Innowacje organizacyjne, techniczne, procesowe, marketingowe i finansowe..., Publikacje z Analiza i zarządzanie w biznesie

Pobierz Innowacje organizacyjne, techniczne, procesowe, marketingowe i finansowe... i więcej Publikacje w PDF z Analiza i zarządzanie w biznesie tylko na Docsity! ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ 2014 Seria: ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE z. 76 Nr kol. 1923 Ewa STAWIARSKA Politechnika Śląska Wydział Organizacji i Zarządzania [email protected] INNOWACJE ORGANIZACYJNE, TECHNICZNE, PROCESOWE, MARKETINGOWE I FINANSOWE POWSTAŁE W KLASTRACH SEKTORA TSL Streszczenie. Strategia Transportu do 2020 zakłada, że programy innowacyjne w sektorze transportu powinny się koncentrować na zarządzaniu infrastrukturą transportową, ruchem, technologiach i systemach ograniczających emisję zanieczyszczeń. W tak sprecyzowane cele wpisują się innowacje techniczo-technologiczne, organizacyjne, procesowe, marketingowe i finansowe, które dotyczą nie tylko transportu, lecz także infrastruktury logistycznej państw, regionów, miast i przedsiębiorstw. Celami artykułu są: podział i przybliżenie innowacji sektora TSL oraz uświadomienie, że tworzenie innowacji jest zadaniem interdyscyplinarnym, które najłatwiej zrealizować w skutecznie zarządzanym klastrze. Artykuł ma na celu potwierdzenie tezy, że innowacyjność logistyczno- spedycyjno-transportowa jest uzależniona od współpracy przedsiębiorstw oraz wybranych czynników zewnętrznych. Słowa kluczowe: innowacyjność, innowacje, klastry TSL. INNOVATIONS ORGANIZATIONAL, TECHNICAL, PROCESS, MARKETING AND FINANCIAL SECTOR RESULTING IN CLUSTERS TSL Summary. Transport Development Strategy for 2020 assumes that innovative programmes in the transport sector should focus on the management of the transport infrastructure, traffic and technology, as well as pollution control systems. The defined goals are part of technical- technological innovation, organizational, process, marketing and financial services in transport but also, the logistics infrastructure states, regions, cities and businesses. The objectives of the article are: approach the distribution of the TSL sector innovations, realize that the creation of innovations is an interdisciplinary task that easily accomplishes the successful managed cluster. The paper is intended to support the argument that 64 E. Stawiarska logistics, forwarding and transport innovation is dependent on cooperation between enterprises and external factors. Keywords: innovation, clusters TSL. 1. Innowacyjność w transporcie, spedycji i logistyce. Podział innowacji Przez innowacyjność w TSL rozumie się działania polegające na udoskonaleniu już istniejących lub wprowadzeniu nowych rozwiązań dotyczących wszelkich aspektów zmian przyczyniających się do zwiększenia efektywności ekonomicznej, finansowej, technicznej i technologicznej systemów transportowych i logistycznych w celu maksymalizacji efektów społecznych oraz wyników gospodarowania przez sektor publiczny i prywatny. Powyższa definicja innowacji jest używana przez Centrum Analiz Transportowych i Infrastrukturalnych oraz Centrum Innowacji Transportowych. Ta definicja, przygotowana przez CATI i Centrum Innowacji Transportowych, jest spójna z definicjami organizacji międzynarodowych oraz Głównego Urzędu Statystycznego (GUS).1 Zgodnie z terminologią OECD (wykorzystywaną przy kwalifikacji projektów do finansowania