Instytucje Unii Europejskiej - Notatki - Edukacja europejska, Notatki z Polityka Unii Europejskiej

Pobierz Instytucje Unii Europejskiej - Notatki - Edukacja europejska i więcej Notatki w PDF z Polityka Unii Europejskiej tylko na Docsity! Instytucje Unii Europejskiej Układ instytucjonalny Wspólnot Europejskich wywodzi się z sytemu demokratycznego przyjętego przez ich państwa członkowskie. Jednostkowe rozwiązania i kompetencje poszczególnych organów są wprawdzie w skali wspólnotowej inne niż w skali narodowej, ale zachowano podstawową dla systemu demokratycznego zasadę rozdzielenia władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. Zgodnie z traktatami założycielskimi, organami (instytucjami) Wspólnot Europejskich są: -Rada Unii Europejskiej, -Komisja Europejska, -Parlament Europejski, -Trybunał Sprawiedliwości, -Trybunał Obrachunkowy Istnieją również Organy Doradcze, pomocnicze, takie jak: -Komitet Regionów, -Komitet Ekonomiczno Społeczny, -Europejski Bank Centralny, -Europejski Bank Inwestycyjny Jednak najważniejszą instytucją jest Rada Europejska.I. Rada EuropejskaU podstaw stworzenia Rady Europejskiej legły odbywające się od początku lat 60-tych konferencje szefów rządów i państw członkowskich WE. Podczas jednego z takich "szczytów", 9-10 grudnia 1974 r. w Paryżu, ówczesny prezydent Francji Valery Giscard d'Estaing zaproponował regularną organizację tego rodzaju spotkań. Propozycja została przyjęta, a dzień 10 grudnia 1974 r. jest uważany za datę narodzin Rady Europejskiej. Od 1986 r. regularne spotkania Rady Europejskiej odbywają się dwa razy w roku, pod koniec każdego półrocza. Ponadto Rada Europejska jest przeważnie zwoływana dodatkowo, na jedno lub dwa posiedzenia w ciągu roku, w celu rozpatrzenia konkretnych, ważnych kwestii i podjęcia stosownych decyzji. Obrady Rady Europejskiej pod względem merytorycznym przygotowane są w drodze dyplomatycznej, natomiast pod względem organizacyjnym przez sekretariat administracyjny, składający się z funkcjonariuszy sekretariatu Rady UE wspomaganego przez ministerstwo spraw zagranicznych państwa, na terenie którego odbywa się dane posiedzenie. Spotkania Rady Europejskiej są organizowane przez kraj sprawujący Prezydencję w Unii Europejskiej, którego szef państwa lub rządu przewodniczy Radzie. Jest on odpowiedzialny za stworzenie dokumentu końcowego, zawierającego najważniejsze zapisy z posiedzenia Rady (Wnioski Prezydencji). Dokument ten jest następnie przedstawiany do wiadomości Parlamentowi Europejskiemu. Dotychczas spotkania Rady Europejskiej odbywały się w miastach zaproponowanych przez Prezydencję UE, na terenie kraju Prezydencji. W aneksie do Traktatu Nicejskiego, uzgodnionego w nocy z 10 na 11 grudnia 2000 r. w Nicei przez Konferencję Międzyrządową w sprawie reform instytucjonalnych, znajduje się natomiast deklaracja stanowiąca, iż począwszy od 2002 r. połowa dorocznych spotkań Rady Europejskiej (a co najmniej jedno w ciągu roku) będzie organizowana w Brukseli; kiedy zaś skład Unii zwiększy się do osiemnastu członków, wszystkie spotkania Rady Europejskiej mają odbywać się w Brukseli. Zadania Rady Europejskiej zostały w sposób lapidarny określone w Artykule D Traktatu z Maastricht stwierdzającym, że "Rada Europejska nadaje Unii impulsy niezbędne do jej rozwoju i określa ogólne wytyczne jej polityki". Potwierdzono tym samym wiodącą rolę Rady Europejskiej w zapewnianiu postępów integracji europejskiej. Statutowe organy Wspólnot Europejskich mają w stosunku do Rady Europejskiej charakter wykonawczy. Tematyka obrad Rady Europejskiej nie jest ograniczona żadnymi zapisami. Decyzje są przez Radę Europejską podejmowane nie w drodze głosowania, ale na zasadzie kompromisu