Pobierz Istota finansów - Notatki - Finanse i bankowość i więcej Notatki w PDF z Bankowość i finanse tylko na Docsity!
ISTOTA FINANSÓW
Funkcjonowanie gospodarki narodowej i powstawanie w związku z tym dochodów związane jest z realizacja społecznego procesu produkcji. W wyniku jego realizacji powstaje produkt krajowy brutto (PKB) oraz dochód narodowy brutto(DNB) – podstawowe kategorie ekonomiczne obrazujące tempo rozwoju gospodarki narodowej. I tak PKB obrazuje końcowy rezultat działalności gospodarczej wszystkich podmiotów występujących w gospodarce narodowej natomiast DNB obejmuje ogół dochodów pierwotnych podmiotów krajowych. Obie te kategorie ekonomiczne można zaprezentować pokazując powiązanie gospodarki narodowej i społeczeństwa.
Społeczny proces produkcji
płatność
dobra i usługi
SPOŁECZNOŚĆ GOSPODARKA NARODOWA
kapitał
płace, procenty, zysk
Górna część schematu obrazuje wydatkowe ujecie przepływów pieniężnych w gospodarce. Wskazuje ona ze zastosowanie czynników produkcji których dostarcza, społeczeństwo pozwala na wytwarzanie dóbr i usług, z kolei gospodarka narodowa dostarcza społeczeństwu ale w procesie sprzedaży płatności przekazywane przez społeczeństwo za dostarczane mu dobra i usługi tworzą dla gospodarki zasoby pieniężne niezbędne na wytwarzanie kolejnych dóbr i usług. Suma tych środków tworzy produkt krajowy. Z kolei dolna część tego schematu jest dochodowym ujęciem przepływu środków pieniężnych jakie mają w gospodarce. Funkcjonowanie gospodarki narodowej wymaga bowiem zaopatrywania ją w czynniki produkcji które posiada społeczeństwo. Z kolei w zamian za ich udostępnienie społeczeństwo otrzymuje wynagrodzenie w postaci płac i dochody z indywidualnej działalności procentów i zysków przedsiębiorców. Suma tych wszystkich wynagrodzeń tworzy dochód narodowy. Ruch okrężny produkcji w gospodarce odbywa się poprzez 2 rynki : rynek zasobów i rynek produktów i usług. Rynki te połączone są ze sobą przepływami rzeczowymi i przepływami pieniężnymi pomiędzy gospodarkami domowymi a przedsiębiorstwami. Pojęcie finansów w znaczeniu potocznym potocznie kojarzy się z pieniędzmi a konkretnie z przepływami pieniężnymi między różnymi podmiotami gospodarującymi. W literaturze ekonomicznej pod pojęciem finansów rozumie się ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem, przepływem i podziałem zasobów pieniężnych. W obrębie finansów wyróżnia się 4 podstawowe płaszczyzny:
- tworzenie pieniądza w systemie bankowym czyli jego kreacja --możliwa dzięki istnieniu systemu bankowego. Na ten system bankowy składa się NBP – jako bank centralny do którego zadań należy nim. emisja pieniądza w postaci banknotów i monet. Ten pieniądz spełnia funkcję prawnego środka płatniczego. Służy do regulowania zobowiązań między różnymi podmiotami. W miarę rozwoju stosunków finansowych wykształciły się również bezgotówkowe formy rozliczeń pieniężnych niewymagające posługiwania się pieniędzmi realnymi. Ale tym rozliczeniom
towarzyszy kreowanie pieniądza kredytowego dzięki istnieniu banków komercyjnych które stanowią najliczniejszą grupę rodzajową Bonków występujących w systemie bankowym. Ponadto występują banki spółdzielcze. Te banki gromadzą czasowo środki pieniężne powstające w wyniku oszczędności w formie depozytów bankowych z tych depozytów banki udzielają kredytów. Kredytu mogą udzielić tylko banki.
