Pobierz Igrzyska w starożytnej Grecji i dzisiaj i więcej Eseje w PDF z Historia starożytnej Grecji tylko na Docsity!
Michał Zalejski [email protected]
Igrzyska w starożytnej Grecji i dzisiaj
Igrzyska olimpijskie są jednym z najbardziej znanych wydarzeń sportowych i słyszał o nich prawie każdy człowiek na świecie. Jednak im więcej zaczniemy zadawać pytań jak zostały one zapoczątkowane to tym mniej usłyszymy odpowiedzi i krąg osób, które mogłyby je nam udzielić o tym wydarzeniu zacznie się zmniejszać. Igrzyska jakie znamy w formie w jakiej się one odbywają w czasach nam współczesnych odbiegają od starożytnego ich pojmowania w samej idei jak i ich organizacji. W tej pracy zwrócę uwagę na podstawowe różnice między starożytnymi, a współczesnymi, jak się ukształtowały owe igrzyska i dlaczego akurat olimpijskie są dzisiaj najbardziej znane. Na wstępie należy zaznaczyć, że prawie każda polis organizowała własne zawody sportowe, jednakże nieliczne z nich urosły do rangi igrzysk. Jednymi z nich były właśnie te organizowane w Olimpii, które odbyły się (jako udokumentowane) po raz pierwszy w 776 roku p.n.e.^1 Zanim jednak przystąpimy do analizy igrzysk organizowanych w Olimpii przedstawię inne mniej znane igrzyska organizowane przez inne greckie polis zwane panhelleńskimi, których było łącznie cztery. W powszechnej świadomości mało znane są inne igrzyska panhelleńskie niż olimpijskie, wiedza ta jest współcześnie domeną historyków i entuzjastów historii. Nietrudno się dziwić, olimpiada zagościła w głównym nurcie dzięki skali tego wydarzenia i ważności jakie ma obecnie i miała w starożytności^2. Starożytne igrzyska olimpijskie obchodzone były ku czci Zeusa więc miały charakter nie tylko sportowy, ale też religijny. Charakter czczenia bogów poprzez sam fakt obchodzenia igrzysk powodował, że igrzyska osiągnęły rangę święta. Jednakże święto to nie było tylko dla samego Zeusa, ale również jak np. w przypadku igrzysk pytyjskich organizowanych w Fokidzie – oddawano cześć Apollonowi^3. Zatrzymując się przy tych (^1) K. Kumaniecki, „Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu”, wyd. 1, Warszawa: PWN 1977 , s. 47. (^2) M. Rosiński, „Igrzyska olimpijskie w starożytnej Grecji” [pdf], Łódź 2019, [archaegraph.wixsite.com], s. 16. (^3) A. Kmita, „Igrzyska w starożytnej Grecji”, http://www.histurion.pl/historia/starozytnosc/grecja/igrzyska_w_starozytnej_grecji.html, 0 5.01.2021 r.
ostatnich należy zauważyć, że zawody te nie polegały początkowo na dyscyplinach gimnastycznych, ale obejmowały głównie zawody muzyczne i dramatyczne z racji tego, że Apollon był opiekunem muzyki i śpiewu. Zmieniło się to na przestrzeni czasu i do programu igrzysk włączono gimnastykę i wyścigi rydwanów. Nie były to jednak jedyne igrzyska, gdzie pojawiała się dyscyplina muzyczna. Zaobserwować można ją było również w tych organizowanych na Przesmyku Korynckim ku czci Posejdona^4 , znanymi bardziej jako istmijskie. Warto zauważyć, że poza nimi jak i tradycyjnymi zawodami lekkoatletycznymi pojawiły się na nich zawody pływackie^5. Ostatnimi były igrzyska nemejskie, które obchodzone w Nemei, jednakże nie wyróżniały się szczególnie na tle pozostałych przez co ich opis pominę. Jak widzimy współcześnie do dzisiejszych czasów przetrwały jedynie dyscypliny typowo sportowe fizyczne, nie uraczymy malarstwa czy śpiewu. Kwestią kolejną odróżniającą starożytność i współczesność w tym wielkim święcie sportowym są ich uczestnicy. W igrzyskach uczestniczyli wyłącznie mężczyźni oraz chłopcy, kobiety miały bezwzględny zakaz uczestnictwa w nich, jednakże nie był to zakaz uprawiania sportu^6. Do kobiecej strony igrzysk jeszcze wrócimy, teraz chciałbym skupić się na przedziale wiekowym uczestników. W Olimpii wynosił on 17-20 lat, natomiast np. w Istmii czy Nemei wprowadzono podział na grupy, których było trzy^7. Pierwsza obejmowała chłopców 12 - 16 lat zwana pajdes , druga agenenoj, czyli młodzież to 16 - 20 lat oraz andres, mężczyzn, którzy przekroczyli 20 rok życia^8. Obecnie limitem najniższym jest 14 lat w przypadku siatkówki plażowej, jednakże w wielu dyscyplinach dominuje najniższy wiek 16 lub 18 