Instrumenty polityki handlowej - Notatki - Marketing, Notatki z Marketing

Pobierz Instrumenty polityki handlowej - Notatki - Marketing i więcej Notatki w PDF z Marketing tylko na Docsity!

INSTRUMENTY POLITYKI HANDLOWEJ

Instrumenty polityki handlowej

Polityką handlową nazywamy całość przedsięwzięć państwa zmierzających do wpływania na wielkość i strukturę eksportu i importu danego kraju^1. Do prowadzenia polityki handlowej państwo używa wielu narzędzi. Najważniejsza rolę odgrywają cła (instrumenty taryfowe). We współczesnej gospodarce światowej stosowane są również inne narzędzia polityki handlowej zwane pozataryfowymi.

Cło jest najstarszym środkiem polityki handlowej. Jest to opłata pobierana przy przekroczeniu przez towar granicy celnej danego kraju. Jest klasycznym instrumentem polityki państwa w dziedzinie handlu zagranicznego. „Cło jest opłatą, którą importer lub eksporter musi uiścić na rzecz budżetu państwa przy dokonaniu transakcji zagranicznej”^2.

Z punktu widzenia kierunku obrotu towarowego wyróżniamy cła:

 importowe (przywozowe),  eksportowe (wywozowe),  tranzytowe (przewozowe).

Cła importowe stanowią większość ceł stosowanych obecnie w gospodarce światowej. Jest to opłata pobierana przy imporcie danego towaru. Jest ona dla importera dodatkowym kosztem ponad cenę płacona zagranicznemu eksporterowi. Cło podwyższa cenę importowanego towaru na rynku krajowym, gdyż importer musi ten koszt pokryć. W skutek nałożenia cła popyt krajowy i import maleją, a podaż krajowa rośnie. Płatności z tytułu cła są dochodem budżetu państwa. W wyniku wprowadzenia cła importowego zyskują krajowi producenci towarów, gdyż ich towary są konkurencyjne. Bezpośrednim efektem stosowania tych ceł jest przede wszystkim wzrost cen towarów importowanych, na które je nałożono. Skutkiem nałożenia może być spadek popytu towaru obłożenia cłem, a zatem także spadek ich sprzedaży. Jeżeli towary te nie są wytwarzane przez producentów krajowych może doprowadzić do spadku ich konsumpcji. W przypadku natomiast, gdy towary obłożone cłem są wytwarzane przez przemysł krajowy, wzrost cen towarów zagranicznych może prowadzić do wzrostu produkcji ich krajowych odpowiedników. Wzrost ten może spowodować zwiększenie zatrudnienia w danej gałęzi produkcji. Wpływ cła na gospodarkę jest trudny do oceny poszczególne podmioty oceniają cła w zależności od tego czy przynoszą im straty czy zyski. Do podmiotów, którym wprowadzenie ceł importowych przynosi najczęściej straty należą zagraniczni producenci. Są oni zmuszeni zmniejszyć sprzedaż lub obniżyć cenę. Wprowadzenie ceł importowych nie jest też korzystne dla konsumentów krajowych, gdyż muszą płacić wyższe ceny za niektóre dobra importowane, a niekiedy muszą zrezygnować z ich zakupu. Podmiotami, które odnoszą korzyści z wprowadzenia ceł są przed wszystkim przedsiębiorstwa krajowe produkujące towary obłożone cłem. Oznacza to, bowiem podniesienie cen produktów oferowanych przez konkurentów zagranicznych oraz zmniejszenie ich udziału w sprzedaży na rynku krajowym. Pozwala to producentom krajowym przechwycić te część popytu zwiększając produkcję bądź podnosząc ceny.

(^1) A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Warszawa 2006, s 166 (^2) R. Milewski, Podstawy ekonomii, Warszawa 2003, s 592

przyszłość rosnących kosztów przystosowania się gospodarki. Przykładem tego są na wpół zamknięte przedsiębiorstwa przemysłu audio-fonograficznego, wymagające restrukturyzacji. Cła ochronne stosuje się w celu ochrony pewnych grup społecznych, np. w przypadku ochrony produkcji rolnej. Jest to ochrona produkcji, ludności zatrudnionej w rolnictwie i związanej z wsią, a także kultury i tradycji wiejskiej. W tym przypadku subsydiowanie produkcji jest wyjściem lepszym niż ochrona za pośrednictwem ceł.

Cło prohibicyjne nakłada się w celu uniemożliwienia importu towarów, których przywóz uznaje się za niezasadny. Charakteryzuje się szczególnie wysoka stawką, która prowadzi do wyeliminowania danego towaru z obrotu, ale nie jest zakazem obrotu.

Cło odwetowe stosuje się jako reakcja na dyskryminacyjne decyzje innego państwa naruszające interesy rodzimych eksporterów.

