
Powierzchnia
- całkowita
- wody śródlądowe
- na świecie 504 842 km² 1,04%
Liczba ludności (2007)
- całkowita
- gęstość zaludnienia
- na świecie 45 200 737 [1] 89,40 osób/km²
Jednostka monetarna (^1) euro = 100 eurocentów (EUR, €)
1 peseta hiszpańska = 100 centimos (ESP) (do 31.12.2001 r.)
Strefa czasowa (^) UTC +1 – zima
UTC +2 – lato
Kod ISO 3166 ES
Domena internetowa .es
Kod samochodowy E
Kod telefoniczny +
(^1) lokalnie także kataloński, aranejski (dialekt oksytańskiego), baskijski i galisyjski
Ustrój polityczny
Hiszpania jest dziedziczną monarchią parlamentarną. Królem jest Jan Karol z dynastii Burbonów. Wstąpił na tron w 1975 roku po śmierci generała Francisco Franco. Król, mimo iż cieszy się ogromnym autorytetem w społeczeństwie (nawet wśród komunistów), zwłaszcza po uśmierzeniu próby zamachu stanu 23 lutego 1981, nie ma w swych rękach żadnej realnej władzy. Mianuje szefa rządu, który zawsze wywodzi się ze zwycięskiego ugrupowania. W wyjątkowych sytuacjach może wygłaszać orędzia do narodu. Jest również najwyższym dowódcą wojska.
Premierem Hiszpanii jest od 2004 socjalista José Luis Rodríguez Zapatero. María Teresa Fernández de la Vega jest pierwszą kobietą wicepremierem Hiszpanii.
temperatury są umiarkowane. Niewielkie amplitudy miesięczne wskazują na łagodne zimy (od 6°C do 10°C) i chłodne lata (średnio poniżej 22°C). Obszar wybrzeża na wschodzie i południu kraju przejawia cechy klimatu śródziemnego z wpływem klimatu morskiego, im bardziej na południe tym bardziej gorący klimat. Jest to teren raczej suchy, z gorącym latem (ponad 22°C) i łagodną zimą (od 6°C na północno-wschodnim wybrzeżu do ponad 10°C na południu).
Strefy klimatyczne w Hiszpanii:
- Strefa klimatyczna: Podzwrotnikowa
- Klimat: Śródziemnomorski
Historia
Las Médulas w Leonie – teren rzymskiej kopalni złota.
Począwszy od IX wieku p.n.e. Półwysep Iberyjski był terenem ekspansji licznych ludów i państw (Celtów, Fenicjan , Greków czy też Kartagińczyków). W II wieku p.n.e. na półwyspie pojawili się Rzymianie. W V wieku na tereny obecnej Hiszpanii wdarli się Wizygoci i stworzyli tam własne
królestwo. W roku 711 z północnej Afryki na Półwysep Iberyjski przedostały się wojska arabskie pod
wodzą Tarika, które błyskawicznie podbiły prawie cały półwysep.
Niewielkie królestwa chrześcijańskie na północy rozpoczęły rekonkwistę, która zaowocowała ostatecznym wyparciem Maurów w 1492. Przywódcą i pierwszym królem, zgodnie z tradycją, był don Pelayo, prawdopodobnie szlachcic wizygocki, który razem z innymi schronił się w górach Asturii przed napierającymi z południa wojskami muzułmańskimi. Jako początek procesu rekonkwisty uznaje się bitwę w wąwozie Covadonga (722 r.), w której oddział (około 300 ludzi) pod wodzą don Pelayo pokonał dzięki zaskoczeniu i pułapce kilkukrotnie większe siły przeciwnika. Rozbity oddział muzułmański miał charakter rozpoznawczy, a jego "klęska" nie miała dla najeźdźców większego znaczenia. W ten sposób
powstało pierwsze mini królestwo chrześcijańskie, które rozpoczęło powolną walkę z najeźdźcami muzułmańskimi. Z tych drobnych państw chrześcijańskich z czasem wyłoniły się dwa silne królestwa: Kastylia i Aragonia. Rozkwit i ekspansja powstałej z połączenia obu tych państw Hiszpanii były przede wszystkim związane z podbojami kolonialnymi w Ameryce i zdobyciem wielkich bogactw. Dzięki mocarstwowej polityce kraj stał się supermocarstwem w Europie Zachodniej. Stracił jednak tę pozycję na skutek osłabienia, upadku gospodarczego i wyniszczających (przegrywanych) wojen z Francją Ludwika XIV. Problemy z następstwem tronu w XVIII wieku doprowadziły do wojny o sukcesję hiszpańską, która w znacznym stopniu osłabiła państwo.
