I wojna światowa, Ćwiczenia z Edukacja

Pobierz I wojna światowa i więcej Ćwiczenia w PDF z Edukacja tylko na Docsity!

I wojna światowa

w arkuszach maturalnych z lat 2012-2019. Wybrane ćwiczenia

Maturzysto, poćwicz z IPN w Łodzi!

Ćwiczenie I.

Na podstawie fragmentu ultimatum z 1914 r. i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Rząd królestwa Serbii [...] tolerował przestępczą działalność różnych stowarzyszeń i związków skierowanych przeciwko monarchii, [...] tolerował wszelkie manifestacje, których celem było wzbudzić w ludności serbskiej nienawiść do monarchii i pogardę dla jej instytucji. Ta karygodna pobłażliwość rządu królestwa Serbii nie ustawała nawet wówczas, gdy wypadki 28 czerwca wykazały całemu światu jej straszliwe skutki. Z wypowiedzi i zeznań zbrodniarzy, sprawców zamachu z 28 czerwca wynika, że mord dokonany w Sarajewie był uplanowany w Belgradzie.

[w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole , nr 47, Warszawa 1960, s. 5.

A. Podaj nazwę państwa, które wystosowało zacytowane ultimatum.

Odpowiedź pochodząca z CKE: Austro-Węgry

C. Wyjaśnij wpływ wypadków 28 czerwca na rozwój sytuacji międzynarodowej

w 1914 r.

Odpowiedź pochodząca z CKE: wybuch I wojny światowej.

Komentarz IPN: Austro-Wegry wypowiadają wojnę Serbii

Rosja, jako sojusznik Serbii, ogłasza mobilizację wojsk przeciwko Austro-Węgrom

Niemcy, związani Trójprzymierzem (komentarz do punktu B) wypowiadają wojnę Rosji oraz Francji

Wielka Brytania wypowiada wojnę Niemcom

Ćwiczenie II.

Ilustracja z epoki

https://fr.wikipedia.org

Podaj nazwę sojuszu z okresu I wojny światowej, do którego nawiązuje źródło.

Odpowiedź uzasadnij, interpretując symbolikę przedstawionych postaci.

Odpowiedź pochodząca z CKE: Nazwa sojuszu: ententa/trójporozumienie Uzasadnienie: Ilustracja przedstawia personifikacje trzech państw-stron trójporozumienia. Są to: Francja – czapka frygijska, serce (aluzja do sojuszu brytyjsko-francuskiego); Rosja – krzyż prawosławny, tarcza z orłem rosyjskim; Wielka Brytania – kotwica symbolizująca potęgę morską.

Komentarz IPN:

Przeanalizuj!

Związek Walki Czynnej (Tajna organizacja powołana w czerwcu 1908 r. we Lwowie przez Kazimierza Sosnkowskiego z inspiracji Józefa Piłsudskiego w celu przygotowania kadry organizatorów i dowódców dla przyszłego powstania zbrojnego przeciwko Rosji).

Organizacje strzeleckie (Związek Walki Czynnej zainicjował jawnie działające organizacje strzeleckie: Związek Strzelecki, Towarzystwo „Strzelec”, Polskie Drużyny Strzeleckie).

Pierwsza kompania kadrowa (Utworzona została 3 sierpnia 1914 r. przez Józefa Piłsudskiego w wyniku połączenia członków Związku Strzeleckiego, nazywanych strzelcami i Polskich Drużyn Strzeleckich, nazywanych drużyniakami. Zajęła Kielce, a następnie po bezskutecznej próbie przedostania się do Warszawy w celu wywołania antyrosyjskiego powstania, wróciła do Krakowa).

Legiony Polskie (Pierwsza Kompania Kadrowa była zalążkiem Legionów Polskich, formacji powołanej 16 sierpnia 1914 r. za zgodą Austriaków, z inicjatywy polityków Naczelnego Komitetu Narodowego do walki z Rosją o niepodległość państwa polskiego. Legiony Polskie składały się ostatecznie z trzech brygad: I Brygady, której komendantem był Józef Piłsudski, II Brygady, którą od 1916 r. dowodził gen. Józef Haller i III Brygady, której dowódcą był m.in. Bolesław Roja).

Ćwiczenie IV.

Na podstawie tekstu źródłowego oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie

Fragment opracowania historycznego Tymczasem po drugiej stronie frontu, w Warszawie, powołana została do życia tajna organizacja wojskowa. Zainicjował ją [...] Adam Koc, oficer „Strzelca” krakowskiego [...]. Już w dniach 6– 8 września odbyło się zebranie porozumiewawcze, zakończone uchwałą o utworzeniu organizacji oddającej się pod rozkazy Komendanta Głównego J. Piłsudskiego. Rozpoczęto budowę sieci organizacyjnej, obsadzając jej okręgi i obwody w miarę nadających się na kierownicze stanowiska ludzi. [...] Wreszcie 21 października 1914 r. przedostał się przez front i przybył do Warszawy porucznik Tadeusz Żuliński, oficer sztabu Komendanta, i z jego nominacji objął komendę naczelną.

