Pobierz i karze Fiodora Dostojewskiego i więcej Streszczenia w PDF z Konstruktywizm tylko na Docsity!
Bunt człowieka w imię racji rozumu i mistyczny
powrót do świata utraconych wartości w Zbrodni
i karze Fiodora Dostojewskiego
Wprowadzenie Przeczytaj Mapa myśli Sprawdź się Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: Cezary Marcinkiewicz, "Przeklęte problemy" F. Dostojewskiego i jego wizja XXI wieku: na podstawie "Zbrodni i kary", „Prace Naukowe. Pedagogika” 2002, s. 200–201. Cytat za: za: B. Urbankowskim, Dostojewski – dramat humanizmów, Warszawa 1978. Źródło: Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara.
Jednym z obszarów fabularnych powieści Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego są majaki senne głównego bohatera – Rodiona Raskolnikowa. W tej onirycznej wizji odnaleźć można uniwersalne prawdy o sumieniu, największe trwogi społeczne, w tym obawy i przewidywania co do przyszłości. Nie stanowią one jednoznacznej odpowiedzi na najważniejsze pytanie stawiane powieści, czyli o motywację dokonanej przez Raskolnikowa zbrodni, ale na pewno dostarczają wielu wskazówek interpretacyjnych.
Twoje cele
Poznasz konteksty interpretacyjne dla fragmentu Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego. Prześledzisz historię Raskolnikowa oraz dokonasz interpretacji dręczących go majaków. Wskażesz możliwe motywacje głównego bohatera Zbrodni i kary. Wyjaśnisz, jaka wizja świata ujawniła się w opisie snu Raskolnikowa.
Źródło: domena publiczna.
Bunt człowieka w imię racji rozumu i mistyczny powrót
do świata utraconych wartości w Zbrodni i karze
Fiodora Dostojewskiego
W oparciu o ten ważny fragment powieści Dostojewskiego kluczowe staje się pytanie o znaczenie wizji Rodiona Raskolnikowa w kontekście najważniejszego wątku utworu, czyli zbrodni. Czy w tej onirycznie przedstawionej metaforze odnaleźć można motywację głównego bohatera? Czy studium jednostkowej zbrodni to także studium kondycji moralnej społeczeństwa? Jak pisze Cezary Marcinkiewicz:
zło, a co za dobro. Nie wiedzieli, kogo oskarżyć, kogo usprawiedliwić. Ludzie zabijali jeden drugiego w jakiejś niedorzecznej złości. Ruszali jedni na drugich całymi zastępami, ale te zastępy już w czasie wyprawy zaczynały nagle szarpać się same, szeregi szły w rozsypkę, rzucali się na siebie wzajem, kłuli bagnetami, wyrzynali, gryźli i pożerali jedni drugich. Po miastach całymi dniami bito w dzwony: zwoływano wszystkich, ale kto wzywa i po co – tego nikt nie wiedział, i wszyscy byli w trwodze. Porzucono najzwyklejsze rzemiosła, gdyż każdy proponował nowe pomysły, własne poprawki – i nie umiano się pogodzić. Ustała uprawa roli. Tu i ówdzie ludzie zbijali się w kupy, postanawiali coś razem, przysięgali, że się nie rozstaną – ale natychmiast rozpoczynali coś zupełnie innego niż sami przed chwilą zamierzali, odzywały się wzajemne oskarżenia, wywiązywały bójki i rzezie. Wybuchały pożary, rozsrożył się głód. Ginęli wszyscy i wszystko. Choroba potęgowała się i zagarniała coraz to nowe obszary. Na całym świecie mogło ocaleć zaledwie kilku ludzi; ci byli czyści, wybrani, przeznaczeni do tego, by zapoczątkować nowy rodzaj ludzki i nowe życie, oczyścić i odświeżyć ziemię, ale nikt i nigdzie ludzi tych nie widział, nikt nie słyszał ich słów i głosów. Źródło: Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara.