Około 1825 wielkie imperium hiszpańskie przestało praktycznie istnieć. Spowodowane to było zbyt długim złym zarządzaniem, niesprawiedliwym ładem społecznym i, przede wszystkim, inwazją Napoleona, który rozprzestrzenił idee wolnościowe w Ameryce.
Hiszpania na krótko dostała się pod wpływy Francji. Wkrótce powróciła dynastia Burbonów i stopniowo kraj stawał się biednym prowincjonalnym królestwem.
Na początku XX wieku Hiszpanią rządziło kilku dyktatorów – częste niepokoje społeczne skompromitowały monarchię i w 1931 proklamowano republikę.
W latach 1936-1939 kraj ogarnęła wojna domowa. W jej wyniku władzę w kraju przejęli nacjonaliści pod wodzą generała Francisco Franco.
Po śmierci Franco w 1975 , władzę przejął wyznaczony przez niego na następcę książę Jan Karol z dynastii Burbonów. Przywrócono monarchię (formalnie istniała już od lat 40., a Franco pełnił funkcję regenta), a król wprowadził w kraju demokratyczne reformy. W 1982 Hiszpania wstąpiła do NATO, a w 1986 stała się członkiem Unii Europejskiej.
Geografia
Hiszpania to kraj wyżynny i górzysty.
Miasto Powierzchnia (km²) Region
Madryt 608 km² Madryt
Barcelona 100,4 km² Katalonia
Walencja 134,65 km² Walencja
Sewilla
140 km² Andaluzja
Saragossa 1062,64 km² Aragonia
Málaga 385.50 km² Andaluzja
Murcja
881,86 km² Murcja
La Palmas 100.55 km²^ Wyspy Kanaryjskie
Palma de Mallorca
213,55 km² Baleary
Bilbao
41,3 km² Kraj Basków
Córdoba 1252 km² Andaluzja
Alicante 201.27 km² Walencja
Valladolid 197,5 km² Kastylia-León
Vigo 109,1 km² Galicia
Gijón 181,6 km² Asturia
L'Hospitalet de Llobregat 12,49 km² Katalonia
La Coruña 36,8 km² Galicia
Grenada 88 km² Andaluzja
Vitoria 276,81 km² Kraj Basków
Santa Cruz de Tenerife 150,56 km² Wyspy Kanaryjskie
Cartagena 558,3 km² Murcja
Móstoles
45 km² Madryt
Pampeluna 23,55 km² Nawarra
Alcalá de Henares 87,7 km² Madryt
Oviedo 186,65 km² Asturia
Santander 35 km² Kantabria
Najważniejszą gałęzią gospodarki jest wysoko rozwinięty przemysł, zgrupowany w kilku wielkich okręgach. Hiszpania jest ważnym producentem samochodów osobowych (m.in. SEAT) i ciężarowych (Barcelona i Lleida, Walencja, Madryt, Valladolid, La Coruña). Kilka wielkich koncernów ulokowało tutaj swoje zakłady (VW, grupa PSA, Ford). Produkcja samochodów osobowych wyniosła ponad 1,9 mln sztuk (2000). W Walencji, Bilbao, Barcelonie, Kadyksie oraz La Coruñi są duże stocznie a co za tym idzie jest tutaj wysoko rozwinięty przemysł stoczniowy (3 proc. produkcji światowej – 6. miejsce). Rozwinięty jest przemysł metalurgiczny (huty w Oviedo, Gijón, El Ferrol de Caudillo koło Bilbao i in.), w Asturii kopalnie węgla. Różnorodny przemysł elektrotechniczny (sprzęt gospodarstwa domowego, komputery, półprzewodniki) rozwinął się w większych miastach (np. Barcelona, Madryt, Sewilla, Malaga). Dzięki importowi paliw płynnych oraz znacznym zasobom energii wodnej Hiszpania produkuje ok. 185 TWh energii elektrycznej (4,612 kWh na mieszkańca). Wielkim atutem jest rozwinięty przemysł włókienniczy oraz rolno-spożywczy (produkcja cukiernicza; wina – ponad 34 mln hl, 4. miejsce w świecie; konserw rybnych itp.), rozrzucony po całym kraju.
