Kamila Dudziec Ćwiczenia i zabawy relaksacyjne dla dzieci ..., Publikacje z Edukacja

Pobierz Kamila Dudziec Ćwiczenia i zabawy relaksacyjne dla dzieci ... i więcej Publikacje w PDF z Edukacja tylko na Docsity! 1 Kamila Dudziec Ćwiczenia i zabawy relaksacyjne dla dzieci jąkających się. Jąkanie według Mieczysława Chęćka jest „komunikatywnym zaburzeniem płynności mówienia o podłożu wieloczynnikowym, któremu towarzyszą zakłócenia fizjologiczne, psychologiczne, językowe i socjologiczne, a przejawia się skurczami mięśni oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych, wywołujących kloniczne i toniczne blokowanie jednostek mowy oraz dysfunkcjami objawów pozajęzykowych pod postacią m. in. stanów logofobicznych i współruchów mięśniowych”1, które dotyka zarówno dorosłych, jak i dzieci. W związku z tym terapia jąkania powinna polegać na zniesieniu wszystkich opisanych wyżej zakłóceń, powodujących skurcze mięśni oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych. Do tego celu służą przede wszystkim grupy ćwiczeń oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych. Jednak niezbędną grupą ćwiczeń w terapii jąkania są także ćwiczenia i zabawy relaksacyjne. Ralaksacja ma szczególne znaczenie zwłaszcza w terapii jąkania u dzieci. Dzięki niej pacjent może się rozluźnić i przygotować do pracy nad płynnością mowy. Terapeuci, logopedzi bardzo często wykorzystują przy tym akompaniamenty muzyki relaksacyjnej, która pozwala osiągnąć stan odprężenia. Pełna relaksacja polega na przeprowadzeniu ćwiczeń oddechowych i relaksacyjnych, w większości wykonywanych w pozycji leżącej. W niniejszym artykule zostaną zaprezentowane ćwiczenia oddechowe połączone z relaksacją, ćwiczenia i zabawy relaksacyjne, oraz masaże do pracy z dziećmi zarówno w gabinecie logopedycznym, jak również w domu z rodzicem bądź opiekunem. Ćwiczenia oddechowe połączone z relaksacją. Ćwiczenia oddechowo - relaksacyjne najczęściej wykonywane są w pozycji leżącej i trwają nie dłużej niż 10 -15 minut. Logopeda prosi dziecko, aby położyło się na materacu lub karimacie z wyprostowanymi nogami, następnie prosi dziecko, aby zamknęło oczy i spróbowało rozluźnić całe ciało. Ważne jest, by logopeda mówił przyciszonym i spokojnym głosem, wprowadzając tym samym adekwatną atmosferę, a pomieszczenie do ćwiczeń było wcześniej wywietrzone. 1 Chęciek Mieczysław, Jąkanie. Diagnoza-Terapia-Program, Kraków 2012, s. 48. 2 Przykłady ćwiczeń oddechowych połączonych z relaksacją za Dorotą Kamińską:  „Nadmuchiwanie baloników” - dziecko naśladuje czynność nadmuchiwania balona, nabiera powietrze przez nos i pompuje balon. Z balonika ucieka powietrze: sss...  „Dmuchanie na gorącą zupę” - fffff...  „Syczący wąż” - dziecko naśladuje odgłosy wydawane przez węża: sss...  „Lokomotywa” - dziecko naśladuje odgłosy wydawane przez lokomotywę, np. cz- cz- cz..., sz – sz- sz...., puf – puf – puf..., uhu, uhu...  „Wiatr i wietrzyk” - dziecko naśladuje wiatr, dmuchając z różnym nasileniem.  „Dmuchanie na piórka” - dziecko dmucha na piórka, kawałki kolorowej bibuły lub waty.  „Zabawy ze świeczką” - zdmuchiwanie zapalonej świeczki, dmuchanie na płomień świeczki z różnym nasileniem, tak aby nie zgasła.  „Zdmuchiwanie świeczek na urodzinowym torcie  „Kolorowe bańki” - puszczanie baniek mydlanych.  „Traf do bramki”dmuchanie na piłeczkę pingpongową, tak aby trafiła do celu – bramki.  „Zaczarowanie zapachy” - dziecko wącha różne zapachy (np. owoców lub warzyw) i próbuje określić, co tak pachnie.2 Kilka przykładów ćwiczeń oddechowych połączonych z relaksacją za Edytą Lichotą:  Dziecko w pozycji leżącej przeciąga się i głośno ziewa, jednocześnie wypowiadając głoskę aaa...  