Cła antydumpingowe (wyrównawcze) skierowane są przeciwko dostawcom z krajów trzecich, które stosują tzw. nieuczciwe praktyki tj dezorganizację rynku kraju importującego.

Ze względu na sposób podejmowania decyzji o wysokości stawki celnej można wyróżnić cła:  autonomiczne,  konwencyjne,  preferencyjne,  obniżone.

Cła autonomiczne polegają na tym, że państwo ma całkowita swobodę w określeniu ich wysokości, zakresu, czasu trwania. Stawki celne autonomiczne stosowane są w odniesieniu do następujących towarów:  towarów pochodzących z krajów i regionów, które nie mają przyznanej klauzuli najwyższego uprzywilejowania i nie należą do Światowej Organizacji Handlu  niektórych towarów pochodzących z krajów rozwijających się i najmniej rozwiniętych. W przypadku tych towarów w taryfie celnej przewidziana jest jedynie stawka autonomiczna, a stawka preferencyjna w ogóle nie została określona  niektórych towarów pochodzących z państw i regionów nie zaliczonych do krajów rozwijających się i najmniej rozwiniętych  w Polsce stawka celna autonomiczna jest swobodnie kształtowana i nie respektuje zobowiązań podjętych przez nasz kraj na forum Światowej Organizacji Handlu  stawka ta jest z reguły co najmniej dwu-krotnie wyższa w odniesieniu do tych towarów w stosunku, do których określono stawkę celną konwencyjną.  w przypadku towarów, w których kraju lub regionu nie można określić stosuje się stawkę autonomiczną podwyższoną o 100%

Cła konwencyjne , w ich przypadku państwo ma ograniczoną swobodę ich wprowadzaniu. Stosowane są wobec towarów pochodzących z krajów, rejonów z WTO oraz tych, którym zostały przyznane klauzule największego uprzywilejowania w umowach dwustronnych lub jednostronnych, z uwagi na to, że kraje te stosują wobec naszych towarów stawki na poziomie klauzuli największego uprzywilejowania.

Cła preferencyjne celem ich stosowania jest, bowiem stymulowanie wymiany handlowej z jakimś krajem lub grupa krajów. Cła te występują w dwóch przypadkach: w obrotach

między uczestnikami ugrupowań integracyjnych a także przy imporcie przez państwa rozwinięte towarów z państw rozwijających się oraz handlu między państwami rozwijającymi się. Stawki obniżone w odniesieniu do niektórych towarów pochodzących z krajów i regionów, z którymi Polska podpisała umowę o utworzeniu strefy wolnego handlu.

Z punktu widzenia sposobu obliczania wyróżniamy cła:  ad walorem,  specyficzne,  mieszane.

Cła ad walorem są najczęściej stosowane. Mówimy o nich wówczas, gdy stawka celna podawana jest jako wskaźnik procentowy, a wielkość cła ustalana jest jako odsetek od ceny towaru, np. cena samochodu wynosi 40 tysięcy złotych, stawka celna 20%, wielkość cła wyniesie 8 tysięcy złotych.

Cła specyficzne obliczane są w odniesieniu do ilości danego towaru lub wagi, rzadziej od sztuki. Wielkość cła nie zależy od ceny towaru. (np. 2 złote od tony węgla).

Cła mieszane są kombinacja cła ad walorem i cła specyficznego. (np. przywóz odzieży jest obciążony cłem 1 złoty od kilograma a dodatkowo 10% od wartości). Określenie cło mieszane odnosi się także do sytuacji, gdy na niektóre towary ustalane są jednocześnie cła ad walorem i specyficzne, a stosowanie jest to, które jest wyższe ( rozwiązanie to stosuje się często w odniesieniu do artykułów rolnych, a w Polsce w przypadku importu alkoholu).

