Pobierz Integracja i koordynacja jako determinanty funkcjonowania organizacji sieciowej na przykładzie łańcucha dostaw i więcej Publikacje w PDF z Strategia i zarządzanie przedsiębiorstwem tylko na Docsity!
ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ 2014
Seria: ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE z. 76 Nr kol. 1923
Agata MESJASZ-LECH Politechnika Częstochowska Wydział Zarządzania [email protected]
INTEGRACJA I KOORDYNACJA JAKO DETERMINANTY
FUNKCJONOWANIA ORGANIZACJI SIECIOWEJ NA
PRZYKŁADZIE ŁAŃCUCHA DOSTAW
Streszczenie. W artykule przedstawiono wybrane aspekty integracji i koordy- nacji łańcucha dostaw jako jednej z form organizacji sieciowej. Artykuł prezentu- je także zagadnienia związane ze znaczeniem systemów informacyjnych w za- pewnieniu odpowiedniego stopnia integracji i koordynacji. Celem artykułu jest wskazanie aktualnych trendów dotyczących integracji dostawców i odbiorców łańcucha dostaw oraz koordynacji decyzji współpracujących partnerów, a także analiza wykorzystania technologii informacyjnych wspomagających proces inte- gracji i koordynacji łańcucha dostaw. Słowa kluczowe: integracja, koordynacja, organizacja sieciowa, łańcuch dostaw.
INTEGRATION AND COORDINATION AS DETERMINANTS OF
FUNCTIONING OF THE NETWORK ORGANIZATION ON THE
EXAMPLE OF SUPPLY CHAIN
Summary. Summary. The article presents some of the chosen aspects of sup- ply chain integration and coordination. Supply chain can be considered as one of the forms of the network organization. The article introduces also issues related to the importance of information systems in ensuring the appropriate degree of inte- gration and coordination. The aim of this article is the indication of the current trends concerning the integration of suppliers and customers in the supply chain and the coordination of the decision of cooperating partners, as well as analysis of the use of information technology to support the process of supply chain integra- tion and coordination. Keywords: integration, coordination, network organization, supply chain.
10 A. Mesjasz-Lech
1. Wprowadzenie
W dobie globalizacji i internalizacji przedsiębiorstw coraz większego znaczenia nabierają powiązania biznesowe opierające się na strukturach sieciowych. Powstanie układów siecio- wych jest konsekwencją tworzenia elastycznych struktur przedsiębiorstw, zdolnych do płyn- nego zaspokajania często zmieniających się potrzeb konsumentów i reagowania na zmiany rynku dzięki umiejętności szybkiej samorestrukturyzacji^1. Za organizację sieciową można przyjąć łańcuch dostaw. Łańcuch dostaw tworzy grupa podmiotów gospodarczych, których podstawowym zadaniem jest dostarczenie produktu ostatecznemu odbiorcy przy możliwie najwyższym poziomie obsługi i możliwie najniższych kosztach w kontekście logistycznym bądź przy możliwie największym wzroście wartości w kontekście integracyjnym. Bez wzglę- du jednak na kontekst rozpatrywania łańcucha dostaw jego cel zostaje osiągnięty dzięki od- powiedniemu sterowaniu przepływem wszelkiego rodzaju zasobów od momentu pozyskania surowców do momentu konsumpcji gotowego produktu przez końcowego użytkownika, a często nawet z uwzględnieniem fazy poużytkowej. Kształtowanie odpowiednich wielkości strumieni materiałowych, informacyjnych i pieniężnych w łańcuchu dostaw wymaga integra- cji partnerów i koordynacji decyzji. Ważnym zasobem, który umożliwia funkcjonowanie roz- ległych i często elastycznych struktur sieciowych, jest informacja. Do jej przetwarzania i przesyłania między partnerami łańcucha dostaw niezbędne stają się technologie informacyj- ne. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na integrację i koordynację jako determinanty funk- cjonowania łańcucha dostaw oraz ilościowa analiza wykorzystania technologii informacyj- nych w zarządzaniu łańcuchem dostaw w aspekcie integracji i koordynacji, wspomagających funkcjonowanie tej formy organizacji sieciowej.