W. Pobóg-Malinowski, Najnowsza historia polityczna Polski , t. II, 1914–1939, Warszawa 2000, s. 29.

Zaznacz prawidłowe dokończenie zdań.

Organizacja, o której mowa w tekście, to

A. Związek Walki Czynnej. B. Związek Walki Zbrojnej. C. Służba Zwycięstwu Polski. D. Polska Organizacja Wojskowa. Odpowiedź pochodząca z CKE: D. Polska Organizacja Wojskowa

Ćwiczenie V.

Na podstawie tekstów źródłowych i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Źródło 1. Odezwa wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza, 14 sierpnia 1914 r. [fragment]

Polacy! Przed półtora wiekiem żywe ciało Polski rozszarpano na kawały, ale dusza jej nie umarła. Żyła ona nadzieją, że nadejdzie godzina zmartwychwstania dla narodu polskiego i dla pojednania się braterskiego z Wielką Rosją. [...] Niech Naród Polski połączy się w jedno ciało pod berłem Cesarza Rosyjskiego. Pod berłem tym odrodzi się Polska, swobodna w swojej wierze, języku i samorządzie. [...] Z sercem otwartym, z ręką po bratersku wyciągniętą, kroczy na Wasze spotkanie Wielka Rosja. Wierzy ona, iż nie zardzewiał miecz, który poraził wroga pod Grunwaldem.

Z dziejów Polski 1864–1939. Teksty źródłowe do nauczania historii Polski , Warszawa 1978, s. 60, 62.

Źródło 2. Ignacy Daszyński, Pamiętniki [fragment]

Podziałała ta odezwa na Warszawę i na szlachtę podolską, wołyńską i wileńską itd. jak haszysz... [...] Pojęli [ją] liczni Polacy jako pierwszorzędny dokument konstytucyjny. [...] Odezwa rosyjska działała podniecająco na wyobraźnię Polaków [...]. W połowie sierpnia 1914 roku Polska weszła w wir wojny światowej rozdwojona [...]. Polacy musieli walczyć z Polakami za cele nie polskie, lecz rosyjskie, pruskie, austriackie. W okopach wrogich armii strzelali do siebie żołnierze polscy [...]. Rzeka krwi polskiej miała się polać bezimiennie, bez celu polskiego. Tylko garść [żołnierzy] Piłsudskiego wywiesiła śmiało sztandar niepodległej Polski, ona jedna nie taiła swoich zamiarów, ona jedna była przekonana, że trudzi się i umiera za Polskę.

G. Chomicki, L. Śliwa, Wiek XIX. Teksty źródłowe, tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole średniej , Kraków 2001, s. 272–273.

A. Oceń, czy mieli rację Polacy, którzy uznali odezwę wielkiego księcia Mikołaja

Mikołajewicza za dokument o charakterze konstytucyjnym. Odpowiedź uzasadnij.

Odpowiedź pochodząca z CKE: Nie mieli racji. Była to odezwa wojskowa, dokument nie

został uchwalony przez parlament ani nie nadał go władca. Nie zawierał rozwiązań

ustrojowych.

Komentarz IPN: Wielki książę Mikołaj Mikołajewicz w latach 1914-1915 był naczelnym

dowódcą armii rosyjskiej. W tym czasie carem Rosji był Mikołaj II. Odezwa ta nie miała

zatem charakteru aktu prawnego. Była jedynie deklaracją, obietnicą. Ponadto, jak

wyjaśniała później administracja rosyjska, odezwa dotyczyła ziem polskich, które Rosja

zamierzała dopiero zdobyć podczas działań wojennych ( Niech Naród Polski połączy się

w jedno ciało pod berłem Cesarza Rosyjskiego ).

D. Wyjaśnij, jak Ignacy Daszyński ocenił intencję autora odezwy.

Odpowiedź pochodząca z CKE: Autor uważał, że obietnice nie były szczere, a odezwa miała na celu jedynie pozyskanie Polaków do walki po stronie Rosji.

Komentarz IPN: O prawdziwych intencjach wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza świadczy m.in. fragment w Pamiętniku : Rzeka krwi polskiej miała się polać bezimiennie, bez celu polskiego.

E. Wyjaśnij, jak autor Pamiętników ocenił inicjatywę Józefa Piłsudskiego.

Odpowiedź pochodząca z CKE: Autor „Pamiętników” wyraził podziw dla postawy Józefa Piłsudskiego, jego patriotyzmu.

Komentarz IPN: Ocena Ignacego Daszyńskiego zawarta jest w zdaniu Tylko garść [żołnierzy] Piłsudskiego wywiesiła śmiało sztandar niepodległej Polski, ona jedna nie taiła swoich zamiarów, ona jedna była przekonana, że trudzi się i umiera za Polskę.

Ćwiczenie VI.