- obieg pieniądza między jego podmiotami – cyrkulacja pieniądza łączy się z obiegiem i traktowania pieniądza jako środka zapłaty. Tu pieniądz pełni 2 funkcję : 1 rozliczeniową – wynika ona z faktu ze pieniądz jest środkiem zapłaty za dostarczone towary i usługi 2 płatnicza – związana jest z regulacją zobowiązań powiązana z procesami podziału dochodu narodowego.
- zatrzymania pieniądza czyli jego tezauryzacja i oszczędności – pieniądz realny występuje też jako środek przechowywania wartości i spełnia wówczas funkcję tezauryzacji i oszczędności tu tylko występuje przesunięcie się terminu wydatkowania tych środków.
- kształtowanie relacji miedzy wpływami i wydatkami pieniężnymi czyli tak zwane budżetowanie – pieniądz jako miernik wartości spełnia jeszcze jedną ważną funkcję stanowi jednostkę ewidencyjno – obrachunkową. Jest on wykorzystywany w ewidencji księgowej do wyrażania wartości nakładów i efektów w celu statystycznych i planistycznych. W tym przypadku nie musimy mieć do czynienia z faktyczną obecnością pieniądza. Pieniądz jako jednostka ewidencyjno-obrachunkowa stanowi podstawę budżetowania które prowadzi w mniejszym bądź większym zakresie każdy podmiot. Za pomocą pieniądza sumuje się rozmaite kategorie finansowe np.: płace, podatki, zysk, koszty, dzięki temu istnieje możliwość sprowadzenia do wspólnego mianownika wszystkich wartości użytkowych(dóbr i usług) i kategorii finansowych(zysk) i objęcia ich wspólnym rachunkiem. Funkcje finansów : finanse spełniają 4 podstawowe funkcje : funkcja alokacyjna – zwana tez f. rozdzielczą oznacza ze przy pomocy przepływów pieniężnych następuje alokacja (rozmieszczenie) zasobów w gospodarce czyli rozdysponowanie czynników wytwórczych a następnie wytworzonych dóbr i usług. Ta alokacja dokonuje się między przedsiębiorstwami i gospodarstwami domowymi w oparciu o tzw. mechanizm rynkowy (grę popytu i podaży) Funkcja alokacyjna łączy się z wykorzystywaniem pieniądza dla celów transakcyjno – rozliczeniowych w ramach sektora realnego. funkcja redystrybucyjna – odzwierciedla przepływy pieniądza składające się na wtórny podział zasobów pieniężnych. Podziałem wtórnym objęte są zarówno zgromadzone wcześniej pierwotne zasoby pieniężne jak i pozostałe elementy składowe pierwotnego podziału narodowego. Redystrybucja oznacza bowiem ponowne rozdysponowanie przychodów pieniężnych. Realizowana jest częściowo za pośrednictwem budżetu a częściowo poza budżetem. Można mówić o redystrybucji w wąskim i szerokim znaczeniu. W wąskim znaczeniu czyli budżetowa polega na nieodpłatnym i bezzwrotnym przejmowaniu określonych zasobów pieniężnych od jednych podmiotów gospodarczych i przekazywanie ich w tym samym trybie nieodpłatnym i bezzwrotnym do dyspozycji innych. W ten sposób następuje korygowanie dochodów ukształtowanych w rezultacie procesów rynku które znalazły odzwierciedlenie w pierwotnym podziale dochodu narodowego. Dotyczy to przede wszystkim podatków które odprowadzają osoby fizyczne jak i podmioty gospodarcze. Natomiast z budżetu płyną formy zapomóg, dotacje. Dochody podmiotów skorygowane o transfery budżetowe przeznaczone na cele konsumpcyjne i
FINANSE A STRUKTURA PODMIOTOWA GOSPODARKI