i consensusu. II.GŁÓWNE INSTYTUCJE UNII EUROPEJSKIEJ 1.Rada Unii EuropejskiejRada Unii Europejskiej, nazywana dawniej Radą Wspólnot Europejskich, jest głównym organem decyzyjnym Wspólnot Europejskich. Ma ona charakter organu międzyrządowego. SIEDZIBA : BRUKSELA SKŁAD :W skład Rady wchodzą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich. Każdy rząd deleguje do niej jednego ze swych ministrów. Delegatami do Rady są ministrowie, kierujący w swych krajach resortami odpowiedzialnymi za problemy rozpatrywane na forum Rady, tak że w przeciwieństwie do praktyki stosowanej w innych organizacjach międzynarodowych nie można tu mówić o stałych przedstawicielach tych państw w Radzie. Pracami Rady kieruje jej przewodniczący. Funkcję tę pełnią kolejno przedstawiciele państw członkowskich przez 6 miesięcy. FUNKCJE : Rada jest podstawowym statutowym organem decyzyjnym i prawodawczym UE. Do jej kompetencji zastrzeżone są najważniejsze sprawy. Zadaniem tego organu jest realizacja wynikających z traktatów celów Wspólnot, a zarazem reprezentowanie i ochrona interesów państw członkowskich. Rada ma prawo podejmowania wszystkich typów uchwał przewidzianych przez Traktaty WE i EURATOMu, tj. rozporządzeń, dyrektyw, decyzji zaleceń i opinii. Ponadto ma prawo zawierania w imieniu UE umów międzynarodowych, które wiążą wszystkie państwa członkowskie (umowy handlowe, celne, w sprawie przystąpienia do UE, itp.). POSIEDZENIA : Rada zbiera się w razie potrzeby (przeciętnie 80-90 razy w roku) z Inicjatywy jej Przewodniczącego bądź z inicjatywy któregokolwiek członka Rady lub Komisji w jej siedzibie w Brukseli. Trzy razy w roku (kwiecień, czerwiec, październik) zbiera się w Luksemburgu. organy Wspólnot (tzw. funkcja strażnika traktatów). Komisja Europejska zarządza na co dzień Wspólnotami Europejskimi i administruje środkami finansowymi przeznaczonymi na realizację wspólnych przedsięwzięć, w tym przede wszystkim pięcioma głównymi funduszami wspólnotowymi: Europejskim Funduszem Socjalnym, Europejskim Funduszem Rozwoju, Europejskim Funduszem Orientacji i Gwarancji Rolnej, Europejskim Funduszem Rozwoju Regionalnego i Europejskim Funduszem Spójności. POSIEDZENIA : Komisja zbiera się raz w tygodniu (w środę) na niejawne posiedzenia. W razie potrzeby może zbierać się na posiedzenia nadzwyczajne. Podejmuje uchwały bezwzględną większością głosów wszystkich jej członków. Każdy komisarz dysponuje jednym głosem. Zaledwie ok. 5 % uchwał podejmowanych jest w trakcie powyższych posiedzeń. Ok. 25 % ogółu jej uchwał zapada w drodze tzw. Procedury obiegowej. Komisarze otrzymują wówczas od Sekretariatu Komisji projekt uchwały i mają : w przypadku postępowania normalnego 5 dni, polnego 3 dni, szczególnie pilnego 12 godzin na zgłoszenie zastrzeżenia lub wniosku o rozpatrzenie tego projektu na forum Komisji. Brak reakcji ze strony bezwzględnej większości komisarzy oznacza, że uchwała zostaje przyjęta. Pozostałe 70 % uchwał jest podejmowanych w oparciu o tzw. Procedurę delegacji. Mianowicie Komisja upoważnia stosownego komisarza do podejmowania w jej imieniu uchwał w danej dziedzinie na podstawie wniosku odpowiedniej dyrekcji generalnej Sekretariatu Komisji. Podpisanie wniosku przez tegoż komisarza oznacz przyjęcie uchwały przez Komisję. ORGANY POMOCNICZE : Komisja posiada kilkadziesiąt różnego typu organów pomocniczych. Wymienię tylko niektóre z nich dla przykładu : -Sekretariat Generalny, -Urząd Statystyczny, -Dyrekcje Generalne, -Komitet Transportowy. 