Pobierz Instytucje monarchii absolutnych i więcej Prezentacje w PDF z Historia tylko na Docsity!
Instytucje monarchii absolutnych
Wprowadzenie Przeczytaj Animacja RSA Sprawdź się Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: Jean Bodin, Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej, dostępny w internecie: encyklopedia.pwn.pl [dostęp 1.12.2020 r.]. Źródło: Wojtek Duch, Absolutyzm oświecony, czyli reformy oświeceniowe w Austrii, Prusach i Rosji, 21.04.2020 r., dostępny w internecie: historia.org.pl [dostęp 27.04.2021 r.]. Źródło: Barbara Anna Jelonek, Idea umowy społecznej, dostępny w internecie: repozytorium.uni.wroc.pl [dostęp 27.04.2021 r.].
Źródło: Czesław Znamierowski, Szkoła prawa. Rozważania o państwie, Warszawa 1999, s.
Scharakteryzujesz sposób sprawowania władzy w państwie absolutnym.
Przeczytaj
Formowanie absolutyzmu
W okresie funkcjonowania w Europie monarchii stanowych zaczęła kształtować się nowa grupa społeczna – mieszczaństwo. Powstawały również pierwsze przedstawicielstwa stanowe i doszło do prób rywalizacji między stanem szlacheckim a stanem mieszczańskim. Przedstawicielstwa stanowe próbowały wpływać na zakres władzy monarszej, co doprowadziło do reakcji ze strony władców i ograniczania praw wszystkich stanów. Monarchowie potrafiący wykorzystać sprzeczne interesy szybko wzmacniali swą pozycję, co było czynnikiem sprzyjającym kształtowaniu się absolutyzmów. Innymi czynnikami były zagrożenia zewnętrzne, np. koniec reconquisty w Hiszpanii wyraźnie wzmocnił pozycję tamtejszego króla. Nie bez znaczenia była również reformacja i wynikające z niej wojny religijne oraz konieczność obrony przez władcę „jedynej wiary”.
Absolutyzm klasyczny
Według Jeana Bodina podstawową cechą państwa absolutnego jest władca, który stoi na jego czele i musi być całkowicie niezależny od jakiejkolwiek władzy zewnętrznej. Nie może zależeć również od poddanych. Monarcha absolutny ma pełnię władzy, która jest legitymizowana religijnie. Głównymi cechami absolutyzmu klasycznego są:
centralizacja władzy w rękach jednostki – władcy, oparta na systemie biurokratycznym centralizacja władzy i jej kontrola przez urzędników wyznaczanych przez
Średniowieczni kupcy przy kramach, miniatura z XV w. Źródło: domena publiczna.
Instytucje państwa w monarchii absolutnej
Instytucje państwa absolutnego miały zwykle kolegialny charakter, ale w rzeczywistości to osoby stojące na ich czele były doradcami króla, który jednak sam podejmował decyzje. Kolegialność była utrzymywana jako ciała doradcze. Wydaje się, że kolegia były bezpieczniejsze dla władcy (jednoosobowe organy postrzegane były jako generujące potencjalnych rywali dla monarchy), a także zapewniały ciągłość polityki. Znamienna dla monarchii absolutnych była rozbudowa instytucji o charakterze kontrolnym, mających za zadanie utrzymywanie w ryzach państwowych urzędników i reszty społeczeństwa. Zwykle uzależnione bezpośrednio od władcy stanowiły doskonałe narzędzie polityczne. Władcy dążyli również do ujednolicenia wyznania w skali całego narodu i sprawowali różne formy kontroli nad instytucją Kościoła. W ten sposób władca nie tylko kontrolował również te kanały awansu, ale także eliminował przeciwników politycznych, którzy mogli identyfikować się z innym wyznaniem niż władca.