2. Sieciowa struktura łańcucha dostaw
W wyniku ewolucji łańcuch dostaw nie jest już postrzegany jako liniowy układ podmio- tów gospodarczych, realizujących kolejno działania niezbędne do dostarczenia produktu na rynek. Współcześnie łańcuch dostaw jest jedną z najpowszechniej przyjętych form współpra- cy międzyorganizacyjnej, która zapewnia dużą elastyczność relacji między partnerami 2. Łań-
(^1) Brdulak H.: Wybrane kierunki i przesłanki tworzenia sieci logistycznych, [w:] J. Witkowski (red. nauk.), Stra- tegie i logistyka organizacji sieciowych. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wro- cławiu, nr 1078, Wrocław 2005, s. 27. 2 He Q., Ghobadian A., Gallear D.: Knowledge acquisition in supply chain partnerships: The role of Power. „International Journal of Production Economics”, No. 141, 2013, p. 605.
12 A. Mesjasz-Lech
umożliwiający osiągnięcie akceptowanego przez wszystkich wyniku^10. Integracja łańcucha dostaw jest procesem redefiniowania i łączenia podmiotów gospodarczych przez koordynację i wymianę informacji oraz zasobów. Obejmuje ona wspólne zarządzanie procesami we- wnątrz- i międzyorganizacyjnymi, dzięki czemu dochodzi do poprawy skuteczności i wydajności przepływu towarów, usług, informacji i kapitału w celu zapewnienia maksymal- nej wartości dla klientów^11. Z pojęciem integracji związana jest koordynacja decyzji w łańcuchu dostaw. Koordynacja może być rozumiana jako zsynchronizowanie działań wszystkich partnerów łańcucha dostaw niezbędnych do osiągnięcia założonego celu. W tym kontekście koordynacja zapewnia inte- grację łańcucha dostaw. Brak koordynacji decyzji podejmowanych w obrębie łańcucha do- staw może przyczynić się do tego, że wymiana informacji będzie szkodliwa dla pojedynczych partnerów bądź całego łańcucha dostaw^12. Jest to efektem suboptymalizacji decyzji, gdyż dysponując np. informacją o popycie, poszczególni partnerzy ustalają takie ceny, które będą maksymalizować ich własny zysk, pomijając wspólny cel, jakim jest optymalizacja wyniku całego łańcucha. Dzięki koordynacji w łańcuchu dostaw podejmowanie optymalnych decyzji przynosi korzyści dla wszystkich jego partnerów^13. Korzyści z integracji i koordynacji łańcu- cha dostaw zostały zaobserwowane w wielu przedsiębiorstwach różnych gałęzi przemysłu, a integracja i koordynacja są uważane za jedne z głównych czynników poprawy wyników łańcucha dostaw^14. Wśród form integracji łańcucha dostaw wymienia się integrację dostawców i integrację odbiorców. Rozróżnienie między integracją dostawców a integracją odbiorców wynika z róż- nego wpływu tych ogniw na wydajność całego łańcucha. Należy jednak pamiętać, że ze względu na wysoki poziom skorelowania obu typów integracji ich wzajemne oddziaływanie ma pozytywny wpływ na efektywność funkcjonowania łańcucha dostaw. Przez integrację odbiorców należy rozumieć działania mające na celu koordynację decyzji dotyczących po- ziomu zapasów, planowania produkcji, prognozowania popytu, kontrolowania zamówień i dostaw produktów. Integracja dostawców polega na koordynowaniu przez dostawców i producentów decyzji dotyczących zarządzania zapasami, planowania, prognozowania, uzu- pełniania zapasów i przepływów zasobów materiałowych^15. Dzięki integracji dostawcy osią- gają wiele korzyści, takich jak: zwiększenie zasobów i możliwości w celu skrócenia czasu
(^10) He Y., Lai K.K.: Supply chain integration and service oriented transformation: Evidence from Chinese equip- ment manufacturers. „International Journal of Production Economics”, No. 135, 2012, p. 792. 11
12 Yu W., Jacobs M.A., Salisbury W.D., Enns H.: The effects…, op.cit., p. 347. Zhang J., Chen J.: Coordination of information sharing in a supply chain. „International Journal of Production Economics”, No. 143, 2013, p. 185. 13 Du R., Banerjee A., Kim S.-L.: Coordination of two-echelon supply chains using wholesale price discount and credit option. „International Journal of Production Economics”, No. 143, 2013, p. 327. 14 15 Yu W., Jacobs M.A., Salisbury W.D., Enns H.: The effects…, op.cit., p. 346. He Y., Lai K.K., Sun H., Chen Y.: The impact of supplier integration on customer integration and new product performance: The mediating role of manufacturing flexibility under trust theory. „International Journal of Pro- duction Economics”, No. 147, 2014, p. 261-262.