Moneta z okresu I wojny światowej (awers i rewers)

Uzasadnij – odwołując się do źródła i własnej wiedzy – że wydanie zaprezentowanej monety było możliwe w następstwie tzw. aktu 5 listopada. W odpowiedzi przywołaj dwa argumenty.

Odpowiedzi pochodzące z CKE:

• Akt 5 listopada został wydany przez władców Niemiec i Austro-Węgier (państwa niemieckojęzyczne), a moneta ma nominał niemiecki (fenig).
• Akt 5 listopada zapowiadał utworzenie Królestwa Polskiego – taka nazwa jest na monecie.
• Akt 5 listopada był wydany w 1916, a moneta w 1917.
• Na monecie, nad polskim orłem w koronie jest umieszczona korona cesarska – świadczy to o ograniczonej suwerenności państwa, którego utworzenie zapowiadał tzw. akt 5 listopada.

www.katalogmonet.pl

Ćwiczenie VII.

Na podstawie ilustracji wykonaj polecenie.

Wyjaśnij wpływ wydarzeń politycznych na pozycję kobiet w społeczeństwie.

Odpowiedź pochodząca z CKE: Zatrudnienie kobiet w przemyśle wynikało z niedoborów siły roboczej – większość mężczyzn powołano do wojska. W efekcie I wojna światowa przyczyniła się do emancypacji kobiet.

http://histmag.org/....

Komentarz IPN: W wyniku trwających działań wojennych na wszystkich frontach I wojny światowej w szeregach walczących armii walczyło łącznie ponad 70 mln mężczyzn, głównie w wieku produkcyjnym. Aby wojujące państwa mogły nadal funkcjonować, a przede wszystkim, aby podtrzymać ich gospodarkę, zwłaszcza produkcję zbrojeniową, powszechnym zjawiskiem stała się masowa praca zarobkowa kobiet. To bardzo wpłynęło na zmiany obyczajowe i mentalne społeczeństw w kierunku emancypacji kobiet. Innymi czynnikami, które podtrzymały zaistniałe zmiany na rynku pracy również po zakończeniu wojny, była ogromna liczba poległych żołnierzy oraz powszechne zubożenie społeczeństw Europy zmuszające kobiety do podjęcia lub kontynuacji pracy zarobkowej. Obok tego zaangażowanie polityczne kobiet, m.in. na ziemiach polskich (działalność niepodległościowa), zaowocowało przyznaniem im praw wyborczych.

Odpowiedź pochodząca z CKE: Gdańsk w 1914 roku należał do Niemiec (symbolizuje to czarny orzeł), a w 1919 roku, na skutek I wojny światowej i postanowień traktatu wersalskiego, stał się Wolnym Miastem pod zarządem Ligi Narodów (symbolizuje to urzędnik z książką podpisaną Liga Narodów, który przepędza paragrafem czarnego orła).

Komentarz IPN: Traktat wersalski, podpisany 28 czerwca 1919 r. podczas paryskiej konferencji pokojowej przez zwycięskie w I wojnie światowej państwa ententy i pokonane Niemcy, przewidywał m.in. oddanie Polsce zagarniętych ziem Pomorza Gdańskiego, ale bez Gdańska. Na terenie Gdańska utworzono Wolne Miasto Gdańsk, które znalazło się pod opieką Ligi Narodów. Ta organizacja międzynarodowa, utworzona również podczas konferencji w Paryżu, z inicjatywy prezydenta Stanów Zjednoczonych Thomasa Woodrowa Wilsona, miała na celu utrzymanie stosunków pokojowych między państwami.

Traktat wersalski nie regulował jednak wielu kwestii dotyczących relacji między Polską a Wolnym Miastem. Sprawy te zostały doprecyzowane w konwencji polsko-gdańskiej, tzw. Konwencji Paryskiej, podpisanej 9 listopada 1920 r. Wówczas rząd polski mógł reprezentować Wolne Miasto Gdańsk na arenie międzynarodowej i podpisywać w jego imieniu umowy międzynarodowe. Wolne Miasto Gdańsk miało jednak własną Konstytucję oraz władzę ustawodawczą i wykonawczą. Językiem urzędowym był język niemiecki, ale dokumenty skierowane do Polaków tłumaczono na język polski. Od 1922 r. Wolne Miasto znalazło się w obszarze celnym Rzeczypospolitej. Polska posiadało prawo do eksportowania i importowania produktów przez gdański port morski.

Strona tytułowa: Bitwa nad Sommą, lipiec 1916 r. (Wikimedia Commons).

Ćwiczenia i odpowiedzi pochodzą ze strony internetowej Centralnej Komisji

Egzaminacyjnej: https://cke.gov.pl/arkusze/egzamin-maturalny/

Komentarze opracowano na podstawie publikacji:

Dziurok A., Gałęzowski M., Kamiński Ł., Musiał F., Od Niepodległości do Niepodległości.

Historia Polski 1918-1989 , dostępnej również w wersji internetowej

http://www.polska1918-89.pl/

Katarzyna Helik Magdalena Zapolska-Downar OBEN IPN w Łodzi