ISTOTA ROZPRAWY ADMINISTRACYJNEJ W OGÓLNYM ..., Egzaminy z Postępowanie administracyjne

Pobierz ISTOTA ROZPRAWY ADMINISTRACYJNEJ W OGÓLNYM ... i więcej Egzaminy w PDF z Postępowanie administracyjne tylko na Docsity! 97 Grzegorz Łaszczyca ISTOTA ROZPRAWY ADMINISTRACYJNEJ W OGÓLNYM POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM 1. POJĘCIE POSTĘPOWANIA WYJAŚNIAJĄCEGO W OGÓLNYM POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM W ogólnym postępowaniu administracyjnym szczególną rolę odgrywają te czynności procesowe, których celem jest ustalenie stanu faktycznego sprawy. Osiągnięcie bowiem takiego rezultatu, w sposób określony przepisami prawa, stanowi jeden z podstawowych warunków zastosowania normy administracyjnego prawa materialnego (rzadziej wyłącznie procesowego) w odniesieniu do indywidualnie oznaczonego podmiotu. Obowiązek podjęcia w toku postępowania administracyjnego wszelkich niezbędnych działań do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy spoczywa na organie ad- ministracji publicznej. Jest on rezultatem sformułowanej w art. 7 k. p. a. ogólnej zasady prawdy obiektywnej, stanowiącej jedną z fundamentalnych zasad postępowania admini- stracyjnego1. Użyta we wskazanym przepisie formuła akcentuje aspekt „wyjaśnienia sta- nu faktycznego”. Jako że skutek taki nie wynika z reguły z czynności jednorazowej, lecz z określonego zespołu czynności, można je ująć w pojęcie „postępowanie wyjaśniające”. To ostatnie określenie należy w przepisach k. p. a. do terminów języka prawnego. Unormo- wania kodeksowe nie nadają mu jednak legalnego znaczenia. W zakresie regulacji ogólnego postępowania administracyjnego występuje ono w art. 35 § 3 („załatwienie sprawy wyma- gającej postępowania wyjaśniającego”), art. 106 § 4 („organ obowiązany do zajęcia stanowi- ska może w razie potrzeby przeprowadzić postępowanie wyjaśniające”) oraz w art. 138 § 2 („rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania wyjaśnia- jącego”). Dla ustalenia znaczenia tego pojęcia pomocna wydaje się wykładnia historyczna. Terminem „postępowanie wyjaśniające” posługiwało się bowiem r. p. a. (w szczególności tytuł rozdziału IX i zawarte w nim przepisy), wskazując w istocie, że chodzi tu o „postę- 1 Zob. szerzej: Cz. Martysz, Zasada prawdy obiektywnej w ogólnym postępowaniu administracyjnym, [w:] Za- sady prawa. Materiały konferencyjne, pod red. Cz. Martysza, A. Matana, Z. Tobora, Bydgoszcz – Katowice 2007, s. 126 i n. 98 R A  P. R VII/VIII powanie dla ustalenia okoliczności, mających być podstawą rozstrzygnięcia” (art. 44 r. p. a.), za jedną zaś z form tego postępowania uznając rozprawę ustną (art. 45-48 r. p. a.). Opierając się nadto (posiłkowo) na językowym znaczeniu terminu „wyjaśnienie” (uczynienie czegoś jasnym, zrozumiałym; także objaśnienie, wytłumaczenie, zinterpretowanie2), można przy- jąć, że pojęcie „postępowanie wyjaśniające” wymaga szerokiego rozumienia. Obejmuje ono wszelkie czynności procesowe ukierunkowane na ustalenie okoliczności faktycznych sprawy. Nauka postępowania administracyjnego określa je mianem czynności przygotowawczych sensu stricto, wyodrębnianych obok czynności przygotowawczych wstępnych (czynności procesowych wszczęcia postępowania) i czynności decydujących3. Choć wskazana wyżej zasada prawdy obiektywnej nakłada obowiązek dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy na organ administracji publicznej, czynności tej grupy nie są zastrzeżone podmio- towo. Podejmują je także (fakultatywnie lub obligatoryjnie) pozostałe podmioty postępo- wania administracyjnego (strona postępowania, podmioty na prawach strony czy w