Integracja i koordynacja jako determinanty… 13
wprowadzenia produktu na rynek, rozwój innowacyjności, obniżenie kosztów produkcji i poprawa jakości^16. Wśród mierników integracji dostawców wymienia się wartości wynikające ze sposobów koordynowania decyzji planistycznych oraz przepływów zasobów z kluczowymi dostawcami. Mierniki integracji odbiorców obejmują z kolei czynniki będące rezultatem zastosowania me- tod koordynacji decyzji planistycznych oraz przepływów zasobów z kluczowymi odbiorcami. Wśród metod tych wyróżnia się: dzielenie się informacjami o poziomie zapasów, dzielenie się informacjami dotyczącymi planowania produkcji i prognoz popytu, wzajemne korzystanie ze wspólnych zasobów, zarządzanie zapasami przez dostawcę lub zarządzanie towarami na składzie konsygnacyjnym, wspólne planowanie, prognozowanie i uzupełnianie, uzupełnianie zapasów metodą Just in Time (JIT)^17. W tabeli 1 przedstawiono instrumenty obu typów integracji i ich definicje. Tabela 1 Instrumenty integracji dostawców i integracji odbiorców Instrumenty Definicja Integracja dostaw- ców: rozwój dostawców
zakupy z wyko- rzystaniem metody JIT partnerstwo do- stawców
zasady, procedury i praktyki dotyczące oceny i poprawy wydajności oraz wyników dostawcy w obszarach takich jak: jakość, wspomaganie projektowania, dostawy wymóg stosowania przez dostawcę zaopatrzenia dokładnie na czas w celu zrealizowania własnej strategii JIT odpowiednio wczesne włączenie wszystkich uczestników do realizacji działań dotyczących poszczególnych etapów cyklu życia produktu, dzięki czemu dostawcy i odbiorcy mogą wzajemnie wpływać na realizację procesów Integracja odbior- ców: bliższe relacje z odbiorcami produkcja z wykorzystaniem metody JIT redukcja czasu wytwarzania identyfikowalność produktu
określenie wymagań odbiorców i bezwzględna ich realiza- cja filozofia eliminacji pozostałości, charakteryzująca się ma- łymi partiami produkcyjnymi i krótszym czasem urucho- mienia produkcji oraz zaopatrzeniem systemu produkcji w niezbędne zasoby w miarę potrzeb dążenie do skrócenia całkowitego czasu realizacji procesu produkcyjnego utrzymywanie i korzystanie z rejestrów do śledzenia i kontroli partii produktu, zapasów, w tym wyrobów goto- wych, produkcji w toku, zakupionych części i surowców Źródło: C. Droge, S.K. Vickery, M.A. Jacobs: Does supply chain integration mediate the relationships between product/process strategy and service performance? An empirical study. „International Journal of Production Economics”, No. 137, 2012, p. 256.
(^16) Perols J., Zimmermann C., Kortmann S.: On the relationship between supplier integration and time-to-market. „Journal of Operations Management”, No. 31, 2013, p. 153. 17 He Y., Lai K.K., Sun H., Chen Y.: The impact…, op.cit., p. 266.