Cezary Marcinkiewicz
"Przeklęte problemy" F. Dostojewskiego i jego wizja
XXI wieku: na podstawie "Zbrodni i kary" Bohater Dostojewskiego już nie potrafił żyć ze świadomością zbrodni, jako ostatecznej konsekwencji swojego buntu. Konflikt Raskolnikowa ze światem, z Sonią, polega właśnie na tym, że Rodion jako „zbłąkany filozof’ odsunął się od ludzi, a dusza jego stała się jak pusty
i „umieciony dom”, który' powinien w zasadzie ulec zniszczeniu. Taki
logiczny koniec byłby dla Raskolnikowa koniecznością
i konsekwencją jego zasad, dlatego też w jednej z trzech zupełnie
różnych wersji zakończenia powieści bohater popełnia samobójstwo.
Ponieważ jednak ówczesne czasy wymagały od Dostojewskiego
„prawosławnej idei” zakończenia powieści, autor powieści Zbrodnia
i kara, która musi zwyciężyć, w „umieciony dom” Raskolnikowa
wprowadza nie demony, lecz Boga miłości, Chrystusa. Lecz droga
jego była daleka – [...] męczyły go wizje „zbłąkanego filozofa”:
majaczyło mu się w gorączce, że cały świat ma paść ofiarą jakiejś
strasznej, niesłychanej i niewidzialnej morowej zarazy, idącej na
Europę z głębi Azji. Wszyscy, prócz nielicznych wybrańców, mieli
zginąć. Pojawiły się nowe bakcyle, mikroskopijne istoty,
zagnieżdżające się w ciele ludzkim. Były to duchy obdarzone wolą
i rozumem. Ludzie, przez nie zarażeni, natychmiast wpadali w obłęd
i szaleństwo. Ale nigdy, przenigdy ludzie nie uważali się za tak
mądrych i nieomylnych, za jakich uważali siebie ci zarażeni. Wierzyli
w niewzruszoność swoich sądów, swoich wywodów naukowych,
swoich zasad moralnych i wierzeń religijnych. Zarażały się całe wsie,
miasta i narody wpadały w obłęd. Wszyscy byli przerażeni i nie
rozumieli się nawzajem, każdy myślał, że tylko on posiadł prawdę,
i cierpiał, patrząc na innych, bił się w piersi, płakał i załamywał ręce.
Nie wiedziano, kogo i jak osądzić, nie można było ustalić, co jest
dobrem, a co ziem. Nie wiedziano, kogo uniewinnić, a kogo potępić.
Ludzie w beznadziejnej złości mordowali się wzajemnie. Tworzyli
przeciwko sobie cale armie, lecz armie te, zanim jeszcze doszło do
starcia, nagle wszczynały walkę wewnętrzną. Szeregi się rozpraszały,
wojownicy rzucali się na siebie, bili się i mordowali, gryźli i pożerali
się wzajemnie. W miastach przez całe dnie dzwony biły na alarm:
zwoływano wszystkich, ale nikt nie wiedział, kto i po co zwołuje,
i wszyscy byli w trwodze. Jednak wizję tę Rodion Raskolnikow
przeżywał już jako rekonwalescent w słoneczny dzień na łonie
przepięknej syberyjskiej przyrody.
Mapa myśli
Polecenie 1
Zapoznaj się z poniższą mapą myśli. Na podstawie fragmentu Zbrodni i kary w sekcji Przeczytaj, a także poniższej mapy napisz krótką notatkę o symbolice sennej wizji Raskolnikowa.
Polecenie 2
Odwołując się do poznanej w mapie myśli etymologii nazwiska głównego bohatera powieści, opisz, jak jej symbolika przejawia się w utworze.
