Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

JEZYKA NIEMIECKIEGO DLA POLAKÖW * LEHRBUCH FÜR ..., Schematy z Język niemiecki

Odmiana przymiotnika b) z rodzaj. nieokreslo- ... w jgzyku niemieckim przez 4 przypadki: 1. ... osoby dodaje si§ zaimek osobisly w czwartym przypadku;.

Typologia: Schematy

2022/2023

Załadowany 24.02.2023

moralny_niepokoj
moralny_niepokoj 🇵🇱

4.6

(64)

189 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz JEZYKA NIEMIECKIEGO DLA POLAKÖW * LEHRBUCH FÜR ... i więcej Schematy w PDF z Język niemiecki tylko na Docsity! HUGO BERGER PODRgCZNIK JEZYKA NIEMIECKIEGO DLA POLAKÖW Z KLUCZEM * LEHRBUCH DER DEUTSCHEN SPRACHE FÜR POLEN NAKLAD GEBETHNERA i WOLFFA KRAKÖW—-1940 HUGO BERGER PODR^CZNIK JEZYKA NIEMIECKIEGO Z KLUCZEM KURS ELEMENTARNY WYDANIE SZÖSTE PRZEJRZANE I UZUPELNIONE NAKEAD GEBETHNERA I WOLFFA KRAKÖW — 1940 WYDAWCA: GEBETHNER i WOLFF KRAKÖW, RYNEK GLÖWNY 23 Nr. 33/40 DRUKARNIA NARODOWA W KRAKOWIE SPIS RZEGZY Str. Od wydawnictwa.................................................................. 5 WstQp I O jezyku niemieckim.......................................... 7 II Alfabet i pismo niemieekie................................ 8 III Wymowa................................................................ 9 IV Akcent.......................................................................... 11 V Zasady pisowni......................... '................................12 Lekcja 1. Rodzajnik nieokreslony. Czas terazn. od f>aben 15 „ 2. Rodzajnik okreslony. Rodzaj rzeczowniköw. Forma pytajqna czasu terazn. od f>aben . 17 „ 3. Czas terazn. od fwben z przeczeniem. ®lein itd. 19 „ 4. Czas terazn. od fein. Przymiotnik..................... 20 „ 5. Slaba odmiana czasowniköw: czas terazniejszy 22 „ 6. Rzeczownik. Odmiana slaba rzeczowniköw ro­ dzaju meskiego . ......... . . 24 „ 7. Czas przeszly niedok. od l>aben. Sfjr, unfer itd. 27 „ 8. Odmiana mocna rzecz. rodz. meskiego, grupa I. 28 „ 9. Czas przeszly niedok. od fein. Tryb rozkazuj^cy 30 „ 10. Odmiana mocna rzecz. rodz. meskiego, grupa II. 32 „ 11. Czasowniki nieregularne: müffen i feilen . . 34 „ 12. Odmiana mocna rzeczowniköwrodz. zenskiego. Zaimki dzierzawcze........................................37 „ 13. Odmiana slaba rzeczowniköw rodz. zenskiego. S>iefer, biefe, biefes ........................................40 „ 14. Slaba odmiana czasowniköw: czas przeszly niedokonany. Odmiana zaimköw osobi- stych: liczba pojedyncza................................ 41 „ 15. Odm. mocna rzeczow. rodz. nijak., grupa I. . 44 „ 16. Odmiana przymiotniköw a) z rodz. okreSl. . 45 „ 17. Czas przeszly dokonany od f>aben i fein. Od­ miana zaimköw osobistych: liczba mnoga 48 „ 18. Mocna odm. rzeczow. rodz. nijak., grupa II. . Odmiana mieszana. Czasowniki nieregu­ larne tonnen i wollen........................................50 „ 19. Odmiana przymiotnika b) z rodzaj. nieokreslo- nym c) bez rodzajnika. Przyimki, rz^dzQce przypadkiem trzecim i czwartym ... 52 „ 20. Mocna odmiana czasowniköw: klasa I. Od­ miana zaimka wskazuj^cego, wzglQdnego i pytajqcego....................................................56 „ 21. Stopniowanie przymiotniköw i przyslöwköw. Czas przeszly niedok. od wollen. Przyimki, rzqdzqce przypadkiem czwartym .... 59 opracowywaniu tych zmian oparto si§ na wydanych w kraju gramatykach (ze szczegolnym uwzglgdnieniem gramatyk Ippoldta, Jahnera, Zagajewskiego i Dewitzowej- Zdltkowskiej) oraz na wydawnictwie zagranicznym H. Schulz u. W. Sundermeyer: „Deutsche Sprachlehre für Ausländer“. Zamknigto ksi^zk^ najwazniejszym bodaj ze stanowiska samouka dodatkiem w postaci „klucza“, za- wieraj^cego przeklady i rozwi^zania zawartych w ksi^zce tekstow i cwiczen. Krakow, listopad 1939. UWAGA DO WYDANIA VI. Wyczerpanie si§ w ci^gu niewielu miesi^cy trzech wy- dan „Podrgcznika“ w kilkunastotysi^cznym nakladzie wykazato dowodnie jego wartosc; samouczek odpowiedzial w zupelnosci swemu zadaniu i to nie tylko w nauce indy- widualnej, ale i zbiorowej. Wobec utrzymujqcego signadal zapotrzebowania drukujemy wydanie szöste, ktore jest niezmienionym przedrukiem, dokonanym po poprawieniu zauwazonych blgdow i usterek. W obecnym swym wydaniu „Podrgcznik“ zostanie uzupelniony przez znajdujQCQ si§ w przygotowaniu drugq cz^sc w formie doboru lektury z odpowiednimi objasnie- niami. Lektura ta wprowadzi ucznia w najwazniejsze dzie- dziny zycia codziennego, rozszerzajQC znacznie zapas slow i wiadomosci j§zykowych. Krakow, lipiec 1940. GEBETHNER I WOLFF WST^P I. 0 jezyku niemieckim. Jezyk niemiecki tworzy wraz z jezykami pokrewnymi tj. ho- lenderskim, flamandzkim, dunskim, norweskim, szwedzkim, islandzkim i czesciowo angielskim germanska galaz jezyköw indoeuropejskich, do ktörych naleza w Europie poza ger- manskimi: jezyk grecki, jezyki romanskie, slowianskie, litewski i lotewski, zaS w Azji ormianski, iranski oraz indyjski. Czynniki etnograficzne, geograficzne i historyczne, ktöre uksztaltowaly naröd i panstwo niemieckie, znalazty swöj wyraz takze w jezyku, zröznicowanym na liczne narzecza (dialekty). Narzeczami tymi möwi po dzien dzisiejszy lud niemiecki. Wykazuja one tak znaczne nieraz röznice, ze nawet o jezyku flamandzkim i holenderskim möwi sie, ze nie sei niczym innym jak tylko dia- lektami dolnoniemieckimi. Narzecza niemieckie dzieli sie zwykle na 2 zasadnicze grupy, tj. görnoniemieckie (oberbeutjd) lub £ocf>t>eutfd>) i dolnoniemieckie (nteberbeutfd)). Pierwszymi möwia w Niemczech Pld. lacznie z Austria oraz w Szwajcarii i Alzacji, drugimi w Niemczech Pin. Dialekty dolnoniemieckie znane sa röwniez pod nazwa plattbeutfcfy (platt = plaski), a to od rozleglych röwnin pln. Niemiec. Poza tym wyröznia sie jeszcze grupe dia- lektöw srednioniemieckich, obejmujaca narzecze frankohskie i turyngskie. — Sam wyraz beutfd pochodzi od staroniemieckiego diutisk = ludowy. Oznaczal on od VIII w. jezyk ludu w od- röznieniu od jezyka warstw oswieconych t. j. laciny. Od XV w. wszyscy w ogöle Niemcy nazywaja siebie bie Seutfdjen. Dzisiejszy jezyk literacki (ijodjbeutfdje <5d)tiftfprad)e), wspölny wszystkim kulturalnym Niemcom, jest wytworem glöwnie narzeczy görnoniemieckich. Bierze on poczatek z jezyka biuro- kracji, ktöry zaczat sie rozwijac ok. XV w. w kancelarii cesarskiej i w kancelarii Wielkiego Elektora Saskiego. Dzieki domieszkom elementöw gwarowych srednio- i dolnoniemieckich jezyk ten byl prawie powszechnie zrozumialy. Zadecydowalo to o wybraniu go przez Lutra do przektadu Biblii, ktöry to fakt przyczynil sie z kolei do jego rozpowszechnienia i przyjecia jako wspölnego jezyka wszystkich Niemcöw. W zakresie wymowy ustalono röw- niez jednolite zasady, ktöre, pielQgnowane przez teatr pod nazwq wymowy scenicznej (95itynenausfprad>e), obowi^zujQ w szkole i w zyciu swiata kulturalnego. — Od czasu wojny 30-letniej, po ktörej dokonano „czystki“ — jezykowej, jezyk niemiecki nie ulegl zasadniczym zmianom. Dzisiejszy kierunek narodowo-socja- listyczny zaznacza sie w tej dziedzinie radykalnym zniemczaniem wyrazöw obcych i wielkg dbaloscia o czystoäc jezyka, nad czym czuwa specjalny urzad tzw. S>eutfcf>ee Spradjpflegeamt. II. Alfabet i pismo niemieekie. Druk Duze Mule Pisn Duze 10 Male litery litery litery litery 91 a (a) a SB b (b) @ C (c) z * © b (d) @ e (e) 5 f (f) / @ 9 (g) l $ B (h) % / 3 i (*) 3 i (j) 7 / Ä f (k) / £ l (1) z 0)? ttt (m) MC Druk Duze Male litery litery Pisn Duze litery (n) 3t 10 Male litery $ tt 0 0 (o) 0- z*- 95 P (P) / 7 Q q (q)tr r ~----- -K e f.ö.f (s) £ t (t) Z l U u (u) IX % 0 (v) UP tv (w) ♦*0 3E p (x) ie p (y) X» 3 $ (z) / 7 (widzi) wym. zit, c) na koncu wyrazu-. Strof> (sloma) wym. sztrö. = f, np. %5f)ilofopi)ie' (filozofia) wym. filozofi. qu = kw, np. Öuelle (zrödlo) wym. kwele; beque'm (wygodny) wym. bekwem. f na poczqfku zgloski i miecdzy dwiema samogloskami wymawia sie jak polskie „z“, np. fugen (möwiö) wym. zagen; Steife (podröz) wym. rajze. s zawsze na koncu zgloski, wymawia sie jak polskie „s“, np. §aus, bas, SRaus, SHäus'cfjen. = sz, np. ©djrift (pisrno) wym. szrift; frifcf? (swiezy) wym. frisch. ecf> = s—ch, np. §äus'4>en (domek) wym. hojs-chen; SKäus'cfjen (myszka) wym. mojs-chen. fp = szp, ft = szt na poczatku wyrazu, np. fpringen (skakaö) wym. szpringen. ff, 6 = polskie „s“. tfd> = cz, np. beutfd) (niemiecki) wym. dojcz. v = f; w wyrazach obcych = w, np. ©ater (ojciec) wym. fater; brat» (dzielny) wym. braw. j, = c, np. 3 atm (z^b) wym. can; Statue (kot) wym. kace. Spölgloski dzwiQczne wymawiaja sie na koncu wyrazu bez- dzwiQcznie, np. Scbtag (uderzenie) wym. szlak. Tak samo bezdzwi^cznie wymawiaja sie spölgloski dzwieczne przed przyrostkami -bar, -ltd>, -lein, -nis, -fam, -fal, np. fcfjäblid) (szkodliwy) wym. szetlich regfam (ruchliwy) wym. rekzam itd. Spölgloski podwöjne wymawia sie jak pojedyncze, np. Slffe (malpa) wym. afe, Kammer (komora) wym. kamer. Uwaga. s wystepujace w liczbie pojed. zmienia sie przed kori- cowkami odmiany na f, np. f>aus = Käufer; Sias = Släfer, bes Slafes, bem Slafe. fj po samoglosce Itrötkiej zmienia sie na ff (ss), np. fjlufj = bie fjlüffe. ®ie 9tuf;=bie Stüffe; ale <S4>t>f5=Seifte, 5ufj=ffüf;e. IV. Akcent. 1. Akcent w jezyku niemieckim nie jest tak ustalony jak w jezyku polskim; moze on spoczywac na röznych zgloskach. Poza tym w wyrazach zlozonych obok akcentu fllöwnego istnieje jeszcze akcent poboezny. Akcent glöwny pada na pierwszy czesc skladowQ, tj. okre^lnik, dalsze czesci skladowe otrzymuja akcent poboezny, np.SJu'djei'nbanb (oprawaksiazki), Kna'benf4>u'le (szkola meska). 2. W wyrazach pojedynczych akcent spoczywa na zglosce rdzennej, np. Kö'nig (krol), ftö'nigin (krölowa), fp'niglid) (krölewski), Stö'ni- ginnen (krölowe). — Wyjqtki: a) JJore'Ue (pstrag), §ollu'nber (bez), lebe'nbig (zywotny), lutye'rifd) (luteranski), 23erli'n; b) w wyrazach zakoiiczonych na -ei, -ieten, -ut, -ant, -at, -ent, -ie, -if akcent kladzie sie na wymienionych koncowkach, np. 9Ralerei' (malar- stwo), ftubie'ten (studiowac), fjrifu'r (fryzura), Siefera’nt (dostaw- ca), ^fpdjologie' psychologia), ?ßl>pfi't (fizyka) — ale Sramma'tit, ^Poli'tit, SRat^ema'tit, fio'git. 3. Rzeczowniki i przymiotniki zlozone, o ile nie pochodzQ od czasowniköw zlozonych, maja akcent na pierivszej czejci skladowej (zob. pkt. 1), np. §au'6fcf)lüffel (klucz od domu), lobenswert (godzien pochwaly). — Wyjqtkit ßabrbu'nbett (stule- cie), 93iertelftu'nbe (kwadrans), allmä'c^tig (wszechmocny), glüd- fe'lig (szczQsliwy). 4. W czasownikach zlozonych (i pochodz^cych od nich rzeczowni- kach i przymiotnikach: poröw. pkt. 3) akcent spoczywa na zglosce rdzennej, o ile czasownik jest nierozdzielny (tj. z przed- rostkiem be-, ent-, er-, ge-, per-, jer-), zas na przedrostku, gdy cza­ sownik jest rozdzielny (tj. z przedrostkiem an-, ab-, auf-, aus-, ein-, tjer-, f>in-, nad>-, por-, ju-, entgegen-, juwiber-), np., bearbeiten (opracowac) i 23ea'rbeitung (opracowanie), erbi'tten (upraszac), perne'lnnen (uslyszec), a'ngeben (podawac) i 2l'ngabe (podanie). Zlozenia z przedrostkami burd)-, um-, über-, unter- sa raz roz- dzielne, raz nierozdzielne i zaleznie od tego zmienia sie ich akcent jak röwniez znaczenie, np. u'mfdneiben (przepisac), um- f<$rei'ben (opisac itd.). 5. Przedrostki bei-, ur- un- sa zawsze akcentowane, np. Sei'lage (dodatek), u'rteilen (sadziö), u'nbebingt (bezwarunkowo). V. Zasady pisowni. 1. Pisownia spölgloski „s“. Spölgloska „s“ posiada w jez. niemieckim dwojakie brzmie- nie: a) dzwieczne, odpowiadajece polskiemu „z“ oraz b) bez- dzwieczne, röwnajece sie polskiemu „s“. Na wyrazenie tych 2 brzmien pisownia niemiecka uzywa w alfabecie gotyckim czterech liter a to: f, s, ff i zas w laciri- skim trzech liter: s = f, s; ss = ff; ü= fj. Wynikaja st^d pewne trudnosci ortograficzne, dla ktörych unikniecia podajemy na- stepuj^ce zasady. f uzywa siQ: 1. Na poczqlku wyrazu oraz w przyrostkach slowo- twörczych -fal, -fei, -fam, np. Segen (blogoslawienstwo); graujam (srogi) itp. 2. Wewnqtrz wyrazu a) miedzy dwiema samogloskami, np. lefen (czytac), b) po spölgloskach) np. $irfe (proso), c) przed kazdym p i t nalez^cym do zgloski rdzennej (pnia), np. £uft (ochota). 