Imiesłowy - Notatki - Gramatyka historyczna, Notatki z Język angielski

Pobierz Imiesłowy - Notatki - Gramatyka historyczna i więcej Notatki w PDF z Język angielski tylko na Docsity! ROZWÓJ IMIESŁOWÓW W JĘZYKU POLSKIM I. Podstawa prasłowiańska Ogólna charakterystyka imiesł. w języku psł.: 1) Różne typy im. tworzono w języku psł. różnymi przyrostkami, które po połączeniu z tem. I lub II mogły ulegać też różnym procesom fonetycznym, np. im. czasu ter. czynny – przyrostek *-ntj-, który po połączeniu z tematem I i po powstaniu nosówki dał charakterystyczne –ǫtj- (*tj w różnych językach słowiańskich w okresie rozpadu wspólnoty psł. się rozwinęło, w j. pol. dało –(ą)c-); 2) Wszystkie imiesłowy były ściśle związane z kategorią czasu – por. im. czasu ter., im. czasu przeszłego (inaczej w polszczyźnie dziś); 3) Wszystkie imiesłowy były odmienne (w języku polskim nie – por. im. przysłówkowe); 4) Imiesłowy mogły występować w odmianie prostej (rzeczownikowej) i złożonej (zaimkowej); 5) Wszystkie imiesłowy były zróżnicowane rodzajowo (odmiana przez rodzaje – męski, nijaki, żeński), tylko niektóre formy były wspólne (rodz. męski i nijaki im. czasu ter. czynnego oraz im. czasu przeszłego czynny I); docsity.com 6) Imiesłowy mogły się odmieniać według typu twardotematowego lub miękkotematowego; 7) Imiesłowy w rodzaju męskim i nijakim odmieniały się na ogół według deklinacji –o- (twardotematowe) lub –jo- (miękkotematowe); w rodzaju żeńskim – według deklinacji –a- (twardotematowe) lub –ja- (miękkotematowe). Sposoby tworzenia imiesłowów i ich typy: IMIESŁOWY tworzone od tematu I tworzone od tematu II tj. tematu czasu ter. tj. tematu bezokolicznika (czasu przesz.) (wariant z suf. tem. -o-,-no-) im. czasu teraźniejszego im. czasu przeszłego sposób tworzenia – sposób tworzenia – w zależności od koniugacji w zależności od zakończenia tematu 1) im. czasu ter. czynny 1) im. czasu przeszłego czynny I docsity.com (staje się przysłówkiem), zaczyna pełnić funkcję okolicznikową i w ten sposób powstaje w polszczyźnie imiesłów przysłówkowy współczesny. Proces ten kończy się w XVII w. Formy odmiany złożonej (zaimkowej) uległy procesowi adiektywizacji (uprzymiotnikowienia). Z odmiany złożonej im. czasu ter. czynnego kształtuje się polski imiesłów przymiotnikowy czynny: niosący, niosąca, niosące. Imiesłów czasu ter. czynny odmiana prosta B. lp. m. , inne przypadki giną odmiana złożona (zaimkowa) im. przysłówkowy współczesny im. przymiotnikowy czynny niosąc, robiąc, chwaląc robiący, robiąca, robiące Imiesłów czasu ter. bierny Budowa: temat I + sufiks -m- + końcówki rodzajowe. Dla czas. kon. –o-//-e-, -no-//-ne- podstawą był temat wariantywny z –o-, -no-, por. (*neso-m-ъ, *peko-m-ъ, a nie od tematu spalatalizowanego, występującego w 2 os. lp. czasu ter. *nese-, *peče-. W jęz. polskim ten imiesłów zanikł. Z odmiany złożonej zaimkowej pozostały nieliczne leksemy. Uległy one docsity.com adiektywizacji, tj. stały się przymiotnikami: rodzimy, rzekomy, wiadomy (< *vědomъ), świadomy. Przekształciły się one w przymiotniki pod względem fleksji, ale także i znaczenia, które się zleksykalizowało, por. rzekomy ‘ten, który jest mówiony, od czas. rzec’ > ‘pozorny’. Na ich wzór (a więc w wyniku analogii) powstały formacje takie, jak: widomy, niewidomy, ruchomy, łakomy, znikomy, znajomy. Wtórnie niektóre te formacje podlegają substantywizacji (urzeczownikowieniu), np. mój znajomy mi to powiedział; niewidomy szedł ulicą. Z odmiany prostej zachowały się nieliczne formy: rzekomo – jako partykuła (wyjechał rzekomo na urlop), wiadomo – w różnych funkcjach, m.in. predykatu, przysłówka, partykuły (por. wiadomo, co się stało; nie wiadomo, jak; jak wiadomo, o ile mi wiadomo), świadom – przymiotnik r. m. w formie krótkiej (jako orzecznik w orzeczeniu imiennym), po kryjomu – jako przysłówek złożony (z dawnego C. lp. r. m. – por. M. kryjom-ъ, D. kryjom-a, C. kryjom-u). Imiesłów czasu przeszłego czynny I Imiesłów ten tworzono dwojako: Tem. II na spółgłoskę – przyrostek *-ъ > pol. –ø, np. nes-ъ > stp. nios, w rodz. ż. *-ъši > pol. –szy, np. *nes-ъši > stpol. niosszy Tem. II na samogłoskę – przyrostek *-vъ > pol. –w, np. *pozna-vъ > stp. poznaw, w rodz. ż. *-vъši > pol. –wszy, np. *pozna-vъši > stpol. i współcz. poznawszy docsity.com W języku stp. zachowały się tylko 2 formy tego imiesłowu: a) M. lp. m.: obrociw, posław, uźrzew, usłyszew, rzek, znios / rzekw, zniosw (analogicznie do im. z przyr. –v). Formy te wyszły z użycia w XVI w., wyparte przez im. na –szy, -wszy; b) M. lp. r. ż.: zrobiwszy, przeczytawszy; przyniosszy, padszy // padwszy (na wzór typu poznawszy). Formy na –wszy trwają bez zmian do dziś. Formy na –szy od tematów zakończonych na spółgłoskę istniały do XVII w. Już w XV w. pojawia się neologizm na –łszy jako wynik kontaminacji (skrzyżowania) imiesłowu na –szy z imiesłowem na –l (czynnym II), tj. przyniósszy )( przyniósł > przyniósłszy, por. przyniós-szy przynieść przyniós-łszy przyniós-ł Dawna forma M. lp. ż. uległa adwerbizacji (uprzysłówkowieniu) i stała się imiesłowem przysłówkowym uprzednim (dziś tworzony tylko od czas. dokonanych). Imiesłów czasu przeszłego czynny II W języku polskim: 1) odmiana prosta – wchodziła w skład czasu przeszłego złożonego, z którego wykształcił się współczesny czas przeszły, por. niosłem, niosłam, niosłeś, niosłaś, nieśliśmy, nieśliście, niosłyśmy, niosłyście; dziś pierwotne im. dobrze widoczne w 3 docsity.com