Itamar Even – Zohar
Miejsce literatury tłumaczonej w polisystemie literackim
Profesor na uniwersytecie w Tel Awiwie. Ukończył studia na uniwersytecie
Hebrajskim w Jerozolimie z zakresu literatur porównawczych. Uczył się także w
Europie, m.in. w Oslo, Kopenhadze oraz Sztokholmie. Pracował na kilku
uniwersytetach w Europie, obecnie kieruje ośrodkiem studiów
kulturoznawczych w Tel Awiwie. Even-Zohar stworzył teorię polisystemów,
która bada współistnienie i oddziaływanie na siebie różnych kultur. Jest to
próba opisania fenomenu przekładu, ale nie z punktu widzenia badań nad
językiem, ale nad kulturą. Stało się to później podstawą prowadzenia
metodologii opisowych badań nad przekładem. Itamar jest poliglotą. Posługuje
się językiem arabskim, hebrajskim, włoskim, hiszpańskim, francuskim,
angielskim, rosyjskim i wieloma innymi. Publikował książki oraz setki artykułów
dla prasy naukowej.
Miejsce literatury tłumaczonej w polisystemie literackim
Przekłady z punktu widzenia kultury są obecnie obszarem mało zbadanym przez
historyków kultury czy też tłumaczy. Ciężko znaleźć jakiekolwiek wzmianki o
literaturze tłumaczonej sięgając w głąb historii, właściwie spotykamy się z nią
tylko wtedy, gdy jest to nieuniknione, np. podczas opisu średniowiecza czy
renesansu. Przez to nie mamy pojęcia jaką rolę odgrywa literatura tłumaczona
w odniesieniu do literatury jako całości.
Utwory tłumaczone są ze sobą powiązane i zestawione pod dwoma względami:
1. Wybór tekstu źródłowego – zasady wyboru zawsze przynajmniej w
małym stopniu są związane z kosystemami literatuy docelowej.
2. Wykorzystanie repertuaru literackiego – pobieranie norm, strategii,
zachowań z innych kosystemów tej kultury.
Te dwa powyższe punkty aż same proszą się o to, aby wdać się w dyskusję na
temat literatury tłumaczonej. Even-Zohar postrzega literaturę tłumaczoną jako
jeden z aktywnych elementów całego polisystemu.
To czy literatura tłumaczona znajdzie się w pozycji centralnej czy peryferyjnej
zależy od układu całego polisystemu, który jest obiektem badań.