8 pisze sie: 1. Na koncu wyrazöw a) ktöre wewn^trz pisze sie przez f; pisownia ta pozostaje takze w zlozeniach z tymi wyrazami, np. %5reis—'•ßreife, (cena), ^Preisangabe, '■ßreislifte (wykaz cen) i t. p. oraz b) tych wszystkich, ktörych nie mozna wzdluzyc, jak röwniez wszystkich koncöwek np. nidrts (nie), ftets (ciagle), £anb-es (kraju) itp. Poza tym uzywa sie tego „s“ jako znaku Iqczqcego w zloze­ niach, np. ©onner-s-tag (czwartek). 6 uzywa sie 1- wewn^trz i na koncu wyrazu po dlugiej samoglosce; 2. na koncu wyrazu po krötkiej samoglosce, ale tylko jako odpowiednik wystepujqyego wewn^trz ff. W tym wypadku pisownia ta pozostaje röwniez przed zaczynaj^cymi sie od spölgloski przyrostkami slowotwörczymi oraz w zlozeniach, np. ^lüffe — $lufj — $lufcufer (rzeki — rzeka — brzeg rzeki); 3. przed koncöw- kami odmiany, zaczynaj^cymi sie od spölgloski, jako odpowied­ nik ff, wystepujecego w srodku wyrazu, np. fjaffe (nienawidze), fcafjte, i)afet. 2. Duze litery Duzymi literami pisze sie: 1. Wszystkie rzeczowniki, np. ber Jltann (mezczyzna), bas §aus (dom), bie 9label (igla). 2. Wszystkie czesci mowy uzywane rzeczownikowo (czasowniki, przymiotniki, liczebniki), np. bas langen = tancowanie (od tangen), basSrün = zielen, (od grün), bas £)unbert = setka (od hunbert); w szczegölnoäci przymiotniki po wyrazach alles etwas, manches, »iel, wenig, nichts, np. alles Sute (wszystko dobre), nichts 9leues (nie nowego), »iel Schlechtes (wiele zlego) itd. 3. Zaimki, sluz^ce do oznaczenia w listach i przemowach osoby, do ktörej sie zwracamy, wyjtjwszy (ich i felbft, np. habe ©einen Ü3rief erhalten. Ss freut mich, bafj ©u ©id? w»hl befinbeft = otrzymalem twöj list. Ciesze sie, ze sie masz dobrze. Seine Srgelleng, Sucre SRajeftät. Zaimek osobisty Sie = pan, pani; 3f>r = panski, pani, np. 2Bas machen Sie? co pan robi? 2Bie ge(>t's Sfrnen? jak sie pan ma? 4. Przymiotniki na -er, utworzone od nazw krajöw i miej- scowosci, np. Strafauer Sdjlofj (zamek krakowski), Schwei­ ger &äfe (ser szwajearski) oraz na -ifd>, pochodzace od c) Xijakie sq: 1. rzeczowniki oznaczajqce istoty mlode, np. bas &inb (dziecko), bas Saturn (jagni§); 2. nazwy miast i krajdw (z wyj. zakonczonych na -ei), np. bas grofje 23erlin (wielki Berlin); 3. rzeczowniki zakonczone na -cf)en, -lein, -tum, np. bas ®ilbd)en (obrazek), bas 23üd)lein (ksiqzeczka), bas Eigen­ tum (wlasnosc). ljabcn miec. Czas terazniej szy. Forma Sjabe id)?1) czy ja mam? tjaft bu? czy ty masz? fyat er? czy on ma? t>at fie? czy ona ma? 1 W zdaniach pytajnych stawia sic czasownik na pierwszum miejscu. pytajqca fyat es? czy ono ma? l)aben mir? czy my mamy? fyabt iftr? czy wy macie? fjaben fie?czy oni, one majq? I. 2öas f>abe id)? Ein SBeffer. SBas fjaft bu? 3d) f>abe ein 23ud). 2Sas l>at ber53ater?Er I)at einSjaus. 2öas fyat bie butter? <5ie f)at eine 23lume. §at er einen Q3ater unb eine butter? 3a. §at fie einen Ontel? 3a, fie t>at einen Ontel unb eine Zante. ®er Ontel unb bie Zante l>aben ein §aus. §at bie Zante eine $od)ter? Stein, fie fyat einen <5of)n. $at bas &inb bas (ein) Keffer? Stein, es f>at ein93ud). SBas l)abt if>r? 2öir f>aben nichts. bie SBlume kwiat bie Saute ciotka bie Sachter cörka Starl Karol ber <Sol)n (zön) syn bas Stinb (kint) dziecko was co ja, jawol)l tak, tak jest nein (na/'n) nie unb i, a nid)ts (nic/zc) nie bas §aus dom II. Czy masz ojea? Tak, mam ojea i matk§. Czy ojciec ma dom? Nie. Czy wuj ma dom? Tak. Czy ciotka ma syna? Tak, ona ma syna i corkg. Czy oni majq dom? Nie. Co ty masz, Karolu? Mam kwiat. A co ma dziecko? Ono ma nöz. Co oni majq? Oni nie (nie) majq. Czas Forma przecz^ca 3d? l)abe itidjt ja nie mam bu t>aft nM>* ty nie masz er, fie, es f>at ntd>i on, ona, ono nie ma mir t)aben nirfjt my nie mamy tyr t>abt (ljabet) nicfji wy nie macie fie (<5ie) i)öben nid)toni, one (pan, pani, panowie, panie) nie maj^ Lekcja 3. B)aben miec. terazniej szy. Forma pytajna zaprzeczona £abe id> nid)t? czy nie mam? tjaft bu nidjt? czy nie masz? fyat er, fie, es nidjt? czy on, ona, ono nie ma? haben mir nict)t? czy nie ma­ my? i>abt it>r nid)t? czy nie ma­ cie? tjaben fie (Sie) nidjt? czy oni, one (pan, pani, pano- [wie, panie) nie majQ? Zaimek dzierzawczy. rodz. mQski rodz. zenski przyp. 1. mein moj, swoj meiste moja, swoja „ 4. meinen möj, mojego, swojego meine moj^, swojq rodz. nijaki przyp. 1. mein moje, swoje „ 4. mein moje, swoje Tak samo: bein, beine, bein twoj, swoj; fetn, feine, fein swoj, jego, oraz lein, Beine, Bein zaden. Zaimki te odmieniajsi si§ jak rodzajnik nieokreslony ein, eine, ein. (Pelna odmiana zob. lekcja 12). I. $aben nidjt beine eitern ein §aus? 3a, fie l>aben ein §aus unb einen ©arten. 2Öo? 3n Berlin. Unb mo t>at bein OnBel fein £aus? Sn SBarfdjau. §at nid>t bie Sante eine £od)ter? 3a, fie l>at eine £od>ter. §at fie au<i) einen <5t>l)n? 2lein, fie f>at Beinen Solpn. £jaben fie nid)t meine fieber? 2lein, id) ljabe feine (Jeber unb fein 23ud). ©ie Sante f>at Beinen ©arten. §aben Sie 2* eine Sdjwcfter? 2öir f)aben eine Sctwefter, aber feinen 23ruber. Qöer f)at bas 23ud)? S>u. 3d)? Stein, id) ^abe bas 93ud) nicijt (id) (>abe nid>t bas93ud>); ®arl t)at bein93ud), beine gebet unb bein Slteffer. Uuiaga 1. Polskie nie w znaczeniu laden tlumaczy sie w niemieckim przez fein, feine, fein np. Ja nie mam piöra (zadnego piöra) =3d> fyabe feine (Jeber (zam. nicfjt eine (Jeber). Uwaga 2. W niemieckim j^zyku uzywa siQ tylko jednego przeczenia, np. On nie ma zadnego syna = @r £at Beinen Soi)n; ale 9u baff bas Sud). 2lein, id> ijabe bas Such nicht- Ty masz ksiazk§. Nie, ja nie mam ksiqzki bie Set) wefter siostra SBatfcf) au Warszawa S3erli'nl Berlin bet Satte n ogröd bie S Item rodzice 1 Gdzie akcentu nie zaznaczono, tarn pada on na zgloskq drugg od korica. 8 W niemieckim jezyku zaimköw przed czasownikiem nie wolno opuszczac. in w aud) takze, tez bie gebet piöro aber lecz, ale wer kto II. Czy twöj wuj ma dom i ogröd? On ma dom, ale nie ma ogrodu. Gdzie on2 ma dom? W Warszawie. Czy on ma syna i cörk§? On ma syna, ale nie ma cörki. Czy nie masz mojego piöra? Nie mam twojego piöra i Karol takze nie. Czy twoja siostra nie ma mojego kwiatu? Nie, ona ma jego kwiat. Co pan (pani) ma? Czy pan nie ma noza? Nie, nie nie mam. Ja mam swoje piöro. Ty nie masz swojego noza. On ma swöj kwiat. Dziecko nie ma zadnego kwiatu. Lekcja 4. Czasownik i slowo posilkowe fetn byc. Czas terazniejszy. 34) bin ja jestem wir finb my jestesmy bu bift ty jestes if)t feib wy jestescie er, fie, es ift on, ona, ono jest fie finb oni, one sq Sie finb pan, pani jest 3) imieslöw bierny cz. przeszlego tworzq przybieraj^c do tematu koncöwkg -t lub -ei oraz przedrostek ge- (zob. lekcja 17). Uwaga. Imieslöw ten odmienia sie jak przymiotnik (zob» lekcja 16 i 19) Temal otrzymujemy odrzucaj^c koncöwkg bezokolicz- nika -en wzglgdnie -n, np. fag-en, temat = fag-, bettel-n (zebrac), temat = bettel-. Przyklad: 1) fag-en — id) fag-te —icf) fyabe ge-fag-t. 2) enb-en — id; enb-ete — id) |>abe ge-enb-et. 2. Czas teraz niejszy vyraza czynnosc, odbywajqcq si§ w chwili obecnej. Cz§sto uzywa Niemiec czasu terazniej­ szego na wyrazenie przyszlosci, zwlaszcza ze czas terazniej- szy mial dawniej w jgzyku niemieckim takze znaczenie czasu przyszlego. W zywym opowiadaniu uzywamy czasu terazniejszego zamiast przeszlego. ®ut(en) Slorgen! Dzien dobry! Söte gellt’s1 Jak si§ masz (pan, pani ma)? 1 Zamiast gebt es. I. Suten Slorgen. SÖie gel)t’s? 3d) banfe, icf) bin gefunb. 2öas mad)t bein Seffe? ©ante, er ift aud) ganj t»of)I. 2ßo ift jetjt feine 91id)te? ©ie u?ot)nt in Serlin. 2öof)nen feine Eltern aud) bort? Sein, fie meinen in 2Darfd;au. 2Bas mad)t feine ©cfnoefter Slarie? £ernt fie gut? Sa, fie lernt fet)r gut, ber Seiner lobt fie immer. §örft bu, toas ftarl fagt? Stein, id) l)öre nid)ts. fir fagt, er t>at fein 23ud> unb feine $eber. 2öo ift bas Sud)? §ier. ©ie Slutter liebt bas ®inb. ©er Sater beftraft ben ©ol)n nid)t. ©ie filtern beftrafen ben ©ol)n. Serne id)? £>örft bu nid)t? fiabelt er nid)t? SBir loben nid)t. 3l>r mad)t nid)ts. ber Seffe (nefe) siostrzeniec bie 9licf)te siostrzenica Slarie' (mari) Maria ber Seiner {lerer') nauczyciel bort tarn ganj zupelnie tooi)l {wüt') zdrow jetjt {ject) teraz immer {imer) zawsze II. Jak sig pani ma? Dzigkujg, jestem zdrowa. Gdzie jest siostrzenica? Ona mieszka w Lipsku. Czy siostrze- niec takze tarn mieszka? Nie, on tarn nie mieszka. Gdzie mieszka twoj wuj i twoja ciotka? Oni mieszkaj^ w Pol- sce. Czy sq bogaci? Tak, majq dom i ogröd. Czy Karol dobrze sig uczy? Go pan möwi? Czy on dobrze sig uczy? Tak, bardzo dobrze, nauczyciel lubi i chwali Karola. My kochamy twojego brata. Czy nie kochacie dziecka? Ojciec kocha swojego syna i swojq cörkg. Co one tarn robiq? One sig uczq. Lipsk Seipjig Polska ‘■ßolen Lekcja 6. Odmiana rzeczowniköw. Rzeczownik (podobnie jak rodzajnik) odmienia sig w jgzyku niemieckim przez 4 przypadki: 1. 2lominativ, 2. Scnett», 3. $>atit>, 4. Slffujati». Polski przypadek 5 (wolacz) wyraza sig rzeczownikiem bez rodzajnika np. Knäbel chlopczel, zas przypadek 6 (narzgdnik) przez przy­ padek 3-ci z przyimkiem mit, np. poslancem = mit bem 23oten. Rozrozniamy slab^, moenq i mieszanq odmiang rze­ czowniköw. Przynaleznosc rzeczowniköw do jednej z tych odmian poznajemy po koricöwkach 2 przyp. 1. poj. i 1 przyp. 1. mnogiej: Koncöwki te podaje zwykle slownik. A. Do odmiany slabej nalezq: 1. rzeczowniki rodzaju m^skiego, ktöre poczqwszy od 2 przyp. 1. poj. przybierajq w odmianie koncöwkg -n lub tez -en (tg ostatniq wtedy, gdy rzeczownik nie konczy sig w 1 przyp. 1. poj. na -e); 2. rzeczowniki rodz. zenskiego, ktöre w liczbie pojed. nie przybierajq zadnych koncöwek, zas w liczbie mnogiej te same, co rzeczowniki rodz. mgskiego. B. Do odmiany moenej nalezq 1. rzeczowniki rodzaju mgskiego i nijakiego, ktöre w 2 przyp. 1. poj. przybierajq koncöwkg -s lub -es, zas w 1 przyp. 1. mnogiej kon­ cöwki -e lub -er lub tez nie przybierajq zadnej koncöwki; 2. rzeczowniki rodzaju zenskiego, ktöre w liczbie pojed. nie przybierajq zadnej koncöwki, zas w liczbie mnogiej kon- cöwk§ -e. Poza tym dwa rzeczowniki zenskie: bie SHutter (matka) i bie Sodjter (cörka), ktöre takze i w liczbie mnogiej nie przybieraj^ zadnej koncöwki. Rzeczowniki nalez^ce do tej odmiany przeglaszaj^ zwykle w liczbie mnogiej samoglosk? rdzennQ a, o, u na ä, ö, ü. ... C. Do odmiany mieszanej nalezQ rzeczowniki rodzaju m^skiego i nijakiego, ktöre w liczbie pojed. odmieniajQ si§ wg. odmiany mocnej, zas w liczbie mnogiej wg. odmiany slabej. Uivaga. Jak widzimy z powyzszego, rzeczowniki rodzaju zen- skiego bez wzgl^du na to, do ktörej deklinacji nalezq, odmieniaja siQ tylko w liczbie mnogiej. Rzeczowniki rodzaju m^skiego. A. Odmiana slaba. Rzeczowniki rodzaju m^skiego, nalez^ce do tej od­ miany, przybieraja we wszystkich przypadkach -n albo -en. 5>er fjerr1 „pan“ przybiera w liczb. poj. koncöwki -n, 1 Z nazwiskiem bez ber. a w liczbie mn. -en. Liczba poj. 1. bet Knabe chlopiec 2. bes Knaben chlopca 3. bem Knaben chlopcu 4. ben Knaben chlopca 1. ber SHenfd) czlowiek 2. bes SHenfefjen czlowieka 3. bem Sltenfdjen czlowiekowi 4. ben 92lenfd>en czlowieka Liczba mn. 1. bie Knaben chlopcy 2. ber Knaben chlopcöw 3. ben Knaben chlopcom 4. bie Knaben chlopcöw 1. bie Sftenfcben ludzie 2. ber 92lenfd;en ludzi 3. benSllenfdjen ludziom 4. bie 2ftenfd)en ludzi ber Steffe siostrzeniec ber 23ote poslaniec ber 2Ttot>r (mor) murzyn i nast§puj^ce, ktöre ber Sraf, -en hrabia ber §elb, -en bohater Tak samo: ber §afe zaj^c ber Stabe kruk ber ©olba’t zolnierz dawniej takze mialy kohcöwkg -e: ber $ürft, -en ksi?iz§ ber $rinj, -en ksi^z§, krölewicz Seit. S>er Sraf tjatte einen ©iener. ©ein Wiener tvar fet>r gut. S>et Slloijr t>atte einen Staben. £>er Stabe tvar feljr brollig. ber Sriffel rysik t)eute (hojte) dzisiaj geftem wczoraj nur tylko bie 3eit, en (cajt) czas ber 23leiftift (blajsziift) olöwek S>eu'tfd)lanb (dojczlant) Niemcy bie Tinte, en atrament bie SeEtio'n (lekcjon) lekcja bas %5apie'r papier II. Ja mialem dzisiaj swojq lekcjg. Czy wy mieliscie swoj^ lekcja? Nie, nauczyciel jest chory. Kto to möwi? Nasz siostrzeniec to möwi (es). To nie prawda; on zdröw, lecz nie ma czasu (przyp. 