europejskiego) wskazuje się na to, że na działalność innowacyjną składa się wiele działań o charakterze naukowym (badawczym), technicznym, organizacyjnym, finansowym i handlowym (komercyjnym), których celem jest opracowanie i wdrożenie nowych lub istotnie ulepszonych produktów i procesów. CATI wyodrębnia:  innowacje techniczne i technologiczne,  innowacje organizacji i zarządzania,  innowacje dotyczące marketingu i sprzedaży usług transportowych, infrastruktury oraz taboru,  innowacje finansowe dotyczące pozyskiwania funduszy na rozwój transportu i logistyki w odniesieniu do sektorów prywatnego i publicznego,  innowacje transakcyjne dotyczące organizacji i sposobu przygotowywania i realizacji projektów transportowych, np. Public-Private Partnership w transporcie. Schodząc do poziomu przedsiębiorstw, należy podkreślić, że i one szukają nowych szans i innowacyjnych rozwiązań transportowych, spedycyjnych oraz logistycznych, tj.:  technologicznych (wprowadzają nowe i ulepszone usługi, np. just in time, cross docking, tracking&tracking, pack&ride, w których znajdują zastosowanie technologie telematyczne),  procesowych (wykorzystują: transport intermodalny w przepływie dóbr i osób, nowe sposoby przeładunku, kody kreskowe, radiową identyfikację RFUT przepływu towarów w łańcuchu dostaw, GPS, systemy informatyczne modelujące i optymalizują- 1 www.innowacje-transport.pl. Innowacje organizacyjne, techniczne… 67 nych. Badania wskazały, że niezwykle istotne są koszty organizacji procesów transportowych, stanowiące niejednokrotnie ponad 50% całkowitych kosztów obsługi sieci dystrybucji. Dlatego też w pierwszym kroku firmy, które zintegrowały się w klastry branżowe, optymalizują koszty transportu. W następnym poprawiają dostępność produktów, jakość realizowanych dostaw i punktualność. Efektywność transportu rośnie na skutek: zbudowania efektywnych procesów transportowych, wykorzystania narzędzi informatycznych wspierających procesy transportowe, zapewnienia odpowiednich standardów wymiany danych w całej sieci powiązanych organizacji. Pamiętając, że częsta wysyłka zleceń drobnicowych jest dużo droższa niż przewóz większych partii ładunku, przygotowano alternatywę dla dotychczasowych indywidualnych rozwiązań organizacji procesów transportowych5. Nowa organizacja transportu opiera się na strategii zrównoważonego rozwoju proponując współpracę firm w ramach organizacji wybranych procesów przy wsparciu nowoczesnych rozwiązań informatycznych. Obecnie testowana jest platforma T-Scale, której celem jest dokonywanie wspólnych zakupów usług transportowych przez jej użytkowników (projekt jest realizowany przy wsparciu unijnych funduszy). Platforma komunikacyjna T-Scale umożliwia wymianę informacji w czasie rzeczywistym pomiędzy podmiotami zaangażowanymi w realizację przewozów (użytkownik transportu, dostawca usług transportowych, koordynator). Korzyścią ze współpracy jest także ograniczenie kosztów personalnych związanych z organizacją transportu przez przeniesienie wybranych odpowiedzialności na koordynatora transportu. Idee rozwiązania przedstawia rysunek 1. Rys. 1. Współpraca firm w organizacji procesów transportowych Fig. 1. Cooperation of the organization of transport processes Źródło: opracowanie na podstawie materiałów ILiM Koncepcja współpracy zakłada, iż firmy współpracujące w obrębie branży czy regionu wymieniają się informacjami na temat planowanych miejsc, skąd będą realizowane dostawy oraz dokąd będą prowadzone wysyłki wyrobów gotowych. Podstawowymi zadaniami koordynatora są: łączenie tras w taki sposób, aby maksymalizować wielkości ładunków 5 Stawiarska E.: Klastry logistyczne jako mechanizm rozwoju regionu i konkurencyjności śląskich przedsię- biorstw. Zeszyty Naukowe  OTN, z. 26, 2012, s. 154-160. 