lat^9 wiek maksymalny nie jest uwzględniony w żadnym ze źródeł. Jak dotąd najstarszym dotąd uczestnikiem i medalistą igrzysk był 72 letni mężczyzna ze Szwecji^10. Nad limitami wiekowymi jak i organizacją igrzysk czuwa Międzynarodowy Komitet Olimpijski^11. W czasach starożytnych organizacją jak i czuwaniem nad ich przebiegiem zajmowali się greccy urzędnicy zwani (^4) Niektóre źródła przytaczają fakt, że były one obchodzone ku czci Melikertesa: Igrzyska Panhelleńskie, https://historykon.pl/igrzyska-panhellenskie, 05.01.2021 r. (^5) Igrzyska Istmijskie, https://pl.wikipedia.org/wiki/Igrzyska_istmijskie, 05.01.2021 r. (^6) M. Rosiński, Igrzyska Olimpijskie w Starożytnej …., s. 123 (^7) Op. cit., s. (^8) Igrzyska Panhelleńskie, https://historykon.pl/igrzyska-panhellenskie, 05.01.2021 r. (^9) D. Brilowski, Tokio 2020: po przełożeniu igrzysk limity wiekowe mogą ulec zmianom , „TVP Sport”, 06.04.2020, https://sport.tvp.pl/47444405/limity-wiekowe-na-igrzyskach-olimpijskich-dla-poszczegolnych-dyscyplin-jak- zmienia-sie-kwalifikacje-po-przelozeniu-igrzysk-w-tokio , 06.01.2021 r. (^10) Oscar Swahn, https://pl.wikipedia.org/wiki/Oscar_Swahn, 06.01.2021 r. (^11) Karta Olimpijska [pdf], https://www.olimpijski.pl/Media/files/Karta-Olimpijskav9- 10 - 2018.pdf , s.79, 06.01.2021 r.
się też zmagania w pięściarstwie, wyścigach konnych i pankrationie^19_._ Ten ostatni był czymś na wzór dzisiejszych mieszanych sztuk walki. Dość brutalny, gdyż zawodnicy mogli m.in wyłamywać, wykręcać sobie kończyny, wyłupiać oczy, kopać itd. co nie raz kończyło się śmiercią. Pentatlon natomiast składał się z zapasów, biegów, skoku w dal, rzutu oszczepem oraz dyskiem. Dyscypliny te poza pankrationem przetrwały do dzisiaj. Obecnie dyscyplin jest łącznie 28 , z czego kolejnych 5 ma zostać dodanych^20 na igrzyskach w Tokio 2020 przesuniętych na obecny rok z powodu pandemii. Samo przygotowanie miejsca gdzie miała się olimpiada odbyć nie odbiega w sumie od czasów nam współczesnych. Dzisiaj na igrzyska jest budowane całe miasteczko olimpijskie, stadiony, baseny itd. W Starożytności stadion powstawał na polu uprawnym, które dzierżawiono między zawodami. Pole przekopywano, wyrównywano i utwardzano glebę walcami. Okoliczni cieśle byli odpowiedzialni za przygotowanie stadionu i wyremontowanie okolicznych budynków^21. Oczywistą rzeczą była rejestracja zawodników, która odbywała się pierwszego dnia uroczystości. Dzisiaj w dobie internetu zawodników i ich udział zgłasza się na długo przed igrzyskami. Po rejestracji każdy uczestnik musiał złożyć Zeusowi ofiarę oraz przysięgę, w której ślubował uczciwość i przestrzeganie zasad sportowych^22. Co ciekawe przysięgę tę składa się do dzisiaj, ale już nie Zeusowi^23 , czynione jest to przez sportowca i sędziego reprezentującego kraj, z którego pochodzi^24. Drugiego dnia rozpoczynały się właściwe zawody sportowe, które początkował bieg chłopców dookoła stadionu. Zaczynał się on po sygnale wydawanym z trąbki^25. Na przestrzeni wieków trąbkę zastąpiła broń palna, a następnie specjalne elektryczne pistolety startowe^26. Po zakończeniu biegów i tym samym eliminacji przechodzono do dalszych dyscyplin. Następne dni obejmowały pięciobój oraz wyścigi konne. Warto zatrzymać się przy czwartym dniu, w którym miały miejsce obrzędy religijne. Był to dzień pełni księżyca podczas, którego składano Zeusowi ofiarę ze 100 wołów. (^19) M. Rosiński, Igrzyska Olimpijskie w Starożytnej …., s.71- 73. (^20) Sporty Olimpijskie , w: Wikipedia , https://pl.wikipedia.org/wiki/Sporty_olimpijskie, 12.01.2021 r. (^21) M. Rosiński, Igrzyska…, s. 22-23. (^22) Op. Cit., s.24. (^23) Ślubowanie olimpijskie , w: Wikiźródła , https://pl.wikisource.org/wiki/Ślubowanie_olimpijskie, 13.01.2021 r. (^24) Ślubowanie olimpijskie , w: Wikipedia : https://pl.wikipedia.org/wiki/Ślubowanie_olimpijskie, 13.01.2021 r. (^25) M. Rosiński, Igrzyska…, s. 25 - 26. (^26) M. Maruszczak, Dlaczego na olimpiadzie nie używa się już tradycyjnego pistoletu startowego?, „WP Gadżetomania”, https://gadzetomania.pl/5189,na-olimpiadzie-nie-uzywa-sie-pistoletu-startowego-bo-jego- dzwiek-jest-zabyt-wolny, 13.01.2021 r.