3.Parlament EuropejskiObecny Parlament Europejski wywodzi się ze Zgromadzenia Parlamentarnego Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Po utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, na mocy układu w sprawie fuzji instytucji Wspólnot Europejskich, powstało Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne, którego nazwę zmieniono w 1962 r. na Parlament Europejski. Do 1979 r. deputowani do Parlamentu Europejskiego byli delegowani przez parlamenty narodowe państw członkowskich, według ustalonego klucza, natomiast począwszy od 1979 r. są oni wybierani w wyborach powszechnych i bezpośrednich, przeprowadzanych we wszystkich państwach członkowskich w tym samym, lub zbliżonym terminie. Kadencja Parlamentu trwa pięć lat. SIEDZIBA : Strasburg, chociaż niektóre sesje Parlamentu odbywają się również w Brukseli. SKŁAD : Działalnością Parlamentu Europejskiego kieruje Prezydium składające się z wybieranego przez posłów na okres dwóch i pół lat przewodniczącego i 14 wiceprzewodniczących. Obecnie Parlament liczy 626 posłów. Przewodniczącą PE jest obecnie Francuzka Nicole Fontaine. Członkowie Parlamentu Europejskiego nie mogą otrzymywać instrukcji do własnych rządów lub parlamentów, ani od organów Wspólnot Europejskich. Każdy z nich dysponuje jednym głosem i głosuje według własnego uznania. Przemawiają oni w imieniu własnym lub swych wyborców. Zwyczajowo przyjęto, że mogą oni przemawiać również w imieniu frakcji politycznej Parlamentu, do której należą. Nie zdają przed nikim sprawozdania ze swej działalności. W przeciwieństwie do analogicznych organów w innych organizacjach międzynarodowych, nie zasiadają oni w grupach narodowych lub w porządku alfabetycznym swych nazwisk, lecz zgodnie z przynależnością do międzynarodowych frakcji politycznych. Obecnie istnieją 4 największe grupy przynależności politycznej. Są to : -przedstawiciele ruchu chłopskiego, -liberalnego, -konserwatywnego, - zieloni . FUNKCJE : Parlament Europejski nie stanowi prawa w Unii Europejskiej, ale uczestniczy w procesie decyzyjnym. Ma też uprawnienia dotyczące uchwalania budżetu, przyjmowania nowych członków oraz zatwierdzania układów stowarzyszeniowych. Kontroluje pracę Komisji Europejskiej (Komisja ma obowiązek zdawać Parlamentowi doroczny raport z działalności Wspólnot). Parlamentowi przysługuje prawo wystąpienia z wnioskiem o wotum nieufności wobec Komisji Europejskiej, a przyjęcie takiego wniosku większością dwóch trzecich oddanych głosów, nakłada na Komisję obowiązek podania się kolegialnie do dymisji. (W maju 1999 r. Komisja po raz pierwszy podała się do dymisji w całości, uprzedzając votum nieufności Parlamentu w świetle zarzutów o nadużycia, korupcję i nepotyzm). Może także ustanawiać tymczasowe Komitety Dochodzeniowe, badające ewentualne wykroczenia lub nieprawidłowości w stosowaniu prawa wspólnotowego (europejskiego). Wybiera Rzecznika Praw Obywatelskich. Parlament składa się z przedstawicieli państw członkowskich UE. POSIEDZENIA : W posiedzeniach Parlamentu Europejskiego, oprócz jego członków mogą brać udział również członkowie Rady i Komisji UE. Mają oni prawo przemawiania na tych posiedzeniach. Według postanowień umów założycielskich Wspólnot, Parlament powinien zbierać się raz w roku na sesje zwyczajne, a ponadto może zbierać się na sesje nadzwyczajne. W praktyce sesja zwyczajna została rozbita na dwie części wiosenną i jesienną a te z kolei na kilka posiedzeń. W rezultacie aktualnie Parlament zbiera się co miesiąc na jednotygodniowe posiedzenia, z wyjątkiem sierpnia, a ponadto na dodatkowe posiedzenia w marcu i październiku. ORGANY POMOCNICZE : -biuro, składające się z przewodniczącego Parlamentu Europejskiego i 14 wiceprzewodniczących, wybieranych w tajnych wyborach, -komitety i podkomitety wyspacjalizowane (zbierają się każdego miesiąca na dwutygodniowe sesje), -grupy skupiające parlamentarzystów z różnych państw członkowskich o tych samych lub zbliżonych orientacjach politycznych, -sekretariat z siedzibą w Luksemburgu, w którym w 1996 r. Na przykład było zatrudnionych 3446 osób na etatach i 602 na kontraktach. 