Integracja i koordynacja jako determinanty… 15
Informatyzacja łańcucha dostaw staje się zatem procesem niezbędnym w zapewnieniu je- go poprawnego funkcjonowania dzięki wspieraniu procesu integracji i koordynacji. W tabeli 2 przedstawiono strategie informatyzacji łańcucha dostaw. Tabela 2 Strategie informatyzacji łańcucha dostaw Typ strategii informatyzacji
Przykładowe aplikacje
Opis
Strategia informatyzacji dla uzyskania efektywno- ści – wykorzystanie sys- temów informacyjnych do wspomagania we- wnętrznych i zewnętrz- nych procesów organiza- cyjnych łańcucha dostaw
Systemy wsparcia opera- cyjnego, systemy między- organizacyjne, np. ERP, EDI, systemy e-zamówień, aplikacje automatyzacji procesów wewnątrz- i mię- dzyorganizacyjnych
Systemy informacyjne wyko- rzystywane są przede wszyst- kim do dziennego monitorowa- nia i kontroli operacji wyko- nywanych w łańcuchu dostaw w celu uzyskania efektywności operacyjnej
Strategia informatyzacji dla uzyskania elastyczno- ści – wykorzystanie sys- temów informacyjnych do zwiększenia elastyczności rynkowej i skrócenia cza- su podejmowania decyzji strategicznych
Systemy informacji rynko- wej, systemy wspomagania decyzji strategicznych, np. w zakresie prognozo- wania popytu, planowania produkcji, analizy rynko- wej, implementacji CRM (zarządzania relacjami z klientem)
Systemy informacyjne są wy- korzystywane przede wszyst- kim do monitorowania trendów produktowych i rynkowych w celu szybkiego reagowania na zmiany na rynkach, głównie dzięki odpowiednim decyzjom dotyczącym planowania i harmonogramowania produk- cji oraz czasu realizacji dostaw Źródło: S. Qrunfleh, M. Tarafdar: Supply chain information systems strategy: Impacts on supply chain performance and firm performance. „International Journal of Production Economics”, No. 147, 2014, p. 342. Strategie informatyzacji zapewniają zatem efektywność i elastyczność łańcucha dostaw dzięki wykorzystaniu różnego rodzaju aplikacji wspomagających zarządzanie łańcuchem. Pozwalają one na wymianę informacji zarówno między samymi partnerami łańcucha, jak i łańcuchem a otoczeniem nie o wewnętrznym ustroju samorządu terytorialnego.
5. Analiza wykorzystania technologii informacyjnych w zarządzaniu
łańcuchem dostaw
Technologie informacyjne zapewniają integrację łańcucha dostaw, a tym samym umożli- wiają planowanie zapasów i produkcji dzięki trafnym i dokładnym prognozom popytu lub postępu w realizacji dostaw zarówno z dostawcami, jak i odbiorcami. W związku z tym za- sadna wydaje się analiza wykorzystania technologii informacyjnych w zarządzaniu łańcu- chem dostaw. Badaniu poddano zatem następujące zmienne dotyczące elektronicznej wymia-
16 A. Mesjasz-Lech
ny informacji w obszarze zarządzania łańcuchem dostaw prowadzonej przez małe, średnie i duże przedsiębiorstwa w Polsce: liczba przedsiębiorstw prowadzących elektroniczną wymianę informacji dotyczącą po- ziomu zapasów, planów produkcji, prognoz popytu lub postępu w realizacji dostaw z do- stawcami, liczba przedsiębiorstw prowadzących elektroniczną wymianę informacji dotyczącą po- ziomu zapasów, planów produkcji, prognoz popytu lub postępu w realizacji dostaw z od- biorcami, liczba przedsiębiorstw prowadzących elektroniczną wymianę informacji przez strony in- ternetowe, liczba przedsiębiorstw prowadzących elektroniczną wymianę informacji przez elektro- niczną wymianę danych (XML, EDIFACT itp.). Analizę przeprowadzono dla danych z lat 2010 i 2012. Na rysunkach 1-3 porównano licz- bę małych, średnich i dużych przedsiębiorstw prowadzących elektroniczną wymianę informa- cji dotyczącą zarządzania łańcuchem dostaw dla wyróżnionych okresów.
Rys. 1. Liczba małych przedsiębiorstw prowadzących elektroniczną wymianę informacji dotyczącą zarządzania łańcuchem dostaw Fig. 1. The number of small-sized companies engaged in the electronic exchange of information about supply chain management Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (www.stat.gov.pl).