68 E. Stawiarska wysyłanych w danym kierunku lub sprowadzanych z danego regionu, oraz osiąganie korzyści dla wszystkich użytkowników platformy przez uzyskanie lepszych stawek u przewoźników zewnętrznych. Należy podkreślić, że rozwiązanie opiera się na koncepcji projektu Kassetts (Knowledge-enabled Access of Central Europe SMEs to Efficient Transnational Transport Solutions), opracowanego we Włoszech w Instytucie Transportu i Logistyki w regionie Emilia-Romania (region, w którym funkcjonuje wiele klastrów branżowych). Wdrożenie projektu we włoskim regionie doprowadziło do:  redukcji kosztów transportu firm o ok. 20%,  zmniejszenia pokonywanych kilometrów prawie o 30%,  zmniejszenia liczby indywidualnych przewozów o 37%,  skrócenia czasu wykonywania zadań6. Dodatkowo, w celu wsparcia procesu wymiany informacji pomiędzy współpracującymi podmiotami, rozwijana jest też elektroniczna platforma wymiany informacji dotyczącej wspólnego planowania. Koncepcja CPFR (Collaborative Planning, Forecasting and Replenishment), czyli wspólne prognozowanie, planowanie i uzupełnianie zapasów, opiera się na porozumieniu partnerów biznesowych (transportowych, spedycyjnych, logistycznych i ich załadowców) w zakresie stałej wymiany informacji. W Polsce testuje się już system informatyczny MonZa do generowania propozycji zakupów na podstawie prognoz sprzedaży. Instytut Logistyki i Magazynowania wdraża to innowacyjne rozwiązanie przy wykorzystaniu dofinansowania w ramach regionalnych programów operacyjnych. MonZa usprawnia system logistyczny w obszarze zarządzania zapasami oraz transportu w przedsiębiorstwach o bardzo rozbudowanych systemach dystrybucji7. 1.3. Innowacje procesowe sektora TSL Następny przykład innowacji stworzonej przez klaster można zakwalifikować do innowacji procesowej stworzonej w celu usprawnienia przepływów dóbr w miastach i dla ochrony środowiska w aglomeracjach. Innowacja usprawnia też działania transportowe przedsiębiorstw w łańcuchu przepływów dystrybucyjnych. Procesy to powtarzające się ciągi czynności. Procesy w łańcuchu dostaw składają się z mikroprocesów (podprocesów), które przebiegają wewnątrz poszczególnych organizacji wchodzących w skład łańcucha. Mikroprocesy można z kolei podzielić na bardziej szczegółowe zestawy procesów, aż dochodzi się do poszczególnych zadań8. Wdrożenie innowacji w procesie sprowadza się do reengineeringu (usprawnień w przepływie dóbr, 6 Powyższe korzyści pokazują znaczący potencjał oszczędności. Należy podkreślić, że badania ankietowe zostały przeprowadzone w kilku przedsiębiorstwach współpracujących ze sobą na platformie. Wraz ze wzrostem liczby kolejnych użytkowników i uczestników platformy T-Scale potencjał oszczędności znacząco wzrasta. 