Jezykoznawstwo - Notatki - Język angielski, Notatki z Język angielski

Pobierz Jezykoznawstwo - Notatki - Język angielski i więcej Notatki w PDF z Język angielski tylko na Docsity! 1.CZYM PRZEJAWIAŁY SIĘ ZAINTERESOWANIA STAROŻTNYCH HINDUSÓW? Najdawniejsze systematyczne badania nad językiem rozwinęły się około połowy pierwszego tysiąclecia p.n.e. w Indiach. Wierzono tam, że recytowanie świętych hymnów wedyjskich tylko wtedy spełnia swoja funkcje religijno- magiczną, gdy jest językowo poprawne. Zrodziła się więc potrzeba określenia tej poprawności i stało się to pobudka do badań fonologicznych. Zainteresowanie językoznawstwem przejawiało się przez religie istniała wówczas potrzeba tłumaczenia starożytnych tekstów religijnych zawartych w księgach zwanych wedami. Niektóre pochodziły z XV w p. n. e . W kraju dominowała empiryczna tradycja opisowa, a więc taka która kładzie nacisk na opis konkretnych faktów językowych. 2.JAKIE BYŁY OSIĄGNIĘCIA JĘZYKOZNAWSTWA HINDUSKIEGO. - wyróżnienie głosek i liter, fonemu od głoski - opis zmian fonetycznych przy artykułowaniu - rozróżnienie zmian fonetycznych przy artykułowaniu - rozróżnienie fleksji i afiksy ( przyrostki i przedrostki) - sporządzono opis derywacji i kompozycji - sporządzenie opisu artykulacji poszczególnych dźwięków i poprawnego system ich klasyfikacji a podstawnie wzrokowej i dotykowej obserwacji narządów mowy przy wymawianiu głosek - teoretyczne ujęcie zagadnień językowych - wprowadzenie terminu sphota, który oznacza formę dźwiękowa funkcjonującą jako znak - układanie gramatyki opisowo- normatywnych sanskrytu, które nie tylko podawały jak się mówi, ale także jak się mówić powinno - Dokonanie przez żyjącego prawdopodobnie w IV w. p. n. Paniniego e. syntezy wszystkich tych prac, w swej gramatyce obejmującej blisko 4 tysiące krótkich reguł, których uczono się na pamięć - była analiza morfologiczna wyrazu, jego podział na mniejsze cząstki, mające samodzielna wartość znaczeniową, które my nazywamy morfemami jako główny przedmiotem gramatyki. - Osiągnięcie niedoścignionego dotąd poziomu w dziedzinie badań nad postacią morfemów i ich funkcją znaczeniową przez Paniniego. - Popularyzacja dzieła Paniniego 3.NA CZYM POLEGA NATURALNY I KONWENCONALNY STOSUNEK WYRAZÓW DO RZECZY. Drugim w starożytności centrum badań nad językiem była Grecja. W V. IV. w. p. n. e filozofowie rozważali problem stosunku do rzeczy. Zaznaczyły się tu dwa stanowiska. 1. jedni uważali ten związek za naturalny, wywodzili się od Heraklita z Efezu. Pojmowali wyrazy jako konieczną relację natury ludzkiej na doznawane uczucia i wrażenia zmysłowe, podobnie jak kaszel wycie czy lęk. 2. Drudzy wywodzili się od Demokryta z Abdery , uważali ten związek za konwencjonalny i twierdzili że nie ma żadnego związku między formą wyrazu a oznaczoną przez niego rzeczą, lecz że to tylko przypadek przydzielił danej rzeczy te właśnie nazwę, a umowa, konwencja, zawarta między członkami społeczeństwa utrwaliła go w tym znaczeniu. Krokiem naprzód w rozwoju poglądów na język był dialog Platona Kratylos, w którym autor konfrontuje obie teorie tradycyjne. Najważniejszą w starożytności próba pogodzenia ich były poglądy Epikura. W rozwoju języka wyróżnia on dwa okresy: pierwszy , naturalny, drugi konwencjonalny. W pierwszym okresie wyrazy powstały jako konieczne reakcje organów głosowych człowieka na pewne uczucia i wrażenia. Dopiero w drugim okresie zaczął odgrywać rolę czynnik społeczny i intelektualny. Dla uniknięcia wieloznaczności ustalono w obrębie każdego plemienia konwencjonalne znaczenie poszczególnych wyrazów, powstałych droga spontanicznych reakcji, a nadto wprowadzono nazwy dla pojęć abstrakcyjnych, istniejących tylko w naszej świadomości. Stanowisko Epikura było jednak odosobnione. W starożytności zwycięzyła teoria konwencjonalna. 