Z punktu widzenia finansów tą gospodarkę możemy podzielić na 3 sfery które obejmują podmioty gospodarcze o podobnych cechach :* realna , * finansowa , * budżetowa. Sfera realna – (obejmuje podmioty gosp. rzeczowo – pieniężnej) obejmuje podmioty które wykorzystują pieniądz do celów produkcyjnych i konsumpcyjnych. Chodzi o tu o różne przedsiębiorstwa (wytwórcze, budowlane, handlowe, usługowe) , gosp. domowe , podmioty świadczące usługi o charakterze publicznym (oświata, kultura, służba zdrowia) podmioty sektora (nom profit) , fundacje , stowarzyszenia, organizacje społeczne i polityczne. Przepływy pieniężne związane są z w tym przypadku z wymiana towarów, świadczeń, usług oraz opłaceniem pracowników. Występuje tu więc związek między ruchem pieniądza a realnymi, konkretnymi, wzajemnymi świadczeniami. Sfera finansowa – (obejmuje podmioty gosp. pieniężnej) obejmuje podmioty związane z gosp. pieniężną a więc chodzi tu o banki składające się na system bankowy, instytucje ubezpieczeniowe(ubezp. majątkowe i osobowe), instytucje rynku kapitałowego (giełda, biura maklerskie), fundacje ubezpieczeń społecznych, inne instytucje finansowe (fundusz inwestycyjne) Sfera budżetowa – (instytucje rządowe i samorządowe) obejmuje państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne wykonujące zadania o charakterze publicznym umożliwiające realizacje podstawowych funkcji państwa i samorządu terytorialnego.
Każda z tych sfer obejmuje podmioty niejednorodne zróżnicowane z punktu widzenia cech mających wpływ na podejmowanie decyzji finansowych jak i roli jaka spełniają w ruchu okrężnym w gospodarce. Stąd pojęciem węższym od sfer są podstawowe sektory gospodarcze które obejmują podmioty bardziej jednorodne pod względem finansów jak sfery. Są to :
- sektor przedsiębiorstw ,
- sektor gospodarstw domowych,
- sektor bankowy
- sektor poza bankowych instytucji pośrednika,
- sektor publiczny,
- sektor instytucji nie komercyjnych
- sektor zagraniczny
PIENIĄDZ
Istota pieniądza i sposoby jego ujmowania w gospodarstwie.
Pod pojęciem pieniądza rozumiemy dobro za pośrednictwem którego dokonywana jest wymiana towarów i usług. Pieniądz spełnia w gosp. kilka funkcji: * jest środkiem wymiany,
- prawnym środkiem płatniczym , * środkiem tezauryzacji , * jednostką rozliczeniowo – obrachunkową. Cechą funkcji pieniądza jako środka wymiany jest to ze ruchowi towarów czy świadczonych usług od sprzedającego do kupującego towarzyszy jednocześnie ruch pieniądza ale w drugą stronę jako ekwiwalent zapłaty. W wyniku rozwoju stosunków towarowo – pieniężnych wykształciła się bezgotówkowa forma zapłaty oraz kredytowa forma sprzedaży. Przy kredytowej formie sprzedaży ma miejsce oderwanie ruchu towarów od ruchu pieniądza. W rezultacie czego powstaje zobowiązanie nabywcy towarów do zapłaty określonej (w późniejszym terminie) kwoty sprzedającemu. Mówi się tu o tzw. udzieleniu kredytu kupieckiego. Za pomocą pieniądza możemy wyrazić wartość dóbr rynkowych. Do tego celu służą przede wszystkim ceny. Jest tu jednocześnie niezbędne ustalenie podstawowej jednostki pieniężnej obowiązującej w kraju. Pieniądz jest tez prawnym środkiem płatniczym nie