Podstawowym narzędziem służącym państwu do ustalania wysokości opłat celnych jest taryfa celna. Jest ona usystematyzowanym wykazem towarów oznaczonych kodami z przypisanymi do nich stawkami zależnymi. Na wielkość cła wpływa sposób określenia podstawy jego ustalenia, czyli wartość celna towaru. Na ogół jest to cena eksportu powiększona o koszt transportu towaru do granicy kraju. Kiedy dany kraj traktuje przywożone towary jednakowo, bez względu na kraj ich pochodzenia, wówczas jego taryfa celna zapisana jest jednej kolumnie, jest to tzw. taryfa jednokolumnowa. Wraz z przystąpieniem do Unii Europejskiej Polska przyjęła wspólną taryfę celną, która jest taryfą jednokolumnową. Taryfa ta zawiera stawki celne noszące nazwę konwencyjnych. SA one stosowane w odniesieniu do importu pochodzącego z krajów rozwiniętych niezrzeszonych w Unii, między innymi Stanów Zjednoczonych i Japonii. Najczęściej państwo prowadzi politykę zróżnicowania ceł w odniesieniu do towarów pochodzących z różnych grup krajów. Stosuje się do towarów pochodzących z niektórych krajów stawki niższe niż stosowane wobec towarów pochodzących z pozostałych krajów. Państwo wprowadzając tego typu przywileje udziela tym krajom preferencji celnych. Również w taryfie celnej Unii Europejskiej istnieją preferencje celne. Przyznawane są one niektórym krajom rozwijającym się. W zależności od rodzaju towaru preferencje te polegają na zawieszeniu cła lub na procentowych redukcjach stawek celnych. Konsekwencja wprowadzenia preferencji celnych jest format taryfy celnej. Są to taryfy wielokolumnowe , gdzie każda kolumna zawiera stawki celne odnoszące się do towarów pochodzących z określonej grupy krajów. Jedna kolumna może obejmować stawki celne najniższe lub zerowe, które odnoszą się do towarów sprowadzonych z krajów należących do tego samego ugrupowania lub strefy wolnego handlu. Inna kolumna może obejmować stawki celne obowiązujące w danym kraju na towary pochodzące z krajów rozwijających się. Takie zróżnicowanie stawek celnych przewidywała również polska taryfa celna. Wyróżniało się w

grupy towarów i są wyspecyfikowane według pozycji w klasyfikacji celnej. Radykalną formą ograniczenia ilościowego jest embargo , czyli całkowity zakaz importu lub eksportu. Celem stosowania ograniczeń ilościowych jest ochrona produkcji krajowej przed konkurencją zagraniczna (np. ze względu na potrzebę rozwoju nowej branży przemysłu) oraz poprawa bilansu handlowego, gdyż zmniejszenie wielkości przywozu wpływa na ograniczenie wydatków importowych. Ograniczenia ilościowe w handlu są zabronione przez GATT. Dozwolony formalnie jest kontyngent celny , który zezwala na przywóz towarów po obniżonej zwykle do zera stawce celnej. Towary, które przekroczyły wartość tego kontyngentu podlegają ocleniu na normalnych zasadach ( stosuje się je np. Dla zachęty inwestorów zagranicznych oraz wtedy, gdy brakuje jakiś dóbr). Dobrowolne ograniczenia eksportu zw. VER polega na zobowiązaniu się kraju eksportu do przestrzegania określonej wielkości dostaw na rynek kraju importera w danym okresie. Ograniczenia eksportu były wymuszone a nie dobrowolne ze względu na interesy gospodarcze i polityczne. Polska podpisywała porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu. W stosunkach z krajami Unii Europejskiej dotyczyły one wyrobów stalowych, tekstyliów i odzieży, owoców miękkich, owiec i kóz oraz mięsa baraniego i koziego, bydła opasowego i obuwia. W dziedzinie wyrobów tekstylnych i odzieżowych Polska przyjęła zobowiązania w handlu z Stanami Zjednoczonymi. Od 1995 roku w wyniku porozumienia kończącego Rundę Urugwajską GATT nie można stosować tego typu umów. Technicznym środkiem umożliwiającym egzekwowanie przestrzegania ilościowego kontyngentu przywozu jest wprowadzenie licencji importowych , czyli dokumentów zezwalających importerom na przywóz z zagranicy określonej ilości towarów. Wprowadzenie licencji importowych jest formą nadzoru nad kontyngentem i ich wprowadzenie zmniejsza ryzyko powstania w stosunkach między poszczególnymi krajami napięć spowodowanych wprowadzeniem ograniczeń ilościowych.

Bariery pozataryfowe SA to środki, których stosowanie powoduje uruchomienie mechanizmu identycznego lub zbliżonego do mechanizmu cła. Do tych środków zalicza się opłaty wyrównawcze, podatki nakładane na niektóre dobra, dodatkowe opłaty w związku z realizacją transakcji importowej. Narzędzia parotaryfowe prowadzą do wzrostu ceny importowanego towaru i zmniejszają jego konkurencyjność na rynku wewnętrznym kraju, który je stosuje. Mogą zastępować cła lub je uzupełniać, gdyż znaczenie ceł w zagranicznej polityce zagranicznej jest marginalne. W porównaniu z cłami odznaczają się większą skutecznością, nie maja charakteru globalnego, nie dotyczą, więc wszystkich uczestników wymiany zagranicznej. Przez pojęcie opłaty wyrównawczej rozumie się różnicę między niższą cena towaru importowanego a wyższą ustaloną i gwarantowaną przez państwo ceną wewnętrzną towaru produkowanego w kraju. Podstawowym celem opłat wyrównawczych jest podniesienie ceny towaru importowanego do poziomu ceny towaru krajowego w celu zrównoważenia ich konkurencyjności. Podatki są narzędziem parotaryfowym, jeżeli różnią się w odniesieniu do towarów importowanych w porównaniu z towarami produkowanymi w kraju. Mogą obciążać bezpośrednio zyski importera.