4.OMÓW KONCEPCJE JĘZYKOWE ANALOGISTÓW I ANOMALISTÓW. W drugim okresie rozwoju językoznawstwa greckiego , w III i II w. p. n. e , zagadnieniami języka interesowali się głównie filologowie z Aleksandrii, którzy zetknęli się z nimi przy wydawaniu tekstów klasyków greckich, oraz filozofowie szkoły stoickiej na Rados, w Atenach i Pergamon, którzy badali język w ramach swej szeroko pojętej logiki. Wytworzyły się dwa obozy i zarazem dwie koncepcje języka 1. Analogistów ( proporcjonalność)- do którego należeli filologowie aleksandryjscy , byli oni zdania ,że w języku panuje prawidłowa regularność, wynikająca z zupełnej zgodności miedzy kategoriami logicznymi i gramatycznymi. Analogisci pojmowali język jako system stosunków proporcjonalnych, co stanowi zarodek nowoczesnej koncepcji systemu języka. Twierdzili też że pewnym kategoriom pojęciowym odpowiadają zawsze te same końcówki wyrazów. Ze względu na istnienie wyjątków określili oni klasy wyrazów, w których dane końcówki są wykładnikami danych kategorii. Idąc tą droga , doszli oni do ustalenia typów odmian imion i czasowników oraz do określenia wyrazów, które wedle każdego do tych typów się odmieniają. Tak zmodyfikowana teza analogistów zyskała powszechne uznanie. 2. Anomaliści( nierówność) do którego należeli stoicy. Uważali oni że w języku włada dowolność, a kategorie gramatyczne w wielu wypadkach odbiegają od logicznych, zasłużyli się głównie krytyką zbyt uproszczonej koncepcji systemu znaków proporcjonalnych języka wysuwanej przez anagologistów. Wskazywali oni istnienie różnych wyjątków jako zaprzeczenie twierdzenia że pewnym kategoriom pojęciowym odpowiadają zawsze te same końcówki wyrazów. 5.KIEDY I NA JAKIEJ PODSTAWIE POWSTAWAŁA KONCEPCJA RODZIN JĘZYKOWYCH? W XVI w. europejska szkoła językowa wchłonęła tradycje zarówno szkoły łacińskiej, jak greckiej i hebrajskiej, i na tej podstawie w XVII w. powstała Gramatyka ogólna wydana w Paryżu w 1660 r. Oparta na materiale języka francuskiego, łaciny, greki i hebrajskiego. Gramatyka zestawia podobieństwa zachodzące między tymi językami, stosując od ich analizy schematy logiczne. Mimo wszystkich jej wad Gramatykę ogólną należy uważać za jeden z przejawów tych zainteresowań, które doprowadziły z czasem do powstania językoznawstwa porównawczego. Sięgają one starożytności. Kwintylian, rektor rzymski z I w. p.n. e, porównuje ze sobą pewne właściwości języka łacińskiego i greckiego. Gramatycy żydowscy X i XI w. stwierdzili pokrewieństwo języków hebrajskiego, arabskiego i aramejskiego, stanowiących jądro rodziny semickiej. W XVI w. ustaliła się koncepcja rodzin języków romańskich, germańskich, celtyckich, słowiańskich. I tak skład rodziny słowiańskiej przedstawił zgodnie z prawdą Łukasz Górnicki w Dworzaninie polskim z r. 1566. W XVII w. wysunięto hipotezę co do pokrewieństwa języków uralo- ałtajskich. W XVIII w. zainteresowania językoznawcze