można wiec odmówić przyjęcia pieniądza jako środka przekazywania wartości w celu uregulowania zobowiązania. Pieniądz jest tez środkiem tezauryzacji czyli służy do gromadzenia i przechowywania pieniędzy w formie skarbu lub rezerw – powoli ta forma zanika. Pieniądz jest jednostką obrachunkową pozwala na porównanie nakładów z efektami, przychodów i wydatków, zysków i kasztów. Pieniądz pozwala stwierdzić jakimi zasobami majątkowymi dysponujemy lub będziemy. W gosp. powinno występować tyle pieniędzy ile ich rzeczywiście potrzeba. Dlatego tez do analizy ilości pieniądza i celów statystycznych posługujemy się określonymi agregatami ilości pieniądza bądź też wolumenami pieniądza. Największą definicją ilości pieniądza jest ilość pieniądza banku centralnego nazywana tez często bazą monetarną. Oznaczamy ją jako H bądź MO. Są to banknoty i monety. Znajdują się one poza systemem bankowym bądź tez w bankach stanowią rezerwy. Inne wąskie ujęcie ilości pieniądza to jest tzw. obieg pieniądza gotówkowego. Oznaczony on jest symbolem M1 , obejmują one gotówkę znajdującą się w dyspozycji poza bankowych podmiotów oraz depozyty tychże podmiotów ale płatne na każde żądanie znajdujące się na rachunkach bankowych. Szersze ujęcie agregatu ilości pieniądza oznaczone jest jako M2. obejmuje on poza obiegiem pieniądza gotówkowego czyli monetami , również depozyty krótkoterminowe. W ciężar tych ostatnich nie można wystawiać czeków, przelewów bez utraty odsetek. Poza agregatem M2 występuje ilość pieniądza krajowego określona symbolem M3 która obejmuje również wkłady długoterminowe (powyżej 1 roku). Wreszcie możemy mówić o ilości pieniądza ogółem jeśli do ilości pieniądza krajowego dołożymy depozyty walutowe. Zasobów pieniądza w gosp. nie powinno być ani za dużo ani za mało. Jeżeli jest go za dużo to wywoływać on może procesy inflacyjne z kolei jeśli za mało mogą występować procesy deflacyjne które hamują rozwój gospodarczy. Pod pojęciem podaży pieniądza rozumiemy ilość pieniędzy wykorzystywaną w gospodarce. Tę podaż pieniądza tworzą środki pieniężne znajdujące się w dyspozycji podmiotów nie bankowych. Istnieje jednak ścisły związek między tak rozumianą podażą pieniądza ilością pieniądza wyemitowanego przez bank centralny jako środka płatniczego. Związek ten nazywany jest mechanizmem kreacji pieniądza bankowego. W dosłownym najbardziej wąskim znaczeniu pieniądz to: banknoty, monety znajdujące się one w posiadaniu podmiotów nie bankowych – w obiegu albo w kasach i sejfach bankowych jako tzw. płynne rezerwy bankowe. Te środki pieniężne które są
INSTRUMENTY ROZLICZEŃ PIENIĘŻNYCH
Realizacja funkcji pełnionych przez finanse wymaga posługiwania się szeregiem instrumentów finansowych umożliwiających przepływy środków pieniężnych i gromadzenie jak i rozdysponowywanie. Instrument finansowy można określić jako roszczenia (zobowiązanie jednego podmiotu gospodarującego w stosunku do innego) w gospodarce narodowej wykorzystywane są różne te instrumenty. Generalnie można je podzielić na 3 grupy:
- instrumenty rozliczeń pieniężnych związane są głownie z alokacyjną funkcją finansów czyli z ekwiwalentną wymianą towarów, usług czy tez zasobów.