Był to też dzień kiedy wyłaniano finalistów i tym samym zakańczano zmagania sportowe^27. Dnia ostatniego czyli piątego miało miejsce przyznawanie zwycięzcom nagród i wieńców w świątyni Zeusa. Głowy sportowców ozdabiano wstążkami, w których szli w procesji do świątyni. Wymawiano ich imię i nazwę polis z której pochodzą, po czym zostali wpuszczani do środka gdzie najstarszy sędzia zakładał im na głowę wieniec. Zawodnicy wraz z mieszkańcami swojego miasta składali wtedy ofiary bóstwom. Reszta dnia to głównie czas ucztowania i biesiadowania na zakończenie święta, po którym każdy wracał do swojego domu^28. Współcześnie medale olimpijskie wręcza się na bieżąco w trakcie trwania igrzysk. Odbywa się to najczęściej na stadionie gdzie zawodnik wykazał się swoimi umiejętnościami. Zawodnicy stają na podium i zostają im wręczane nagrody. Następnie odgrywa się hymn kraju, z którego pochodzi zdobywca złotego medalu, podczas czego na maszty są wciągane flagi państw sportowców, którzy stoją na podium. Pytanie jakie budzi się na drodze badania tematu igrzysk starożytnych to kwestia dopingu i oszustw na zawodach. Współcześnie jest to powszechne i bardzo problematyczne zjawisko. Rozwój nauki i medycyny przyniósł nam nie tylko dobrodziejstwo, ale też pole do oszustwa. Przeciwko niedozwolonym metodom na zwiększenie sprawności organizmu w sporcie powołuje się specjalne komisje lekarskie jeśli pojawi się podejrzenie o stosowaniu substancji niedozwolonych przez sportowca. Problem stał się na tyle ważny, że w 2005 roku w Paryżu powołano specjalną konwencję mającą działać przeciwko dopingowi w sporcie^29. Jej zadaniem była regulacja przepisów prawnych, które w każdym państwie brzmiały inaczej przez co brak ujednoliconego prawa sportowego otwierał furtkę ku oszustwom. Problem dopingu istniał także i w starożytności. Stosowane były specyfiki naturalne, które miały pobudzać organizm i tym samym zwiększyć jego wytrzymałość. Zawodnicy zażywali wywary, rozmaite wyciągi z roślin czy z byczych jąder^30. Co ciekawe jest możliwe, że często robili to z brakiem świadomości, że może to być zabronione i karane. Nie były to czasy wysoko rozwiniętej medycyny gdzie badano zawartość krwi pod mikroskopem czy za pomocą odczynów więc przyłapanie na zażywaniu zakazanych substancji było dość ciężkim zadaniem. Nie znaczy to, że (^27) M. Rosiński, Igrzyska…, s. 27. (^28) Op. Cit. s. 28. (^29) Międzynarodowa Konwencja o zwalczaniu dopingu w sporcie, sporządzona w Paryżu dnia 19 października 2005 r ., http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20071420999, 13.01.2021 r. (^30) M. Rogoziński, Narkotyki i doping w starożytnej Grecji , „Focus Nauka” 21.02.2014, https://www.focusnauka.pl/artykul/narkotyki-i-doping-w-starozytnej-grecji, 13.01.2021 r.
nago lecz w strojach sportowych czy to, że nie są oni wszyscy szlachetnie urodzeni. Pewny też jest fakt jak wielki wpływ miały i mają one na kulturę europejską w kontekście podejścia do sportu i rywalizacji. Same dyscypliny sportowe jakie pojawiły się na igrzyskach starożytnych istnieją dalej dzięki nim. Nie jest to też jedyna rzecz, którą zawdzięczamy greckiemu dziedzictwu kulturowemu. Jest to jednak temat tak obszerny, że można by podzielić go na wiele prac. Na tym jednak zakończę swój wywód.