Słownik
absolutyzm oświecony
forma ustroju państwa będąca odmianą absolutyzmu, popularna w Europie w drugiej połowie XVIII w., w której władca, pozostając monarchą absolutnym, przyznaje społeczeństwu pewne wolności (np. tolerancję religijną) i respektuje niektóre zasady umowy społecznej między sobą a społeczeństwem; idea absolutyzmu oświeconego wywodzi się z filozofii oświecenia i zakłada, że władza pochodzi od ludu, który zrezygnował ze swoich praw politycznych na rzecz światłego monarchy
kolegialność
zasada organizacyjna w procesie podejmowania decyzji przez ciała zbiorowe w organizacjach społecznych lub organach państwa
merkantylizm
pogląd zakładający, że jedynym zyskiem państwa jest szlachetny kruszec, a zysk jednego państwa to strata innych; skutkował wysokimi cłami (zaporowymi) na towary importowane i ułatwieniami dla producentów w eksporcie w celu uzyskania dodatniego bilansu handlowego
monarchia absolutna
forma rządów typowa przede wszystkim dla wczesnonowożytnej Europy oraz mające ją uzasadnić doktryny polityczne
monizm
filozoficzny pogląd uznający naturę wszelkiego bytu za jednorodną; przeciwstawia się go dualizmowi i pluralizmowi
władza suwerenna
władza zwierzchnia w kraju (na obszarze państwa), niezależna od jakiejkolwiek władzy zewnętrznej
Ćwiczenie 2
Ćwiczenie 3
Oceń rolę społeczeństwa w monarchii absolutnej. Jaki ma ono wpływ na podejmowane przez władzę decyzje?
Scharakteryzuj obszary władzy, którą sprawował monarcha absolutny.
Sprawdź się
Pokaż ćwiczenia: 輸 醙 難
Ćwiczenie 1
Zaznacz, co według Jeana Bodina jest podstawową cechą państwa.
równość instytucji politycznych
wpływ kolegialności
sądy
władza suwerenna
Ćwiczenie 2
Zaznacz cechy władzy suwerennej.
kilka pośrednich organów władzy
kilka bezpośrednich organów władzy
władca całkowicie niezależny od władzy zewnętrznej
duży wpływ szlachty na decyzje władcy
władca całkowicie niezależny od poddanych
Ćwiczenie 5
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.
Jean Bodin
Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej
Pierwsze znamię suwerenności polega na władzy wydawania ustaw,
czyli rozkazywania wszystkim w ogólności i każdemu z osobna, a której
nie można udzielić poddanym. (…) Ta sama władza wydawania
i uchylania ustaw obejmuje wszystkie inne uprawnienia i znamiona
suwerenności do tego stopnia, że ściśle mówiąc można stwierdzić, iż
istnieje tylko to jedno znamię suwerenności, zważywszy, że w nim
mieszczą się wszystkie inne uprawnienia, jak postanawianie wojny lub
zawieranie pokoju, rozpoznawanie w ostatecznej instancji orzeczeń
wszystkich urzędników, powoływanie i odwoływanie najwyższych
funkcjonariuszy, nakładanie na poddanych ciężarów i danin oraz
zwalnianie od nich, świadczenie łask i dyspensowanie od rygorów
ustaw, podwyższanie lub obniżanie tytułu wartości i stopy monet,
zmuszanie poddanych i wasali (…) do przestrzegania wierności, bez
względu na tego, komu należy się przysięga (…).
Źródło: Jean Bodin, Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej, dostępny w internecie: encyklopedia.pwn.pl [dostęp 1.12.2020 r.].
Wyjaśnij, w jaki sposób Jean Bodin rozumiał pojęcie „suwerenność”.
Ćwiczenie 6
Zapoznaj się z grafiką i wykonaj ćwiczenie.
Źródło: domena publiczna.
Rozstrzygnij, czy na ilustracji została przedstawiona personifikacja absolutyzmu. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do elementów graficznych.
Rozstrzygnięcie: tak
Uzasadnienie:
Ćwiczenie 8
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj ćwiczenie.
Wojtek Duch
Absolutyzm oświecony, czyli reformy
oświeceniowe w Austrii, Prusach i Rosji
Reformy matki po jej śmierci w 1780 r. kontynuował Józef II Habsburg
i to w bardziej zdecydowany sposób. Polityka Józefa II wobec Kościoła,
ze względu na jej rozmiar, nazwana została józefinizmem.
Charakteryzowało ją podporządkowanie władzy kościelnej administracji
państwowej, a także ingerencja w kwes e kultu religijnego. W dniu
1781 r. cesarz wydał edykty o tolerancji ( Patenty tolerancyjne),
w którym przyznał swoim poddanym prawo do swobodnego
wyznawania kultu.