Rolnictwo
W rolnictwie dominującą rolę odgrywa hodowla bydła, trzody i drobiu na rozległych pastwiskach (Kastylii, Asturii czy Estremadury), a także uprawa winorośli, zbóż, oliwek oraz owoców cytrusowych. Lasy (głównie w regionach górskich) dostarczają drewna i owoców leśnych. Rolnictwo przynosi 8% dochodu narodowego brutto. Na nizinnej Mesecie uprawia się: pszenicę i jęczmień. Kukurydza rośnie dobrze na wilgotniejszych terenach północnego zachodu, a na terenach, na których możliwe jest nawadnianie, uprawia się ryż. Warzywa hodowane są w nawadnianych dolinach, wzdłuż nizinnego wschodniego wybrzeża. Owoce cytrusowe tj. figi i migdały to domena terenów śródziemnomorskich. Gaje oliwne rosną na suchych obszarach na południu kraju. Hiszpania jest drugim na świecie producentem oliwy z oliwek. Winogrona uprawiane są w dolinie rzeki Ebro, na Mesecie, na nizinach śródziemnomorskich oraz wewnątrz kraju m.in. w Andaluzji.
Lasy
31% powierzchni kraju, szczególnie na terenach górzystych, zajmują właśnie lasy. W Hiszpanii funkcjonuje wiele tartaków, na szeroką skalę produkowana jest również żywica.
Rybołówstwo
Doniosłe znaczenie posiada rybołówstwo (1,4 mln ton ryb), zwłaszcza na wybrzeżu atlantyckim – La Coruña w Galicii, Jerez de la Frontera w Andaluzji, ale także Málaga.
Komunikacja
Autostrada w okolicy Madrytu
AVE-Szybka hiszpańska kolej
Sieć komunikacyjna Hiszpanii uległa znaczącym przeobrażeniom po II wojnie światowej, dzięki dewizom napływającym od turystów zagranicznych. Drogi liczą ogółem ponad 326 tys. km – 64,5 km na 100 km² powierzchni. Wielki postęp zanotowano w budowie nowoczesnych magistral obsługujących narastający ruch turystyczny – 31 grudnia 2005 roku było w Hiszpanii 12 444 km autostrad i dróg ekspresowych. Obecnie Hiszpania buduje prawie 1000 km autostrad rocznie. Hiszpania jest krajem wysoko zmotoryzowanym – w tym samym czasie było ponad 14,7 mln samochodów osobowych (36,7 pojazdów na 100 mieszkańców) oraz ponad 1,8 mln ciężarowych. Długość linii kolejowych wynosi obecnie ~16 tys. km, w tym 8, tys. km linii zelektryfikowanych, hiszpańskie koleje RENFE również obejmują szybką kolej – AVE. Najważniejsze porty morskie: Algeciras, Kadyks, Kartagena, Walencja, Tarragona, Barcelona, Bilbao, La Coruña. Bezprecedensowy rozwój nastąpił w dziedzinie przewozów lotniczych. Madryt jest jednym z najważniejszych portów lotniczych w Europie, inne ważniejsze lotniska znajdują się w Barcelonie, Palmie (Majorka), Sewilli, Walencji, Santa Cruz de Tenerife (Wyspy Kanaryjskie), Bilbao.
Kultura
Corrida
Historia literatury hiszpańskiej
Dzieje literatury hiszpańskiej są ściśle związane z historią ziem położonych na Półwyspie Iberyjskim. Okres tworzenia pisanych dzieł kultury obfitował w pojawianie się w tekstach literackich różnorodnych wpływów. Panowanie rzymskie, arabskie czy też literatura przybyłych na półwysep Żydów kształtowała w pewnym stopniu przyszłą literaturę hiszpańską. Przed powstaniem pierwszych dzieł w języku hiszpańskim na terenie współczesnej Hiszpanii rozwijała się literatura w języku łacińskim, a także literatura hispano- arabska oraz judeo-arabska. Więcej o literaturze hiszpańskiej osobnym artykule Literatura hiszpańska.