- instrumenty rynku finansowego związane przede wszystkim z zakupem i sprzedażą papierów wartościowych akcentują kredytową i redystrybucyjną funkcję finansów i odpowiadającą tym funkcjom rozliczeń przepływów pieniężnych
- instrumenty redystrybucji budżetowej odzwierciedlają powiązania podmiotów gospodarujących z budżetem publicznym czyli budżetem samorządu terytorialnego jakim jest gmina
Instrumenty rozliczeń gotówkowych dzielimy na 2 grupy: * gotówkowe , * bezgotówkowe. Zasady tych rozliczeń ustala bank centralny. Rozliczenie gotówkowe – przeprowadza się bezpośrednio gotówką przez wpłatę gotówki na rachunek wierzyciela bądź prosto do ręki i ewentualnie czekiem gotówkowym. Czek gotówkowy stanowi dyspozycje wystawcy czeku udzielają bankowi do obciążenia jego rachunku kwotą na jaką czek jest wystawiony oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi czeku. Czek powinien być zrealizowany w ciągu 10 dni. Rozliczenie gotówkowe dominują w tych transakcjach w których jedna ze stron jest osoba fizyczna natomiast w przypadku gdy stronami są podmioty gospodarcze obowiązek rozliczeń bezgotówkowych musi się odbywać się odbywać gdy kwota transakcji przekracza 15 tyś Euro. Jeśli chodzi o rozliczenie bezgotówkowe to najczęściej spotykanymi formami tych rozliczeń są: polecenie przelewu - to najstarsza i najpopularniejsza forma przy pomocy której można uregulować wszystkie płatności. Aby go zastosować obie strony muszą mieć rachunki w bankach. Istota polecenia przelewu polega na wydaniu bankowi dyspozycji przelania określonej kwoty z rachunku bankowego płatnika na wskazany przez niego rachunek bankowy w dowolnym banku. To polecenie przelewu powinno być zrealizowane w tym samym lub w następnym dniu ale nie dłużej. Polecenie zapłaty – stanowi ono udzielona bankowi dyspozycje wierzyciela obciążenie określoną kwotą rachunku bankowego dłużnika i wzmacnia tą kwotą rachunku wierzyciela. Jest to forma rozliczeń odwrotna jak poleceni przelewu gdyż inicjatorem tego rozliczenia jest wierzyciel a nie dłużnik. Aby stosować tę formę rozliczeń muszą być spełniane następujące warunki:
1. obie strony transakcji muszą posiadać rachunki w bankach które zawarły ze sobą porozumienia o stosowaniu tej formy rozliczeń 2. udzielenie przez dłużnika wierzycieli upoważnienia do obciążenia jego rachunku w drodze polecenia zapłaty w umownych terminach. Jednocześnie upomnienie może być w każdej chwili odwołane. 3. musi być zawarte porozumienie miedzy wierzycielem a jego bankiem umowa o stosowaniu polecenia zapłaty. Maksymalna kwota pojedynczego polecenia zapłaty w
przypadku osób fizycznych nie może przekraczać 1.000E a w przypadku podmiotów gospodarczych 10.000E
4. odwołanie polecenia zapłaty rodzi dla banku dłużnika obowiązek natychmiastowego uznania rachunku bankowego dłużnika kwotą odwołanego polecenia zapłaty. Odwołanie to w przypadku osób fizycznych musi być złożone w ciągu 30 dni kalendarzowych oraz 5 kolejnych dni roboczych w przypadku podmiotów gospodarczych.
Czek rozrachunkowy – należy do najstarszych form rozliczeniowych bezgotówkowo stanowi on dyspozycję wystawcy czeku udzieloną swojemu bankowi do obciążenia jego rachunku kwotą na którą ten czek jest wystawiony oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku. Aby nie dostać czeku rozrachunkowego bez pokrycia często wierzyciele żądają czeku potwierdzonego. Takiego potwierdzenia dokonuje bank który w tym momencie rezerwuje określone środki u dłużnika ewentualnie udziela mu kredytu w określonym czasie. Za to potwierdzenie bank bierze odpowiednia prowizje. Akredytywa – jest formą rozliczenia bezgotówkowego stosowanych w transakcjach głównie z partnerami zagranicznymi. Istota rozliczenia przy tej formie polega na pokrywaniu (w formie bezgotówkowej) przez bank wierzyciela określonych wierzytelnością z wyodrębnionych na ten cel środków dłużnika z zachowaniem warunków ustalonych przez strony transakcji. Rozliczenia planowe – polegają na regulowaniu płatności polecenia przelewu w okresach i w kwotach ustalonych między stronami w umowie o współpracy niezależnie od wartości wykonywanych świadczeń w danym okresie. Wyrównanie różnic wynikających z tej formy rozliczeń następuje o określonym czasie bądź też na zakończenie trwania umowy. Rozliczenie saldami – polega na tym ze strony ustalają w umowie okresy i terminy rozliczeń zgodnie z którymi regulują wzajemne płatności dokonując zapłaty tylko salda wynikającego z wzajemnych świadczeń i rozrachunków albo też to saldo likwidują kolejnymi dostawami towarów lub świadczeniem usług. Ta forma stosowana jest przede wszystkim wtedy gdy strony świadczą sobie wzajemne świadczenia. Karta płatnicza – określana tez często jako pieniądz elektroniczny bądź tez pieniądz plastikowy. Ten pieniądz elektroniczny stanowi zespół technik informacyjnych i telekomunikacyjnych umożliwiających przepływ strumieni pieniężnych bez użycia dokumentów papierowych w stosunkach miedzy bankiem i nie bankowym podmiotom gospodarującym. Te karty występują w formie kart kredytowych, kart płatniczych, kart bankomatowych.