4.). Czy wasz przyjaciel nie mial sluzqcego? Tak, on jeszcze ma swojego sluz^cego, murzyna. Czy pani ma czas? Teraz nie mam czasu, ucz§ si§ swojej lekcji. Karol ma czas. Ja? Tak, ty. Ty to möwisz? Nie, nie mam czasu, jestem zajgty. Co wy tarn mieliscie? Mielismy nasz papier i nasz atrament. A co oni mieli 7 Mieli rysik i olöwek. przyjaciel ber fpreunb (frojnt) to prawda bas ift tvafjr (war) zaj§ty befefjäftigt (beszeftigt) to bas, es III. Zamien w naslqpujqcych zdaniach czas terazniejszy na przeszly niedokonany: 1) 0d> tjabe einen SMeiftift. 2) Tr ift fdjön. 3) 97tein greunb lernt bie Aufgaben. 4) Sßir ljaben je^t unfere ©eutfcfjftunbe. 5) 93ift bu fjeute befcbäftigt? 6) 3a, id> arbeite im Sarten. arbeiten pracowac bie®eutfd)ftunbe,—,nlekcjaniemieckiego Lekcja 8. Rzeczowniki rodzaju m^skiego. B. Odmiana mocna. Grupa pierwsza. 1. Do tej grupy odmiany mocnej nalezQ rzeczowniki rodzaju m^skiego zakonczone na -er, -el, -en. Przypadek drugi liczby pojedynczej przybiera kon- cöwk§ -s. Przypadek pierwszy liczby mn. nie przybiera zadnej koncöwki. Przypadek trzeci liczby mn. z reguly konczy sig na -n. Liczba poj. N. ber SJater ojciec Liczba mn. bie 93äter oj cowie G. bes Q3aters ojca D. bem QJater ojcu A. ben Q3ater ojca ber 93äter ojcöw ben Tätern ojcom bie 23äter ojcöw N. ber Onfel wuj G. bes Ontels D. bem Onfel A. ben Onfel bie Onfel wuj owie ber Onfel ben Onfeln bie Onfel N. ber ©arten ogröd G. bes ©artens D. bem ©arten A. ben ©arten bie ©arten ogrody ber ©arten ben ©arten bie Särten 2. Wiele z tych rzeczowniköw przeglasza w liczbie mn. samogloski a, 0, u na ä, ö, i»; gdzie to zajdzie, b^dziemy zawsze przegloszon^ samogloskg dodawali przy kazdym slowie, np. ber 93ogel, s; ö — ptak, znaczy: 2. przyp. licz. poj. bes23ogels; liczba mn. bie 93ögel. 3. Przyp. piqly jgzyka polskiego röwna sig w j§zyku niemieckim pierivszemu bez rodzajnika, np. Onfel! S3ater! wuju! ojcze! 4.Sn=, ,w“ na pytaniegdzie?rzqdzi przypadkiem trzecirn, np. 2Öo ift bas $inb? Sn bem ©arten; in bem skraca siy na im, I. Oas §aus bes Ontels ift febr grof} unb fdjön. Oie ©efellen bes Slalers malten bas §aus bes Ontels. ©ib bem 23ruber fein Such unb feine gebet, er lernt feine Seftion. ©ie Settion bes Srubers ift fein ferner. Sn bem (Sm) ©arten bes Särtners finb viele Slumen. Oie ©arten bes grinsen finb fein grofj. Oie Slu­ men in ben ©arten finb prächtig. Sm «Sommer mähen bie Schnit­ ter ben QSeijen unb ben Soggen. Oie Senfen ber Schnitter finb fehr fcharf. Oer Sohn bes Schuhmachers hüt einen <Subel. Oie Schivefter bes Schneibers ift arm, aber bie 23rüber bes Sebrers finb reich. Oer 2lbler ift ein 23ogel. Oie Slbler finb 93 ö- gel. Oer Slut bes Slblers ift grofj. Oer Slbler ift ber ®önig ber SJögel. ber2öeijen, s;—pszenica ( waj- ber doggert, s; — zyto [cen) ber %5ubel, s; —- pudel ber 2lbler, s; — orzel ber Sdju'ljmadjer, s; — szewc ber (Sommer, s; — (zomerJlato ber 22laler, s; — malarz ber Schnitter, s; — zniwiarz ber Sdjneiber, s; —- (sznajder) krawiec ber93ruber, s; ü — brat ber Sefelle, n; n (gezele) cze- [ladnik bie Senfe,—; n (zenze) kosa in w (z przyp. 3-im) malen malowac mäfjen (meen) kosic prächtig (prec/zh’c/z) wspanialy fdjarf ostry fdjwer trudny, ci^zki II. Uczniowie nauczyciela uezq si§ bardzo dobrze. Lekcja ucznia nie jest trudna. Daj uczniowi swojq ksiqzkg, swoj atrament i swoj olöwek. W ogrodach hrabiego jest (finb) duzo kwiatöw (przyp. 1.). Czeladnicy malarza malujq zamek ksigeia. Daj ogrodnikowi lopat§, on jest w ogrodzie. Jego tarn nie ma (er ift niefjt bort). Gdzie on jest? Nie wiem. Brat szewca ma pudla. Pudel szewca jest bardzo mqdry. Co ma stolarz? Ma hebel. Hebel i nöz stolarza sq bardzo ostre. Malarz maluje dom. 2niwiarz kosi zyto i pszenieg. stolarz ber Stfdjler, s; - hebel ber §obel, s; - uczeri ber Sdjüler, s; - nie wiem id) weife nidjt mqdry Elug lopata ber Spaten, s; - Lekcja 9. feilt — bye Czas przeszly niedokonany 3d) war ja bylem, bylam wir waren my bylismy bu warft ty byles ifjr wäret (wart) wy byliscie er, fie, es war on, ona, ono byl fie (Sie) waren oni byli 2öar id)? czy ja bylem? 3d) war nicf)t ja nie bylem itd. itd. ?ßar id) nidjt? czy ja nie bylem? itd. N. bet 9l’cf)bar s^siad bie 9la<$bam G. bes 9lad)bars ber 9lad)barit D. bem 2lad)bar ben 9lad)bant A. ben Stactjbar bie 91ad)barn N. ber gins procent, bie Sirrfen G. bes ginfes ber ginfen D. bem ginf(e) ben ginfen A. ben gins bie ginfen Wedlug tego wzoru odmienia si§ przeszlo 20 rzeczow- niköw np.: ber Sorbeer wawrzyn, ber SBaft maszt, ber SJlustel mi§sien, ber 9lero nerw, ber Pantoffel pantofel, ber ^falm psalm, ber «Sporn ostroga, ber Staat panstwo, ber Stachel kolec, zqdlo, ber «Strahl promieri, ber fetter kuzyn. I. 2Bart it>r geftern in ber Stabt? Stein, geftern tvaren mir1 auf bem £anbe. £jaben eure Eltern ein Sanbgut? O nein, fie finb nid>t fo reid>. 9Bir befudjten unferen Steffen. Sr t>at ein Sut unb einen Söalb. 3m Qöalbe fu«i)ten mir %5iUe2. ©ort ma«i)fen viele. 3n ben SBälbern unb gelbem bes dürften gibt es »iele Söölfe unb gücf)fe. ©ie S«i)laut)eit ber Q'ücfjfe ift betannt. ©ie Kinber bes 2ta«d)bars finb tränt; bie filtern moilen ben Slrjt f)olen. fir tommt fd)on; er ift fd)on im §aufe. ©ie Käufer bes ©orfes finb fe£>r tlein, aber bie Särten ber Käufer finb fd>ön. ©as ift mat>r, fie finb prächtig. §aben Sie einen §unb? ga. 3d) liebe $unbe fe£>r. Sie aud)? ga. 1 Po szczegölowych okresleniach, jak np. l)eute, morgen, jetjt itp. kladzie siq zaraz czasownik = Seist tommt bet Stuber. 2 Rzeczowniki w ogölnym sensie uzyte stoja w liezbie mno­ giej bez rodzajnika. auf na z przyp. 3. na pytanie „gdzie?“ bas £anb, -es, ä—er (lant) wies, kraj ber ^pilj, es, -e grzyb ber SBolf, es; ö—e wilk ber gudjs, es; ü—e (fuks) lis ber Slrjt, es; ä—e lekarz bas §aus, es; äu—er dorn bas gelb, es, —er pole bas ©orf, es; ö—er wies bas Sanbgut, es; ü—er (lanl- gul), maj^tek ziemski befu«i)en odwiedzic betannt znany es gibt jest, bywa, sq fu«i)en szukac fo tak fd)on juz ma«i)fen (waksen) rose II. Czy jest duzo wilköw i lisöw w lasach hrabiego? W lasach jest duzo wilköw a na polach lisöw. Czy chytrosc lisöw jest znana? Tak. Psy SQsiada sq juz stare. Czy ma pan psa? Mam jednego (przyp. 4.). Czy odwiedzila twoja ciotka dzieci lekarza? Nie wiem. Gdzie mieszkajQ bracia stolarza? Oni mieszkajQ teraz na wsi w domu malarza. Czy malarz ma dzieci? Tak, ma syna i cörk§. Gdzie oni sq? Oni sq teraz w majQtku generala. Czy on bogaty? Tak, ma duzo domöw i wsi. general, ber Senera'l, s; ä—e ja nie wiem id) weiß nidjt auf na, w (z przyp. 3 na pytanie „gdzie?“) Lekcja 11. Czasowniki nieregularne. miiffeit musiec— feilen byc winiefl Czas 3d) mufj ja muszg bu mußt er, fie, es muß wir miiffen i£)r müßt fie (Sie) miiffen 92luß id)? czy ja musz§? 22luß id) nidjt ‘ 3d) feil ja powinienem (mam) bu follft er, fie, es feil wir feilen i|>r feilt fie (<Sie) feilen 3d) muß nid)t ja nie musz§ czy ja nie muszg? itd. Nieregularnosc czasowniköw miiffen i feilen polega na tym, ze liczbg pojed. czasu terazniejszego tworzQ tak, jak czasowniki mocne liczby pojedynczQ czasu przeszlego (por. polskie „zwyklem“). StQd tez nazywajQ si§ cza- sownikami przeszlo—terazniejszymi. Obok wymie- nionych nalezQ tu jeszcze, przytoczone w nastgpnych lekcjach: bürfen = smiec, möc, lernten = möc, mögen = chciec, möc, wiffen = wiedziec, umiec, wollen = chciec. Czasowniki te (z wyj. wiffen) obok swojego samodziel- nego znaczenia spelniajQ röwniez rol§ slöw posilkowych, ktöre w pol^czeniu z bezokolicznikiem jakiegos czasownika oddajQ wol§, moznosc lub koniecznosc czynu wyrazo- nego przez ten czasownik (slowa posilkowe sposobu). W zdaniach zawieraj^cyeh powyzsze slowa posilkowe bezokolicznik danego czasownika stoi zawsze na koncu zdania, np. (Soll fie £>ie Spante befudjen? Czy ona ma od- wiedzic ciotk§? Przyimki ttt 'n, do, auf na, unter pod, not przed Przyimki te rz^dzq przypadkiem 4. na pytanie „doksjd?“ a przyp. 3. na pytanie „gdzie?“, np. 3<b gebe in ben Sarten ide (dok^d?) do ogrodu. 3d) bin in bem Sarten jestem (gdzie?) w ogrodzie. Dalsze przyimki tego rodzaju zob. lekcja 19. I. 3d) mu& einen 23rief fdjreiben. 2Bo ift bie ©inte unb bas Rapier? ©ie ©inte ift auf bem ©ifd)e unb bas papier auf bem Spinbe. Ss ift nid)t ba. Ss muß bort fein; id) legte bas papier auf bas Spinb. 3a, tuirtlid;, es ift ba. 2Qollen Sie an ben Kauf­ mann fd)reiben? 2lein, an meinen 2lgenten; er foll bie 2öaren fdjiden. ©er 23rief ift fertig. SBillft bu auf bie Sßpft geben? 22Ht Vergnügen, ©ante heftens, bu bift febr freunblid). ©ie Schnitter gel)en auf bas (skröc. aufs) fjelb. 2luf ben Reibern mad)fen log­ gen unb SBeijen. ©ie Kinber Jollen nid)t in ben Sarten geben, im Sarten ift es nafj. 3et$t muffen fie fcplafen geben. Unter bem §aufe ift ein Keller unb oor bem £jaufe ein Sarten. ber Kaufmann, -s (I. mn. Kaufleute) kupiec ber 2lgent, en, -en agent bas (ber) Spinb, es; -e szafa bie 2Öare, -; n towar bie q3oft poczta ber Keller, s; — piwnica mad)fen rosn^c fcf)i<fen (sziken) poslac toirflid) rzeczywiscie, naprawdg fertig (fertich) gotöw freunblid) uprzejmy, laskawy gef)en chodzic, isc fddafen geben isc spac naf; mokry es befinbet fid) znajduje sie Ogrdd. A pod domem? ogrodu? Nie, bylismy tarn juz. II. Co si§ znajduje przed domem? Piwnica. Czy chcecie isc do 3' Prawidlo.—-Rzeczowniki, koricz^ce si§ na-s, zmieniajQ je przed koncowk^ na f, np. bie Sans — bie Sänfe; fj po krötkiej samoglosce zamienia si§ na ff np. bie 9luß —bie Slüffe. N. bie SHutter matka G. ber SRutter D. ber butter A. bie butter bie SKütter matki ber SHütter ben Sftüttern bie 2Hütter Tak samo: bie £hd)ter, —; ö— cörka. Rodzajnik nieokreslony. rodz. m^ski N. eilt (jeden) G. eines D. einem A. einen rodz. zeriski eine (jedna) einer einer eine rodz. nijaki ein (jedno) eines einem ein Uwaga. Liczby mnogiej rodzajnik nieokreslony nie posiada. Tak samo odmieniajQ si§ w liczbie pojedynczej: Zaimki dzierzaweze mein, meine, mein möj (swoj), a, e; bein, beine, bein twoj, a, e; fein, feine, fein swoj, a, e, (jego); if>r, if>re, if>r jej; unfer, unfere, unfer nasz; euer, euere, euer wasz; if>r (3t>r), iljre, if>r ich (Panski); oraz fein zaden, np. Liczba pojed. N. ein (mein) S'reunb G. eines (meines) §reunbes D. einem (meinem) ^reunbe A. einen (meinen) fjreunb Liczba mnoga (—) meine ftreunbe (—) meiner §reunbe (—) meinen ^reunben (—) meine ^reunbe I. §at beinQJater ein ‘ißferb? 3a, er |>at ein %Jferb unb einen 0unb. (Sein ^ferb ift fef>r fdjön. 3ft ber $unb beines Slaters madjfam? 3a, er ift treu unb wadjfam. 2öir fjaben eine ®ul). §>ie 9Hild) unferer ftui) ift vorjüglid). Unfere föülje »eiben auf einem f^elbe. 3n eurem Keller gibt es viele Sftäufe. S)abt ihr feine Kai^e? 28ir hatten eine, aber fie tvar fcfjon }u alt. llnfere Stabt ift nicht groß. 3n unserer Stabt ift eine Kirche, ein Sweater unb viele £äben. £>ie Sans ift ein Sogei. ©ie Rebern ber Sänfe finb nützlich. ©ie Slagb gibt ben Sänfen unb Hühnern f^utter. 3n meinem gimmer befinbet fid? ein £ifd), ein Sextant, ein Sofa unb mehrere Stühle, fjat 3hr Setter e™ Sanbgut (Sut)? 