wąskim zakresie pozostali uczestnicy postępowania). Zakres przedmiotowy tych czynności podlega ograniczeniu jedynie ze względu na wymóg ich legalności i celowości. Pierwszy z nich, od- niesiony zwłaszcza do organu administracyjnego, wynika z zasady legalności (art. 6 k. p. a.), podstawą drugiego jest formuła art. 7 k. p. a. wskazująca na działania niezbędne do do- kładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy. Zasygnalizowania wymagają także granice czasowe postępowania wyjaśniającego. Zasada prawdy obiektywnej odnosi się do „toku po- stępowania”. Pojęcie to należy rozumieć szeroko, obejmując nim nie tylko wszelkie czynno- ści postępowania zmierzającego do rozpoznania i rozstrzygnięcia istoty sprawy, lecz także czynności wyłaniających się postępowań incydentalnych (wpadkowych). Podstawową (fundamentalną) grupę czynności postępowania wyjaśniającego stanowią czynności dowodowe. Ze względu na ich określony ciąg mowa jest o postępowaniu dowo- dowym. To ostatnie uznawane jest także za jedną z form postępowania wyjaśniającego4. Kodeks nie defi niuje pojęć „postępowanie dowodowe” czy „czynność dowodowa”. Pierw- szym z nich posługuje się dwukrotnie (art. 87 – „organ kolegialny (…) może zlecić prze- prowadzenie postępowania dowodowego lub jego części”; art. 95 § 1 – „strony mogą się wypowiadać co do wyników postępowania dowodowego). W dwóch innych regulacjach sięga do określeń znaczeniowo tożsamych (art. 136 – „postępowanie w celu uzupełnienia dowodów i materiałów w sprawie”; art. 78 § 2 – „w toku przeprowadzania dowodów”). Za cechę charakteryzującą czynność dowodową, podejmowaną w postępowaniu admini- stracyjnym, uznaje się w nauce jej ukierunkowanie na uzyskanie środków dowodowych (dowodów) lub ustalenie źródeł dowodowych (osób i rzeczy, które pozwalają na ukształ- towanie się poglądu organu o zdarzeniach faktycznych, osobach i rzeczach oraz o zacho- dzących pomiędzy nimi związkach). Do czynności tych zalicza się oględziny, ekspertyzy, przesłuchanie świadków, przesłuchanie biegłych oraz przesłuchanie stron5. Wyliczenie to nie ma charakteru wyczerpującego. Czynnościami dowodowymi są także czynności zmie- 2 Słownik języka polskiego, pod red. M. Szymczaka, t. III, Warszawa 1999, s. 746. 3 B. Adamiak, Wadliwość decyzji administracyjnej, AUWr nr 955, Prawo CLVI, Wrocław 1986, s. 91, 94. 4 Wyrok NSA z 21 października 1999 r., I SA 313/99, niepubl. 5 B. Sygit, Kwestie dowodowe w kodeksie postępowania administracyjnego, ST 1999, nr 7-8, s. 124-125. 101 G Ł. I  … ność tych form oznacza, że rozprawa administracyjna, choć uznawana w piśmiennictwie za formę wyjątkową20, nie może być traktowana jako forma drugorzędna. Nie można też bezkrytycznie przyjąć, że rozprawa jest główną fazą postępowania wyjaśniającego21. To ostatnie stanowisko nie wyklucza oceny, że rozprawa jest najbardziej wartościową for- mą tego postępowania22. W ujęciu teoretycznym, ze względu na wyeksponowanie aspektu wzorcowego, trudno jednocześnie zaakceptować pogląd o gabinetowym modelu admini- stracyjnego postępowania wyjaśniającego23. Przemawiają za tym dwa argumenty. Pierw- szy, natury formalnej, to wskazane już wyżej zamieszczenie regulacji prawnej rozprawy administracyjnej w osobnym rozdziale kodeksu. Jej wyodrębnienie, obok problematyki dowodów i postępowania dowodowego (rozdział 4 działu II) podkreśla znaczenie, jakie rozprawie nadał prawodawca, czyniąc z niej formę zinstytucjonalizowaną. Drugi argument to przyjęty przez kodeks obowiązek, a nie tylko możliwość przeprowadzenia rozprawy w sytuacjach w nim wskazanych (art. 89 k. p. a.). Dopiero zatem, gdy organ administracji