7 http://www.pi.gov.pl/parp/chapter_86196.asp?soid=2E8208787FD44C0EBC749869F93A8CB6 8 Stawiarska E.: Reengineering w zarządzaniu łańcuchem dostaw, Gospodarka Materiałowa i Logistyka, nr 11/1999, PWE, Warszawa 1999. Innowacje organizacyjne, techniczne… 69 informacji i pieniędzy). Innowacją procesową może być włączenie do łańcucha przepływów terminalu miejskiego. W terminalu miejskim następuje połączenie wysyłek określonych towarów ciążących do obszaru centrum danego miasta9. Czasem terminal miejski działa w klastrze z firmami transportowymi obsługującymi miasto. Takie partnerstwo powoduje, że wszystkie przesyłki różnych dostawców są skoordynowane, zebrane i następuje optymalny załadunek samochodów dostawczych, co daje efekt zagęszczania przesyłek i tras. Trasy planuje się w taki sposób, aby postoje pomiędzy punktami dostawy były jak najkrótsze. Terminale miejskie mogą służyć zatem jako centra konsolidacji ładunków i współzarządzać strumieniami ich transportu przez miasto. Włączenie terminalu miejskiego w łańcuch dostaw usprawnia proces dystrybucji dóbr, niesie dla producenta/dystrybutora oszczędności czasu i pieniędzy (spadają koszty transportowania dóbr po zatłoczonych centrach miast). 1.4. Innowacje klastra TSL dotyczące marketingu i sprzedaży usług transportowych, spedycyjnych i logistycznych Sposób wykorzystania kompetencji transportowych, spedycyjnych i logistycznych, inaczej niż np. wiedzy marketingowej, jest w dużej mierze niewidoczny dla konkurentów i przez to trudny dla nich do skopiowania, ale to innowacyjne działania marketingowe przyciągają klientów, innowacyjne usługi logistyczne sprawiają zaś, że stają się klientami lojalnymi. Do działań marketingowych zintegrowanych przedsiębiorstw sektora TSL należy przygotowanie mixu marketingowego (produktu/usługi, ceny, promocji i dystrybucji) w tym promocyjnego w zakresie (reklamy, promocji pośredniej i bezpośredniej, public relations i sprzedaży osobistej). W odniesieniu do usług o bardzo skomplikowanym poziomie obsługi na znaczeniu zyskują parametry jakościowe, a zwłaszcza kompleksowość usługi, terminowość i elastyczność działań10. Kompleksowe usługi oferujące dużą wartość dodaną z racji swojej unikalności są stosunkowo odporne na konkurencję cenową. Wdrażanie zintegrowanych systemów informatycznych usprawniających procesy, rozwój technologii opakowań i pomocniczych urządzeń przeładunkowych sprzyja zaś obniżaniu tej ceny. Promowanie działalności, informowanie o stosowaniu nowoczesnych i kompleksowych rozwiązań oraz osobiste powiązania (agentów handlowych, maklerów frachtowych, spedytorów) przedsiębiorców sektora TSL zyskują na znaczeniu tu, gdzie utrzymywanie silnych więzi jest tak cenne dla klienta. Szeroki zasięg geograficzny świadczonych usług, rozwinięte sieci dystrybucji usług w dobie internacjonalizacji przedsiębiorstw są najważniejszym instrumentem marketingu przedsiębiorstw TSL. 9 Tundys B.: Logistyka miejska. Koncepcje, systemy, rozwiązania. Difin, Warszawa 2008, s. 23. 10 Zrobek J.: Marketing w klastrach logistycznych. Klastry jako element przestrzennego zagospodarowania. Acta Universitatis Lodziensis Folia Oeconomica, 251, 2011, s. 5. 72 E. Stawiarska przychodów z opłat jest wystarczająca dla pokrycia zobowiązań kredytowych strony prywatnej przy jednoczesnym osiągnięciu racjonalnego poziomu zysku. Tabela 2 przedstawia przegląd czynności wdrożenia inicjatywy PPP. Tabela 2 Przegląd czynności wdrożenia przedsięwzięcia publiczno-prywatnego Krok 1 Identyfikacja problemów transportowo-logistycznych terenu Skompletowanie parametrów terenu Analiza i priorytety indywidualne terenu Oszacowanie kosztów projektu i gotowości funduszy do jego finansowania Krok 2 Działania na rzecz podjęcia projektu PPP Wstępna analiza zakresu robót Ocena rentowności Wybór między finansowaniem