objęły cały świat, co w wysokim stopniu było zasługą G.W. Leibniza zachęcającego do badania żywych jeżyków. W r. 1786 William Jones rozpoznał pokrewieństwo sanskrytu, greki i łaciny, przypuszczając równocześnie przynależność do tej grupy języka gockiego, języków celtyckich i staroperskiego. Tak zarysowała się koncepcja rodziny indoeuropejskiej. W latach 1800- 1805 L. Hervas wydał w Madrycie katalog języków i narodów, w którym porównuje w wyrazy 300 języków. Pierwszy ustalił on pokrewieństwo języków wielkiej rodziny malajo- polinezyjskiej. Na początku XIX w. rozpoznano również istnienie rodziny bantu w Afryce, chińsko- tybetańskiej w Azji Wschodniej i drawidyjskiej Jedną z pierwszych, najsławniejszych zasad tego typu było sformułowane w 1822 roku przez Jakuba Grimma (w oparciu o pewne ustalenia Rasmusa Kristiana Raska) prawo Grimma, ustalające przebieg tzw. pierwszej i drugiej przesuwki spółgłoskowej w niektórych językach germańskich. Jednak większość obserwacji i zasad formułowanych przez diachronistów ma znacznie węższe "ramy" i dotyczy zmian językowych o stosunkowo niewielkim zasięgu – najczęściej chodzi o jeden tylko język i zmianę, która w nim zachodzi na granicy dwóch epok. . 12. PODAJ ZAŁOŻENIA JĘZYKOZNAWSTWA SYNCHRONICZNEGO I JEGO PRZEDSTAWICIELI. Językoznawstwo synchroniczne (od gr. syn 'razem', chronos 'czas') – te działy językoznawstwa, których przedmiotem jest system języka w danym momencie, bez względu na historię tego języka jako całości, jak i na historię poszczególnych jego elementów. Językoznawstwo synchroniczne bada więc wszystkie elementy danego języka (danych języków) współwystępujące w określonym czasie, a także relacje między tymi elementami, abstrahuje natomiast zupełnie od historycznej genezy poszczególnych zjawisk. Czasem mówi się o językoznawstwie synchronicznym jako o badaniu "przekrojów" języka poszczególnych epok (należy sobie wyobrazić język przestrzennie - jako wijącego się przez epoki, nieustannie ewoluującego węża). Każdy taki przekrój to osobny, w pełni autonomiczny system, funkcjonalnie niezależny od pozostałych przekrojów (choć powiązany z nimi genetycznie). 13.OMÓW ZAŁOŻENIA MŁODOGRAMATYKÓW. Cechował ich psychologizm i historyzm. Chcieli nadać językoznawstwu charakter nauki tak ścisłej jak nauki przyrodnicze. Nie uznawali aspektów kulturowych w rozwoju języka. Odrzucali językoznawstwo teoretyczne, uogólniające, preferując badania szczegółowe, empiryczne. Język jako zjawisko przyrody podlega prawom rozwoju. Główną ich tezą była teza o bezwyjątkowości praw głosowych - jeśli w jakimś języku lub dialekcie zachodzi zmiana fonetyczna, to zachodzi ona u wszystkich użytkowników tego języka lub dialektu i we wszystkich wyrazach, w których występują warunki do takiej zmiany. Sformułowali także teorię analogii - formy językowe zmieniają się w sposób nieumotywowany fonetycznie, ale poprzez podobieństwo do innych form. Dzięki ich badaniom odkryto rodziny językowe i pokrewieństwo między nimi. Uważali oni ogólne normy języka za fikcję, realny język istniał dla nich bowiem tylko w jednostkach. Przyjmowali oni , ze w podświadomości jednostki istnieje trwale zespół zapamiętanych form językowych związanych systemem asocjacji, dzięki którym on funkcjonuje tworząc na podstawie analogii coraz nowe formy i zdania. Ten podświadomy system języka jest w wysokim