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
70000
80000
Przedsiębiorstwa prowadzące działalność ogółem
Przedsiębiorstwa prowadzące elektroniczną wymianę informacji dotyczącą poziomu zapasów, planów produkcji, prognoz dotyczących popytu lub postępu w realizacji dostaw z dostawcami
Przedsiębiorstwa prowadzące elektroniczną wymianę informacji dotyczącą poziomu zapasów, planów produkcji, prognoz dotyczących popytu lub postępu w realizacji dostaw z odbiorcami
Przedsiębiorstwa prowadzące elektroniczną wymianę informacji poprzez strony internetowe
Przedsiębiorstwa prowadzące elektroniczną wymianę informacji poprzez elektroniczną wymianę danych (XML, EDIFACT itp.)
Liczba przedsiebiorstw
2010 2012
18 A. Mesjasz-Lech
Nieco inne tendencje obserwuje się w przypadku przedsiębiorstw średnich. W badanych latach wzrosła liczba przedsiębiorstw prowadzących elektroniczną wymianę informacji w obrębie wszystkich wyróżnionych obszarów, przy czym największy wzrost wystąpił, po- dobnie jak dla przedsiębiorstw małych, dla liczby przedsiębiorstw prowadzących elektronicz- ną wymianę informacji przez strony internetowe oraz przez elektroniczną wymianę danych (XML, EDIFACT itp.) – odpowiednio o 69,4% i 92,4%. W 2012 roku nieznacznie zmalała liczba przedsiębiorstw średnich ogółem w porównaniu z 2010 rokiem (o 0,33%).
Rys. 3. Liczba dużych przedsiębiorstw prowadzących elektroniczną wymianę informacji dotyczącą zarządzania łańcuchem dostaw Fig. 3. The number of large-sized companies engaged in the electronic exchange of information about supply chain management Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (www.stat.gov.pl).
Dla przedsiębiorstw dużych wystąpiły podobne tendencje jak w przypadku przedsię- biorstw średnich. Również liczba dużych przedsiębiorstw zmalała nieznacznie w 2012 roku w odniesieniu do 2010 roku o 0,03%. Mimo to obserwuje się zwiększenie liczby przedsię- biorstw dużych prowadzących elektroniczną wymianę informacji dotyczącą zarządzania łań- cuchem dostaw. Największy wzrost w 2012 roku w odniesieniu do 2010 roku obserwuje się dla liczby przedsiębiorstw prowadzących elektroniczną wymianę informacji przez strony in- ternetowe oraz przez elektroniczną wymianę danych (XML, EDIFACT itp.) – odpowiednio o 42% i 38,7%.
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
Przedsiębiorstwa prowadzące działalność ogółem
Przedsiębiorstwa prowadzące elektroniczną wymianę informacji dotyczącą poziomu zapasów, planów produkcji, prognoz dotyczących popytu lub postępu w realizacji dostaw z dostawcami
Przedsiębiorstwa prowadzące elektroniczną wymianę informacji dotyczącą poziomu zapasów, planów produkcji, prognoz dotyczących popytu lub postępu w realizacji dostaw z odbiorcami
Przedsiębiorstwa prowadzące elektroniczną wymianę informacji poprzez strony internetowe
Przedsiębiorstwa prowadzące elektroniczną wymianę informacji poprzez elektroniczną wymianę danych (XML, EDIFACT itp.)