Z kolei biorąc pod uwagę przynależność sektorową podmiotu który emituje dany instrument finansowy wyróżniamy instrumenty : Bezpośrednie – emitują podmioty nie bankowe (przedsiębiorstwa posiadające osobowość prawną, jednostki samorządu terytorialnego, skarb państwa) Pośrednie - emitują instytucje państwowe które pośredniczą w przepływie środków pieniężnych np. przy udzielaniu kredytów
W zależnościom rodzaju praw przysługujących inwestorowi instrument finansowy może mieć charakter wierzytelnościowy (forma pożyczki) w przypadku bonów obligacji lub tez charakter własnościowy (aukcje) potwierdzający prawo do współwłasności spółki akcyjnej. Wreszcie w zależności od tego czy z danego inst. finansowego wynikają jakieś prawa majątkowe czy tez wyróżniamy inst. będące papierami wartościowymi i nie będące papierami wart. (jednostka uczestnictwa w otwartym funduszu inwestycyjnym). Pod pojęciem papieru wartościowego rozumie się wyemitowany na podstawie własnych przepisów i potwierdzający prawa majątkowe jak również zbywalne prawa majątkowe wynikające z tegoż dokumentu (np. prawo do dywidendy) a także inne prawa majątkowe których cena zależy pośrednio bądź bezpośrednio od ceny papieru wyżej wymienionego tzw. prawa pochodne. Tak więc o ile każdy papier wartościowy jest instrumentem finansowym to nie każdy instrument finansowy jest papierem wartościowym. Pojecie inst. rynku finansowego jest pojęciem szerszym od papieru wartościowego. W ramach rynku finansowego dotyczącego papierów wartościowych możemy wyróżnić następujące segmenty : rynek pieniężny, rynek kapitałowy, rynek depozytowo-kredytowy, rynek pochodnych instrumentów finansowych, rynek walutowy
1. Rynek pieniężny – charakteryzuje się relatywnie największym stopniem płynności instrumentów finansowych a jednocześnie stosunkowo najmniejszym ryzykiem finansowym dlatego ze ten rynek obejmuje aktywa czyli papiery wartościowe o terminie zwrotu kapitału nie przekraczającym jednego roku. Na tym rynku kapitałobiorcy poszukują środków pieniężnych służących finansowaniu bieżących działalności przedsiębiorstw a gospodarstwa domowe bieżących wydatków konsumpcyjnych. Z kolei kapitałodawcy poszukują sposobów zagospodarowania najbardziej zyskownych czasowo wolnych środków pieniężnych ale na stosunkowo krótki okres. To wszystko powoduje że rynek pieniężny ma bardzo szeroki zasięg i uczestniczą w nim wszystkie rodzaje podmiotów gospodarujących występujących w gospodarce (Bank Centralny, banki komercyjne, pozostałe instytucje finansowe, przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe). W ramach rynku pieniężnego można wyróżnić : _rynek pierwotny_* – charakteryzuje się tym ze na tym rynku po raz pierwszy wprowadzane są do obrotu nowo wyemitowane papiery wartościowe lub zawierane są transakcje nieprzewidujące możliwość ich odkupu. Na rynku pierwotnym podmioty emitujące papiery wartościowe pozyskują środki na swoją działalność bądź tez na wydatki konsumpcyjne. _ rynek wtórny_* – charakteryzuje się tym ze odbywa się odkupywanie i zakup papierów wartościowych które wyemitowane były na rynku pierwotnym rynek ten umożliwia inwestorom zamianę posiadających przez nich instrumentów na gotówkę przed upływem terminu ich odkupu przez emitenta. Do pierwszoplanowej funkcji rynku pieniężnego należy : 1. efektywne umiejscowienie środków pieniężnych w gospodarce 2. optymalizację użycia krótkoterminowych środków finansowych w systemie gospodarczym 3. wyrównanie krótkoterminowych zaburzeń w płynności finansów uczestników rynku