Dodatkowe opłaty związane z realizacją transakcji importowej nakłada się na towary nie produkowane w kraju importera. Są to:  opłaty fiskalne,  czynności celne, administracyjne,  depozyty importowe,  kontyngenty taryfowe.

Depozyty importowe są to obciążenia importera obowiązkiem wpłaty na specjalny nie oprocentowany rachunek kwoty proporcjonalnej do wielkości importu. Kontyngent taryfowy jest to obciążenie bądź likwidacja stawki celnej do pewnego poziomu importu. Dumping jest czynnikiem zakłócającym handel międzynarodowy i powstaje głównie w wyniku działania przedsiębiorstwa. Jest to sprzedaż dobra za granicy po cenie niższej od ceny uzyskiwanej za to dobro na rynku krajowym.

Wyróżniamy dumping:  sporadyczny,  łupieżczy,  stały.

Dumping sporadyczny jest procesem przejściowym i krótkookresowym, występuje w sytuacji, gdy w wyniku trudnych nie do przewidzenia okoliczności przedsiębiorstwo ma do dyspozycji więcej danego dobra niż przeciętnie i w celu uniknięcia strat decyduje się sprzedać posiadaną nadwyżkę odbiorcom zagranicznym po cenie niższej od ceny krajowej a nawet kosztów. Przyczyny powstania takiej nadwyżki mogą być różne np. wyjątkowy urodzaj produktu rolnego, spadek popytu na rynku krajowym, klęska żywiołowa. Dumping łupieżczy to utrzymywana czasowo sprzedaż danego dobra na rynku zagranicznym poniżej ceny krajowej lub nawet poniżej kosztów wytwarzania, mająca na celu wyeliminowania konkurentów i uzyskanie pozycji monopolistycznej. Cechą tego dumpingu jest także to, że po ewentualnym zniszczeniu konkurencji w kraju importera i uzyskaniu pozycji monopolistycznej na jego rynku ceny eksportowanego dobra znacznie wzrastają, co pozwala eksporterowi na realizację zysku monopolistycznego. Dumping stały ma miejsce wówczas, gdy przedsiębiorstwo mające odpowiednią pozycję monopolistyczną sprzedaje za granicą dany produkt ciągle poniżej kosztów lub po cenie niższej niż na rynku krajowym. Sprzedaż towarów po cenach dumpingowych nie jest tolerowana przez władze kraju, którego ona dotyczy i dlatego prowadzą one politykę antydumpingową. Polityka antydumpingowa jest celowym działaniem państwa skierowanym przeciwko sprzedaży tego samego produktu na rynku zagranicznym po cenie niższej niż w kraju eksportera. Realizacja tych zamierzeń następuje przy wykorzystaniu przepisów antydumpingowych, będącym legalnym instrumentem służącym zwalczaniu nieuczciwych praktyk handlowych. Każdy kraj może samodzielnie formułować zasady postępowania antydumpingowego, które muszą być zgodne z postanowieniami GATT. Do wyeliminowania dumpingu rządy posługują się środkami antydumpingowymi. Są to przede wszystkim cła antydumpingowe, czyli opłaty nakładane na towary importowane po cenach dumpingowych z zamiarem zniwelowania różnic między ceną dumpingową ceną uznawaną za normalną. Cła te nakłada się w przypadku udowodnienia dumpingu, stwierdzenie wyrządzenia szkody rodzimemu przemysłowi. Udowodnienie dumpingu może być niekiedy bardzo trudne.

Subsydia są to wszelkiego rodzaju wsparcia udzielane przez rząd krajowym podmiotom gospodarczym. Przez swój wpływ na zmniejszenie kosztów wytwarzania subsydia mogą mieć wpływ na wielkość importu jak i eksportu. O subsydiowaniu produkcji krajowej mówimy wówczas, gdy jego celem jest wyeliminowanie czy zmniejszenie importu określonego dobra albo też osiągnięcie innych istotnych celów gospodarczych lub społecznych np. spadek bezrobocia. Celem subsydium eksportowego jest uzyskanie nadwyżki eksportowej określonego dobra lub zwiększenie już występującego eksportu. Cechą różniącą obydwa subsydia jest też

hamowany różnego rodzaju ograniczeniami. Środki polityki handlowej są stosowane w wielu krajach z myślą o osiągnięciu określonych celów. Rządy poszczególnych krajów decydują się niekiedy na rozwiązania mniej racjonalne, aby osiągnąć cele społeczne i ekonomiczne.

Literatura: Milewski R. „podstawy ekonomii”, Warszawa 2003, Budnikowski A. „Międzynarodowe stosunki gospodarcze”, Warszawa 2006.