3a, er tmt ein Sanbgut in ber Sähe ber Stabt. SBaren Sie auf feinem Sute? 3d) tvar bort mit meiner greunbin unb ihrer Slutter. bas '■pferb, es; —e kori bie Slilcf), mleko bie Katje; —n (kace) kot bie Jeber; —n pioro bas 0uf)n, es; ü—er kurcz§ bas futter, s pokarm, po- zywienie bas Sofa, s; —s (zofa) sofa ber Safet), es; —e stoi ber £aben, s; ä— sklep befinbet fief) znajduje si§ befinben fid) znajdujq si§ ber Stuhl, es; ü—e krzeslo 1 bie g=reunbin; —nen przyjaeiölka bas 'Styzatet, s; — teatr ber Setter, s; — (feier) kuzyn bie Sähe bliskosc tvachfam (wachzam) czujny treu (troj) wierny vo'rjüglid) wysmienity nützlich pozyteczny mehrere kilka tveiben pasc si§, pasc II. Ja mam przyjaciela. Ty nie masz przyjaciela. Czy on ma konia? Czy ona ma przyjacidlkg? Czy ono ma swoj^ ksi^zk^? Mielismy konia i krow§. Mleko naszej krowy jest wysmienite. Dajcie krowie pokarm. (bez rodzajnika). Mamy w naszym ogrodzie duzo orzechdw. Orzechy sq zdrowe. W lecie dni sq dlugie a noce krötkie. Czy pan ma kuzyna? Tak, moj kuzyn jest lekarzem (ein 9lr}t) w pariskim miescie. Rzeczywiscie? Tak, on tarn mieszka w domu panskiego s^siada. Czy stolarz ma swoj^ siekierg? Nie, on nie ma swojej siekiery, on ma nasz^. Sluz^ca ich ciotki byla chora. Czy juz zdrowa? Tak. dlugi lang krotki für} 1 Rzeczowniki na -in przybierajq w liczb. mn. -nen np. bie Sema()lin zona, bie (Sematjlinnen. Lekcja 13. Rzeczowniki rodzaju zenskiego. B. Odmiana slaba. Liczba poj. Liczba mn. N. bie Sante ciotka bie Santen G. ber Sante ber Santen D. ber Sante ben Santen A. bie Sante bie Santen Prawidlo. — Tak odmieniajq sig wszystkie rzeczowniki rodzaju zenskiego, nie nalezqce do odmiany mocnej (L. 12.). Jezeli rzeczownik nie ma w pierwszym przyp. liczb. poj. -e, to przybiera w liczb. mn. -en, np. bie Sat czyn, bie Säten. Rzeczowniki te nie przeglaszaj^ samogloski w liczb. mn. Zaimki wskazujqee. Liczb. poj. biefer ten, biefe ta, btefesto; liczb. mn. biefe „ „ jener dw, jene owa, jenes owo; „ „ jene Zaimki te odmieniajQ sig jak rodzajnik okreslony, np. Liczba poj. N. biefer Särten G. biefes Sartens D. biefem Sorten A. biefen Sorten Liczba mn. biefe Särten biejer Särten biefen Särten biefe Särten I. 23ir fjoben in unferem Sorten viele 531umen. Söir f>aben Stofen,1 Sulpen, Sielten unb 53eild)en. S>er Serud) biefer Stofe ift febr angenehm. $>ie garbe ber Stofen ift rot, tveiß ober gelb, fjjaft bu eine Sulpe? Sib biefe Sulpe beiner Soufine unb jene Sielte unferem greunbe. SBie ift bie garbe ber Silien? Silien finb weig unb blou. Siidjt tvoljr? ®u £>oft red;t. Sinb bie ftirfdjen unb Pflaumen fdjon reif? go, aber jene 93irnen finb nod) nicbt reif, fie finb nod) fauer. Slicet tval)r? ga. Söaren (Sie f)eute braufjen? go. ®ie «Strafen unb Soffen biefer Stabt finb fel;r enge, aber bie Käufer unb £äben finb fd)ön. 1 Rzeczowniki gatunkowe w ogölnym znaczeniu uzywajQ sie w liczbie mn. bez rodzajnika. gehören nalezec (z przyp. 3) erjagen opowiadac vergeffen zapomniec (z przyp. verlaufen sprzedawac 2 i 4) II. Co ci brakuje? (Sßas ift albo fetjlt bir?) Mnie nie nie brakuje, jestem zdrowa. Myslalam, ze jestes chora.1 Kto ci to powiedzial? On. Kto? Karol. Powiedz mu, ze to nie prawda. Czy pamigtacie o mnie? Pami^tamy dobrze o naszym koledze szkolnym. Czy to jest jej igla? Tak, ta igla nalezy do niej, a nici i nozyce nalez^ do niego. Dajcie je nam! Wierz mu! Niech pan mu powie! Niech pani tego (przyp. 4.) nie robi. III. Uzupelnij w nastgpujqcych zdaniach brakujq.ee zaimki: 1) Q3efucf)e — öfters, icf> wol)ne jetjt nid)t weit. 2) Sr erjagte — viel von meinen <5d)ultameraben. 3) ®u fagteft—, fie foll gefjen. 4) 2Bir gebenten— febr gut, er war ein guter Seiner. 5) ®er -Seiner war mit — jufrieben, bu warft ein fleißiger Schüler. 1 Trzeba tlumaczyc albo 3d> glaubte, bafj bu frant bift, albo tez „ze“ opu^cic = 3d? glaubte, bu bift kant. Po bafj stawia sie czasownik na kortcu zdania. äd)Iaul)cit. fVritjdjen war ber Siebling feines Ontels Stomas. Sines Sages gab iljm ber Ontel eine Start Sls bie Slutter ifm fragte: „Sun, ffritfdnn, was willft bu mit ber Start madjen?" ant­ wortete er: „3d; will mir eineSörfe taufen, um bie Start barin aufjubewafnen." bie <5d)lauf)eit, chytrosc ber Siebling, (lipling) s; e ulubieniec Stomas Tomasz eines Sages pewnego dnia bie Start marka als kiedy gab dal fdjlau chytry, przebiegly id) will ja chc§ bu willft ty chcesz bie 93örfe, —; en (bör-ze) sa- kiewka um azeby bari'n w niej fjri^djen Fredziu au'f(ju)bewahren chowac auf beutfd), polnifd) po nie- miecku, po polsku fragen. 1. 2öie Styüntyeit auf poinifty? 2. Söer war ber Liebling feines Ontels? 3. 2Bas gab tym ber Ontel eines <£a- ges? 4. 2öas fragte tyn bie Witter? 5. 2öas antwortete ber Knabe? Lekcja 15. Rzeczowniki rodzaju nijakiego. A. Odmiana mocna. Grupa pierwsza. Do tej grupy nalezQ rzeczowniki rodzaju nijakiego za- konczone na -er, -el, -eit, -tyen, -lein. Przybierajq one w 2 przyp. liczby poj. koncöwkg -s, natomiast w 1 przyp. liczby mn. nie przybierajq zadnej koncöwki. Rzeczowniki le nie przeglaszajq a, o, u w liczb. mn. na ä, ö, ü. Liczba pojed. N. bas Sleffer noz G. bes Wffers D. bem Sleffer A. bas Sleffer Liczba mnoga bie Sleffer noze ber Wffer ben Wffem bie Wffer (patrz takze L. 8). Tak samo: bas fjenfier okno, bas JRittel srodek, bas Segel zagiel itd. Rzeczowniki, ktdre w pierwszym przyp. liczby poj. majQ koncowkg-n, nie przybierajq juz w przyp. trzecim liczby mn. drugiego n. Np. N. bas geityen znak G. bes 3ßityens D. bem ßeityen A. bas ßeityen bie 3eityen znaki ber 3eitycn ben geityen bie 3eityen Tak samo: bas Kiffen poduszka, bas Wibtyen dziewczyn- ka, bas Jräulein panna itd. £ebe wofjl! geben Sie nxtyl! Zegnam! 2luf 215ieberfel)cn! Do widzenia! 1. £>as 92läbtyen bat ein 921effer. ®as ift bas Sleffer bes Wb- tyens. Sitte, geben «Sie bem Wibtyen ein Seiltyen. S>er Seruty ber Seiltyen ift fe£r angenehm. §abt tyr viele Seiltyen im Sar- ten? O ja. §ier ift ein (Sträußen. ©ante heftens. ‘Bitte, örfnet bie ^enfter bes gimmers; es ift t)ier feijt tjeifp ©ie gimmer finb t>eif5. 3n ben Simmern ift es £>eifj. s$>ie Blutter liebt bas Kinolein (Kinbd)en). ©ie Blutter bes Kinbleins bittet um ein 2Umofen. ©as Seben ift ein Bätfel. ©ie Seit bes Sebens ift fury £ebt tvo^l! Buf 9öieberfej>en! bas Beildjen, s; — (fajlchen) fiolek ber Seru'ct), es; ü—e zapach bas (Sträußen, s;—bukiecik bas Qimmer(cymer) poköj bas fjenfter, 5; — okno bas Kinb, es; er bas B'lmofen, s;— jalmuzna bas £eben, s zycie basBätfeljS;- (recel) zagadka bitten um prosic o,z przyp. 4. fjeif; gor^cy turj krdtki kint) dziecko Rzeczowniki zdrobniale. Rzeczowniki zdrobniale tworzq si§ przez dodanie do danego rzeczownika -djen albo -kttt, przy czym samogloski a, 0, u przeglaszaj^ si§ na ä, ö, ü, np. bas Kinb dziecko: bas Kinblein, Kinbdjen, albo ber Bogel ptak: bas Böglein albo Bögeldjen. II. Jest (es ift) bardzo gor^co. Otwörz okna w pokoju i zamknij drzwi. Teraz jest (ift es) przyjemnie! Co ty tarn masz? Mam fiolki (bez rodzajnika). Ja lubig zapach fiol- kow. Oto (f)ier ift) bukiecik. Dzigkujg serdecznie; jestes bardzo dobra. Czy to jest panska ksiqzka? Nie, to jest ksi^zka dziewczynki. Dajcie dziewczynce ksiqzk§ i atra- ment. Daj matce dziecka kawalek chleba (przyp. 1. bez rodzajnika). Matka jest biedna, a dziecko jest chore. Czy jestes bardzo zaj§ty? Tak, nie mam czasu. Do widzenia! kawalek bas (Stiletten, 5; — chleb bas Brot Lekcja 16. Odmiana przymiotniköw. Przymiotnik w roli przydaivki odmienia si% przez liczby, rodzaje i przypadki. Uzywa si§ go z rodzajnikiem lub bez rodzajnika i kladzie bezposrednio przed rzeczownikiem, z ktörym si§ Iqczy. 5) 3d) fel)e Söiefen, fie finb grün. 2öas für SBiefen fef)e id)? 4) ©u oerlaufft bas £)aus, es ift alt. 2Bas für ein §aus oerEaufft bu? 5) Sie fjat eine 23lume, fie ift rot. 2öas für eine 93lunte t)at fie? Lekcja 17. l>aben miec — fein byc. Czas przeszly dokonany. 3d) l)abe gehabt mialem, —am bu t>aft gehabt er, fie, es fyat Qtfyabt mir fjaben gehabt tyr I>abt gehabt fie (Sie) fjaben gehabt 3d) bin gewefen bylem, —am bu bift gewefen er, fie, es ift gewefen wir finb gewefen ifjr feib gewefen fie (Sie) finb gewefen Forma pytajaca §abe id) gehabt? itd. 93in id) gewefen? itd. Forma przeczQca 3d) (>abe nid)t gehabt itd. 3d) bin nid)t gewefen itd. 1. Czas przeszly dokonany wyraza czynnosc zupelnie ukonczon^ w jej stosunku do chwili obecnej. Uzywa si§ go: a) na wyrazenie zdarzenia, ktöre co dopiero zaszlo; b) w zdaniu pobocznym na wyrazenie czynnosci uprzedniej, jezeli w zdaniu glöwnym jest czas terazniejszy albo przyszly niedokonany; c) zamiast zbyt skomplikowanego czasu przyszlego dokonanego. 2. Przy uzyciu czasu przeszlego dokonanego stawia si§ imieslöw czasu przeszlego na koncu zdania, zatym po przed- miocie, np. 3$ t)abe einen (Jreunb gehabt mialem przyja- ciela. 3ft fie in Q3erlin gewefen? Czy ona byla w Ber- linie ? 3. Imieslöw czasu przeszlego przybiera zwykle przed­ rostek ge-, np. (oben chwalic = gelobt. 3d) f)abe gelobt. Odmiana zaimköw osobistych. N. wir my G. unfer nas D. unß nam A. uns nas Liczba mnoga ifyr wy euer was euch warn eucf) was N. Sie pan, pani G. 3f?rer pana, pani D. 3f)nen panu, pani A. Sie pana, paniq fie oni, one ihrer ich ihnen im fie ich, je 1. 28o bift bu gewefen? 3cb bin in ber guten Stube gewefen. So? 9Bas haft bu bort gemacht? 3ch ijabe meine Slufgabe ge­ malt unb meine Überfe^ung beenbigt. $at ber Sdjneiber nod> nicht unfere 2lnsüge gemacht? 91ein; es fdjeint, er t)at unfer (uns) vergeffen. Sr bat bie Sachen foeben gefdjidt. Unfer 93etter bat uns beute befugt. Sud)? Söann? §eute nachmittag 2öo ift er fo lange gewefen? 3d) weift nid)t. fjat er aud) eure Sltern befud)t? Stein, er bat fie nod) nicht befud)t. ©ie ^inber finb fleißig gewefen; wir haben fie gelobt. Sib ihnen jene herr­ lichen SJlumen. Sib uns aud) einige, bitte. bie gute Stube, —; n salon bee'nbigen konczyc bie Slu'fgabe, —; n zadanie es fcheint (szajnt) zdaje si§ bie Überfettung,—; entluma- foeben wtejchwili, wlasnieteraz _ _ czenie fd)iden (sziken) poslac bie Scbnei'berin,—jnenkraw- wann? kiedy? cowa fo? tak? ber Slnjug, es; ü—e (ancuk) heute na'd)mittag (hojte nachmi- garnitur, ubranie tak) dzisiaj po poludniu bas$leib,es;er (klajt) suknia herrlich cudowny bie Sache, —; en rzecz fo lange tak dlugo Ein billiges Essen. Jemand ging1 in ein Speisehaus, nahm die Speisekarte, rief den Kellner und fragte: „Was kostet die Sauce?“ 1 Uwaga. W koniugacji mocnej zmieniajq. sic samogloski rdzenne w czasie przeszt. nied. i w imieslowie czasu przeszl. Dia ulatwienia przytaczamy przy kazdym czasowniku koniugacji mocnej czas przeszly niedokonany i imieslöw czasu przeszlego, np. nehmen, (id;) naljm, (icf> habe) genommen. Podr?cznik j?z. niemieckiego. 4 „Die Sauce kostet nichts,“ antwortete der Kellner. „Und was kostet das Brot?“ fragte der Herr. „Das kostet auch nichts,“ antwortete der Kellner. „Nun“, sagte der schlaue Gast, „dann bringen Sie mir etwas Sauce und Brot.“ billig (bilich) tani bie (Sauce (zose) sos bas Sffen jedzenie ber Stellner, s;—keiner jemanb (jemant) ktos nun wigc gelten, ging, gegangen isc, wst.qpic ber Saft, -—• ä—e gosc bas <Spei'fel)aus, es, äu—er jadlodajnia bann wtedy nehmen, nalpn, genommen wzi^c, brac bringen przyniesc bie 6pei'fefarte, —■; en jadlospis etwas troch§ rufen, rief, gerufen wotac, zawolac Eoften kosztowac fragen. 1. 23er ging in ein (Speifeljaus? 2. 23as naf?m er? 3. 2Bas fragte er ben Kellner? 4.23asfoftete bie(Sauce? 5. Unb bas23rot? 6. 