4. zabezpieczenie rezerw pieniężnych niezbędnych do prowadzenia bieżącej działalności gospodarczej 5. optymalizacja stopnia ryzyka stopy procentowej oraz poziom oczekiwanego zysku z operacji finansowych 6. umożliwia bankowi centralnemu oddziaływanie na koniunkturę gospodarczą poprzez określenie wielkości podaży pieniądza. Do podstawowych instrumentów rynku pieniężnego należą : * bony pieniężne * bony skarbowe * bony komercyjne * certyfikaty komercyjne * lokaty międzybankowe * weksle 2. Rynek kapitałowy – charakteryzuje się tym ze zawierane są tu transakcje przez emitentów w celu pozyskania środków na finansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych, zamieniany jest tu kapitał pieniężny na rzeczowy o charakterze inwestycyjnym. Ten rynek spełnia co najmniej 3 podstawowe funkcje : 1. funkcję alokacyjną – poprzez rozmieszczenie zasobów pieniężnych występujących w gospodarce a ściślej w różnych podmiotów w postaci nadwyżek kapitału 2. funkcję wartościująca – poprzez ocenę rentowności dokonywanych przedsięwzięć inwestycyjnych co umożliwia ocenę wartości rynkowej zainwestowanych kapitałów 3. funkcję informującą – poprzez ocenę sytuacji ekonomicznej emitentów papierów wartościowych i ich zdolności do generowania zysków przyszłości.
Podobnie jak na rynku pieniężnym występuje * rynek pierwotny - dokonuje się sprzedaży papierów wartościowych przez jego emitenta po raz pierwszy oraz rynek wtórny na którym dokonują się dalsze transakcje tymi papierami. Na rynku pierwotnym emitent pozyskuje środki na swoje przedsięwzięcia inwestycyjne. * rynek wtórny – jest rynkiem inwestorów wyróżnia się 2 rodzaje emisji papierów wartościowych : publiczną i nie publiczną. Emisja publiczna ma miejsce wówczas gdy w celu proponowania nabycia, nabywania lub przenoszenia praw z emitowanych w serii papierów wartościowych wykorzystuje się środki masowego przekazu albo gdy proponowane nabycia skierowane jest co najmniej do 100 osób lub tez nieoznaczonego adresata. W pozostałych przypadkach mamy do czynienia z emisja niepubliczną. Na rynku publicznym ten emitent musi sprzedawać poprzez biuro maklerskie. Nie mniej jednak poza rynkiem pierwotnym występuje rynek wtórny który jest jego uzupełnieniem. Gdyby go nie było na zakup akcji, obligacji, certyfikatów, listów zastawnych decydowało by się niewiele podmiotów wiedząc ze nie mogliby ich odsprzedać w odpowiednim dla siebie momencie. Istotną rolę na rynku wtórnym odgrywa giełda papierów wartościowych jak również biura maklerskie. Pod pojęciem giełdy papierów wartościowych należy rozumieć zespół osób urządzeń i środków technicznych zorganizowanych w ten sposób ze przy kojarzeniu ofert sprzedaży i nabycia papierów wartościowych wszyscy uczestnicy rynku papierów wartościowych mają jednakowy dostęp do informacji rynkowej w tym samym czasie przy zachowaniu jednakowych warunków zbywania i nabywania praw majątkowych a podstawowym