Teocentryzm -uznanie Boga za najwyższą wartość i doskonałość, podporządkowanie mu wszystkich
dziedzin życia i działalność człowieka zgodnie z zasadą: wszystko dla Boga i jego wiecznej chwały oraz
dla szczęścia wiecznego poza grobem.
Augustynizm - system filozoficzny stworzony przez świętego Augustyna (354-430). Zakłada on, że
najdoskonalszym bytem, źródłem wiedzy i wiary jest Bóg. Człowiek, posługując się tylko rozumem, nie
może poznać prawdy o świecie. Poznanie dokonuje się za sprawą Boga - jest oświeceniem, iluminacją.
Człowiek jest Bogu całkowicie podporządkowany. Dramat istoty ludzkiej polega na tym, że żyje w
rozdarciu między pokusami ciała i pragnieniem zbliżenia się do Boga. Wobec wyższości duszy nad
ciałem (ciało zniszczalne, dusza nieśmiertelna) - należy dbać o duszę, a ciałem gardzić.
Tomizm - system filozoficzny stworzony przez świętego Tomasza z Akwinu (1227-1274). Podkreśla rolę
rozumu w poznaniu, choć stwierdza, że istnieją prawdy dla rozumu niedostępne (np. trójca święta) - te
są objawione przez Boga. Niektóre prawdy przekraczają rozum, ale żadna mu się nie sprzeciwia. Świat
to twór harmonijny, a każde istnienie ma w nim swe miejsce wyznaczone przez Boga. Zarówno ciało,
jak i dusza należą do istoty człowieka - pełnią więc istotną rolę, stanowią ważne elementy dzieła
boskiego.
Franciszkanizm - system filozoficzny stworzony przez świętego Franciszka z Asyżu (1182-1226).
Zakłada pogodną akceptację świata i wszystkich jego elementów (zło jest konieczne, by istniało dobro;
istnienie smutku pozwala na odczuwanie radości). Szanuje i kocha wszystkie istoty żyjące. Sprzeciwia
się ascezie jako „dręczeniu brata-ciała”, ale głosi idee ubóstwa i wolności człowieka ubogiego. „Kwiatki
świętego Franciszka z Asyżu” - 53 opowieści o czynach św. Franciszka i jego zakonu (adaptacja
łacińskiego tekstu sporządzona w 2 poł. XIV w. przez anonimowego Włocha). Drugie znaczenie pojęcia:
tendencje w literaturze nawiązujące do idei świętego Franciszka. Bohater literatury tego nurtu to
człowiek cieszący się prostym życiem, miłujący przyrodę, religijny.
Teocentryzm -uznanie Boga za najwyższą wartość i doskonałość, podporządkowanie mu wszystkich
dziedzin życia i działalność człowieka zgodnie z zasadą: wszystko dla Boga i jego wiecznej chwały oraz
dla szczęścia wiecznego poza grobem
Uniwersalizm średniowieczny - (uniwersalny - powszechny, ogólny) Europa jako jednorodna,
jednolita całość podporządkowana tej samej władzy - kościelnej (papież) i świeckiej (cesarz); używająca
jako języka warstw wykształconych łaciny.
Ars Moriendi - sztuka umierania, która zakłada, że dobra śmierć nie odbywa się w samotności, a
człowiek dzięki aniołom potrafi oprzeć się szatanowi, który kusi go w ostatnich chwilach.
Danse macabre - taniec śmierci. Jeden z głównych motywów sztuki średniowiecznej.
Ramy czasowe (daty umowne):
początek - 476 - upadek Cesarstwa Rzymskiego
koniec - 1453 - upadek Konstantynopola lub 1492 - odkrycie Ameryki lub 1450 - wynalezienie
druku
Średniowiecze trwa 10 wieków (ponieważ Polska wkroczyła na widownię dziejów w końcu X
wieku - polskie średniowiecze jest o połowę krótsze).
Nazwa:
Określenie „wieki średnie” wprowadzili ludzie renesansu, traktując minioną epokę z
lekceważeniem i uznając ją za dobę przejściowego obniżenia poziomu kultury między antykiem a
odrodzeniem. W istocie średniowiecze jest epoką niezwykle ciekawą i ważną. Wtedy właśnie
ukształtowała się - po okresie wędrówek ludów - mapa polityczna Europy. Wówczas zaczęły
powstawać uniwersytety. Średniowiecze stworzyło także dwa znakomite style w sztuce: romański i
gotycki. U schyłku epoki wynaleziono druk.
ŚREDNIOWIECZE
PODSTAWOWE INFORMACJE
ŚWIATOPOGLĄD/TERMINY ZWIĄZANE Z EPOKĄ
