Internet -współczesne medium komunikacji społeczne, Egzaminy z Filologiczna obsługa internetu

Pobierz Internet -współczesne medium komunikacji społeczne i więcej Egzaminy w PDF z Filologiczna obsługa internetu tylko na Docsity!

Stanisław Juszczyk

stanisł[email protected]

Katedra Pedagogiki Wczesnoszkolnej i Pedagogiki Mediów

Uniwersytet Śląski

Katowice

Internet – współczesne medium komunikacji społecznej

Wprowadzenie

Internet stał się nową przestrzenią społeczną, w której realizuje się większość ludzkich potrzeb. Internauci mają możliwość zaspokajania zarówno potrzeb wyższego rzędu jak potrzeby afiliacji, uznania czy samorealizacji poprzez własne blogi czy strony WWW, aż po potrzeby hedonistyczne dzięki powszechnym grom sieciowym, czy możliwościom robienia zakupów w sieci. Jednostki w cyberprzestrzeni mają możliwość spełnienia swoich indywidualnych jak i grupowych potrzeb. Komunikacja w Internecie oparta jest o wykorzystanie znaku, obrazu czy ikony, zastępujących słowa lub ograniczających w znacznym stopniu ich użycie, a także pozwala na transfer symboli, czyli: informacji, idei, wartości, norm, czy komunikatów.

Internet a codzienne interakcje społeczne

Pierwszy okres intencjonalnego wykorzystania Internetu rozpoczął się z początkiem lat 90. naszego stulecia i został określony wymownym hasłem „Internet jako cud”. Wykorzystywały go wówczas progresywne elity, a większość badań przesadnie z dzisiejszej perspektywy koncentrowała się na wirtualnych społecznościach powstających w sieci. Z czasem, gdy Internet stał się powszechnie dostępny nastąpiły przemiany w modelu wykorzystywania nowego medium. Przeważająca część internautów znacznie częściej zaczęła wykorzystywać sieć do kontaktów z rodziną i znajomymi niż do poszukiwania i nawiązywania nowych znajomości. Komunikacja w sieci w znacznym stopniu różni się od tradycyjnej. Przede wszystkim odbywa się ona niemal wyłącznie w oparciu o przekaz werbalny, który w typowych warunkach służy jedynie przekazywaniu treści. Do minimum ograniczony jest aspekt niewerbalny, służący ustalaniu relacji, przekazywaniu postaw [Pease, 2001]. Interakcje internetowe, rządzą się swoimi prawami wynikającymi z asynchronizacji, acielesności i anonimowości tej formy komunikacji, wprowadzając kontakty międzyludzkie w nowe obszary, w których klasyczne teorie wypracowane na gruncie nauk społecznych nie znajdują zastosowania. Komunikacja przez Internet stanowi niezwykle prosty, a zarazem wygodny sposób przekazywania informacji. Oszczędza czas, materiały i koszty przesyłki danych. Za pomocą obrazów, filmów, grafiki informacje przekazywane są w znacznie atrakcyjniejszej formie niż innymi środkami przekazu. Ogromnym plusem okazuje się ich dostępność – wystarczy usiąść przed komputerem i wpisując odpowiednie hasła znajdować wiele ogłoszeń i informacji. Internet w wymiarze informacyjnym dostarcza olbrzymich ilości poszukiwanych