BIBLIOGRAFIA
Agonoteci , w: Encyklopedia Kultury Antycznej : https://encenc.pl/agonoteci/, 12.01.2021 r. A. Kmita, „Igrzyska w starożytnej Grecji”, http://www.histurion.pl/historia/starozytnosc/grecja/igrzyska_w_starozytnej_grecji.html, 05.01.2021 r. Billistiche , w: Wikipedia , https://pl.wikipedia.org/wiki/Bilistiche, 12.01.2021 r. B. Bravo, E. Wipszycka, Historia Starożytnych Greków: Do końca wojen perskich, t.1, Warszawa: PWN
Caster Semenya, w: Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Caster_Semenya, 12.01.2021 r. Euryleonis, w: Peoplepill, https://peoplepill.com/people/euryleonis/, 12.01.2021 r. D. Brilowski, Tokio 2020: po przełożeniu igrzysk limity wiekowe mogą ulec zmianom , „TVP Sport”, 06.04.2020, https://sport.tvp.pl/47444405/limity-wiekowe-na-igrzyskach-olimpijskich-dla- poszczegolnych-dyscyplin-jak-zmienia-sie-kwalifikacje-po-przelozeniu-igrzysk-w-tokio , 06.01.2021 r. Igrzyska Istmijskie, https://pl.wikipedia.org/wiki/Igrzyska_istmijskie, 05.01.2021 r. Igrzyska Panhelleńskie, https://historykon.pl/igrzyska-panhellenskie, 05.01.2021 r. K. Kumaniecki, „Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu”, wyd. 1, Warszawa: PWN 1977. Karta Olimpijska [pdf], https://www.olimpijski.pl/Media/files/Karta-Olimpijskav9- 10 - 2018.pdf, 06.01.2021 r. M. Maruszczak, Dlaczego na olimpiadzie nie używa się już tradycyjnego pistoletu startowego?, „WP Gadżetomania”, https://gadzetomania.pl/5189,na-olimpiadzie-nie-uzywa-sie-pistoletu-startowego- bo-jego-dzwiek-jest-zabyt-wolny, 13.01.2021 r.
Międzynarodowa Konwencja o zwalczaniu dopingu w sporcie, sporządzona w Paryżu dnia 19 października 2005 r ., http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20071420999, 13.01.2021 r. M. Rosiński, „Igrzyska olimpijskie w starożytnej Grecji” [pdf], Łódź 2019, [archaegraph.wixsite.com]. M. Rogoziński, Narkotyki i doping w starożytnej Grecji , „Focus Nauka” 2 1.02.2014, https://www.focusnauka.pl/artykul/narkotyki-i-doping-w-starozytnej-grecji, 13.01.2021 r. M. Heruday-Kiełczewska, Pierre de Coubertin – ojciec nowożytnych igrzysk olimpijskich , „HistMag”, 27.02.12, https://histmag.org/Pierre-de-Coubertin-ojciec-nowozytnych-igrzysk-olimpijskich- 6915 , 13.01.21 r. Oscar Swahn, https://pl.wikipedia.org/wiki/Oscar_Swahn, 06.01.2021 r. Pauzaniasz, w: Encyklopedia PWN , https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Pauzaniasz;3955130.html, 12.01.2021 r. Ślubowanie olimpijskie , w: Wikiźródła , https://pl.wikisource.org/wiki/Ślubowanie_olimpijskie, 13.01.2021 r. Ślubowanie olimpijskie , w: Wikipedia : https://pl.wikipedia.org/wiki/Ślubowanie_olimpijskie, 13.01.2021 r. Sporty Olimpijskie , w: Wikipedia , https://pl.wikipedia.org/wiki/Sporty_olimpijskie, 12.01.2021 r. S. Rajewicz , Społeczne i polityczne aspekty hodowli koni w Sparcie epoki klasycznej, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym”, 2019, nr 3. Starożytne Igrzyska Olimpijskie , „Polski Komitet Olimpijski”, 09.11.20, https://olimpijski.pl/starozytne- igrzyska-olimpijskie/, 13.01.2021 r.