Analiza fragmentu Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego
Słownik
aksjologia
(gr. áksios – godny, cenny i lógos – słowo) nauka o wartościach i o kryteriach wartościowania; też: konkretny system wartości
pożary, panuje głód, giną^ Na świecie wybuchają wszyscy i wszystko
Wyjaśnienie nazwiskabohatera
Odwołanie do kontekstucałego utworu
sennej wizji Raskolnikowa^ Sposób obrazowania Apokalipsy św. Janaodwołaniem do
Reakcje ludzi, którzyprzyjęli owe duchy w siebie
Wizja świata skazanego na„morową zarazę”
Znaczący (mistyczny) czaschoroby i sennej wizji Raskolnikowa
odczytać jako proces, który^ „rozłam” można równieżdokonuje się w samym bohaterze Raskolnikow – „raskolnicy” –członkowie sekt powstałychw Rosji w XVII w. w wyniku prawosławnym; z ros.rozłamu w kościele„raskoł" – rozłam
Raskolnikow – ten, któryodrzucił wiarę, chcącstworzyć nową przygotowanie się do łaski^ jest to Wielki Tydzień –poprzez cierpienie
- Zmartwychwstaniaodrodzenia
dołączona do poprzedniegouzasadnienia („były to duchy^ mistyczna argumentacja obdarzone rozumem iwolą”)
przyczyna zarazy – „złośliwedrobnoustroje” (racjonalnewytłumaczenie zagrożenia)
dostają obłędu i wzajemniesię zabijają porzucają swoje dawnezajęcia, wzajemnie sięoskarżają
nie potrafią uzgodnić, „conależy uważać za zło, a coza dobro”
przestają się wzajemnierozumieć
głoszone przez siebieprzekonania moralneuważają za „niezbite”
są przekonani o swojejmądrości uważają za jedynie mądre i swoje „naukowe wnioski”prawdziwe
zapoczątkować nowe życie,^ ocaleć ma kilku„wybrańców” i ale nikt nie wie kim są
potęguje się, zagarnia coraz^ choroba (szaleństwo)nowe obszary zagłada świata, rzezie,zbiorowe szaleństwo zło „podawane” jako dobro
głoszenie nowych prawd,które niszczą człowieka
własnym wyobrażeniem o^ Raskolnikow przegrywa zsobie procesie odzyskiwania wiaryw dobro przez bohatera rola Soni w trudnym
powieści, znajduje się wmoralność, jak bohater^ człowiek odrzucający aksjologicznejpustce
wyobcowanie bohatera po^ samotność, cierpienie,dokonaniu zbrodni podkreśla jegoklęskę
Raskolnikow chciał stworzyćswoją, nową prawdę –prawo człowieka odrzucenia norm moralnychwyjątkowego do
Pokaż ćwiczenia: (^) 輸 醙 難
pogodzić. Ustała uprawa roli. Tu i ówdzie ludzie zbijali się w kupy, postanawiali coś razem, przysięgali, że się nie rozstaną – ale natychmiast rozpoczynali coś zupełnie innego niż sami przed chwilą zamierzali, odzywały się wzajemne oskarżenia, wywiązywały bójki i rzezie. Wybuchały pożary, rozsrożył się głód. Ginęli wszyscy i wszystko. Choroba potęgowała się i zagarniała coraz to nowe obszary. Na całym świecie mogło ocaleć zaledwie kilku ludzi; ci byli czyści, wybrani, przeznaczeni do tego, by zapoczątkować nowy rodzaj ludzki i nowe życie, oczyścić i odświeżyć ziemię, ale nikt i nigdzie ludzi tych nie widział, nikt nie słyszał ich słów i głosów. Źródło: Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara.
Ćwiczenie 1
Na podstawie powyższego fragmentu scharakteryzuj świat i ludzi ze snu Rodiona.
Ćwiczenie 2
Uporządkuj przywołane utwory w zgodzie z chronologią ich powstawania.
Bruno Schulz, Sklepy cynamonowe
Adam Mickiewicz, scena VI Dziadów cz. III Sen Senatora
mity tebańskie
Jan Kochanowski, fraszka Do snu, Tren VII
醙
輸
Ćwiczenie 3
Przyporządkuj tytuły podanych utworów do funkcji, jaką pełnią w nich sceny snu.
Sen jest metaforą śmierci Jan Kochanowski, fraszka Do snu, Tren VII
Sen służy charakteryzowaniu bohatera, demaskuje jego potrzeby, obawy, stosunek do ludzi wynikający z jego funkcji
mity tebańskie
Sen służy kreacji świata subiektywnego ukazanego z perspektywy narratora
Adam Mickiewicz, scena VI Dziadów cz. III Sen Senatora
Sen proroczy, zapowiada zdarzenia i losy bohaterów Bruno Schulz, Sklepy cynamonowe
Ćwiczenie 4
Wynotuj z podanego fragmentu powieści zastosowane w nim środki artystycznego wyrazu, nazwij je i określ ich funkcję.