2Öas antwortete ber fdplaue Saft? Lekcja 18. Rzeczowniki rodzaju nijakiego. A. Odmiana mocna. Grupa druga. Prawidlo. — Rzeczowniki jednozgloskowe, nalezqce do tej grupy, przybierajq w2 przyp. liczby poj. koncdwkg -es, zas w 1 przyp. liczby mn. -er, oraz przeglaszaj^ samo- gioskg rdzenn^ np. Liczba poj. Liczba mn. N. bas 23ud> ksi^zka G. bes 23ud>es D. bem Suc^e A. bas 23ucf) bie 23üd;er ksi^zki ber 23üd)er ben 23üd)ern bie 93üd;er Tak samo: bas Stinb dziecko, bas £anb (ä) kraj, bas 23ilb obraz, bas SBlatt (ä) lisc, bas ©orf (ö) wies, bas Si jajko, bas Sias (ä) szklanka, bas §aus (äu) dom, bas &leib suknia, bas^ulm (ü) kurcz§, bas <Scf)loj) (ö) zamek, bas£al dolina itd. Liczba poj. N. eine Heine §ütte mala chata G. einer Heinen §ütte D. einer Heinen § ütte A. eine Heine £>ütte N. ein fdjönes £jaus ladny dom G. eines frönen Kaufes D. einem [ebenen Aaufe A. ein febönes 0aus Liczba mn. Heine Jütten Heiner Jütten Heinen Sjütten Heine §ütten [<f)öne Raufer fcböner Käufer fcfjönen Käufern [c^öne Käufer Poniewaz rodzajnik nieokreslony nie posiada liczby mnogiej tworzy si§ liczb§ mnogQ przymiotnika, ktöry w liczb. poj. stal z takimze rodzajnikiem tak, jak w odmia- nie przymiotnika bez rodzaj nika. Tak samo odmieniaj^ si§ przymiotniki, jezeli zamiast rodzaj nika nieokreslonego stoj^ przed nimi zaimki dzier- zaivcze: mein möj, t>ein twöj, fein swdj, unfer nasz, euer wasz, if>r ich albo liczebniki: fein zaden, viel duzo, wenig malo, meijr wigcej, etwas cokolwiek, trochg, genug dosyä. Wöwczas jednak liczba mnoga odmienia si§ analo- gicznie do liczby mnogiej przymiotnika z rodzajnikiem okreslonym: feine treuen fjreunbe, unfere Heinen Jütten, if>re fcfjönen Raufet itd. (wgwzoru bie guten <Söt>ne wlekcji 16). Uwaga. Siel odnosi si§ do liczby poj., viele zas do liczby mn., np. Siel £mte duzo atramentu. Siele Rebern duzo piör. N. G. D. A. c) bez rodzajnika (moena). Liczba pojedyncza N. G. D. A. guter Slann fd>öne Slume neues Sud) gutes (-■en) Slannes [ebener Slume neues (-en) Sudjes gutem Spanne [djöner Slume neuem Sud>e guten Slann fdjöne Slume neues Sud) Liczba mnoga gute Slänner fdjöne Slumen neue Sucher guter Slänner fd)öner Slumen neuer Suchet guten Slännern [ebönen Slumen neuen Sücfjem gute Slänner fdjöne Slumen neue Silber Jezeli przymiotnik jest uzyty bez rodzajnika, wöwczas przyjmuje on w odmianie koncöwki rodzajnika okreslonego. W 2 przyp. liczby poj. na rodzaj mgski i nijaki przy­ miotnik moze miec röwniez koncöwk? -en, ale tylko wöwczas, gdy polqczony z nim rzeczownik odmienia si§ mocno t. zn. w tymze przypadku ma koncöwkg -s (wi§c fdjneller Q3ote szybki poslaniec tylko fcfjnelles 23oten). Przyimki. Nast§pujQce przyimki rzqdzq przypadkiem czwartym na pytanie „dokqd?“ a przypadkiem trzecim na pytanie „gdzie“? an na, do, przy auf na fjinter za, poza neben obok, przy tn übet na, nad, ponad unter pod vor przed jtvtfdjen migdzy w, do I. Sin treuer f^reunb ift ein großer Sctjaip ©reue ^reunbe finb feiten, ©er Sltenfcf? fann viele 23efannte tjaben, aber feinen S=reunb unter itjnen. Über bie Söeidjfel führen eiferne 23rüden. 0m «Sommer moljnen mir auf bem £anbe, im 5® in ter in ber Stabt, hinter ber ©Ztütjle ift ein Heines Söälbdjen. ©er 2öeg füljrt hinter bie alte 9Ztül>le. ©er Spiegel Ijängt jmifdjen ber £ür unb bem fünfter. Q3or ber &ircf>e fteljt bas SRatfjaus. 28 ir geljen vor bas ©or ber Stabt. Sr ift ber Soljn eines armen Cannes. Sie ift bie ©odjter reicher Sltern. Sdjöne SBilber fdjmüden ein Simmer. Stelle bas ©intenfaf; auf ben ©ifdj. Ss fteljt fdjon auf bem STifcfje. Seit ift Selb. Sr fjat viel Seit, aber menig Selb. ber Sdjatj, es; ä—e (szac) skarb ber 23etannte, en; n znajomy ber Söinter, s zima bie SJlüfjle,—; n mlyn bas SÖälbcfjen, s; — (weltchen) gaj ber 28eg, es; e droga ber Spiegel, s; — (szpigel) lustro bie föirdje, —; n kosciöl bas 9tatl;aus, es; äu—er ratusz bie Qöeicfjfel Wisla bie 23rü<fe, —; n most bas ©or, es; e brama bas ©i'ntenfafj, es; fäffer kalamarz feiten (zelten) rzadki,-o füfjren prowadzic eifern zelazny Ijängen wisiec, zawiesid ftefjen (szteen) stac II. (W przekladzie uzyj wylqcznie przymiotniköw bez rodzajnika). Oto (tlum. tu jest) dobra herbata i cieple mleko. Czy pan chce swiezej wody? Nie, niech mi pan da swiezego piwa. Kto ma pigkne kwiaty i dojrzale owoce? Czy pan ma bialy cukier? Tu jest bialy cukier. Dobre stare wina sq drogie. Kupilem pigkny czerwony papier. Ta pani sprzedaje dobre, swieze, slodkie mleko. Nowi przyjaciele nie zawsze sq dobrymi przyjacidlmi (1 przyp.). Daj temu pilnemu, biednemu uczniowi nowy, czysty zeszyt i czerwony atrament. herbata ber See, s; s cieply warm swiezy frifd) woda bas SQaffer, s; ä—er piwo bas Q3ier, s; e, kwiat bie Sllume, —; n dojrzaly reif czysty rein zeszyt bas cukier ber 3uder, s bialy weif} stary alt wino ber SÖein, es; e, drogi teuer czerwony rot papier bas Rapier, s; e slodki füfe §eft, es; e Sage bie -Sßabrbeit. Sils Seorg Söaftnngton (ff? = fd)) nod) ein Keiner Knabe war, fdjentte tym fein Slater1 einmal eine Keine Slpt. Seorg ging fofort in ben Sarten unb verfugte feine Slpt an einem Kirfer­ baume, einem Sieblingsbaume feines Slaters. Sils ber Slater ben Schaben fal), war er fefjr böfe unb fragte feinen <5of)n: „Seorg, l>aft bu bas gemacht?“ Seorg antwortete nichts; aber 3ulet}t tarnen iljm bie Sränen in bie Slugen unb er fagte: „S»u weifet, Slater, icf> tann nid)t lügen, id) war es“. „®u bift ein guter Sunge", fprad) ber Slater unb na!)m ifm auf feinen Slrm, „bu f)aft bie 2Bal)rf)eit gejagt unb bas ift mel)r wert als alle 23äume im Sarten“. 1 Jezeli zdanie poboczne stoi przed zdaniem gloumym, to podmiot w zdaniu gtöwnym stawia sitj po orzeczeniu. bie SÖal)rl)ctt> —> prawda fofo'rt nalychmiast oerfud)en prdbowac jule'fet nakoniec bie Sräne, —; n Iza bas Sluge, es; n oko Zaimek pytajqcy. N. wer? kto? was? co? D. wem? komu? G. weffen? czyj? A. wen? kogo? was? co? Utvaga. Zaimki ber, bie, bas czesto uzywa ja sie zamiast welcher, tpelqje, welches. W obydwöch wypadkach czasoumik stawia siq na koncu zdania, np. <j>as $ferb, welches (bas) wir beute getauft haben. ' 7 I. 3d) fprecfje beutfd). Spridjft bu beutfd)? fja, id) fpredje beutfd) unb franjöfifd). 28er fprid)t bort im SJorsimmer? ©as ift ber Sdmeiber, ber (welker) 3l>ren Slnjug gemacht t>at. 3ft er enblid) getommen?25itte, tommen Sie herein. Unfere eitern tarnen geftern nonSerlin. 28effeneitern? llnfere. Sprechet tyrbie 28af)r(>eit? 3a, wir fpred)en bie 2Baf>r(>eit. 28em gehören biefe SUrf<$en unb Pflaumen? Sie gehören bem, welcher (ber) fie getauft f)at. Stimm (trage) fie in bie S?üd)e! beginne (beginnet) beine (eure) Aufgabe! Kommt Kinber, wir wollen nacf) §aufe gefjen. 28er reid) ift, (ber) ift nicf)t immer glücflicf). ®ie Kinber, beren butter geftorben ift, finb unglüctlid). Formy zlozone ezasownika. Czas przeszly dokonany i czas zaprzeszly (o czym pozniej) ezasownikow tworzy sie za pomoc^ stowa posil- kowego f)aben w polqczeniu z imieslowem przeszlym da- nego ezasownika, np. 28ir t>abm gelernt. Za pomocq ezasownika posilkowego fein tworzy czas przeszly dokonany i czas zaprzeszly czasowniki, ktöre wy- razaj$: a) przejscie z jedneyo stanu w inny, np. ©er OTann ift geftorben. Czlowiek umarl. ©as Kinb ift ertrantt. Dziecko zachorowalo. _b). czasowniki, wyrazaj^ce ruch, np. ©er 25ater ift nad) Seipsig gefahren. Ojciec pojechal do Lipska. grau Sd)mibt ift getommen. Pani Schmidt przybyla. ©er SBruber ift in bie <Sd)ule gelaufen. Brat pobiegl do szkoly. ber §ut, es; ü—e kapelusz bewunbern podziwiac ber SBau'meifter, s; — budow- bie Sräfin, —; nen hra- [niczy [bina bas Q3o'rjimmer, s (forcymer) verfpred)en (ferszprechen) przedpoköj obiecac enblid) nakoniec von od, z glüdlid) szcz^sliwy au'fridjtig szczery u'nglüdlid) nieszcz§sliwy lügen klamac II. Szczery czlowiek mdwi prawd§. Czlowieka, ktöry klamie, nie lubimy. Co obiecujemy, tego musimy dotrzymac (halten). Dotrzymalismy, cosmy obiecali. Nie mow tak glosno, przestraszasz mnie. Wy nas przestraszyliscie. Bu- downiczy, ktöry budowal nasz dom, umarl. Czy panski brat przybyl? Tak, on przybyl wczoraj. Komu mam dac te owoce? Daj je biednej kobiecie, ktdrej dziecko zachorowalo. Czyje dziecko? Zony naszego ogrodnika. Czy to jest list, ktöry otrzymales? Nie, tarnten dostalem od mego przyja- ciela. Ta pani, ktörej kapelusz pani podziwiala, jest hra- biank^. III. Wstaw w miejsce kresek odpowiednie przyimki z przytoczonych wlekcji 19 wraz z rodzajnikami: 1) ©ie 93ilber Rängen-------TQanb. 2) 3d) warte— meine <Sd)wefter. 3) ©ie «Sonne ift------ Söolten. 4) 2ßir wohnen — einem §aufe. 5) ©ie ftirdje ift-------@d)ule. 6) ©ie Santpe hängt------- ©ifd). 7) 3cf> gehe-------9tegenfd)irm. 8) ©as Stinb fürchtet fid)--------fjjunbe. 9) ©as ©orf liegt-------SBalb unb — fjlufe. Rängen wisiec ber 9ie'genfd)irm, es; e parasol bie SÖolfe, — ; n chmura fid) fürchten bac si§ Lekcja 21. Stopniowanie przymiotniköw i przyslowkow. Stopien röwny reicf) bogaty alt gefunb zdrowy weife bialy Stopien wyzszy reicher bogatszy älter gefünber weifeer Stopien najwyzszy reid)fi, am reichten naj- [bogatszy älteft, am älteften gefünbefi, am gefünbeften weifeefi, am weifeefien Stopien wyzszy przymiotniköw tworzy si§ przez dodanie do stopnia röwnego koncöwki -er; stopien najwyzszy przez dodanie koncöwki -ft (po spölgloskach d, t i syczqcych -eft) lub tez -fielt (-eften) z przybraniem na pocz^tku ant. Przymiotniki o samoglosce rdzennej a, o, u przeglaszajq te samogloski przy stopniowaniu na ü, ö, ii (zob. wyzei alt, gefunb). Stopnie wyzszy i najwyzszy posiadaj^ podobnie jak rowny form§ nieodmiennq (jak we wzorze) i odmiennq, ktorQ si§ tworzy z nieodmiennej i odmienia analogicznie do stopnia rdwnego (st. wyzszy bet reidjcre, ein reiferer, reiferer; st. najwyzszy ber reichte — tylko z rodz. okre- slonym; zob. lekeje 16 i 19). Formy nieodmiennej przymiotnika we wszystkich stop- mach uzywa si<g jako przyslöwka z tym, ze st. najwyzszy obok form przytoczonych tworzy rowniez inne przy pomocy konc. -fte i przybranki auf bas (aufs) oraz koricdwki (-e)ftens bez przybranki: fd)ön pigknie fd)öner pigkniej am fdjönften, auf bas fd>ön- fte, fd)önftens najpi^kniej Stopniowanie nieregularne a) przymiotnikow gut dobry viel liczny f>od> wysoki nal) bliski grofj wielki beffer beft, am beften wlw metft, am meifien böber lyöd)ft, am l>öd)ften näjjer näct>fi, am näcbften größer gröfjt, am größten b) przyslöwköw gern ch^tnie balb wkrotce, wczesnie viel wiele lieber eljer mel>r am liebften am etjeften am meiften Uwaga. Przy poröwnaniach w stopniu röwnvm polskie jak = n>ie: fo t>od) tote breit; w stopniu wyzszym polskie nii, od^alv. ber £urm i|t fytyet als bas §aus. wollen Czas przeszly niedokonany. 3d) wollte chcialem/chcialam bu wollteft er, fie, es wollte wir wollten if>r wolltet fie wollten Tak samo od id) fann — id) tonnte, od foll — id) follte, icf> mufj —icf) mugte, np. id> mufe, id) mufjte, bu mufcteft itd. Der Fuchs und die Ziege. Ein Fuchs war in einen Brunnen gefallen und konnte nicht heraus. Da kam eine Ziege zum1 Brunnen und wollte trinken. Als2 sie den Fuchs sah, fragte sie ihn: „Wie schmeckt das Wasser?“ „Prächtig!“ erwiderte der Fuchs, „ich kann gar nicht genug trinken.“ Die einfältige Ziege sprang sofort in den Brunnen, der schlaue Fuchs aber auf ihren Rücken und in einem Momente war er im grünen Grase. „Schönen Dank, Madame“, rief er noch. „Auf Wiedersehen!“ 1 3 um skröc. zamiast ju bem. gu „do“ rzqdzi przyp. 3. 2 Po als kiedy, bafe ze, weil poniewaz, bamit azeby itp. stawia sie czasownik na koricu zdania. bie Stege —n (cyge) koza berQ3runnen, s; — studnia fallen, fiel, gefallen padac tonnte nid)t l)erau's nie mögt wyisc ju do ertvibern odpowiedziec ber 9tüden, s;— grzbiet, kark bas Sras, es; ä—er trawa fommen, fant, gefonttnen przyjsc fdjmeden (szmeken) smakowac bas 28affer, s; ä—er woda gar nid)i wcale nie genu'g dosyc ei'nfältig (ajnfeltich) glupi, nie- berSHome'ntmoment [rozs^dny 22labame (madam) pani hinten pic, napic si§ fragen. 1. Süßer tvar in einen ^Brunnen gefallen? 