publicznej stwierdzi brak przesłanek przeprowadzenia rozprawy administracyjnej, może prowadzić czynności postępowania wyjaśniającego w formie postępowania gabinetowe- go24. Uznaniu rozprawy za formę wtórną sprzeciwiają się nadto argumenty natury celo- wościowej. Jak wskazuje E. Iserzon, „Skoro przeciwko wprowadzeniu do postępowania administracyjnego instytucji rozprawy przemawia tylko interes biurokracji, a wiekowe doświadczenie sądowe, które nie może być obojętne dla twórców nowoczesnego postę- powania administracyjnego wykazało, że rozprawa jest koniecznym warunkiem ustalenia prawdy materialnej i wnikliwej oceny sprawy ze stanowiska prawa, rozprawa powinna stać się podstawową formą postępowania wyjaśniającego również w postępowaniu administra- cyjnym”25. W konkluzji przyjąć zatem należy, że dla określonego fragmentu postępowania wyjaśniającego rozprawa i postępowanie gabinetowe są formami niezależnymi, uwarunko- wanymi wystąpieniem odrębnych przesłanek ich zastosowania. Wyznaczenie zakresu stosowania formy postępowania gabinetowego wymaga zatem przyjęcia metody negatywnej. Wykluczenie zaistnienia którejkolwiek z przesłanek roz- prawy administracyjnej prowadzi do sięgnięcia przez organ administracyjny do formy postępowania gabinetowego. Ta ostatnia uzyskuje w takiej sytuacji postać obligatoryjną. Zasadniczo zatem ta forma znajdzie zastosowanie, gdy zachodzi potrzeba badania jedynie dokumentów i ewentualnie uzyskania wyjaśnień stron w sprawie26. W nauce wskazuje się 20 A. Wiktorowska [w:] M. Szubiakowski, M. Wierzbowski, A. Wiktorowska, Postępowanie administracyjne - ogólne, podatkowe, egzekucyjne i przed sądami administracyjnymi, Warszawa 2004, s. 95. 21 J. Lang [w:] E. Bojanowski, Z. Cieślak, J. Lang, Postępowanie administracyjne i postępowanie przed sądami administracyjnymi, pod red. J. Langa, Warszawa 2004, s. 52. 22 E. Ochendowski, Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne. Wybór orzecznictwa, Toruń 1997, s. 139. 23 H. Knysiak-Molczyk, Uprawnienia strony w postępowaniu administracyjnym, Kraków 2004, s. 148. 24 B. Adamiak [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego…, s. 421. 25 E. Iserzon, Ochrona interesów jednostki w nowym prawie o postępowaniu administracyjnym, maszynopis w INP PAN, s. 73. 26 J. Borkowski, Postępowanie administracyjne. Zarys systemu, Warszawa 1976, s. 48; W. Dawidowicz, Ogólne postępowanie administracyjne…, s. 169; E. Bojanowski, Prawo strony do udziału w postępowaniu administracyjnym, Zeszyty Naukowe Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego, Studia Prawnoustrojowe, nr 2, 1990, s. 12. 102 R A  P. R VII/VIII sytuacje, które wyłączają obowiązek przeprowadzenia rozprawy: 1) w sprawie występuje jed- na strona; 2) w sprawie występuje kilka stron, ale ich interesy nie są ze sobą sprzeczne (nie wykluczają się nawzajem); 3) wyjaśnienie sprawy następuje z udziałem jednego świadka lub jednego biegłego; 4) wyjaśnienie sprawy następuje na podstawie dokumentów, wyjaśnień stron, dowodu z przesłuchania stron lub innych dowodów wyraźnie w k. p. a. niewymie- nionych (projekcja fi lmu, wysłuchanie zapisów z taśmy magnetycznej); 5) przeprowadzenie rozprawy nie przyspieszy ani nie uprości postępowania, ani też nie można określić wyraźnego celu wychowawczego rozprawy27. Wskazanych przypadków nie należy jednak traktować bez- warunkowo i w każdym przypadku samodzielnie. Można bowiem dostrzec związek między przeprowadzeniem rozprawy w sytuacji wielości stron o tożsamych interesach z osiągnięciem celu wychowawczego czy przyspieszeniem lub uproszczeniem postępowania. To samo za- strzeżenie odnieść należy