stopniu jest w wysokim stopniu niezależny od świadomości i dlatego działa automatycznie, ulegając powolnej ewolucji, która młodogramatycy sprowadzili do trzech głównych zjawisk; 1.bezwyjatkowości praw głosowych 2. działania analogii 3.zaporzyczeń Zdaniem młodogramatyków funkcja znaczeniowa języka nie ma wpływu na jego ewolucję, która dokonuje się mechanicznie wedle praw które jak prawa przyrodnicze są bezwyjątkowe chodź w przeciwieństwie do nich nie są uniwersalne. W określonej pozycji w wyrazie, na określonym obszarze i w określonej epoce jedna głoska przechodzi w drugą we wszystkich wyrazach bez wyjątku. Po wygaśnięciu działania prawa, w skutek działania analogii, czy też zapożyczeń, których postać jest sprzeczna z wygasłym prawem głosowym. Są to jednak wyjątki pozorne, gdyż nie istniały one w epoce działania prawa. 14. NA CZYM POLEGAŁA BEZWYJĄTKOWOŚĆ PRAW GŁOSOWYCH? Prawa głoskowe różnią się zasadniczo od praw przyrodniczych, gdy bowiem te ostatnie działają bowiem zawsze i wszędzie to każde prawo głosowe działa tylko w pewnym okresie czasu i odrębie społeczeństwa ludzkiego zamieszkującego dany obszar. W odrębie tego czasu i przestrzeni prawo głosowe jest bezwyjątkowe, tj. wywołuje dana zmianę w danej pozycji we wszystkich wyrazach i u wszystkich członków danego społeczeństwa, po wygaśnięciu jednak działania prawa mogą wejść w skład języka formy nowe, stanowiące dla danego prawa głosowego wyjątki pozorne, bo powstały już po jego wygaśnięciu. Te wyjątki pozorne to bądź zapożyczenia z obcych języków, bądź wyniki funkcjonowania systemu języka. Ponieważ prawa głosowe działają tylko na pewnym obszarze, przeto po ich wygaśnięciu język może zapożyczać z języków sąsiednich, nie objętych tym prawem, wyrazy, których forma głosowa jest z danym prawem sprzeczna. Po tej sprzeczności z prawami rządzącymi w danym języku poznajemy zapożyczenia. 15. JAKA BYŁA PROGRMAOWA CECHA MŁODOGRMATYKÓW? Według młodogramatyków system języka jest niezależny od świadomości, działa automatycznie, ulegając powolne ewolucji, którą sprowadzili oni do trzech zjawisk: 1. bezwyjątkowych praw głosowych- patrz punkt 14 2. działania analogii- wpływ upodabniający jednej jednostki językowej na inną, występujący zwłaszcza w morfemach gramatycznych (słowotwórczych, fleksyjnych). Przykładem analogii może być forma syna, utworzona pod wpływem takich form jak ojca czy męża, w miejsce dawnego synu. 3. zapożyczeń- element języka: wyraz, związek wyrazowy, konstrukcja składniowa przejęte z innego języka lub wzorowane na nim; ze wzg. na język, z którego zostały przejęte, są np. zapożyczenie z języka angielskiego – anglicyzm lub amerykanizm, z czeskiego – czechizm (bohemizm), z francuskiego – galicyzm, z niemieckiego – germanizm, z greckiego – grecyzm, z włoskiego – italianizm, z łaciny – latynizm, z języków wschodnich – orientalizm, z rosyjskiego – rusycyzm. Twierdzili oni że jeśli w jakimś języku lub dialekcie zachodzi w określonym kontekście zmiana fonetyczna to zachodzi ona u wszystkich użytkowników tego języka lub dialektu i we wszystkich wyrazach, w których występują warunki do takiej zmiany. Jedynym czynnikiem mogącym rozszerzyć lub zwęzić zakres tej zmiany jest proces analogii. 