Dziecko, leżąc na plecach prawą rękę kładzie na klatce piersiowej, lewą zaś na brzuchu i wykonuje głęboki wdech nosem, wypychając brzuch. Następnie wykonuje długi wydech ustami z lekkim naciskiem dłoni na przeponę. Ćwiczenie powtarzamy kilka razy.  Dziecko wykonuje długi wdech nosem z powolnym wyciąganiem rąk daleko przed siebie, a następnie powolny wydech ustami ze swobodnym opuszczaniem rąk.  Dziecko w pozycji leżącej kładzie sobie na brzuch książkę i swobodnie oddycha 2 Kamińska Dorota, Wspomaganie płynności mowy dziecka – profilaktyka, diagnoza i terapia jąkania wczesnodziecięcego, Kraków 2006, s. 52-53 5 Przykłady ćwiczeń treningu autogennego wg J.H. Schultza, za Dorotą Kamińską:  „Miś Puchatek” - osoba prowadząca zabawę spokojnym i cichym głosem opowiada dzieciom historyjkę o Misiu Puchatku. Prosi, aby dzieci postarały się przeżyć to, co on. Dzieci kładą się wygodnie na plecach i słuchają opowiadania. Teraz będziemy bawili się w małego, nieporadnego misia Puchatka, który mieszka w spokojnym i pięknym lesie. Przez całe lato miś bardzo ciężko pracował, robiąc zimowe zapasy. Teraz jest bardzo zmęczony. Układa się w swojej norce do zimowego snu. Leży spokojnie, ma zamknięte oczy. Jest mu ciepło i przyjemnie, o niczym nie myśli. Słucha tylko, jak szumią drzewa w lesie. Miś czuje, jak odpoczywają jego łapki, nóżki, głowa, jego buzia i oczka. Najpierw czuje jak jego nóżki robią się coraz cięższe, jakby były z żelaza. Miś nie może ich podnieść, nóżki stały się bardzo leniwe, ale jest im ciepło, wygodnie i przyjemnie. Teraz łapki misia chcą, żeby było im tak przyjemnie, bo też się bardzo napracowały. Miś położył łapki wygodnie na ziemi, wzdłuż swojego ciała. Łapki stały się leniwe, odpoczywają. Miś nie porusza palcami. Czuje, jak jego łapki stają się coraz cięższe, jakby były z żelaza, ale jest im bardzo przyjemnie, ciepło i wygonie. Teraz Miś myśli o swojej główce. Opuszcza ją spokojnie na poduszkę. Oczka są zamknięte. Miś nie myśli o niczym, jest mu dobrze i przyjemnie. Leży spokojnie...cichutko..., słucha jak śpiewają ptaszki...czuje się odprężony...zasypia...Teraz budzimy się, przeciągamy rozkosznie, podnosimy do góry swoją główkę, łapki, nóżki i powoli wstajemy. O, jak dobrze, miś się wyspał i czuje się wypoczęty i szczęśliwy.  „Chmurką” - dziecko kładzie się wygodnie na plecach i słucha historyjki o chmurce, którą logopeda opowiada spokojnym i cichym głosem. Wyobraź sobie, że jesteś białą, miękką chmurką. Płyniesz po błękitnym niebie. Przemykasz między ciepłymi promykami słońca. Delikatny wiatr przesuwa Cię w różne strony. Na niebie jest mnóstwo chmurek. Koło Ciebie przelatują ptaszki. Płynąc po niebie, widzisz w dole piękny las i rzekę. Ale to wszystko jest na dole... Ty jednak beztrosko płyniesz po niebie... czujesz się radośnie i bezpiecznie.... Czujesz się potrzebny i ważny... Jest Ci dobrze....A teraz otwierasz oczy i przestajesz być chmurkami.  „Pszczółka Słoduszka” - dziecko układaja się w wygodnej pozycji. Logopeda spokojnym i cichym głosem opowiada dziecku bajkę o pszczółce. Prosi, aby dziecko postarało się przeżyć to, co ona: Było lato. Słońce ogrzewało cały świat swoimi ciepłymi promieniami. Wokoło czuć było 6 piękny zapach kwiatów. Pszczółka Słoduszka zbierała właśnie słodki nektar z kwiatów. Zostało jej jeszcze: jeden, dwa, trzy cztery, pięć, sześć, siedem, osiem, dziewięć, dziesięć.... kwiatków (podczas liczenia zwalniam tempo). Pszczółka poczuła nagle, że jest bardzo zmęczona i postanowiła chwilkę odpocząć. Położyła się wygodnie na dużym liściu, rozluźniła zmęczone łapki i nóżki i zamknęła oczy. Jej brzuszek zaczął spokojnie i równiutko oddychać. W oddali słychać było tylko spokojne