Środki wyrazu Cytat Nazwa Funkcja w podanym fragmencie „Zaraza straszna, niesłychana, niewidziana” „Złośliwe drobnoustroje”
Ćwiczenie 5 Nazwij funkcje, jakie pełnią przywołane sny Rodiona Raskolnikowa w powieści Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego.
Sen na wyspie Sen z Epilogu
輸
輸
輸
- Na podstawie przeanalizowanych fragmentów Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego oraz odwołań do całości tego utworu rozważ, czy sen służy oderwaniu od rzeczywistości, czy jest tylko jej specyficzną formą.
- Wzorując się na e‐materiale dotyczącym snu Rodiona Raskolnikowa, przeanalizuj sny Arkadego Swidrygajłowa (innego bohatera powieści Fiodora Dostojewskiego).
- Zredaguj argument uzasadniający, że twoja praca związana z analizą snu Rodiona Raskolnikowa przyniosła odpowiedź na jedno z pytań, postawionych na początku lekcji.
Dla nauczyciela
Autor: Marta Kulikowska
Przedmiot: Język polski
Temat: Bunt człowieka w imię racji rozumu i mistyczny powrót do świata utraconych wartości w Zbrodni i karze Fiodora Dostojewskiego
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treści nauczania – wymagania szczegółowe I. Kształcenie literackie i kulturowe.
- Czytanie utworów literackich. Uczeń:
- rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945– 1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
- rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
- interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
- rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
- rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
- rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
- przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
- wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
Kształtowane kompetencje kluczowe:
zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i następnie rozwiązanie ćwiczenia nr 1. zawartego w sekcji „Sprawdź się”.
Faza wprowadzająca:
- Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzająca w temat lekcji. Sprawdza również przygotowanie uczniów do zajęć.
Faza realizacyjna:
- Praca z tekstem. Jeżeli przygotowanie uczniów do lekcji jest niewystarczające, nauczyciel prosi o indywidualne zapoznanie się z treścią w sekcji „Przeczytaj”. Każdy uczestnik zajęć podczas cichego czytania wynotowuje najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Następnie wybrani uczniowie odczytują na głos swoje notatki.
- Praca z multimedium. Uczniowie pracują w parach. Zapoznają się z multimedium w sekcji „Mapa myśli”. Następnie analizują treść zadania: 1., dyskutują i zapisują wnioski. Wybrane grupy omawiają swoje rozwiązanie i spostrzeżenia na forum klasy.
- Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Dzieli klasę na 4‐osobowe grupy. Uczniowie rozwiązują następujące zadania na czas: 2‐9, od najłatwiejszych do najtrudniejszych. Grupa, która poprawnie rozwiąże zadania jako pierwsza, wygrywa, a nauczyciel może nagrodzić uczniów ocenami za aktywność.
Faza podsumowująca:
- Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego się uczniowie nauczyli? Na koniec prosi chętnego ucznia o podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.
- Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Praca domowa:
- Wykonaj jedno z wybranych poleceń.
- Na podstawie przeanalizowanych fragmentów Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego oraz odwołań do całości tego utworu rozważ, czy sen służy oderwaniu od rzeczywistości, czy jest tylko jej specyficzną formą.
- Wzorując się na e‐materiale dotyczącym snu Rodiona Raskolnikowa, przeanalizuj sny Arkadego Swidrygajłowa (innego bohatera powieści Fiodora Dostojewskiego).
- Zredaguj argument uzasadniający, że twoja praca związana z analizą snu Rodiona Raskolnikowa przyniosła odpowiedź na jedno z pytań, postawionych na początku lekcji.
Materiały pomocnicze:
Cezary Marcinkiewicz, „Przeklęte problemy” F. Dostojewskiego i jego wizja XXI wieku: na podstawie „Zbrodni i kary”, „Prace Naukowe. Pedagogika” 2002.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Mapa myśli”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.