publicznym a PPP Krok 3 Wybór struktury PPP Identyfikacja potencjalnych partnerów, którzy będą mogli wnieść innowacyjne praktyki i alokacja rodzajów ryzyka Wybór typu kontraktu Krok 4 Zamówienie Opis wdrożenia kontraktu Planowanie i zarządzanie zamówieniem Źródło: opracowanie własne na podstawie CRIS, za: http://jdpckc7ap7dq.az.pl/download/PPP/SWIAT/WPROWADZONE/PPP%20BUS%20TRA NSPORT%202009.pdf Planowanie i zarządzanie projektami PPP ogranicza ryzyko działalności gospodarczej sektora TSL, daje lepsze możliwości kształtowania ładów inwestycyjnego i przestrzennego, doprowadza do rozwoju działalności wokół dróg i centrów logistycznych oraz napływu inwestycji do miasta/regionu. Samorząd woj. śląskiego co roku przeznacza środki na rozwój infrastruktury lokalnych lotnisk, które mają być uzupełnieniem dla Międzynarodowego Portu Lotniczego Katowice w Pyrzowicach. Co roku zarząd województwa przekazuje pieniądze, wybierając samorząd (na którego terenie jest lotnisko) w drodze konkursu na najlepsze plany modernizacji. Dla kilku lotnisk – w Aleksandrowicach, Kaniowie, Rudnikach i Rybniku – zostały opracowane plany lub koncepcje modernizacji i rozwoju. Zrobiono to w ramach międzynarodowego projektu „Via Regia Plus”, w którym uczestniczyła m.in. Górnośląska Agencja Promocji Przedsiębiorczości w Katowicach. W 2012 r. pieniądze otrzymało lotnisko w Kaniowie k. Czechowic-Dziedzic. Innowacyjnym sposobem na pozyskanie funduszy dla rozwoju infrastruktury transportowo-logistycznej wykazał się Bielski Park Technologiczny Lotnictwa, Przedsiębiorczości i Innowacyjności. Park przy wykorzystaniu PPP z samorządem woj. śląskiego na zdegradowanych terenach poprzemysłowych wybudował nowoczesne hale Innowacje organizacyjne, techniczne… 73 produkcyjne i hangary, asfaltowy pas startowy o długości 700 m, drogi kołowania, stację paliw oraz budynek kontroli lotów z zapleczem biurowym i salą konferencyjną. Nie tylko ustawa PPP ułatwia rozwój lokalnych lotnisk, lecz także znowelizowane Prawo lotnicze, znoszące wiele barier administracyjnych dla małych portów lotniczych. W świetle nowych przepisów większość lotnisk lokalnych będzie tzw. lotniskami użytku publicznego o ograniczonej certyfikacji (to nowa kategoria w Prawie lotniczym). Będą one zwolnione z wielu obowiązków (jak profesjonalne ogrodzenie, utrzymywanie jednostek straży pożarnej itd.). Wsparcie finansowe budowy lotnisk użytku publicznego o ograniczonej certyfikacji dróg czy rozwoju centrów logistycznych jest możliwe z funduszy Banku Światowego, jeśli będzie to działanie programowe13. Bank Światowy najchętniej udziela wsparcia wielu zintegrowa- nym współpracującym przedsiębiorstwom i instytucjom państwowym. 2. Zakończenie Innowacyjność sektora TSL poprawia się za sprawą jego klastrowania. Przemyślana strategia władz kraju/regionu/samej sieci współpracujących przedsiębiorstw, ukierunkowana na wspieranie integracji sektora, czynników wpływających na innowacyjność, przynosi wymierne korzyści w postaci zwiększenia liczby powstających i wdrażanych innowacji. Praktyka pokazuje, że wdrożenia innowacji rozpoczynają się w pojedynczym przedsiębiorstwie, jednak pełny rozwój innowacji następuje za sprawą inwestycji grupy przedsiębiorstw funkcjonujących nie tylko w łańcuchach dostaw, sieciach logistycznych, lecz także między konkurentami. Szkoda, że polscy przedsiębiorcy nie są gotowi do powoływania oddolnych inicjatyw klastrowych, które za granicą powstają jako naturalne połączenia kooperantów. Celem artykułu było przedstawienie spektakularnych przykładów innowacji wygenerowanych w klastrach sektora TSL. Na podstawie tekstu artykułu można też wyciągnąć następujące wnioski: 1. Innowacje TSL warto sklasyfikować w celu łatwiejszego poszukiwania nowych rozwiązań w bazach danych. 