Liczba przedsiebiorstw
2010 2012
Integracja i koordynacja jako determinanty… 19
6. Zakończenie
Pod względem zakresu współpracy w łańcuchu dostaw coraz większego znaczenia nabie- rają procesy związane z prognozowaniem popytu, sprzedaży, planowaniem produkcji oraz realizacją dostaw zarówno z dostawcami, jak i odbiorcami. W rezultacie niezbędna staje się integracja dostawców i odbiorców, rozumiana jako koordynowanie decyzji dotyczących pro- cesów realizowanych z udziałem tych dwóch grup partnerów. Koordynacja decyzji w tym obszarze nie byłaby możliwa bez wykorzystania technologii informacyjnych. Technologie informacyjne wspomagające zarządzanie łańcuchem dostaw są wykorzystywane w szczegól- ności do elektronicznej wymiany informacji dotyczącej poziomu zapasów, planów produkcji, prognoz popytu i postępu w realizacji dostaw z dostawcami i odbiorcami. Wymiana informa- cji odbywa się przede wszystkim przez strony internetowe bądź komunikaty standardu XML, EDIFACT itp. Obszary wykorzystania technologii informacyjnych mogą być zatem rozumia- ne jako zmienne charakteryzujące elektroniczną wymianę informacji dotyczącą zarządzania łańcuchem dostaw. Największą dynamiką w ramach zdefiniowanych zmiennych w latach 2010-2012 charak- teryzowały się przedsiębiorstwa małe. Duży wzrost poziomu wykorzystania technologii in- formacyjnych w zarządzaniu łańcuchem dostaw w badanym okresie może wynikać ze wzro- stu liczby tych przedsiębiorstw w ogóle. W przypadku przedsiębiorstw średnich i dużych również wzrastał poziom wykorzystania technologii informacyjnych w zakresie wszystkich wyodrębnionych zmiennych, mimo że liczba tych przedsiębiorstw zmalała nieznacznie w analizowanych latach. Z technologii informacyjnych w obrębie łańcucha dostaw korzystało w 2012 roku 23,2% przedsiębiorstw małych, 30,6% przedsiębiorstw średnich i 41,4% przed- siębiorstw dużych. Technologie informacyjne są zatem wykorzystywane w największym stopniu przez przedsiębiorstwa duże, co jest konsekwencją dysponowania przez nie odpo- wiednim potencjałem zasobów do prowadzenia współpracy w ramach łańcucha dostaw.
Bibliografia
- Brdulak H.: Wybrane kierunki i przesłanki tworzenia sieci logistycznych, [w:] Witkowski J. (red. nauk.), Strategie i logistyka organizacji sieciowych. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, nr 1078, Wrocław 2005.
- Cao Q., Gan Q., Thompson M.A.: Organizational adoption of supply chain management system: A multi-theoretic investigation. „Decision Support Systems”, No. 55, 2013.
- Droge C., Vickery S.K., Jacobs M.A.: Does supply chain integration mediate the relationships between product/process strategy and service performance? An empirical study. „International Journal of Production Economics”, No. 137, 2012.
Integracja i koordynacja jako determinanty… 21
- Skrodzka W.: Czynniki społeczno-demograficzne w problematyce e-integracji. VISNIK L'vivs'koi Komercijnoi Akademii Ser. Ekonomicna Vip. 37, 2011.
- Tubielewicz A.: Koncepcja tworzenia organizacji sieciowej, [w:] Knosala R. (red.): Inno- wacje w Zarządzaniu i Inżynierii Produkcji. Oficyna Wydawnicza Polskiego Towarzy- stwa Zarządzania Produkcją, Opole 2013.
- www.stat.gov.pl.
- Yu W., Jacobs M.A., Salisbury W.D., Enns H.: The effects of supply chain integration on customer satisfaction and financial performance: An organizational learning perspective. „International Journal of Production Economics”, No. 146, 2013.
- Zhang J., Chen J.: Coordination of information sharing in a supply chain. „International Journal of Production Economics”, No. 143, 2013.
Abstract
The subject matter in the article centers on the chosen aspects of supply chain integration and coordination. The work puts emphasis on: The network structure of the supply chain; The essence of supply chain integration and coordination; Information technology as a tool for supply chain integration and coordination. The objectives of the article was to indicate the current trends concerning the integration of suppliers and customers in the supply chain and the coordination of the decision of cooperating partners. The use of information technology to support the process of supply chain integration and coordination was analysed. The analysis was performed for the data from the years 2010 and 2012. The following variables were taken into account: The number of companies exchanging electronic information on inventory lev- els, production schedules, and a forecast for demand or progress in delivery with suppliers and consumers; The number of companies exchanging electronic information through the Internet; The number of companies engaged in electronic data interchange (XML, EDIFACT, etc.). The thesis presented in the work gets support from the research which showed: The most dynamic growth in the defined variables in the years 2010-2012 was observed for small enterprises; In the case of medium and large enterprises also increased the level of use of in- formation technology in all separated variables, although the number of these companies de- creased slightly in the analyzed years; From the information technology in the supply chain 23,2% of small, 30,6% of medium-sized and 41,4% large enterprises benefited in 2012.