wiadomości, które mogą być przetwarzane, wykorzystywane do dalszej komunikacji i nauki. Czaty, fora dyskusyjne czy portale społecznościowe stwarzają możliwości wypowiedzi na określony temat, wystawiania komentarzy i pogłębiania własnej wiedzy. Przestrzeń komunikacyjna, w której rozgrywają się interakcje między osobami porozumiewającymi się za pośrednictwem sieci komputerowych, często nazywana jest w literaturze „cyberprzestrzenią”, a specyfika relacji międzyludzkich w „cyberprzestrzeni” jest interesującym zjawiskiem psychologicznym i społecznym [Juszczyk, 1998 a,b.c; Komunikacja społeczna … , 2008]. W takim kontekście sposób myślenia o Internecie wszedł w drugi etap – „Internetu jako części życia codziennego”, w którym skoncentrowano się już nie na „społecznościach Internetu”, ale „Internecie w społecznościach”. Medium masowe nie prowadzi już do zmian obowiązującego porządku społecznego, stając się raczej elementem starszych struktur. Czyli zmiany technologiczne nie determinują zmian w życiu społecznym – to raczej technologia dostosowuje się do struktur i konwencji społecznych. Dlatego, miast alienować, jak często sugerowano w latach 90., sieć raczej stymuluje aktywność komunikacyjną – internauci czytają, dyskutują i włączają się do aktywności społecznych częściej, niż ludzie niekorzystający z sieci. Wykorzystywany na co dzień Internet nie powoduje zamykania się w wirtualnym gettcie, przeciwnie – kontakty zapośredniczone poprzez sieć pobudzają równocześnie kontakty w świecie realnym [Brosch, 2007]. W przeciwieństwie do mediów klasycznych Internet umożliwia jednocześnie komunikację porozumiewawczą ( one-to-one ), rozsiewczą ( one-to-many ) i powszechną ( many-to-many ). Stąd zarówno Internet jak i telefon komórkowy zaliczamy do metamediów, gdyż łączą one w sobie cechy komunikacji interpersonalnej i masowej, publicznej i prywatnej. Dlatego powstaje nowy, syntetyczny model komunikowania, łączący cechy dotychczasowych modeli (interpersonalny, grupowy, masowy) oraz mający cechy komunikacji sieciowej ( networked communications ), zrodzonej z interakcji między różnymi składowymi dominującego paradygmatu technologicznego [Cardoso, 2006, s. 142-145]. Odrębne dotąd komunikowanie masowe i indywidualne integruje się za pomocą konwergencji we wspólnym obszarze, w którym za pomocą tych samych technologii mogą współistnieć wszelkie formy komunikacji społecznej. Proces ten nazywany jest czasem „internetyzacją mediów” lub „mediatyzacją Internetu” eksponując cechy multimedialności i interaktywności [Fortunati, 2005, s. 27-44]. Początkowo zakładano więc, że Internet będzie niszczył relacje społeczne, prowadził do alienacji i atomizacji społeczeństwa. Do takich wniosków doszedł Robert Kraut i jego współpracownicy [Kraut i in., 1998, s. 1017-1031], po badaniach przeprowadzonych w latach 1995-1996 wśród początkujących użytkowników Internetu. Zjawisko realizacji interakcji społecznych poprzez sieć nazwano „paradoksem Internetu”, ponieważ uczestnicy w odosobnieniu wykorzystywali Internet do komunikacji, która generalnie przynosi pozytywne efekty społeczne. Zdaniem badaczy powierzchowne relacje społeczne tworzone w sieci eliminowały znaczące i silne więzi budowane w świecie realnym. Jednak Yair Amichai-Hamburger słusznie zauważył, że koncepcja zespołu Krauta nie uwzględniała cech osobowości badanych osób. Badacz udowodnił, że szczególnie zainteresowane realizowaniem swoich potrzeb w sieci są osoby o cechach neurotycznych

i socjologicznych, zarówno pod kątem oczekiwań użytkowników, jak i sposobu realizowania przez nich swych potrzeb, kształtowanych przez współczesne życie społeczne [Chmielewska-Łuczak, 2007-2008, s. 254-265]. Dla części użytkowników relacje nawiązane przez sieć nigdy nie wychodzą poza jej obręb. Może to skutkować rozwinięciem tzw. Zespołu Uzależnienia od Internetu (ZUI). Zaburzenie to porównywane jest najczęściej do patologicznego hazardu i opisywane jako nieprawidłowy sposób korzystania z Sieci, prowadzący do istotnego zakłócenia czynności psychicznych i zaburzenia zachowania się. Uzależniony od Internetu użytkownik zapomina często o swych potrzebach życiowych a nawet fizjologicznych, jego agresja wzmaga się, gdy zostaje oderwany od klawiatury i myszki z jakichkolwiek powodów. Usługi internetowe oraz sieciowe gry przyciągają uwagę uzależnionego użytkownika, prowadząc do wielogodzinnych interakcji aż do wycieńczenia organizmu. Prowadzone badania wskazują, że około 90% młodzieży starszych klas szkół podstawowych oraz klas gimnazjalnych korzysta codziennie w sposób intencjonalny z informacji zgromadzonych w Internecie, około 79% młodzieży korzysta z komunikatorów internetowych oraz portali społecznościowych, ponad 50% z nich korzysta z sieciowych gier komputerowych. Internet stał się dla młodzieży powszechnym medium edukacyjnym, komunikacyjnym oraz służącym rozrywce. Posługując się aparatem pojęciowym zaproponowanym przez Krauta i jego współpracowników można spróbować sformułować tezę, że jedną z głównych przyczyn Zespołu Uzależnienia od Internetu jest brak równowagi pomiędzy kontaktami cechującymi się silnymi i słabymi więziami. Jeżeli ktoś pragnie zaspokoić potrzeby, do których konieczny jest bliski, głęboki, autentyczny i szczery kontakt z drugim człowiekiem przy pomocy Internetu, w którym takich relacji w zasadzie nawiązać nie można, przeżywa rozczarowanie i frustrację. Ponieważ jednak kontakty w sieci sprawiają wrażenie takich, które stanowią potencjalną szansę zaspokojenia istotnych potrzeb (częściowo również je zaspokajają), jednostka poświęca coraz więcej czasu i energii na poszukiwanie nowych kontaktów i wzbogacanie tych, które już nawiązała. Jak pokazują badania, zagrożenie takie dotyczy niemal wyłącznie osób młodych, szczególnie nastolatków. Wpływ Internetu na starszych użytkowników określany jest jednoznacznie jako pozytywny [Chen, Persson, 2002, s. 731- 734]. Poprzez Internet młodzież ma często ułatwiony kontakt z treściami szkodliwymi, zagrażającymi ich rozwojowi duchowemu i niekiedy fizycznemu. Najczęściej wymieniane są tu treści pornograficzne, ale to tylko wierzchołek góry lodowej. Równie istotne są treści umacniające negatywne stereotypy etniczne, szerzące nienawiść rasową, pogardę narodową itp. Niektóre z nich można kwalifikować jako przestępcze, inne jako szkodliwe, wreszcie znaczną część jako niepożądane. Inne jeszcze konsekwencje wynikają z pseudo- komórkowych rozmów i SMS-ów. Kontakty towarzyskie nastolatki realizują często poprzez wykorzystanie kilku mediów równocześnie: rozmawiają przez komunikator, jednocześnie sprawdzają pocztę i komentują wiadomości na blogach, a oprócz tego rozmawiają przez telefon komórkowy, piszą SMS-y, słuchają muzyki czy radia bądź oglądają kątem oka programy w telewizji – i to wszystko odbywa się w jednej chwili. Permanentne korzystanie z telefonu komórkowego, e-mail oraz zjawisko stanowiące rodzaj komputerowego zappingu