do poglądu, zgodnie z którym „przeprowadzeniu postępowania do- wodowego w tej uproszczonej formie [tj. w formie postępowania gabinetowego – przyp. aut.] służą postanowienia przepisów szczególnych, które nakazują złożenie wniosku o wszczęcie postępowania na kwestionariuszu (…). W takich przypadkach proces dowodzenia sprowa- dza się w zasadzie do sprawdzenia prawdziwości danych zawartych w formularzu i ustalenia, czy posiadany materiał dowodowy uzasadnia uwzględnienie żądania strony”28. Równorzędność i niezależność (w znaczeniu wyżej przyjętym) form postępowania wy- jaśniającego nie oznacza, że nie mogą one pełnić względem siebie funkcji uzupełniającej w odniesieniu do ujętego całościowego postępowania wyjaśniającego w konkretnej sprawie administracyjnej. Różnorodność przesłanek rozprawy administracyjnej prowadzi do sytua- cji, w których ta forma nie wyczerpuje zasadniczo postępowania wyjaśniającego w sprawie, choć organ administracji publicznej powinien dążyć w sposób maksymalny do osiągnięcia takiego celu. Z tego względu można mówić o postępowaniu gabinetowym poprzedzają- cym rozprawę administracyjną, jak i następującym po jej zakończeniu. Pierwsze z nich jest z reguły niezbędne dla ustalenia wystąpienia przesłanki rozprawy administracyjnej. Drugie wynika z okoliczności, że rozprawa administracyjna co do zasady nie kończy się bezpośrednio wydaniem decyzji administracyjnej. Podjęcie rozstrzygnięcia w sprawie nie mieści się w zakresie czynności, do których wykonania uprawniony jest kierujący roz- prawą. Nie sposób zaś wykluczyć innych czynności wyjaśniających wykonywanych po za- kończeniu rozprawy a poprzedzających wydanie w sprawie rozstrzygnięcia. 3. POJĘCIE ROZPRAWY ADMINISTRACYJNEJ Powyższe ustalenia pozwalają na podjęcie próby zdefi niowania pojęcia rozprawy admini- stracyjnej, a w szczególności na wskazanie jej charakterystycznych cech. Podkreślić zatem można, że rozprawa administracyjna jest nazwaną i zinstytucjonalizowaną formą postę- 27 J. Borkowski [w:] J. Borkowski, J. Jendrośka, R. Orzechowski, A. Zieliński, Kodeks postępowania admini- stracyjnego. Komentarz, pod red. J. Borkowskiego, Warszawa 1985, s. 176; G. Adaszkiewicz, Środki dowodowe w polskim postępowaniu podatkowym, Toruń 1997, s. 94. 28 W. Chróścielewski, J.P. Tarno, Postępowanie administracyjne…, s. 144. 103 G Ł. I  … powania wyjaśniającego w ogólnym postępowaniu administracyjnym. Stanowi podjęty przez organ administracji publicznej zabieg (środek) organizacyjny zmierzający zasadniczo do osiągnięcia koncentracji postępowania wyjaśniającego w określonym miejscu i czasie, rzadziej ukierunkowany na realizację innego celu wyznaczonego przesłankami rozprawy administracyjnej. Obejmuje zespół zróżnicowanych, lecz celowych czynności procesowych podmiotów w niej uczestniczących (także o różnej pozycji procesowej), opierając w szer- szym zakresie ich wykonanie na zasadzie bezpośredniości, ustności i kontradyktoryjności, przy jednoczesnym obowiązku pisemnego ich utrwalenia. W określonych przypadkach może wykraczać poza granice jawności tylko dla stron postępowania administracyjnego. 