2. Süßer tarn jum Brunnen? 3. Süßas tvollte bie Siege tun? 4. 2ßas fragte fie ben Sudjs? 5. 2öas anttvortete ber {Judjs? 6. Qüßas tat bie einfältige 8iege? 7. Unb tvas tat ber fd)laue fjud)s? Lekcja 22. II klasa czasownikow odmiany mocnej. Czas przeszly dokonany a, Czas. terazn. finbe znajdujg bu finbeft er, fie, es finbet imieslöw czasu przeszlego u. Czas przeszly niedok. 3d) fanb znajdowalem bu fanbeft (fanbft) er, fie, es fanb wir finben it>r firtbet fie finben wir fanben ihr fanbet fie fanbeu Tryb rozkazujacy. finbe, finbei, finben Sie! Tak samo: binben wi^zac, fingen spiewac, fprtngen skakac, trinfen pic, wittben wi^zac, plesc. Przyimki. Nast^pujqce przyimki rzqdzQ przypadkiem drugim: unweit blisko, niedaleko od ungeachtet bez wzgl^du na, ’ (oer)mittelft za pomocq, pomimo wührenb podczas ftati, anftatt zamiast trotj wbrew, pomimo 1. Po rzeczoumikach iloscioivych kladzie si§ drugi rze- czownik bez rodzajnika, np. ©in Sias Söaffer szklanka wody. 2. Jezeli dwa lub wi§cej zdan ma jeden i ten sam podmiot, to nie trzeba go powtarzac, np. 2ßir fangen unb (wir) fprangen auf ber SBiefe. 3. Lubi§ jesc, pic, tanczyc — tego rodzaju wyrazenia tlumaczy si§ przez gern z czasownikiem, np. 3d) trinte gern 2öein lubi§ pic wino. Sie fingt gern ona lubi spiewac. Stopien wyzszy od gern jest lieber, np. 3d) trinte lieber Söein ja wol§ wino. 2B ollen Sie lieber auf bem Sofa fiijen? czy pan woli siedziec na sofie? I. Sluf ber grünen Söiefe unweit bes Sd)loffes fanben wir herrliche Q3lumen. 2Bas für SJlumen habt ihr gefunben? SBilbe 23eild)en unb 93ergifjmeinnid)t6. QSir wanben uns dränge, legten fie auf unfere Köpfe unb fangen unb fprangen auf ber SÖiefe vor $reube. ©a wäret ihr ja fehr luftig. 2öas war benn los? war meiner Sd)wefter Seburtstag. Sich fo; jefyt oerftehe ich. SBährenb eines heftigen Siegens gingen wir nach fjaufe. Sroh bes fchlechten Söetters? ßa, ungeachtet bes Siegens. Stinten Sie gern See? Stein, ich trinte lieber Kaffee. Söollen Sie eine 'affe Kaffee trinten? ©ante beftens; ich habe foeben eine Saffe getarnten. Singe (finget) nidjt fo laut, bu ftörft (ihr ftört) uns. 3dj fjabe gar nidjt laut gefungen. So, bann bitte (ich) um Snt- fdjulbigung. Karbon. ber &ranj, es; ä—e wianek ber Stopf, es; ö—e glowa vor fjreube z radosci bie ©affe —; n filizanka ba roart ifjr ja to wy byliscie luftig (lustich) wesoly toas mar los? o co chodzilo? co si§ stalo? ber Seburtstag, s; e urodziny ber Kaffee (kafe) kawa ber See (le) herbata ad) fo a wi§c heftig (heflich) silny ftören przeszkadzac ^arbon (pardq.) przepraszam bas Q3ergi'ßmeinnicht, s; s nie- [zapominajka um Sntfdju'lbigung bitten ... um SJerjeifjung (fer-zajung) bitten | Pr0Slc 0 przebaczeme II. Podczas silnego deszczu nie znalezlismy miejsca w tramwaju; ale znalezlismy dorozk§, tak, ze nie bylismy zmuszeni isc pieszo. Ptaki spiewaly i skakaly wesolo na drzewach, kiedy spacerowalismy w lesie. Pic mi si§ chce, chcialbym wypic szklank^ swiezej wody. Czy macie pra- gnienie? Nie, wypilismy szklankg herbaty w tej chwili (foeben); lecz jestesmy glodni. Owce i jagni^ta skaczq na polu. Czy ma pan swoj^ lask§ i r§kawiczki? Znalazlem je niedaleko starego mlyna. Pomimo zlej pogody zniwa byly dobre, szczegolnie bylo duzo pszenicy i zyta. Wbrew woli swego ojca sprzedal on dom i maj^tek ziemski. miejsce ber %5laß, es; ä—e tramwaj bie (Straßenbahn, —; —en dorozka bie ©rofcfjte, —; —n spacerowac fpajieren, fpajieren gehen pic mi sie chce id) bin burftigj jestem glodny id) bin hungrig chcialbym id> mödjte gern isc pieszo ju Suß geljen swiezy frifd) miec pragnienie ©urft haben jagnig bas Saturn; ä—er laska ber Stoct, s; ö—e rekawiczka ber ijjanb- fci?llh, es;—e zniwa bie Srnte; —n wola ber Söille, ens III. III. a) Stopniuj przymiotniki w zdaniach, kläre utworzysz wedlug podanego przykladu: (SHein fjreunb ift jung, mein 93ruber ift jünger, meine Sdjmefter ift am jüngften): 1) 2öar- fd;au, 23erlin, Sonbon — groß. 2) ©er Seich (staw), ber See (jezioro), bas 2Keer (morze) — tief. 3) ©er Sfel, bas Sßferb, Podr^cznik j?z. niemieckiego 5 Czasowniki zlozone. a) rozdzielne. Jezeli czasownik sklada sig z czasownika wlasciwego i przedrostka (ab, an, auf, fort, hin, weg i t. p.) na ktöry pada akcent glöwny wyrazu, to przedrostek ten oddziela sig od czasownika w czasie terazn., przeszlym niedok. i w trybie rozkazujqcym strony czynnej i stawia sig go na koncu zdania, np. a'ntommen przybyc — id) tomme ait. 21'breifen odjechac—er reifte heute ab on dzisiaj odjechal. $o'ttget)en odejsc—gehe fort! odejdz! — Ma to miejsce jednak tylko w zdaniu glöwnym. W zdaniach pobocznych nie rozdzielajQ sig takie cza­ sowniki, np. 2lls mein QJater jurüdfam (od jurüdfommen wröcic), reifte id) ab kiedy moj ojciec powröcil, ja wyje- chalem. W bezokoliczniku przyimek ju, (np. ju l)aben miec, ju lefen czytac), a w imieslowie czasu przeszl. przystawkg ge- wstawia sig migdzy przedrostek a czasownik, tak iz tworzQ one wraz z czasownikiem jedno slowo, np. anfangen zaczy- nac — anjufangen, Weggehen odejsc — wegjugehen. Ss ift 3eit anjufangen jest czas zaczynac. Qöeggef)en odejsc — er ift weggegangen on odszedl. 3urüd- fefjren wröcic — wir finb jurüdgetehrt. b) nierozdzielne sq te czasowniki zlozone, w ktörych akcent glöwny pada na drugq. cz^sc skladowq, t. j. wlasciwy czasownik, np. befdjret'b en, opisywac —3d) befd)tei'be opi- sujg — 3d) befdjrie'b opisywalem—93efd)rei'be! opisuj! Przedrostki be-, ge-, ent-, er-, »er-, 3 er-, mift-, emp-, p oll-, in ter-, wiber- sq zawsze nieakcentowane, a czasow­ niki, w ktörych sklad wchodzQ, nierozdzielne. Czasowniki nierozdzielne tworzQ imieslöw czasu prze­ szlego bez przedrostka ge-, np. vertau'fen sprzedawac vertau'ft. Przyklady. SÖann fommt ber 3ug an? €r ift fd)on angenommen. Söann fährt bie ^oft ab? «Sie ift fd>on abgefahren. 9limm mid> mit! Se(>e nicht fort! SBleibe hier! Sage uns, wann ber Dampfer an- fommt. 34) weift nid)t, wann er abgeht. Ss ift nun ju fpät aus- jugehen. Ss ift Seit aufjuftehen. ©er Sjerr ift weggegangen unb ni<$>t wiebergetommen. ber gug, es; ü—e (cuk) pociqg a'ntommen przybyc a'bfatjren odjechac mt'ineljmen wzi^c ze sob^ fo'tigeren odejsc ber ©ampfer, s; — statek l>ierbleiben pozostac a'bgeben odjechac au'sgehen wychodzic au'fftehen wstawac fpät (szpet) pozno II. Dobry wieczör. Jak si§ macie? Jakze wasze zdrowie? Proszg siadac. Rad jestem, ze pana widz§. Gdzie pan tak dlugo byl (cz. zaprzeszly)? Bylem zagranicQ. Czy pan byl u swoich krewnych w Wroclawiu, zanim pan powrocil? Tak, bylem u nich; bardzo sig cieszyli, zesmy przybyli. Czys zrobila tlumaczenie, kiedy nauczycielka przyszla? Tak, juz je zrobilam. Wczoraj nie bylismy w szkole, mielismy swigto. Oni sig bardzo dziwili, zesmy onegdaj u nich nie byli. Statek w tej chwili odjechal. Kiedy on znowu powröci? Tego nie mog§ ci powiedziec. PociQg przybyl o godzin^ pdzniej, niz zwykle. Lekarz zakazal choremu wychodzic. Teraz czas przestac möwic. Przestan! Milcz! III. Utivörz zdania w czasie przeszlym niedokonanym: 1) $reunb mid) begleiten. 2) SRutter föinb ©arten ju geben er­ lauben. 3) Sd) ®ud) vergeffen. 4) Schülerin Sebrer ertvibern. 5) ©u mir n>iberfpred)en. 6) Kolumbus Shnerila entbeden. Bezokolicznik z ju i bez ju. Prawidlo. — Po czasoumikach fönnen (czas terazn. id) tann) möc; wollen (czas terazn. ich null) chciec; muffen (czas terazn. id) mufs) musiec; follen (czas terazn. ich MO byc powinien, stoi drugi czasownik w bezokoliczrtiku bez 3«, po innych zas musi mied ju, np. 3d) fann fd) reib en. Sie muß lernen; lecz: £>öre auf ju lernen! Przestan si§ uczyc! 3d) tomme bicf> ju bitten. Przychodzg cig prosic. Czasami dodaje sig jeszcze um (azeby), np. 2Qir gehen in bie Schule, um ju lernen (zob. lekcja 35). siadac fid) feijen za granic^ im Slu'slanbe dziwid si§ fid) rounbern onegdaj vo'rgeftem godzina bie Stunbe, -; en Wroclaw SBreslau swi§to ber fteVettüQ, s; -e (fa- jertak ) zanim ehe, bevo'r nauczycielka bie £ef)terin,—; nen milczec fdjroeigen (szwajgen). Sefriebigte Ueugicrigteit. ®in Monarch, ber fehr populär fein wollte, pflegte öfters in bie Kliffeel>äufer intognito ju gehen. Sines Sages traf er bort einen $errn, mit bem er Schach fpielte. ©er .ftaifer oerlor bie Partie unb wollte nod) eine fpielen, aber ber 0err entfd)ulbigte ficl> unb fagte: „3d? bebaute feljr, aber id) mufe in bie Oper gehen, um ben ^aifer ju fel>en“. „2Bas erwarten Sie in bem &aifer ju fehen“, erwiberte ber Monarch, „ba ift nichts Sehenswertes an ihm, er ift ein Tftenfcf) wie Sie unb ich". „21lad)t nichts“, fagte ber Sjerr, „ich wollte biefen großen 22lann fd)on lange ein­ mal fehen unb heute ift bie (Gelegenheit ba". „Unb ift bas wirtlich nur ber einzige (Grunb, in bie Oper ju gehen?“ fragte ber Conard). „3a", antwortete ber §err. „9lun, bann tönnen wir noch ruhig eine Partie fpielen, benn Sie fehen ben Kaifer oor fict>“, fagte ber Monarch­ ber föaifer, s; - (kajzer) cesarz ber 22lona'rd),en; en monarcha bas föa'ffeehaus, es; äu—er ka- wiarnia Schad) fpielen (szach szpilen) grac w szachy bie Partie', —; n partia bie Oper opera bie (Gelegenheit, -; en sposo- bnosc populä'r popularny ftd> au'fhalten zatrzymac si§ pflegen mieczwyczaj (zwykle) into'gnito incognito, nieznany treffen, traf, getroffen spotkac fid» entfdju'lbigen prosic o prze- baczenie fe'henswert wart widzenia macht nichts nie nie szkodzi ber (Grunb, es; ü—e przyczyna benn poniewaz einzig (ajncich) jedyny fragen. 1. 2öas pflegte ber ftaifer oft ju tun? 2. 2öen traf er eines Sages? 3. 2öas fpielte er mit ihm? 4. 2öer oerfpielte bie Partie? 5. Töarum wollte ber §err nicht noch eine Partie fpielen? 6. Töarum wollte ber §err in bie Oper gehen? 7. 23as antwortete ber ®aifer? sölume, wie fd)ön fie riedpt! 3d) fyabe fie fd)on gerochen. 3d) ried)e nid)ts. QBarum nid)t? 3d) f>abe ben 6d?nupfen. ©u frnft bid) erfüllet? 3a, leibet. ©ann Eannman allerbings nid)ts riedjen. ©er <Sd)üler, ber (weldjer) feine Aufgabe gut mad)t, wirb eine 93elof>nung erhalten. 2Sir aud)? QBenn il)r fie »erbient, gewife. ber «Solba't, en; en zolnierz bie Kanone, -; n armata bie glinte,-; n fuzja, muszkiet ber «Sdmupfen, s; —katar bie93elof)nung, en nagroda bann wtedy a'llcrbings w samej rzeczy begleiten towarzyszyc ü'bermorgen pojutrze po'rgeftern onegdaj, przedwczoraj bod) przecie, jednak Derbienen zasluzyc fid) erEälten zazigbic si§ leiber niestety II. Co bgdziemy dzisiaj mieli na (jum) obiad? Nie wiem, zapytam si§ kucharki; ona to bgdzie wiedziala. Bgdziemy mieli rosöl, pieczen wolow^, pieczen ciel^cq i ryby. Co pani bgdzie jadla? Kawalek pieczeni wolowej, jezeli laska. Jutro przyjedzie kuzynka Marii. Jak dlugo ona po- zostanie u nas? Ojciec powiedzial, ze ona pojutrze wyjedzie. Orzel latal nad görq; strzelec zastrzelil go. Czy zamkngliscie drzwi? Nie, nie mielismy klucza; zgubilismy klucz. Zamykaj drzwi! Otwörz okna! Pow^chaj tg rözg! Ona pachnie cudownie; nie prawda? Bez wqtpienia. umiarkowanie bie TJläfjigEeit, - spoköj bie 9lul)e kucharka bie Köd)in, nen rosöl bie Q3rül)e, —; en pieczen wolowa ber 9linbs- albo Slinberbraten, s; — pieczen cielgca ber Kalbs­ braten, s; — ryba ber gifd), es; e zamkn^c ju'fcfjliefjen jezeli laska wenn icf) bit­ ten barf strzelec ber Säger, s; — klucz ber <Sd)lüffel, s; — zamykac ju'mad)en u nas bei uns wesolosc ber grol)finn, s (frozyn) III. Napisz nastepujqce zdania we wszystkich czasach, klare dotychczas poznales: 1) ©er SRaurer baut bas fjaus. 2) ©er (5d)üler get)t in bie <Sd)ule. 3) ©er 33auer arbeitet auf bem gelbe. 