[Krzysztofek, 2002, s. 99-100] daje więc możliwość szybkiego dostępu do interesujących danych lub ekspresowego kontaktu ze znajomym [Brosch, 2008]. Powstanie i ekspansja Internetu przyczyniły się do poszerzenia zakresu wolności słowa na świecie, dając możliwość wypowiedzi tym, którzy wcześniej pozbawieni byli takiej sposobności. Sieć przekracza granice państwowe, konkuruje z mediami głównego nurtu kultury (czyli prasą i telewizją) oraz poszerza zakres debaty w krajach o nieustabilizowanych systemach demokratycznych. Trudno jest jednak mówić o „globalnej wolności słowa” czy też wolności słowa w globalnym wymiarze, ponieważ na przeszkodzie stoją poważne bariery. Po pierwsze popularyzacja Internetu wzbudziła zainteresowanie wielkiego biznesu, który tworzy lub przechwytuje zyskowne (a więc popularne) strony internetowe, włączając je do machiny konkurencji rynkowej i postępującej koncentracji na rynkach medialnych. W ten sposób ogranicza się możliwości rozwoju tych mediów (w tym stron WWW), które mogą promować treści niewygodne dla wielkiego biznesu i ideologii kapitalistycznej. Po drugie, ogromne dysproporcje w dostępie do najnowszych technologii komunikacyjnych, a także w poziomie edukacji i w rozwoju kapitału społecznego, przyczyniają się do powiększania luki w zasobach informacji i wiedzy, a tym samym do ekskluzji społecznej wielu ludzi na świecie. Zjawisko to określane jako digital divide (podział cyfrowy) stanowi przeszkodę dla rozwoju idei „globalnej sfery publicznej”. Po trzecie, sfera publiczna nie może istnieć w globalnym wymiarze, gdyż w wielu krajach świata autorytarne rządy stają się różnymi sposobami ograniczać swobodę wypowiedzi w sieci. Po czwarte, pomimo tego, że Internet stał się symbolem globalizacji komunikowania, to nadal państwa odgrywają znaczącą rolę w kształtowaniu tzw. ładu medialnego w różnych zakątkach świata, szczególnie w tzw. sieci transgranicznej. Stąd zdaniem Radosława Sajny [Sajna, 2007-2008, s. 266-281], globalna wolność komunikacyjna nadal pozostaje w sferze iluzji.

Konkluzje

Internet sprzyja przemianie kulturowej i w dużej mierze zaspokaja potrzeby użytkowników, począwszy od potrzeb elementarnych do potrzeb wyższego rzędu. Należy umiejętnie zwracać uwagę na realizację tych potrzeb u młodocianych użytkowników. Zainteresowanie Internetem będzie wzrastało, a zatem rodzice powinni kontrolować swe dzieci, aby dowiedzieć się, jakich informacji poszukują w Internecie, z kim się komunikują i w jakim celu. To medium przybliża młodym użytkownikom rzeczywistość wirtualną oraz pozwala zrozumieć jej znaczenie w rzeczywistości obiektywnej, jednak dorośli powinni wskazać młodzieży pozytywne strony komunikacji sieciowej i określić właściwe zasady korzystania z niej.

Bibliografia

Amichai-Hamburger Y., Wainapel G., Fox S.: On the Internet no one knows I’m an introvert: Extroversion, neuroticism, and Internet interaction. “CyberPsychology & Behavior” 2002, nr 5

Ben-Ze`ev A.: Miłość w sieci, Internet i emocje. Dom Wydaw. Rebis, Poznań 2 005

Walther J. B., Parks M. R.: Cues filtered out, cues filtered in: Computer-mediated communication and relationships. [W:] Handbook of interpersonal communication. Red. M. L. Knapp i J. A. Daly. Thousand Oaks, 2002

Walther J. B.: Computer-mediated communication. Impersonal, interpersonal, and hyperpersonal interaction. “ Communication Research” 1996, nr 23