Instytucje Unii Europejskiej, Notatki z Prawoznawstwo

Pobierz Instytucje Unii Europejskiej i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity! Instytucje Unii Europejskiej Zakres przedmiotowy:  Specyficzny charakter UE  Zasady stosowania prawa UE  Obywatelstwo UE  Instytucje Unii Europejskiej: - Parlament Europejski, Rada Europejska, Rada, Komisja Europejska, Trybunał Sprawiedliwości UE, Trybunał Obrachunkowy, Europejski Bank Centralny  Wybrane procedury unijne Literatura:  J. Barcz, M. Górka, A. Wyrozumska, Instytucje i prawo Unii Europejskiej, wyd. VI, Warszawa 2020  M. M. Kenig-Witkowska (red.), A. Łazowski, R. Ostrihansky, Prawo Instytucjonalne Unii Europejskiej, wyd. VIII, Warszawa 2019  A. Łazowski, A. Zawidzka-Łojek (red.), Instytucje i porządek prawny Unii Europejskiej, wyd. II, Warszawa 2015 Rozdział I – Pojęcie prawa UE i jego źródła Prawo pierwotne i prawo wtórne Traktat z Lizbony podpisany w 13.12.2007 roku, który wszedł w życie 1.12.2009 roku zmienił trzy traktaty podstawowe, tj. Traktat o Unii Europejskiej, Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz Traktat o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej. Od wejścia w życie Traktatu z Lizbony Wspólnotę Europejską zastępuję Unia Europejska, wyposażona odtąd w osobowość prawną. Znika struktura filarowa, a Unia zostaje objęta jednolitym reżimem prawnym. Prawo Unii Europejskiej obejmuje prawo konstytuujące Unię, stanowione przez państwa członkowskie (prawo pierwotne) oraz prawo stanowione przez instytucje Unii w ramach powierzonych im kompetencji (tzw. prawo wtórne lub pochodne). Prawo pierwotne Unii to przede wszystkim traktaty stanowiące podstawę Unii, tzw. traktaty założycielskie, z załączonymi do nich protokołami, aneksami itp., traktaty zmieniające, traktaty akcesyjne oraz ogólne zasady prawa. Prawo stanowione w Unii przez jej instytucje na podstawie kompetencji powierzonych Unii to prawo wtórne (pochodne) w stosunku do traktatów, podporządkowanie traktatom. Obejmuje ono podstawowe akty, tj. rozporządzenia, dyrektywy i decyzje. Mogą one mieć różny charakter, stanowić akty ustawodawcze lub nie ustawodawcze (wykonawcze, delegowane). Podział na akty ustawodawcze i nie ustawodawcze wprowadził Traktat z Lizbony. Akty ustawodawcze określają istotne elementy danej dziedziny. Akty nie ustawodawcze określają inne niż istotne elementy danej dziedziny lub wykonują akty ustawodawcze, są podporządkowane aktom ustawodawczym. Akty ustawodawcze to akty wydawane w zwykłej lub specjalnej procedurze ustawodawczej, tj. przez Parlament Europejski i Radę (w różnych konfiguracjach, wspólnie lub przez jedną z tych instytucji z udziałem drugiej), natomiast akty nie ustawodawcze pochodzą od Komisji lub Rady. Unia zawiera także umowy międzynarodowe, można je zaliczać do prawa wtórnego (są aktami instytucji) lub odróżniać ze względu na ich międzynarodową specyfikę (są bowiem także aktami innych podmiotów niż UE). Źródła prawa UE: 1. Prawo pierwotne:  Traktat o Unii Europejskiej,  Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,  Karta praw podstawowych Unii Europejskiej. 2. Prawo wtórne, 3. Orzecznictwo TSUE, 4. Prawo miękkie (soft law), 5. Orzecznictwo sądów krajowych. Specyfika prawa europejskiego: 1. Orzeczenie polskiego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 maja 2005 r. (sygn. K 18/04) (Traktat Akcesyjny): - multicentryzm, - nieprzewidywalność, - wspólnota aksjologiczna, - interpretacja prounijna, - konflikt norm. 2. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2010 r. (sygn. K 32/09) (Traktat z Lizbony): - suwerenność, - tożsamość konstytucyjna, - tożsamość narodowa, - tożsamość traktatowa. 3. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 października 2021 r. (sygn. K 3/21): - legalizacja prawa UE, - dialog sądowy. Opinia 2/13 Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 18 grudnia 2014 r.  Prawo unijne to „(...) nowy porządek prawny, dysponujący własnymi instytucjami, na rzecz którego państwa ograniczają w coraz szerszym zakresie swoje prawa suwerenne i którego podmiotami są nie tylko państwa członkowskie, ale i pochodzące z nich jednostki” (pkt. 157); „(...) charakteryzuje się tym, że pochodzi z niezależnego źródła, jakie stanowią traktaty, swoją nadrzędnością względem prawa innych państw członkowskich oraz bezpośrednią skutecznością szeregu przepisów znajdujących zastosowanie do pochodzących z nich jednostek i nich samych” (pkt. 166)  Autonomia prawa unijnego  Rola praw podstawowych (pkt. 169-171)  Postanowienia zmierzające do realizacji celów UE (pkt. 172)  Znaczenie procedury pytań prejudycjalnych (pkt. 176). 30.10 Obywatelstwo:  Historia: od epoki feudalnej do epoki rewolucji przemysłowej  Zasada równości wobec prawa  Prawo jednostki  Powiązane z obowiązkami publicznymi, szczególnie edukacji (siła robocza)  Rzecznik praw obywatelskich (ombudsman)  Prawo udziału w życiu politycznym  Tożsamość narodowa – poczucie więzi i lojalności wobec wspólnoty politycznej Obywatelstwo UE  Traktat o Unii Europejskiej: aspekt instytucjonalny wartości konstytucyjne Traktatu (art. 9-11 TUE); europejska inicjatywa obywatelska  Traktat o funkcjonowaniu UE: katalog praw (art. 20-25 TFUE); zasada równości i niedyskryminacji (art. 18 TFUE)  Karta praw podstawowych UE: prawa obywatelskie (art. 39-46); procedery administracyjne i wdrożeniowe  Prawo petycji (art. 227 TFUE)  Europejski rzecznik praw obywatelskich (art. 228 TFUE)  Dyrektywa 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich Zasady demokratyczne UE  Zasada równości obywateli Unii (art. 9 TUE)  Wzmocnienie kompetencji PE; prawo petycji (art. 227 TFUE)  Demokracja przedstawicielska jako podstawa funkcjonowania Unii (art. 10 ust. 1 TUE)  Decyzje podejmowane w UE w sposób jak najbardziej otwarty i zbliżony do obywatela (art. 10 ust. 3 TUE)  Instytucje utrzymują dialog ze stowarzyszeniami przedstawicielskimi i umożliwiają im prowadzenie debaty publicznej (art. 11 TUE) Program legislacyjny UE  Program prac Komisji na 2023 r. Unia zdecydowana i zjednoczona (Komunikat Komisji z dnia 18.10.2022 r. COM (2022) 584 final),  Obywatele w centrum demokracji europejskiej,  6 naczelnych celów: 1. Europejski Zielony Ład, 2. Europa na miarę ery cyfrowej, 3. Gospodarka służąca ludziom, 4. Silniejsza pozycja Unii na świecie, 5. Promowanie europejskiego stylu życia, 6. Nowy impuls dla demokracji europejskiej.