Rok później Józef II rozpoczął szeroko zakrojoną likwidację zakonów
kontemplacyjnych. Sprawnie doprowadził do likwidacji 700 klasztorów
i zredukowania liczby stanu zakonnego z 65 do 27 tys. Pozostały tylko
klasztory zajmujące się szkolnictwem, pielęgnowaniem chorych i nauką.
Pozostałe władca uznał za zbędne. Budynki klasztorne zostały
przekazane na cele gospodarcze. Natomiast majątki trafiły do Funduszu
Religijnego, z którego finansowano szkolnictwo, szpitale i parafię.
W lutym 1783 r. Józef II zniósł pańszczyznę, zastępując ją podatkiem
gruntowym wynoszącym 12% dochodów od poddanych, niezależnie od
ich stanu i majętności. Z kolei chłop miał oddać panu 18% dochodu.
Jednakże na skutek oporu szlachty, następca Józefa, cesarz Leopold II,
anulował tę reformę i powrócił do systemu podatkowego z okresu Marii
Teresy.
W zakresie szkolnictwa Józef II rozszerzał zakres szkolnictwa na wsiach
i małych miastach. Natomiast w kwes i uniwersytetów pozostawił tylko
cztery, resztę zamknął. Racjonował ilość studentów, tak, by ich ilość
odpowiadała bieżącym potrzebom administracji.
Źródło: Wojtek Duch, Absolutyzm oświecony, czyli reformy oświeceniowe w Austrii, Prusach i Rosji, 21.04.2020 r., dostępny w internecie: historia.org.pl [dostęp 27.04.2021 r.].
Rozstrzygnij, czy Józefa II można zaliczyć do władców oświeconych.
Rozstrzygnięcie: tak
Uzasadnienie:
burza mózgów; analiza tekstu źródłowego; dyskusja; odwrócona klasa.
Formy zajęć:
praca indywidualna; praca w parach; praca w grupach; praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg zajęć:
Przed lekcją
Na poprzedniej lekcji uczniowie proszeni są o przygotowanie fragmentów tekstów Niccolò Machiavellego, Thomasa Hobbesa i Jeana Bodina dotyczących władzy.
Faza wstępna
- Na początku lekcji uczniowie przypominają definicję absolutyzmu i absolutyzmu oświeconego. Wykorzystują burzę mózgów.
- Nauczyciel przedstawia temat i cele zajęć.
Faza realizacyjna
- Klasa zostaje podzielona na trzy grupy, każda z nich dostaje za zadanie przeanalizowanie tekstu źródłowego jednego z myślicieli odrodzeniowych. Na jego podstawie przygotowuje informacje na temat teorii absolutyzmu.
- Grupy przedstawiają przygotowane przez siebie teorie, wszystkie najważniejsze cechy zostają wypisane na tablicy i uczniowie wskazują na podobieństwa i różnice między teoriami.
- Na podstawie swoich prac uczniowie weryfikują przygotowaną przez siebie definicję absolutyzmu.
- Wybrana lub chętna osoba proszona jest o przypomnienie głównych idei oświeceniowych. Uczniowie porównują systemy absolutystyczne.
Faza podsumowująca
- Uczniowie proszeni są o ocenę możliwości rozwoju społeczeństwa i jego wpływu na funkcjonowanie państwa w systemie absolutnym.
- Po krótkiej dyskusji wybrana lub chętna osoba podsumowuje dyskusję, wskazując na najczęściej pojawiające się odpowiedzi.
Praca domowa:
Uczniowie proszeni są o ocenę odpowiedzialności władcy w systemie absolutyzmu oświeconego.
Materiały pomocnicze:
Jean Bodin, Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej, Warszawa 1958.
Niccolò Machiavelli, Książe Vesper, Gdynia 2016.
Jan Baszkiewicz, Władza, Wrocław 2009.
Jan Baszkiewicz, Powszechna historia ustrojów państwowych, Gdańsk 1998.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Może zostać wykorzystane jako przygotowanie do lekcji odwróconej lub dyskusji na temat znaczenia roli społeczeństwa w państwie absolutnym.