jej celem istnienia jest wtórny obrót papierami wartościowymi. Ten wtórny rynek dzieli się 3 segmenty : * niepubliczny (nieregulowany) * publiczny tj. giełdowy i poza giełdowy. Rynek publiczny – jest rynkiem regulowanym gdyż podlega ścisłemu nadzorowi. Ten nadzór sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego. Rynek giełdowy dzieli się na rynek podstawowy i równoległy. Na rynku podstawowym występują spółki o większym kapitale i rynek równoległy. Z kolei rynek poza giełdowy dotyczy Centralnej Tabeli Ofert (CTO). Jednocześnie w ostatnim okresie powstał nowy rynek poza giełdowy New Cowec. Dla
Sprzedaż bonów skarbowych odbywa się w serii z dyskontem tzn. po cenie niższej niż ich wartość nominalna. Bon pieniężny NBP - jest papierem wartościowym emitowanym przez ten bank w celu regulowania płynności finansowej banków komercyjnych. Ten bon wyraża zobowiązanie NBP do zapłaty wartości nominalnej przedstawionego do wykupu bonu. Ten bon sprzedawany jest z dyskontem. Bon komercyjny – emitują go przedsiębiorstwa. Jest to krótkoterminowy papier wartościowy służący przedsiębiorcom-emitentom do pozyskania środków na finansowanie bieżącej działalności. Stanowi on dowód udzielenia emitentowi tego bonu przez jego nabywcę pożyczki oraz zawiera zobowiązanie do jego zwrotu. Najczęściej jest sprzedawany z dyskontem. Ten bon może być źródłem finansowania działalności przedsiębiorstwa w dłuższym okresie może on być rolowany – polega to na tym ze w momencie terytorium wykupu przedsiębiorstwo emituje nowe bony i proponuje nabycie tych nowych za zapłatę za stare. Na te bony mogą pozwolić sobie spółki które działają na rynku od dłuższego czasu i znane są ze swojej solidności. Podobną rolę do bonów komercyjnych spełniają certyfikaty komercyjne emitowane przez banki komercyjne. Lokata międzybankowa – stanowi formę lokowania czasowo wolnych nadwyżek środków pieniężnych przez posiadający je bank w drodze ich pożyczania innemu bankowi na określony czas. Najdroższe jest pożyczanie pieniędzy przez banki na krotki okres. Trzeba pamiętać ze bank jest instytucją zaufania publicznego i nie może pozwolić sobie na sytuację aby nie był wypłacalny w danej chwili.
Międzybankowy rynek pieniężny spełniać tu może 2 podstawowe funkcje:
- funkcję regulacji płynności finansowej przez banki które mają niedobór tych środków
- funkcję spekulacyjną w odniesieniu do tych które mają w danej chwili ich nadmiar
Z kolei do podstawowych instrumentów rynku kapitałowego zaliczamy :
- akcje, - obligacje, - udziały, - certyfikaty inwestycyjne, - listy zastawne akcje - papiery wartościowe dający jej posiadaczowi prawo do współwłasności spółki akcyjnej oraz prawo do uczestnictwa w wypracowanych przez nią zyskach do podziału. Prawa akcjonariuszy można podzielić na 2 grupy:
- prawa korporacyjne – związane z podejmowaniem decyzji odnośnie działalności spółki. * prawo do uczestnictwa, * prawo do informacji o spółce, * bierne prawo wyborcze, * prawo mniejszości 2. prawa majątkowe: * prawo do dywidendy, * prawo poboru akcji nowej emisji,
- prawo do udziału w majątku spółki w razie jej likwidacji ale po uregulowaniu wszelkich zobowiązań. Wartość nominalna jednej akcji nie może być mniejsza od grosza.