4. ZNACZENIE ROZPRAWY ADMINISTRACYJNEJ 4.1. Cechą instytucji procesowych jest ich celowy (kierunkowy) charakter. Z reguły służą one realizacji określonych wartości procesowych, często przybierających postać konkretnych gwarancji procesowych przysługujących podmiotom postępowania. Do grupy instytucji kierunkowych należy także rozprawa administracyjna. Już sam wzgląd na różnorodność przesłanek jej stosowania prowadzi do wniosku, że zmierza ona do osiągnięcia zróżni- cowanych wartości procesowych. Problem ten staje się widoczny w szczególności na tle zasad ogólnych k. p. a. (rozdział 2 działu I). Można przyjąć, że przeprowadzenie rozpra- wy jest istotnym elementem realizacji m.in. zasady dochodzenia prawdy obiektywnej (art. 7), zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów Państwa (art. 8), zasady czynnego udziału strony w postępowaniu administracyjnym (art. 10), zasady przekonywania (art. 11), zasady szybkości i prostoty postępowania (art. 12) oraz zasady ugodowego załatwia- nia spraw administracyjnych (art. 13). Gwarancjami ich osiągnięcia są realizowane przez rozprawę „zasady kontradyktoryjności, koncentracji dowodów, bezpośredniości” czy także „jedności i celowości wszystkich czynności składających się na proces administracyjny”29. 4.2. Zasadnicza wartość rozprawy administracyjnej jako formy postępowania wyjaśniające- go polega na koncentracji materiału procesowego w sprawie administracyjnej, zwłaszcza materiału dowodowego. Rozprawa przyczynia się zatem bezpośrednio do realizacji wy- mogów wynikających z rządzącej postępowaniem administracyjnym zasady ofi cjalności, czyli obowiązku organu administracyjnego przeprowadzenia z urzędu dowodów służących ustaleniu stanu faktycznego sprawy30. Zauważyć należy, że przeprowadzenie dowodu wy- 29 E. Iserzon [w:] E. Iserzon, J. Starościak, Kodeks postępowania administracyjnego…, s. 181. 30 Por. wyrok NSA z 17 maja 1994 r., SA/Lu 1921/93, niepubl.; wyrok NSA z 29 listopada 2000 r., V SA 948/00, niepubl. 106 R A  P. R VII/VIII § 3. Realizacji tego prawa służą przepisy o odroczeniu rozprawy (art. 94 § 2), o uprawnie- niach strony przysługujących jej na rozprawie (art. 95 § 1) czy także bezwzględny wymóg uprzedniego ostrzeżenia strony o możliwości zastosowania wobec niej środków policji sesyjnej (art. 96). Prawo strony do wypowiadania się w przedmiocie zgromadzonego materiału dowo- dowego jednoznacznie akcentuje przepis art. 95 § 1 zd. 2 k. p. a. („ponadto strony mogą wypowiadać się co do wyników postępowania dowodowego”). 4.5. Przeprowadzenie rozprawy administracyjnej w istotny sposób gwarantować może osiąg- nięcie celu zasady przekonywania (art. 11). Nakłada ona na organ administracji publicz- nej obowiązek wyjaśniania stronom zasadności przesłanek, którymi kieruje się on przy załatwieniu sprawy, aby w ten sposób w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu. Realizację tej zasady (w wąskim ujęciu) dostrzega się przede wszystkim w prawidłowym uzasadnieniu decyzji administracyjnej. Nie powinno jednak nasuwać wątpliwości twierdzenie, że jej wykonaniu służą także inne instytucje procesowe „przeddecyzyjne”. Jak podkreśla S. Rozmaryn, „za- sadą tą powinien organ administracyjny kierować się w toku całego postępowania, nawet wtedy, gdy ustawa nie wymaga formalnego uzasadnienia dla określonego działania. Cho- dzi o to, aby organ administracyjny w całości swojego stosunku do strony i przy każdym działaniu, choć opiera się ono w ostatniej linii na imperium, kładł nacisk nie na siłę i groź- bę przymusu, ale na momenty inne: na argumenty racjonalne, względy społeczne, reguły prawne itp., którymi się organ kieruje w danej sprawie. Zasada przekonywania powinna więc być wprowadzana w czyn przez organ nie tylko wtedy, gdy formalnie motywuje się decyzje i postanowienia, ale również przy wszelkim stykaniu się ze stronami w toku postę- powania: przy prowadzeniu rozprawy, rozpatrywaniu dowodów itp. Chodzi bowiem o to, aby w miarę możności działać stale nie ratione imperii, lecz imperio rationis”37. Niewątpliwie zatem rozprawa administracyjna stanowi jeden z podstawowych czynników przekonania strony (stron) o celowości (jednocześnie prawidłowości) projektowanej decyzji. Niejedno- krotnie – jak się wydaje – ze względów psychologicznych może to być element istotniej- szy w stosunku do wyrażonego na piśmie uzasadnienia decyzji, zwłaszcza w przypadku zawiłości tego ostatniego (pod względem faktycznym lub prawnym) czy niewłaściwego zredagowania. Ważną rolę w zakresie rozprawy spełnia bowiem jej aspekt ustności i bez- pośredniości, umożliwiający w szczególności wnikliwe, systematyczne (jeśli będą tego wy- magały okoliczności – także dwukrotne) i fachowe wyjaśnienie przesłanek niezbędnych do wydania decyzji administracyjnej, a także pozwalający na bieżąco usunąć wątpliwości sygnalizowane przez strony postępowania lub doprecyzować formułowane żądania. 37 S. Rozmaryn, O zasadach ogólnych kodeksu postępowania administracyjnego, PiP 1961, z. 12, s. 899. Por. także J. Jendrośka, Zasada szybkości załatwiania spraw administracyjnych, [w:] Europeizacja polskiego prawa administracyj- nego, pod red. Z. Janku, Z. Leońskiego, M. Szewczyka, M. Waligórskiego, K. Wojtczak, Wrocław 2005, s. 481. 107 G Ł. I  … 4.6. Nie sposób nie dostrzec istotnego związku instytucji rozprawy administracyjnej z reali- zacją zasady ogólnej ugodowego załatwiania spraw administracyjnych. Przepis art. 13 § 2 k. p. a. nakłada na organ administracji publicznej obowiązek podejmowania czynności skłaniających strony do zawarcia ugody administracyjnej w przypadkach, gdy zaistnieją prawne przesłanki dopuszczalności ugody. Wykonanie czynności skłaniających, określane także jako „inicjowanie procesu poszukiwania porozumienia miedzy stronami”38, wymaga zastosowania odpowiedniej formy organizacyjnej. Jedną z nich, wprost przewidzianą przez k. p. a., jest w tym zakresie rozprawa administracyjna. Jak wskazuje przepis art. 89 § 2, organ powinien przeprowadzić rozprawę, gdy zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron. Rozprawa stwarza niewątpliwie dogodne warunki do uzgodnienia rozbieżnych po- glądów i wniosków stron postępowania39. Pozwala na „udzielenie informacji o możliwości rozstrzygnięcia sprawy w formie ugody, walorów tego sposobu załatwienia sprawy przez szeroką możliwość wzajemnego uzgodnienia interesów, a przez to wyważenie słusznego interesu w sprawie; udzielenia wyjaśnień co do przepisów prawa określających następstwa prawne określonego stanu faktycznego, aby w ten sposób uniknąć przyjęcia takiej treści ugody, która jest niezgodna z przepisami prawa (art. 118 § 3 k. p. a.)”40. 4.7. Jak już wyżej wspomniano, konstrukcje prawne w zakresie form postępowania wyjaśniającego w istotny sposób wpływają na osiągnięcie wymogu sprawności postępowania administracyj- nego, którego podstawowym elementem jest jego szybkość i prostota (art. 12 k. p. a.)41. Czyn- nik upływu czasu, z założenia o krótkim wymiarze, stanowi niejednokrotnie podstawowy element konstrukcyjny określonych instytucji procesowych. Należy do nich także rozprawa administracyjna. Jak wprost wynika z treści art. 89 § 1 k. p. a., „przyspieszenie lub uproszcze- nie postępowania” stanowi samodzielną przesłankę przeprowadzenia rozprawy. Co do form postępowania wyjaśniającego, względy ekonomii procesowej uzasadniają przede wszystkim stosowanie postępowania gabinetowego. Z tego względu kodeks nakłada obowiązek przepro- wadzenia rozprawy, gdy w sposób rzeczywisty (nie tylko potencjalny) „zapewni to” przyspiesze- nie postępowania lub jego uproszczenie. Osiągnięcie takiego skutku odnosić należy zwłaszcza do spraw złożonych, często związanych z wielością stron w postępowaniu. Niejednokrotnie w takich przypadkach tylko rozprawa zapewni realizację prawa jednostki do szybkiego roz- patrzenia sprawy w ogólnym postępowaniu administracyjnym, stanowiąc skuteczną ochronę przed negatywnymi następstwami upływu czasu, zwłaszcza nazbyt długiego, koniecznego w przypadku podejmowania pojedynczych (samodzielnych) czynności procesowych. 