16. DOKONAJ KLASYFIKACJI TYPOLOGICZNEJ JEZYKÓW. Klasyfikacja typologiczna – klasyfikacja językowa z punktu widzenia ich budowy, bez wzglądu na ich związki historyczno- genealogiczne i geograficzne. Ze względu na dział językowy który podlega badaniu typologicznemu rozróżnia się typologię fonologiczną, morfologiczną, syntaktyczną leksykalną. Podstawy i jednostka klasyfikacji typologicznej -Języki klasyfikuje się według różnych kryteriów wewnątrz językowych – cech strukturalnych. -Języki grupuje się w typy. Typologia morfologiczna – struktury morfologiczne (klasyfikacja Humboldta) - izolujace w których elementy leksykalne i gramatyczne stoją zupełnie oddzielnie - aglutynacyjne w których elementy są ze sobą tylko mechanicznie zestawione - interkorporacyjne,, których forma czasownika zawiera obok wykładnika osoby podmiotu również i wykładnik dopełnienia bliższego - fleksyjne, w których kategorie gramatyczne wyrażane są przez końcówki wyrazów 17. PODAJ PRZYKLADY JĘZYKÓW IZOLUJĄCYCH, AGLUTYNACYJNYCH I FLEKSYJNYCH. Wystosowana przez Humboldta typologia języków utrzymała się przez cały XIX w. Humboldt wyróżnił języki: - izolujace np. chiński, angielski, tajski, wietnamski - aglutynacyjne np. tureckie, węgierski, fiński, estoński, japoński esperanto interkorporacyjne, np. Indian amerykańskich, - fleksyjne np. indoeuropejskie, polski, łacina jak również język czeczeński, - 18.OMÓW RÓŻNICE MIĘDZY ZAŁOŻENIAMI MŁODOGRAMATYKÓW I STRUKTURALISTÓW. Zmiany językowe rozumiano nie na wzór młodogramatyków jako przeobrażenia poszczególnych elementów języka w izolacji lecz jako przejście do jednego wcześniejszego stanu języka do późniejszego. Strukturaliści krytykowali mechaniczne ujęcie języka przez młodogramatyków, także psychologizm młodogramatyków. Strukturaliści krytykowali posługiwanie się kryteriami i metodami zapożyczonymi z innych dyscyplin, nie dążyli do utworzenia nauki autonomicznej. 19. JAKI BYŁ POGLĄD STRUKTURALISTÓW NA JĘZYK? Strukturalizm jest teorią opartą na przekonaniu, iż język jest strukturą zorganizowanych systemów znaków, będących podstawowym kodem komunikacji międzyludzkiej. Strukturaliści ujmują język jako obiektywny i niezależny od konkretnego człowieka system relacji determinujący mozliwośći. Odrzucają natomiast poglądy młodogramatyków i. Odrzucają psychologizowanie i atomizowanie języka. Nie opisują elementów pozajęzykowych. Centralnym problemem językoznawstwa po II wojnie światowej staje się zagadnienie budowy języka a więc jego struktury, dlatego pogląd ten nazywamy strukturalizmem. 20. OMÓW ZAŁOŻENIA STRUKTURALIZMU. Najważniejsze elementy teorii Ferdynanda de Saussure to:  uznanie, że wyrazy języka naturalnego są znakami, a nie nazwami;  stworzenie bilateralnej teorii znaku (teza, że na znak językowy składa się kształt i pojęcie;  teza o konwencjonalnym charakterze związku między kształtem a znaczeniem znak;  oddzielenie języka jako systemu (franc. langue) od zdolności człowieka do posługiwania się językiem (franc. langage) i faktycznego wykorzystania konkretnego systemu językowego (franc. parole);  uznanie, że langue (język jako system) jest zjawiskiem społecznym, danym wszystkim użytkownikom danego języka;  określenie, na czym polega systemowość języka. Inne ważne tezy de Saussure’a to:  postulat rozdzielenia badań synchronicznych nad językiem od badań diachronicznych;  postulat autonomii językoznawstwa (oderwania od psychologii, literaturoznawstwa itd.). 