odgłosy łąki. Słoduszka pomyślała sobie, że jest jej bardzo dobrze. Czuła jak słońce ogrzewa jej całe ciało, a ciepło z łapek i nóżek przepływa aż do brzuszka. Jest spokojna i bezpieczna. Ogarnia ją senność...zasypia...A teraz obudźcie się i otwórzcie oczy, przestajecie już być pszczółkami.... Poza treningiem autogennym J.H. Schultza, a niekiedy w połączeniu z nim, w terapii jąkania wykorzystywany jest trening relaksacyjny E. Jacobsona, który polega na świadomym napinaniu i rozluźnianiu poszczególnych partii mięśni. Trening ten pozytywnie wpływa na rozpoznawanie bodźców zewnętrznych, pogłębienie i równomierność oddechu, znosi objawy nerwowości i poprawia samopoczucie. Poniżej zaprezentuję fragment treningu E. Jacobsona, natomiast cały trening, w wersji do słuchania jest dostępny bezpłatnie na stronie www.relaksacja.pl. „Połóż się jak najwygodniej na kocu, łóżku, karimacie. Oddychaj głęboko i swobodnie, pozwól aby oddech się sam oddychał swoim rytmem bez żadnej kontroli. Postaraj się o niczym nie myśleć, tylko słuchać instrukcji. Głęboko rozluźniaj mięśnie, uważnie śledź wrażenia napięcia i rozluźnienia. 1. Zaciśnij swoją lewą dłoń w pięść. Zaciśnij mocno pięść i obserwuj napięcie w całej dłoni i w całej ręce. Następnie rozluźnij lewą dłoń. Pozwól, aby place lewej dłoni rozluźniły się i zwróć uwagę pomiędzy napięciem a rozluźnieniem. 2. Jeszcze raz zaciśnij lewą dłoń w pięść. Wczuj się w napięcie dłoni i przedramienia... i rozluźnij. Wyprostuj palce i obserwuj różnice, gdy pozwalasz, aby po napięciu dłoń się rozluźniła. 3. Teraz powtórz to samo z prawą ręką. Zaciśnij dłoń w pięść, ale pozwól, by reszta ciała była rozluźniona. Wczuj się w napięcie dłoni i rozluźnij. Zauważ przyjemną różnice pomiędzy napięciem a rozluźnieniem.”4 4 Od mięśni do umysłu-trening relaksacyjny Jacobsona, http://kalorynka.pl/porady/39/-Od-miesni-do-umyslu-trening- 7 Ćwiczenia można wykonywać dalej aktywizując różne części ciała, jak również poszczególne partie mięśni. Zabawy paluszkowe Do ćwiczeń relaksacyjnych zaliczają się także zabawy paluszkowe, które dzieciom sprawiają wiele przyjemności, a tym samym niwelują stres i wszelkiego rodzaju napięcia mięśni. Ponadto zabawy paluszkowe zbliżają osobę prowadzącą, czyli animatora (logopedę bądź rodzica/opiekuna) do dziecka i pozwalają na bliższe poznanie. Zabawy te również „wyzwalają czytelne reakcje dziecka, aktywizują ruchy jego ciała, a nade wszystko angażują je emocjonalnie (wyzwalają kaskady uśmiechu, a dzięki temu następuje pogłębienie oddechu i zniesienie napięcia, co w przypadku dzieci jąkających się jest sprawą niezmiernie ważną).5 Zabawy paluszkowe oparte są na zabawnych wierszykach w większości anonimowych, przy których wykonuje się ruchy palców, dłoni, ramion i głowy. Warto jednak pamiętać, aby przy czytaniu dziecku owych wierszyków zastosować odpowiednią intonację, głos powinien być czuły i serdeczny, a twarz osoby czytającej uśmiechnięta. Jednocześnie jak, pisze Elżbieta Minczakiewicz animator powinien dotykać ciała dziecka w najbardziej wrażliwe czuciowo miejsca, szczególnie w tzw. splot słoneczny, znajdujący się w okolicach dołka podmostkowego. Podczas tego typu zabaw dziecko rozładowuje napięcie nerwowe, aktywizuje i usprawnia funkcje układów oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego. Czas przeznaczony na zabawy to około 10-15 minut dziennie. Przykłady wierszyków do zabaw paluszkowych:  „Idzie rak” - Idzie rak nieborak raz do góry, a raz wspak Gdy ugryzie będzie znak!  „Sroczka” - Tu sroczka kaszkę ważyła – masujemy wnętrze dłoni; Temu dała na łyżeczkę – masujemy kciuk; Temu dała na miseczkę – masujemy wskazujący; relaksacyjny-Jacobsona/pokaz.aspx, z dnia 03.06. 