Muzyka
Muzyka hiszpańska przez wiele stuleci kształtowana była przez liczne, zmieniające się wraz z upływem czasu, wpływy kulturowe. W epoce średniowiecza tzw. śpiew wizygocki (liturgiczny) przeobraził się w tzw. mozarabski, aby wreszcie przeważyły w nim elementy muzyki chrześcijańskiej. W XVI w. nastąpił rozkwit religijnej polifonii wokalnej, a także muzyki organowej i lutniowej. W XVII w. powstała forma opery tzw. zarzuela, która podlegała ciągłym ewaluacjom w następnych stuleciach w popularną hiszpańską tonadillę i sainete. Muzyka hiszpańska poddana była w owym czasie oddziaływaniu trendów neapolitańskich (działalność włoskiego śpiewaka, kastrata – Farinellego). Dopiero w XIX w. muzycy hiszpańscy podjęli próbę wyzwolenia się spod obcych wpływów i wskrzeszenia tradycyjnej, narodowej opery (F. Pedrell). Powstawały liczne konserwatoria, które kontynuowały rozwój szkoły narodowej. Jej cechami charakterystycznymi jest powrót do korzeni ludowych oraz specyficzne dla muzyki hiszpańskiej zróżnicowanie regionalne, wynikające z przemieszania kulturowego w Hiszpanii (m.in. kultura arabska, żydowska czy cygańska). Powstało wiele narodowych tańców, charakterystycznych dla Hiszpanii takich jak: Flamenco, czy corrida de torros.
Malarstwo
Wybitni malarze hiszpańscy:
- El Greco (1541-1614)
- Diego Velázquez (1599-1660)
- Francisco Goya (1746-1828)
- Juan Gris (1887-1927)
- Pablo Picasso (1881-1973)
- Salvador Dalí (1904-1989)
Film
Filmografia hiszpańska jest bardzo bogata, w kraju powstaje wiele bardziej, czy mniej znanych filmów. Dużym uznaniem na świecie cieszyli i cieszą się hiszpańscy reżyserzy: Luis Buñuel, Carlos Saura, Pedro Almodóvar, Alejandro Amenábar, Jaume Balagueró, Alberto Rodríguez, Fernando León de Aranoa czy Ramón Salazar. Wiele filmów nie tylko hiszpańskich, lecz także produkcji amerykańskiej kręconych jest w Hiszpanii. Znaną hiszpańską aktorką jest Penelope Cruz.
Media
Spośród prasy największym dziennikiem ukazującym się w Hiszpanii jest gazeta o profilu socjaldemokratycznym El País, wydawana przez najpotężniejszy koncern medialny Grupo PRISA, założony przez Jesusa de Polanco (inne media należące do koncernu to m.in. dziennik sportowy As, radio Cadena SER, platforma telewizji cyfrowej Digital+). Innymi największymi dziennikami wydawanymi w kraju są m.in.: konserwatywno-liberalne El Mundo, konserwatywno-monarchistyczny ABC oraz La Razón o zbliżonym do ABC profilu. W Barcelonie ukazuje się dodatkowo La Vanguardia, redagowana w części po katalońsku. Wśród prasy sportowej prymat dzierżą dzienniki Marca oraz wspomniany As. Ponadto w Hiszpanii ukazuje się wiele gazet lokalnych np. Diario de Sevilla, Diario de Mallorca. Największą hiszpańską stacją telewizyjną jest publiczna Televisión Española (TVE), emitująca przede wszystkim programy TVE1 oraz TVE2. Do prywatnych stacji telewizyjnych należą m.in.: Antena 3, Telecinco, Veo TV, Canal+.
Kuchnia hiszpańska
Gazpacho- popularna hiszpańska zupa
baraniny. Typowy deser to karmelowy flan (rodzaj budyniu). Podczas zamawiania posiłków należy pamiętać, że z reguły porcje są bardzo obfite.
OtO kilka przyk ł adów pOtraw,
których spróbOwa ć mO ż na w wielu
regiOnach hiszpanii:
Jamón serrano - solona szynka suszona w górskim powietrzu, może być podawana bez dekoracji w kawałkach lub cienkich plasterkach.
Gambas a la plancha - proste, ale doskonałe w smaku danie z całych, smażonych, nie obranych krewetek.
Tortilla a la espańola - popularny gruby omlet hiszpański, smakowita potrawa z cebuli i ziemniaków z przyprawionymi jajkami. Podaje się ją uformowaną w trójkątne lub małe kwadratowe kawałki.
Mejillones a la marinera - danie z gotowanych małży w smacznym sosie z podsmażonej cebuli i czosnku, białego wina, oliwy, soku cytrynowego i zielonej pietruszki.