2. Innowacyjne rozwiązania dla sektora TSL należy nagłaśniać, informacje o nich umieszczać w bazach, komercjalizować i nagradzać, albowiem tylko wówczas mogą tworzyć benchmarki dla mniej innowacyjnych klastrów i przedsiębiorstw. 3. Najlepszym miejscem czerpania i publikowania wiedzy o innowacjach w TSL są transportowe, logistyczne i interdyscyplinarne platformy technologiczne. Polecaną platformą jest uruchomiona 12 czerwca 2013 r. w Brukseli Europejska Logistyczna 13 http://www.log24.pl/artykuly/facilitator-logistycznego-klastra,1025 74 E. Stawiarska Platforma Technologiczna ALICE (Alliance for Logistics Innovation through Collaboration in Europe). Oprócz publikacji wiedzy o innowacyjnych rozwiązaniach celem platformy jest zaktywizowanie współpracy nauki oraz biznesu dla transportu i logistyki, definiowanie Europejskich Programów Badawczych, tworzenie mechanizmów wsparcia rozwoju innowacji, pobudzenie dyskusji na temat zrównoważonego rozwoju, gromadzenie potrzeb rynku w obszarze rozwiązań transportowych i logistycznych. Podstawą wszystkich aktywności ALICE jest wspieranie innowacyjności dla synchromodalnych sieci14 i globalnych systemów IT zarządzania infrastrukturą transportową i przewozami15. Bibliografia 1. Brzozowska K.: Innowacyjność partnerstwa publiczno-prywatnego w rozwoju infrastruktury transportu w Europie, www.wzieu.pl/zn/603/ZN_603.pdf 2. Cothrel J., Williams R.: On-line communities: helping them form and grow. Journal of Knowledge Management, 3 (1), 1999. 3. Gongla P., Rizzuto C.: Evolving Communities of Practice IBM Global Services Experience. IBM Systems Journal, 40, 2001. 4. Murillo E.: Searching Usenet for virtual Communities of Practice: using mixed methods to identify the constructs of Wenger's theory. Information Research, 13(4), 2008, art. 386. 5. Przybyłowski M., Tamowicz P., Richert T.: Opracowanie koncepcji klastra logistycznego, konsorcjum badawcze w składzie: Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową oraz ICG – Piotr Tamowicz, w ramach projektu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, Gdańsk 2011. 6. Skowron-Grabowska B.: Centra logistyczne w łańcuchach dostaw. PWE, Warszawa 2010. 7. Skowrońska A.: Polityka transportowa czy polityka logistyczna. Logistyka i Transport, Zeszyty Naukowe Międzynarodowej Wyższej Szkoły Logistyki i Transportu, nr 2, Wrocław 2007. 8. Skowrońska A.: Technologie logistyczne jako przykład technologii środowiskowych na drodze do równoważenia rozwoju. Logistyka, nr 1, Warszawa 2008. 9. Stawiarska E.: Reengineering w zarządzaniu łańcuchem dostaw. Gospodarka Materiałowa i Logistyka, nr 11/1999, PWE, Warszawa 1999. 10. Sureephong P.: Chakpitak N., Buzon L., Bouras A., Cluster, Development and Knowledge Exchange in Supply Chain, za: J.J. Coyle, E.J. Bardi, C.J. Langley: Zarządzanie logistyczne, PWE, Warszawa 2002. 11. Tundys B.: Logistyka miejska. Koncepcje, systemy, rozwiązania. Difin, Warszawa 2008. 14 Synchromodalne sieci to takie, w których klient nie wybiera gałęzi transportu, tylko zleca w Internecie przewóz z A do B. 15 http://prezi.com/asuhmcr57see/europejska-platforma/