4.Trybunał Sprawiedliwości Trybunał Sprawiedliwości został utworzony w 1952 r. na mocy Traktatu Paryskiego, jako organ Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Później, od 1957 r., zaczął funkcjonować jako instytucja trzech Wspólnot Europejskich. Jego kompetencje określone są w traktatach założycielskich WE, a polegają zasadniczo na kontroli stosowania prawa wspólnotowego, interpretowaniu prawa wspólnotowego i wpływie na rozwój unijnej legislacji. SIEDZIBA : Luksemburg SKŁAD : Trybunał Sprawiedliwości składa się z 16 sędziów i 9 rzeczników generalnych.Sędziowie są niezawiśli i niezależni, każdy pochodzi z innego państwa członkowskiego, ich mandat trwa 6 lat, po których upływie mogą być oni wybierani ponownie. Sędziowie spośród własnego grona wybierają sami na okres 3 lat przewodniczącego Trybunału.Rzecznicy są wybierani na tych samych zasadach co sędziowie. Ich kadencja również trwa 6 lat.Trybunał orzeka zwykle w rozpatrywanych przez siebie sprawach w składzie 3 lub 5 sędziów (zawsze musi być liczba nieparzysta), zwykłą większością głosów.Rada może jednomyślną decyzją zwiększyć liczbę sędziów oraz rzeczników. FUNKCJE : Funkcje Trybunału Sprawiedliwości różnią się od funkcji tradycyjnych sądów międzynarodowych. Trybunał stoi w pewnym sensie ponad organami Wspólnot Europejskich.Trybunał Sprawiedliwości jest to organ Unii Europejskiej pełniący funkcję sądu międzynarodowego, konstytucyjnego, administracyjnego. Jako sąd międzynarodowy rozstrzyga wszelkie spory pojawiające się przy realizacji traktatów i dotyczą naruszenia prawa europejskiego. Jako sąd konstytucyjny kontroluje legalność aktów prawnych przyjmowanych przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej oraz dokonuje m.in. interpretacji traktatów, wykładni prawa europejskiego. Spory między Wspólnotami a funkcjonariuszami Unii Europejskiej rozstrzyga w ramach funkcji sądu administracyjnego. Trybunał Sprawiedliwości jest także instancją odwoławczą od decyzji Komisji.Od wyroków Trybunału nie ma apelacji. korzysta - ze względów oszczędnościowych - ze struktury administracyjnej Komitetu Ekonomiczno-Społecznego. 2.KOMITET EKONOMICZNO SPOŁECZNY Historia Komitetu Ekonomiczno-Społecznego sięga 1958 r., kiedy to został on utworzony, na mocy Traktatów Rzymskich, jako wspólna instytucja EWG i EURATOMU. SIEDZIBA : Bruksela SKŁAD : Komitet składa się z 222 przedstawicieli różnych dziedzin życia gospodarczego i społecznego państw członkowskich : przemysłowców, rolników, przewoźników, pracowników najemnych, kupców, rzemieślników, osób reprezentujących wolne zawody, itd.Członków Komitetu nominuje jednomyślnie Rada UE, na podstawie wniosków przedstawionych przez poszczególne rządy państw członkowskich, na których musi się znaleźć dwukrotnie więcej nazwisk niż liczba miejsc przypadających w Komitecie danemu krajowi. Mandat członkowski Komitetu trwa cztery lata. Według uzgodnionego w grudniu 2000 r. Traktatu Nicejskiego, skład Komitetu Ekonomiczno-Społecznego nie przekroczy w przyszłości pułapu 350 osób. Krajom negocjującym obecnie warunki akcesji do UE przyznano następującą liczbę miejsc w Komitecie: Polsce - 21; Rumunii - 15; Czechom, Węgrom i Bułgarii - po 12; Słowacji i Litwie - po 9; Łotwie, Słowenii i Estonii - po 7; Cyprowi - 6 oraz Malcie - 5. Nominacja proponowanych przez państwa członkowskie kandydatów na członków Komitetu będzie się odbywać w przyszłości na podstawie decyzji Rady UE podejmowanej kwalifikowaną większością głosów. Komitet Ekonomiczno- Społeczny dzieli