4) ©er 23aum wädjft im ©arten. Odmiana imion wlasnych. Prawidlo. — Imiona wlasne ludzi, mgskie i zenskie, przybieraj^ w przypadku drugim -s, np. Starls Q5aterojciec Karola. Hermanns, 2lnnas. Atoli imiona ludzkie rodzaju mgskiego, na s, 3, y majq-ens, np. Sjans— Raufens, Tftay— Garens, zenskie zas na -e majq -ns, np. Sofcfme— Sofefi- nens, Tftarie— Mariens (takze Maries). Imiona wlasne z rodzajnikiem albo zaimkiem nie odmie- niajQ sig, np. ©ies1 finb bie §anbfd)ul)e ber 2Rarte. ©ie Eltern bes Slay (albo tez TRay feine Eltern). ©er §ut unferer Suife (albo unferer £uife if)r Sjut). 1 To jest, to sa, tlumaczy siQ bas albo bies (biefes) finb. Lekcja 25. Strona bierna. 1. Strona bierna tworzy sig w jgzyku niemieckim za pomocQ pol^czenia czasownika posilkowego werben, würbe (warb), warben stac sig, z imieslowem czasu przeszlego danego czasownika, np. 3d) werbe gelobt jestem chwalony, chwal^ mnie. Strong biernQ tworzymy tylko od czasowniköw prze- chodnich. Czas terazniej szy Czas przeszly niedok. 3d) werbe gelobt jestem chwa­ lony, chwalQ mnie bu wirft gelobt er, fie, es wirb gelobt wir werben gelobt il>r werbet gelobt fie werben gelobt Czas przeszly dok. 3d) bin gelobt worben zostalem pochwalony bu bift gelobt worben er, fie, es ift£gelobt worben itd. 3d) würbe (warb) gelobt bylem chwalony, chwa- lono mnie bu würbeft (warbft) gelobt er, fie, es würbe (warb) gelobt wir würben gelobt il)r würbet gelobt fie würben gelobt Czas zaprzeszly. Sd) war gelobt worben zostalem byl pochwalony bu warft gelobt worben er, fie, es war gelobt worben itd. przez bas albo bies (biefes) ift, Czas przyszly niedokonany. 3d> werbe gelobt werben bgdg chwaiony bu wirft gelobt werben er, fie, es wirb gelobt werben Czas przyszly dokonany. 3d) werbe gelobt worben fein bu wirft gelobt worben fein er wirb gelobt worben fein Uwaga. Tryb przypuszczajacy strony biernej zaröwno slöw posilkowyeh jak i innych czasownikdw podano w dodatku, zawie- rajacym wzory odmian. 2. Söerben jest rdwniez czasownikiem samodzielnym i znaczy stac si$, robic si.%, np. ©as SÖetter wirb fd)ön pogoda robi sig ladna. Ss wirb falt robi sig zimno. Sr würbe reid) on stal sig bogaty. ©ie Sage werben lang dni robi^ sig dlugie. 3. Strong czynnq zamieniamy na biernq w ten sposdb, ze podmiot staje sig przedmiotem, czyli kladziemy go w 3 przyp. z przyimkiem von, gdy odnosi sig do istot zyj^cych, a w 4 przyp. z przyimkiem burd), gdy odnosi sig do rzeczy. Przedmiot zamienia sig na podmiot nowego zdania. Czasownik otrzymuje formg strony biernej, zgodnq co do osoby i liczby z nowym podmiotem, np. ©er 93auer pflügt ben 2l<fer wiesniak orze pole. ©er 2lder wirb oon bem Sauer gepflügt pole jest przez wiesniaka orane. ©er Sftotor treibt bas Sluto motor wprawia w ruch auto. ©as 2luto wirb burd) ben 22lotor getrieben auto jest wpra- wiane w ruch motorem. I. Selb wirb aus Solb,1 Silber, Tupfer ober Rapier gemacht. ©as£elepl)on unb ber'Sßlwnograpl) würben vonSbifon erfunben. 2lls fjilfe tarn, war bie Sd)lad)t fd)on verloren worben. 2öann wirb bie 2lrbeit gemadrt werben? Sie ift fd)on gemacht worben, ©er Seneral würbe in ber Scblad)t verwunbet. £s wirb fd)on talt. ©5 wirb nod) tälter werben, ©ie Seiten finb fd)led)t, es wirb alles teuer. Ss ift fd)on alles teurer geworben. 2öir würben fo mübe, bap wir nid)t weitergel)en tonnten, ©er Sd)uf>mad)er ift burd) unb Sparfamteit reid) geworben. 1 Imion gatunkowych w ogölnym znaczeniu uzywa siQ bez rodzajnika. fragen. 1. Söomit fufer ein 93auer jur Stabt? 2. 2Sem begegnete er? 3. 2öie fufer ber? 4. 2Sas wollte feiner von beiben tun? 5. 2öas rief ber erfte 23auer? 6. 2Bas antwortete ber anbere? 7. Söomit brofete ber erfte 23auer bem Srobian? 8. 2öas tat ber Srobian? 9. 2öas fragte er ben anberen, als er bei ifjm vorbei­ tarn? 10. 2öas erwiberte ber anbere? Lekcja 26. Liczebniki giöwne. 1000 taufenb, 1500 taufenb fünffjunbert (lub fünfjefmfiunbert) 1,000.000 eine Million. 1 eins 12 gwölf 30 breifeig 2 jwei 13 breijefen 31 einunbbreifeig itd. 3 brei 14 vierjefen 40 vierzig 4 vier 15 fünfjefen 50 fündig 5 fünf 16 fecfejefen 60 fecfeMs 6 fed)5 17 fiebjefen 70 fiebrig 7 fieben 18 acfetjefen 80 8 acfet 19 neunjefen 90 neunzig 9 neun 20 jwanjig 100 feunbert 10 jefen 21 einunbjwanjig 101 feunbert(unb)eins 11 elf 22 jweiunbjwansigitd. 200 jweifeunbert itd. Formy eins uzywa sie tylko przy liczeniu; zreszt^ einer, eine, eines, zas przed rzeczownikiem tylko ein. Liczebniki giöwne sq nieodmienne z wyj. jwei i brei, ktöre 2 przyp. majq jweier, breier zas 3 przyp. zweien, breien. Rzeczownik pol^czony z liczebnikiem (od jwei po- czqwszy) musi stac w liczbie mnogiej (zauwaz: po polsku „pi?c fenigöw“, po niem. „fünf Pfennige“ = 1 przyp.). Jgzyk niemiecki uzywa czasem liczebniköw glöwnych w miejsce polskich porz^dkowych, a mianowicie: 1. na oznaczenie godziny: es ift brei Ufer = jest godzina trzecia, 2. na oznaczenie roku: w r. 1939-ym = im gafere eintaufenb neunfeunbert neununbbreifeig. 3. na oznaczenie numeru, poza tym strony w ksi^zce, od- dzialu itp. np.: 3al)l (Stummer) ad)t numer dsmy; «Seite jmanjig (strona 20-ta); Slbteilung fünf (oddzial pi^ty). Mam lat 32 = 3d) bin jmeiunbbreifpg ftafme alt IV klasa czasowniköw odmiany mocnej. Czas przeszly niedokonany a, imiesldw czasu przeszlego a. effen jesc, afj, gegeffen. Czas terazn. 3d; effe, bu iffeft (ißt), er W, mir effen, if>r effet (if)t), fie effen. Tryb rozk. 3fe! ©ffet! freffen zrec, tak samo jak effen. bitten prosic, bat, gebeten. geben dac, gab, gegeben. Czas terazn. 3cf> gebe, bu gibft, er gibt, mir geben, ihr gebt, fie geben. ®ib! ®ebet! lefen czytac, las, gelefen. Czas terazn. 3d) lefe, bu lieft, er lieft, mir lefen itd. fites! fiefet! fel)en widziec, fal), gefeiten. Czas terazn. Sd) felje, bu fiefjft, er fieljt, mir feljen itd. Stelt(e)! Seltet! fitzen siedziec, fafj, gefeffen. vergeffen zapomniec, verga'fj, vergeffen. Czas terazn. 3d) ver- geffe, bu vergiffeft (»ergibt), er vergibt, mir ver­ geben itd. 23ergifjt SDergeffet! I. ©ins unb brei finb vier, f^ünf mal fünf finb fünfunb- jmansig. «Se«i)5 mal fecl>s finb fe«i)sunbbrei^ig. 3el)n mal jelm finb fmnbert. ©in 3al)r f>at jmölf SHonate. ©in SHonat f)at breifpg, ober einunbbreifjig Sage, ©in Sag t>at vierunbjmansig «Stunben. ©ine «Stunbe f»at fe^jig Spinnten. Söieviel Uf>r ift es? ©s ift ie^t jelrn Ul>r. Ilm mieviel lU)r get)t il)r §uQ3ett? Ilm 11 llf>r abenbs. Um mieviel Ul>r fte£>ft bu auf? Um l)alb 8 (Uf>r). 3 eßt ift es ein Viertel (auf) eins. Um brei Viertel jmei müffen mir ausgeljen. ©ine Süarf l)at fmnbert Pfennig, ©ine Steife um bie Söelt fann man l)eute mit bem ^lugjeug in nicfjt mel>r als fünf- jefm Sagen ma«i)en. Söir faßen, mie ber fiöme bas f^leifcß fraß, bas ißm ber SÖärter gab. §abt if)r in ber geitung gelefen, baß ber Seimig franf fein foll? 3d) las es in ber 3eitung, bie bu mir gabft. 3<f) ßabe bir bod) feine gegeben. ®u irrft bid). Sils mir bei Sifdje faßen unb SUittag aßen, gabft bu fie mir. $a, mat)r- Saftig, icf> fyatte ganj vergeben. SSergeffet nidjt, was if>r ver- l'prodjen habt! <Sief)l (<Set?et!) ba fommt bas <5djiff. wie fpät ift es? ktdra godzina? es ift jeljn lUjr jest godzina 10. es ift ein Viertel (auf) elf kwadrans na 11. es ift tjalb elf pol do 11. es ift brei53iertel elf trzy kwadranse na 11 um wieviel llfjr o ktörej godzinie ber Pfennig, es; e fenig ber £öwe, n lew ber Jßärter, s; — dozorca, bie Seitung, —; en gazeta wa'ljrljaftig prawda, slo- [wo daj§ foll fein ma byc boc(> przecie, jednak II. 0 ktörej godzinie jada pan kolacje? My jadamy kolacje zwykle o godzinie 8-ej. 0 ktörej godzinie jadl pan kolacje wczoraj? 0 godzinie 7-ej, poniewaz chcielismy isc na (ins) koncert. Ile dni ma ten miesi^c? Ten miesi^c ma 31 dni. Mysle, ze pani sie myli. Prosze zobaczyc w kalendarzu. Tak, ma 31 dni. Zwyczajny rok ma 365 dni, a rok przestepny ma 366. Czytalem w gazetach, ze bogaty kupiec dal biednym robotnikom 1000 marek. Czytaj te ksi^zke, ona ci sie bedzie podobac. Chlopcy siedzieli na lawce pod starym debem i opowiadali sobie (fid>) bajki. Tarnten biedny czlowiek nie nie widzi: on jest niewidomy; daj mu 5 fenigöw. Nie mam drobnych. Ja ci zmienie. Dzieki. Warszawa, stolica Polski, ma ponad 1,200.000 mieszkan- cöw, a Londyn, drugie z rzedu najwieksze miasto na swiecie, ma przeszlo 8 milionöw. Ile masz lat? Mam lat 15 a moja siostra jeszcze nie ma 13. id) babc gefallen1 1 Patrz strona 82: fallen. slepy, niewidomy blinb stolica bie §auptftabt, —; [ä—e ile masz lat ? wie alt bift bu? kolacjabas2l'benbbrot,2l'benbeffen robotnik ber Slrbeiter, s; — konzert bas Stonjert, es; e podobac sie gefallen, gefie'l, kalendarz ber ^alenber, s; — T' rokprzestepnybasSdjnltjnb^ C8> c bajka bas Tftärdjen, s; — lawka bie 23ant, —; ä—e ” • • - d^b bie <£id>e, —; n krölestwo bas S?ö'nigreid), s; e blisko, prawie beinahe mam 10 lat id) bin jeljn Saljre alt III. Napisz slowami nasfypujqce cyfry: 6, 14, 2, 9, 16, 27,11,101,89,98 105, 1002, 927, 1039, 1421,5611,9971. ber fja'nuar styczen ber Je'bruar luty ber SJlärj marzec ber Slpri'l kwiecien ber 92lai maj Vwaga. Nazw miesiQcy i dni rodzajnika. bie SBoche —; n tydzien, bie Slnetbote, —; n anegdota zapewne bie Sache, —; n rzecz ber 9la'menstag, s; e imieniny u> ogolnym znaczeniu uzywa sie; bez II. Styczen jest pierwszym miesiqcem roku, luty jest drugim, marzec trzecim a grudzieri ostatnim. Cztery pory roku sq: wiosna, lato, jesien i zima. Imieniny mojej ku- zynki sq 25-go lipca, a moje sq 30-go stycznia. Kiedy cig dzis rano wolalem, spätes jeszcze. Na ktorym pi^trze pan mieszka? Na drugim, a moj kolega mieszka na pierwszym. On poszedl, azeby szukac sluzqcego, ale ten juz wyszedl. Dokqd poszedles? Poszlismy do szewca, azeby kupic parg kamaszy, lecz zadna nam si§ nie podobala (od gefallen, odmienia sig jak fallen). W piqtek pierwszego czerwca (przyp. 4) zaczynajq siq nasze wakacje i trwajq do 15-go wrzesnia. Jeden dzieri (doba) jes 365-tq czgsciq roku. Kopernik urodzil si§ 19-go lutego (ben albo am 19) w roku 1473.1 ' 1 „W roku“ tlumaczy sie albo przez im Sabre, np. im Sabre 1473, albo tez in, np. in 1473. 6* pora roku bie Ba'hresjeit, —; en na pierwszym pigtrze in bem erften Stocte albo Sta'ge (etaz) wakacje bie Serien, — Kopernik ^opernitus kamasze bie®amafchen $)er ftolibri uitb ber Schmetterling. Sin Kolibri begegnete einem (Schmetterling unb bejaubert von beffen «Schönheit, bot er ihm feine ewige ^reunbfdjaft an. ,,3d) tarnt bein Slnerbieten nicht annehmen“, ertviberte ber Schmetterling, „benn bu haft mich einft verachtet unb mich einen erbärmlichen Söicht genannt“. „(Das tann nicht möglich fein", fagte ber Kolibri, „benn ich h^e ftets für folche fchöne Sefchöpfe, wie bu bift, bie größte Sichtung gehabt“. „Vielleicht ift bas jefct ber Jall“, antwortete ber Schmetterling, „aber als bu mich beleibigteft, war ich noch eine 9laupe. vierte bir alfo: SBeleibige niemals folcfje, bie niebriger fielen als bu, benn biefe tonnten einmal £>öl>er fielen als bu“. ber Kolibri koliber ber Schmetterling, s; e motyl begegnen z przyp. 3. spotkac bezaubert zachwycony bie Schönheit, —; (szönhajt) pigknosc ewig wieczny bie ^reunbfdjaft (frojntszaft) przyjazn xanbieten ofiarowac bas 21'nerbieten, s; — propozycja niemals nigdy wooo'n z czego erbärmlich zatosny, n^dzny ber TBicht, es; e nieborak nennen, nannte, genannt nazwac ftets zawsze bas Sefdjö'pf, es; e stwo- rzenie belei'bigen obrazic bie 9?aupe,—; n g^sienica merte bir alfo pamigtaj wigc fragen. 1. 28er begegnete einem Schmetterling? 2. SBooon war ber Kolibri bezaubert? 3. 2Bas bot er bem Schmetterling an? 4. 2Bas fagte ber «Schmetterling? 5. 2Bas antwortete ber Kolibri? 6. ?Bas war ber Schmetterling, als ber Kolibri ihn beleibigte? 7.2Bas foll man nicht tun? Lekcja 28. Tryb przypuszezajqey. Czas teraznieiszv. od hoben (baß) Sch höbe (ze) mam bu hobeft er, fie, es höbe wir hoben ihr höbet fie hoben od fein (bafe) Sch fei ( ze) jestem bu fei(e)ft er, fie, es fei wir feien ihr feiet fie feien 1 Nalezy do klasy III. odmiany mocnej (str. 72). Czas przeszly 3d) t)ätte mialbym bu t)ätteft er l)ätte wir hätten it>r tjättet fie Rattert Czas przesz 3d) t)abe gehabt bu ljabeft gehabt itd. iedokonany. 