Almendras fritas - smażone, solone migdały, popularna przekąska. Jako dodatek do napoju można też zamówić pistacje, solone orzeszki ziemne i ziarna słonecznika.
Pollo al ajillo - składa się z małych kawałków kurczaka (często skrzydełka lub udka) przyrumienionych na oleju, a potem delikatnie duszonych w smakowitym sosie przyprawionym czosnkiem.
Banderillas - koreczki nabite na wykałaczki. Składają się na ogół z marynowanych ryb i warzyw, jaj na twardo, krewetek, korniszonów i oliwek.
Fritura de pescado - smażona ryba wymieszana z owocami morza, podana z cytryną. Są tu czerwone małże, kałamarnica i mały dorsz albo inne dostępne, świeże ryby.
Albondigas - mięsne kulki, często podawane ze smacznym sosem pomidorowym.
Ensaladilla rusa - zimne danie z tuńczyka, krewetek, ziemniaków, marchewki i zielonego groszku, przybrane majonezem. Na wierzchu może być położona papryka lub jajko.
Chorizo - popularna kiełbasa, przyprawiona czosnkiem i papryką, zwykle jadana na zimno. Niektóre jej gatunki są smażone i serwowane na gorąco.
Patatas bravas - pikantna potrawa z ziemniaków smażonych w oleju i polanych ostrym sosem pomidorowym przyprawionym cebulą, czosnkiem, białym winem i zieloną pietruszką i chilli.
Oliwki - powszechne tapa, jest ich kilka gatunków.
Gordas to tłuste oliwki z Sewilli.
Manzanillas można wydrążyć i wypełnić sardelą, migdałami albo maleńkimi papryczkami pimientos. Niektóre oliwki przyrządza się w ziołach i oleju lub marynacie.
Salpicón de mariscos - luksusowa, zimna sałatka, składająca się ze świeżych owoców morza, w tym homara, kraba i krewetki z poszatkowanymi pomidorami. Polewana smakowitym sosem winegret przyprawionym cebulą i czerwoną papryką.
Calmares fritos - krążki kałamarnicy, oprószone mąką przed smażeniem w oliwie lub oleju roślinnym. Podawane są z plasterkami cytryny.
Ensalada de pimientos rojos - barwna, zimna sałatka z pieczonej czerwonej papryki i pomidorów. Sok z pieczenia łączy się z oliwą i octem, powstaje przepyszny sos do sałatki.
Queso manchego - ser owczy z La Manchy najpopularniejszy w Hiszpanii. Podaje się z chlebem jako łagodny, półmiękki albo dojrzały.
Demografia
Hiszpania liczyła 40 499 799 mieszkańców 1 stycznia 2000 , zaś 1 stycznia 2007 już 45 116
- Gęstość zaludnienia wynosi 89,4 os./km², jest niższa od większości krajów Europy
Zachodniej, a jej rozmieszczenie na terytorium kraju jest nierównomierne. Obszary najgęściej
zaludnione znajdują się na wybrzeżu i wokół Obszaru Metropolitarnego Madrytu, podczas gdy reszta interioru jest słabo zaludniona. Gęstość zaludnienia jest różna w zależności od
prowincji. Największa gęstość zaludnienia występuje w granicach wielkich miast.
Imigracja
Hiszpania, podobnie jak prawie wszystkie kraje Europy borykałaby się z ujemnym przyrostem naturalnym, gdyby nie imigranci, których przyciąga dynamicznie rozwijająca się gospodarka tego kraju. Rocznie przybywają ich tysiące – głównie z Afryki i dawnych hiszpańskich kolonii. Największymi mniejszościami są: Marokańczycy ( tys.), Ekwadorczycy (500 tys.), Kolumbijczycy (400 tys.), Rumuni (450tys.), Boliwijczycy (~400 tys.) oraz ludność z pozostałych krajów afrykańskich oraz nawet z krajów dalekiej Azji (150 tys.). Często próby przedostania się biednych ludzi z Afryki kończą się tragedią – toną w Morzu Śródziemnym lub Oceanie Atlantyckim. W Hiszpanii na stałe mieszka także wiele ludności z krajów europejskich wśród nich są m.in. Brytyjczycy (300 tys.), Francuzi ( tys.), Niemcy (215 tys.), Portugalczycy (160 tys.), Polacy (140 tys.)