się na trzy podstawowe grupy reprezentujące interesy pracodawców, pracobiorców i inne środowiska gospodarczo-społeczne (w tym konsumentów). Ponadto, w ramach Komitetu funkcjonują też grupy branżowe: ekonomiczna, finansowa i walutowa; stosunków zagranicznych; spraw socjalnych, kultury i edukacji; ochrony środowiska; zdrowia i konsumentów; rolnictwa i rybołówstwa; rozwoju regionalnego i planowania przestrzennego; przemysłu, handlu, rzemiosła i usług; transportu, energii i badań jądrowych. Członkowie Komitetu nie mogą zabiegać ani przyjmować od nikogo instrukcji. Winni oni wykonywać swoje funkcje w sposób całkowicie niezależny, w ogólnym interesie UE. FUNKCJE : Jest to organ doradczy, zadaniem którego jest wyrażanie opinii na temat polityki gospodarczej i społecznej w ramach Wspólnot Europejskich oraz w sprawach mogących nieść z sobą reperkusje dla sytuacji ekonomicznej i społecznej we Wspólnotach. 3.EUROPEJSKI BANK CENTRALNY Został uroczyście otwarty 1. czerwca 1998 raku. SIEDZIBA : Frankfurt nad Menem SKŁAD : Głównym organem EBC jest Rada Naczelna. W jej skład wchodzą członkowie Zarządu i prezesi narodowych banków centralnych. W jej posiedzeniach mogą też uczestniczyć, ale bez prawa głosowania, Przewodniczący Rady UE i członkowie Komisji UE.Rada Naczelna zbiera się 10 razy w roku. FUNKCJE : -EBC zarządza rezerwami walutowymi 12 państw członkowskich,-ustala poziom stóp procentowych w strefie euro,- przeprowadza operacje dewizowe i dba o sprawne działanie systemów płatniczych,-decyduje o emisji banknotów euro,-pełni również funkcje doradcze : może wyrażać opinię wobec organów UE i organów narodowych w kwestiach należących do zakresu jego kompetencji. STRUKTURA : EBC wraz z narodowymi bankami centralnymi tworzy Europejski System Banków Centralnych (ESBC) o strukturze dwustopniowej (analogicznie do modelu niemieckiego: bank federalny i banki landów). Najwyższym organem decyzyjnym jest Rada EBC (prezes, wiceprezes, 4 członków zarządu i 12 prezesów narodowych banków centralnych - po jednym z każdego państwa). Prezesem EBC jest były minister finansów i były dyrektor Banku Centralnego Holandii Wim Duisenberg .Kadencja prezesa EBC trwa osiem lat, kadencje prezesów narodowych banków centralnych - pięć lat. 4.EUROPEJSKI BANK INWESTYCYJNY Jest to bank utworzony na mocy Traktatów Rzymskich. Od 1958 roku udziela największych pożyczek na świecie. Ich suma osiągnęła dotychczas blisko 200 mld dolarów. SIEDZIBA : LuksemburgSKŁAD : Organami EBI są: Rada Gubernatorów składająca się z ministrów finansów wszystkich państw członkowskich, Rada Administracyjna, Rada Dyrektorów oraz Komisja Obrachunkowa. FUNKCJE : -wspieranie i współfinansowanie projektów UE, które mają na celu rozwój regionów gospodarczo opóźnionych, -poprawa infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej, -wspieranie ochrony środowiska, -zmniejszenie zużycia energii, -wzmocnienie międzynarodowej konkurencyjności przemysłu, sprzyjanie rozwojowi małych i średnich przedsiębiorstw. Kredyty mogą otrzymać przedsiębiorstwa państwowe i prywatne ze wszystkich państw członkowskich. Spłata kredytu trwa od 7 do 12 lat. Największe pożyczki zaciąga Hiszpania i Portugalia, a od początku lat dziewięćdziesiątych - również Niemcy. EBI udziela również pomocy 12 państwom basenu Morza Śródziemnego oraz 70 krajom Afryki, Karaibów i Pacyfiku oraz krajom Europy Środkowej i Wschodniej, objętych programami PHARE i TACIS . 5.AGENCJE EUROPEJSKIESą to instytucje użyteczności publicznej. Podlegają bezpośrednio organom UE. Np.: - Europejskie Centrum Monitoringu Narkotyków i Narkomanii, - Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Higieny Pracy, - Centrum Tłumaczeń Dla Instytucji UE.