21. KTO BYŁ TWÓRCA STRUKTURALIZMU I W JAKIM DZIELE ZOSTAŁY ZAWARTE JEGO POGLĄDY? badnaie języka. Istnienie jezyka istnieje w psychice każdego, zmiany w psychice powoduja zmany jezyka , nie uznawanie jezyka ogólnego. FERDYNAND DE SAUSSURE , językoznawca szwajcarski. Profesor uniwersytetów w Paryżu i Genewie. Prekursor strukturalizmu w badaniach językoznawczych i literackich. W dziele Rozważania nad pierwotnym systemem samogłosek w językach indoeuropejskich(1879) wyłożył po raz pierwszy teorię systemu języka. Ogromne znaczenie miały cykle jego wykładów na uniwersytecie genewskim (1906-1911), opracowanych i wydanych przez uczniów: Ch. Bally'ego, A. Sechehaye'a, A. Riedlingera pt. Kurs językoznawstwa ogólnego N. CHOMSKY amerykański profesor lingwistyki, filozof, działacz polityczny, anarchizujący intelektualista. Jego pracę Syntactic Structures (1957) uznano za rewolucyjną dla językoznawstwa. Dowodził w niej, iż wrodzoną cechą człowieka jest fundamentalny system gramatyczny wspólny dla wszystkich języków. Stworzył gramatykę transformatywno-generatywną. Zdefiniował cztery klasy gramatyk i cztery klasy języków formalnych. Jego prace wpłynęły na rozwój psycholingwistyki. 28. PODAJ DEFINICJE ZNACZENIA. Znaczenie, w logice, filozofii i językoznawstwie sposób rozumienia i/lub użycia przysługujący danemu wyrażeniu w pewnym języku albo treść związana z danym tworem językowym. Terminem znaczenie (zależnie od jego koncepcji) określa się: kojarzony z formą znaku twór psychiczny (przedstawienie, ideę, myśl), pewien układ czynności, zespół cech właściwych dla desygnatu, strukturę językowo-logiczną wyrażenia, przedmiot idealny (obiekt aktu rozumienia), intencjonalny (związany z rozumieniem wytwór psychiki) lub abstrakcyjny (pojęcie dla nazwy, sąd dla zdania). Ze względu na znaczenie wyrażenia dzieli się na samodzielne znaczeniowo kategorematy (zdania, nazwy) i niesamodzielne synkategorematy (funktory, np. spójniki, i operatory: kwantyfikatory typu "dla każdego...", "dla niektórych..."). Teorią znaczenia zajmowali się m.in. wśród logików i filozofów: G. Frege, E. Husserl, R. Ingarden, W. Quine, L. Wittgenstein, a wśród językoznawców: É. Benveniste, N. Chomsky, R. Jakobson. 29.WYMIEŃ GŁÓWNE KONCEPCJE ZNACZENIA. Koncepcja asocjanistyczna- (skojarzenie, przyłączenie) znaczeniem wyrażenia są idee, myśli pojawiające się pod wpływem jakiegoś wyrazu. Znaczenie jest czymś indywidualnym. asocjacja, skojarzenie, funkcja myślowa polegająca na kojarzeniu elementów, ich łączeniu w jedną całość i znajdowaniu związków między nimi. Koncepcja konotacyjna- wyróżnia treść charakterystyczna wyrażenia zwana konotacją, przysługuje tylko danemu wyrażeniu. Konotacja- zespół cech charakterystycznych dla jakiegoś wyrazu, jakiemuś desygnatowi. Koncepja idealistyczna ( filozoficzna) znaczeniem wyrazów jest idealne intencjonalne znaczenie słów. Koncepcja pragmatyczna- praktyczne użycie wyrazu, czyli wiedza jak ten wyraz użyć w praktyce. Znaczenie wyrazu to funkcja jaką ona pełni. 30. CO TO SĄ INDEFINIBILIA? Indefinibilia, -są to wyrazy elementarne zwane inaczej prymitywami, które wystarczą do przetłumaczenia wszelkich zdań w języku naturalnym. -wyrazy o znaczeniu prostym, nierozkładalnym – indefinibilia semantyczne, które posłużą następnie do definiowania innych wyrażeń, złożonych pod względem pojęciowym. -wyrazy gramatyczne; niektóre wyrazy oznaczające relację część/całość