3d) märe bylbym bu roäreft er märe mir mären if>r märet fie mären dokonany. 3d) fei gemefen bu feieft gemefen itd. Czas zaprzeszly. Set) tf'äiii gehabt 3d) wäre gemefen bu tjätteft gemefen itd. bu wärefi gemefen itd. Czas przyszly 3d) merbe t)aben bu werbeft txiben er werbe haben itd. niedokonany. 3d) werbe fein bu werbeft fein er werbe fein itd. Czas przyszly 3d) werbe gehabt haben bu werbeft gehabt haben er, fie, es werbe gehabt haben itd. dokonany. 3d) werbe gemefen fein bu werbeft gemefen fein er werbe gemefen fein itd Tryb przypuszczajqcy odpowiada w ilosci form trybowi orzekaj^cemu. Odroznia si§ on tym, ze przed wszystkimi konedwkami wstawia si§ samogloskg -e. Przy tym: w czasie terazniej szym rdzen. pozostaje zawsze niezmieniony. chocby nawet dany czasownik zmienial w 1. poj. trybu orzekaj^cego samoglosk? rdzenn^, np. kf) gebe, bu gibft, bu gebeft; w czasie przeszlym niedokon. czasowniki moene przeglaszajq samogloski a, o, u, np. ich gab, ict> gäbe. Tryb przypuszczajqcy l^czy si§ zazwyczaj ze spojnikami bafj, wenn itp. a to w len czas tylko, jezeli chcemy wyra- zic jak^s wqtpliwosc albo przypuszczenie, np. Sr fagt, er fei tränt (bafj er tränt fei). Powiada, ze jest chory. 2Benn icf> geit hätte. Gdybym mial czas. Uwaga. Tryb przypuszczajqcy innych czasowniköw tak slabych jak i mocnych podajemy w dodatku, zawierajqcym wzory odmian oraz w „Wykazie czasowniköw mocnych i niere- gularnych“ na koncu ksiqäki. Imieslöw cz. terazniejszego. Prawidlo. — Imieslöw czasu terazniejszego tworzy si§ przez dodanie -t> do bezokolicznika, np. faqen —faqenb: t)ören— l)örenb. Imieslowu czasu terazniejszego uzywa sig takze jako przymiotnika np. ©er fingenbe 23ogel spiewaj^cy ptak, ©er fallende Stegen, padaj^cy deszcz. Wdwczas odmienia sie on tak samo jak przymiotnik. fragen. 1. 2öo befud)te ein (Stubent feine eitern? 2. 2Bas gab es jum Slbenbbrot? 3. 2Bas wollte ber Stubent beweifen? 4. 2Bas fagte ber 93ater? 5. Qöie bewies ber Stubent feine ^Behauptung? 6. 2öie belohnte ber 23ater beffen Seleljrfamteit? Lekcja 29. VI klasa czasownikow odmiany moenej. Czas przeszly niedokonany i, imieslöw czasu przeszlego i. beiden gryzc, kfjsac, big, gebiffen leiben cierpiec, lubic, litt, gelitten (äer)reigen rozerwac, rig, geriffen reiten jechac konno ritt, geritten f<$neiben rzn^c fefjniit, gefdjnitten (fid>) ftreiten klöcic si§, ftritt, geftritten Tryb warunkowy. I. niedokonany. 3d) würbe l)aben mialbym bu würbeft l)aben er, fie, es würbe l)aben wir würben fjaben il>r würbet fjaben fie würben f>aben 3d) würbe fein bylbym bu würbeft fein er, fie, es würbe fein wir würben fein il;r würbet fein fie würben fein Tak samo: 3d) würbe fwlen przyniöslbym. 3d) würbe fngen powiedzialbym i t. d. II. dokonany. 3<i) würbe gehabt haben bylbym 3d) würbe gewefen fein bylbym mial byl bu würbeft gehabt haben bu würbeft gewefen fein et würbe gehabt haben itd. er würbe gewefen fein itd. Tak samo od innych czasowniköw: 3d) würbe geholt haben bylbym przyniösl. Sd) würbe gefaßt haben bylbym powiedzial, 3d) würbe gegangen fein bylbym poszedl itd. Tryb warunkowy ma tylko dwie formy, ktorych siQ uzywa w pewnych wypadkach zamiast trybu przypu- szczajQcego czasu przeszlego niedokonanego i czasu za- przeszlego (zob. lekcja 33: Zdania warunkowe i przyzwo- lone). Tryb ten tworzy si§ przez pol^czenie trybu przypu- szczajqcego czasu przeszlego niedokonanego od slowa po- silkowego werben z bezokolicznikiem czasu terazniejszego (I) wzglgdnie czasu przeszlego (II) danego czasownika. I. 3wei f)unbe ftritten unb biffen fid) um einen Knochen; ba tarn ber brüte unb fdfmappte i£>n weg. Sie ©latrofen bes unter­ gegangenen ©ampfbootes hatten viel gelitten. 3d) tann biefen Slnjug nicht leiben, obgleid) er feljr Ijübfd) ift. ©eiteft bu ju ^Pferbe (tannft bu reiten) ?O ja, id) habe reiten gelernt unb bin viel geritten. SSürbet ihr nid)t glüdlid) fein, wenn eure eitern Ijier wären? Sewifj, wir würben uns fef)t freuen. Sr hätte fid; nicht in ben Ringer gefdmitten, wenn bas ©leffer nicht fo fcbatf ge- wefen wäre. 2öir würben fpaäieren gehen, wenn wir Sonnen- fd>ein hätten. Sie «Sonne fcheint fd)on feit vorgeftern nicht. Wür­ ben euere ©rüber biefe ©riefe abfchreiben, wenn fie 3eit hätten? Sie würben 3lmen fehr gern ben (gefallen tun. bas Sampfboot, es; e parowiec bie Sonne, n (zone) slorice f)übfcf) (hüpsz) ladny ber <Sonnenfd)ein swiatlo slo- [neczne fd)einen, feiert, gef«f)ienen swiecic weg'fchnappen porwac untergegangen zatopiony fdjarf ostry feit od a'bfd)reiben, fdjrteb ab, ab- gefdjrieben przepisac bas (gefallen, s przysluga, grzecznosc II. Ludzie byliby szczesliwi, gdyby byli zadowoleni. Zyto, pszenica i jeczmien rosloby lepiej, gdyby nie bylo tak sucho. Deszcz odswiezylby kwiaty i krzaki. Skale- czylem sie (fid) fdjneiben), noz byl za ostry. Tybys sie nie byl skaleczyl, gdyby noz byl tepy. Dziewczynka rozerwala sobie (jerreifjen) suknie; wez igle i napraw jq. Czy bedzie- cie dzisiaj jezdzic konno? Tak, mamy zamiar jechac w oko- lice miasta. Czy ty jezdzisz konno? Jezdze; jezdzilem i bede jezdzil. Chlopcy klöc^ sie- Wczoraj klöcili sie takze. DIaczego? Tego pani nie möge powiedziec. Chory cierpi wielkie böle. Na co (woran) on cierpi? Pies SQsiada pok^sal go w (ins) nog§. Zaluje biednego czlowieka. rosnqc roadjfen, wuchs, gewacbfen odswiezyc erfrifd)en tepy ftumpf okolica bie U'mgegenb, en noga bas 23ein, es; e suchy troden kr7ak)bcr93u^’ C8;ü—c | ber Strauch, es; äu—er zamiar bie 2lbfid)t, —; böl ber (Schmers, es; en Lekcja 30. VII klasa czasownikow odmiany moenej. Czas przeszly niedokonany ie, imieslöw czasu przeszlego ie. bleiben zostac, blieb, geblieben leiden pozyczac, lief), geliehen fdjeinen swiecic, zdawac sie, fd>ien, gefcl>ienen ^reiben pisac, fcfjrieb, getrieben fchweigen milczec, fcfnvieg, gefdjwiegen VIII klasa. Czas przeszly niedokonany u, imieslöw czasu przeszlego a. baden piec, buB, gebacten fahren jechac, fufjr, id) bin gefahren1 plagen bic, fcfjlug, gefdjlagen tragen nosic, niese trug, getragen inadjjen rosn^c, wuchs, gewad)fen loafdjen myc, prac, wufcb, gewafdjen 1 faxten wozic, id> fuhr, ich fyabe gefahren. Uwaga. Czasowniki klasy VIII. przeglaszaja w 2. i 3 osobie liezby poj. czasu terazniej szego a na ä, np. 3d? trage, bu trägft, er trägt, tvir tragen itd. Najwazniejsze wiadomosci ze skladni zdania. Lekcja 31. Rodzaj e zdan. A. Zaleznie od tresei dzielimy zdania na: 1. Zdania orzekajqce a) twierdzQce i b) przecz^ce np.: a) £>as23ud) liegt auf bem Safet). Ksi^zka lezy na stole. b) ®as S3ud) liegt nicht auf bemSafd). Ksi^zka nie lezy na stole. 2. Zdania pytaj ^ce np. : 23ift bu £>ier? Czy jestes tutaj ? 9Bas macf)ft bu jetjt? Co robisz teraz? 3. Zdania rozkazuj^ce np.: (Schreibe beine Slufgabei Pisz swoje zadanie! Sib mir bas §eft! Daj mi zeszyt! 4. Zdania wyrazaj^ce zyczenienp.: Serne möchte id) ju bir tommen! Chgtnie przyszlabym do ciebie! 9Höge es uns gut ergeben! Oby si§ nam powiodlo! 5. Zdania wykrzyknikowe np.: Rnfer Jreunb lebe hod)! Niech zyje nasz przyjaciel! B. Zaleznie od formy dzielimy zdanie na 1) pojedyncze i 2) zlozone. 1. Najprostszym zdaniem jest zdanie skladaj^ce si§ z podmiotu i orzeczenia np.: S>ie33lunte blüht. Kwiat kwi- tnie. Jest to zdanie pojedyncze nierozwinigte. Odrözniamy takze zdania pojedyncze rozwini§te, tzn. zdania skladaj^ce si§ opröez podmiotu i orzeczenia z innych cz§sci zdania, jak przedmiot, przydawka i okresle- nie przyslöwkowe np.: 3d> habe feit geftern biefe unerträg­ lichen Kopff^merjen. Od wczoraj mam ten nieznosny böl glowy. 2. Zdania zlozone dzielimy na a) wspölrz§dnie i b) pod- rzgdnie zlozone. a) Zdania wspölrzgdnie zlozone sq to zdania, skladajQce si§ z dwöch lub wigeej zdan glöwnych, ktöre mogq stac obok siebie lub l^czyc si§ przy pomocy spöjniköw jak unb, aber, ober, benn, np.: S>er ^ifd) fchrvimmt unb ber Ö3ogel fliegt. Ryba plywa a ptak lata. s$)as %5ferb unehert, bie St’uh mul)t unb bie 3iege medert. Koh rzy, krowa ryczy, a koza beczy. b) Zdania podrzednie zlozone sq to zdania, skla- dajqce sie z jednego zdania gldwnego i jednego lub wiecej zdan pobocznych np.: Sage uns, wer bei bir war. Powiedz nam, kto byl u ciebie. 28er Selb verbienen will, ber muft arbeiten, wenn es tym auty ftywer fällt. Kto chce zarobic pientydze, musi pracowac, chociazby mu to cigzko przy- chodzilo. I. Okresl rodzaj zdan iv ponizszym usl^pie: 9er Sfel uttb bas ^Jferb. 1) Sin S)err befafj einen Sfel unb ein ^ferb. 2) Sinft mußten beibe Siere nebeneinanber über bas Sanb geljen. 3) 9as 43ferb trug feine Saft, ber Sfcl aber ftö^nte unter feiner 23ürbe. 4) 9as gequälte Sier rief ju feinem Sefäfcrten: „Stimm mir boty einen meiner ftyweren Säcfe ab!“ 5) Slber bas^ferb verweigerte feine §ilfe. 6) 9er arme Saftträger ftyleppte fity noty eine Strecfe weiter unb bann braty er tot gufammen. 7) 3u fpät ernannte ber Sreiber fein Unretyt. 8) ©ergebens benutyte er fity, fein Sier wieber ju ermuntern. 9) Tiber alle ©Htye war umfonft. 10) 9a jog er bem toten Sfel bie Sjaut ab unb legte biefe mit ber gangen Sabung bem ©ferbe auf ben Stüden. 11) Slun rrntyte bas %5ferb bie folgen feiner llnbarntyergigteit felbft tragen. 12) Ss fpraty gu fity felbft: „28arum ljabe ity bem armen Sfel nityt geholfen? 13) 927öge es mir nityt fo wie meinem unglücf- lityen Sefäfjrten ergeben!“ beftyen posiadac bie Saft, en ctyzar ftitynen jgczec bie ©ürbe, n brzemty quälen m^czyc, dr^czyc berSefälprte, n;n towarzysz ber <5a<f, es; ä—e worek bie U'nbamtyergigteit nielitosciwosc verweigern odmowic, uchylac sty ftyleppen wlec gufammenbretyen upasc ber Sreiber, s; — poganiacz bas Unretyt, es niesprawiedliwosc ermuntern zach^cac bie fjolge, n skutek, nast§pstwo II. Przetlumacz i okresl rodzaje zdan: 1. Slorice swieci. 2) Kaczka kwacze. 3) To jest rnqdry czlowiek. 4) Ten cichy zakqtek zaprasza nas do spoczynku. 5) Chmury za- krywajq niebo. 6) W tej klasie chcemy si§ uczyc. 7) Nad czym myslisz? 8) Czy jutro znowu przyjdziesz? 9) Dokqd jedzie twoja przyjaciölka? 10) Pisz pr§dko zadanie, chcemy isc do miasta! 11) Popraw si§ galganie! 12) Chcialbym z wami pojsc do teatru! 13) Niech ci§ wszystkie dobre duchy prowadz^. 14) Jakze pi§knie wygl^da morze w bla- sku ksi§zycowym! 15) Na pomoc! 16) Ten uczeri jest leni- wy, on nie chce si§ niczego uczyc. 17) Ten kwiat jest pi§kny, ale on wcale nie pachnie. 18) Widzimy wiele zjawisk, nie znajqc(—otjne ....ju tennen) ich przyczyny. 19) Jezeli mi ty nie pomozesz, nie pomoze mi nikt. kaczka bie Snte, -; n kwakac fdmattern m^dry weifer, e; es poprawic si§ fid) beffern galgan ber <S<f)lingel, s; — faul leniwy. blask ksi§zyca ber Slonbfcfjein, es; zjawisko bie Srfdjeinung, en przyczyna, istota ber Srunb, zak^tek bas ^piä^djen [es; ü—e Lekcja 32. Szvk wyrazow w zdaniu. Kolejnosc wyrazow w zdaniu jest w jgzyku niemieckim scislej okreslona niz w polskim, a zwlaszcza polozenie orzeczenia. Orzeczenie zajmuje w zdaniu, zaleznie od jego rodzaju, pierwsze, drugie, albo ostatnie miejsce. Orzeczenie musi si§ zgadzac z podmiotem co do osoby i liczby. I. Szyk wyrazow w zdaniu pojedynczym rozwi- ni§tym. 1. W zdaniu orzekajqcym kladziemy na pierwszym miejscu podmiot, na drugim orzeczenie, a po orzeczeniu inne czgsci zdania np.: Ser Sauer bebaut bas ^elb. Wiesniak uprawia pole. Jezeli orzeczenie jest czasownikiem o formie zlozonej, to kladziemy odmiennq cz§sc na drugim miejscu, a nie- odmiennq jak imieslöw, bezokolicznik, na ostatnim, np.: Ser Sauer t>at bas f^elb bebaut. Wiesniak uprawil pole. 2. W zdaniu pytaj^cym orzeczenie stoi na pierwszym miejscu, jezeli zdanie nie zaczyna si§ od zaimka pytajnego, albo przyslöwka np.: (greift bu bem Stinbe oft Slärdjen? Czy czgsto opowiadasz dziecku bajki?