38 Z. Kmieciak, Mediacja i koncyliacja w prawie administracyjnym, Kraków 2004, s. 106. 39 Por. J. Starościak, Prawo administracyjne, Warszawa 1969, s. 287. 40 B. Adamiak [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego…, s. 92. 41 W kwestii roli czasu w ogólnym postępowaniu administracyjnym zob. szerzej: G. Łaszczyca, Zawieszenie ogólnego postępowania administracyjnego, Kraków 2005, s. 211 i nast. 108 R A  P. R VII/VIII 4.8. Rozprawa administracyjna jest właściwym instrumentem realizacji zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów Państwa oraz świadomości i kultury prawnej obywateli (art. 8 k. p. a.). Do obowiązków organu administracji publicznej w zakresie przygotowania rozpra- wy oraz kierującego rozprawą w trakcie jej przeprowadzania należy poszanowanie reguł kultury administrowania. Jak podkreśla E. Iserzon, do osiągnięcia tego celu służą także różne środki materialne, w tym „odpowiednie pomieszczenia do przyjmowania interesan- tów, zbudowane i urządzone w ten sposób, żeby przyczyniały się do stworzenia atmosfery wzajemnego zaufania i życzliwości”42. W szczególności wymóg ten odnieść należy do po- mieszczenia (sali), w której odbywa się rozprawa administracyjna. Jest to podyktowane możliwym znacznym czasem przeprowadzania rozprawy czy chociażby koniecznością uniemożliwienia kontaktu świadków, którzy już złożyli zeznania ze świadkami, którzy dopiero oczekują na udział w tej czynności. W celu realizacji reguł kultury administrowa- nia konieczne jest uwzględnianie przy ustalaniu godzin rozprawy możliwości dogodnego dojazdu strony z miejsca zamieszkania. Reguły te formułują nadto wymóg właściwego stosunku pracowników organu administracji publicznej do strony (stron) postępowania czy innych podmiotów rozprawy, np. poprzez wykazanie życzliwości, cierpliwości przy udzielaniu informacji43, ale także niezbędnej stanowczości. 5. GRANICE CZASOWE PRZEPROWADZENIA ROZPRAWY ADMINISTRACYJNEJ Z treści art. 89 § 1 k. p. a. wynika, że organ administracji publicznej przeprowadza rozpra- wę „w toku postępowania”. Tak wyznaczone granice czasowe rozprawy uwarunkowane są jej istotą. Skoro jest to forma postępowania wyjaśniającego w ogólnym postępowaniu ad- ministracyjnym, to znajduje zastosowanie wyłącznie w toczącym się (pozostającym w toku) postępowaniu. Pojęcie ogólnego postępowania administracyjnego obejmuje obydwa jego tryby, tj. postępowanie główne i postępowanie nadzwyczajne. Przeprowadzenie rozprawy jest niezależne od inicjatywy wszczęcia postępowania administracyjnego. Obowiązek wy- korzystania tej formy odnosi się zarówno do postępowania wszczętego na żądanie strony, jak i wszczętego z urzędu (art. 61 § 1 k. p. a.). Obejmuje również szczególny przypadek wszczęcia z urzędu, o którym mowa w art. 61 § 2 kodeksu. Nie jest też w żaden sposób ograniczony tylko do postępowania toczącego się przed organem I instancji. Rozprawa dopuszczalna jest także w toku postępowania przed organem II instancji, uruchomionym na skutek wniesienia odwołania przez legitymowany podmiot. Już z powyższych uwag wynika, że użyty w art. 89 § 1 k. p. a. zwrot „w toku postępowania”, wyznaczający granice 42 E. Iserzon [w:] E. Iserzon, J. Starościak, Kodeks postępowania administracyjnego…, s. 53. 43 B. Adamiak [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego…, s. 76.