2012 r. 5 Minczakiewicz Elżbieta, Przykłady wybranych metod indywidualnej i grupowej terapii dla jąkających się dzieci, [w:] Holistyczne aspekty logopedycznej terapii jąkających się, red. Elżbieta Minczakiewicz, Kraków 2005, s. 137. 10 Kroczą słonie – dłońmi ułożonymi w kształt nabieraka odwróconego do góry dnem, w wolnym tempie klepiemy dziecko po plecach Biegną konie po betonie – palcami dłoni żywo i rytmicznie uderzamy w plecy dziecka (radośnie informując je, co w tym momencie robimy) Tędy płynie sobie rzeczka – najpierw palcem nakreślamy na plecach „koryto rzeczki”, a potem można to zrobić całą dłonią, przesuwając ją wzdłuż kręgosłupa Idą panie na szpileczkach – rytmiczny „marsz palców” po plecach opuszkami palców – trzeba to robić zawsze z dużym wyczuciem Pada bardzo drobny deszczyk – szybkie, leciutkie uderzanie w plecy opuszkami placów Czujesz dreszczyk? - delikatne, pełne ciepła, uszczypnięcie w okolicach nasady karku dziecka.  „Dziwna pogoda” - Jaka dziś pogoda dzieci? - nakreślenie znaku zapytania na plecach dziecka Może słońce tutaj świeci? - kreślenie okrężnymi ruchami „świecącego” słońca Może deszczyk sobie kropi? - uderzanie opuszkami placów po grzbiecie dziecka (radośnie, z pełnym wyczuciem) Może niebo już się chmurzy? - delikatny, kolisty masaż pleców Słońce wyszło, już po burzy – klaśnięcie w dłonie i opuszczenie ich na plecy dziecka (przykładanie ciepłych dłoni do pleców dziecka).  „Rzeczka i deszczyk” - Płynie sobie kręta rzeczka – dłonią kreślimy linię (krzywą) na plecach dziecka Idzie pani na szpileczkach – opuszkami palców z wyczuciem uderzamy o plecy dziecka 11 Z nieba kapie gęsty deszczyk – szybkie uderzanie opuszkami placów Czy cię przeszedł dreszczyk? - delikatne uszczypnięcie dziecka lub ucisk w okolicach karku.10 Inne przykłady wierszyków – masażyków:  „Pajączek” - Wspinał się pajączek po rynnie [kroczymy palcami po plecach dziecka od dołu ku górze] Spadł wielki deszcz [przykładamy do nich obie dłonie] i zmył pajączka [szybko przesuwamy dłonie w dół] Zaświeciło słoneczko [masujemy plecy okrężnym ruchem...] Wysuszyło pajączka, rynnę i... [...aż poczujemy ciepło] Wspinał się pajączek po rynnie... [zaczynamy od początku]  „Idzie Pani, wietrzyk wieje” - Idzie pani tup tup tup, [uderzamy opuszkami palców o plecy dziecka] dziadek z laską stuk stuk stuk, [uderzamy opuszkami palców o plecy dziecka] skacze dziecko hop hop hop, [uderzamy energicznie puszkami palców o plecy dziecka] żaba robi długi skok. [ilustrujemy długi skok na plecach dziecka] Wietrzyk wieje fiu fiu fiu, [rysujemy fale na plecach dziecka] kropi deszczyk chlup chlup chlup, [uderzamy opuszkami palców o plecy dziecka] a grad w szyby łup łup łup. [uderzamy żywo i energicznie opuszkami palców o plecy dziecka] 10 Minczakiewicz Elżbieta, Przykłady wybranych metod indywidualnej i grupowej terapii dla jąkających się dzieci, [w:] Holistyczne aspekty logopedycznej terapii jąkających się, red. Elżbieta Minczakiewicz, Kraków 2005, s. 139- 140. 12 Świeci słonko, wieje wietrzyk, pada deszczyk czujesz dreszczyk? [delikatne uszczypnięcie dziecka w okolicach karku].  „Jesień” - Drzewom we włosy dmucha wiatr, [dziecko jest zwrócone do nas plecami, dmuchamy w jego włosy] A deszczyk kropi: kap, kap, kap. [delikatnie opukujemy jego plecy] Krople kapią równiuteńko, [głaszczemy dziecko po włosach i ramionach] Szepczą cicho: „mój maleńki, [wodzimy opuszkami po plecach dziecka] Śpij już, śpij, już śpij, już śpij...” [ lekko naciskamy jedno miejsce] Leci listek, leci przez świat Gdzieś tam na ziemię cicho spadł. [wędrujemy opuszkami palców dwa razy] Leci drugi, leci trzeci, Biegną zbierać listki dzieci. [szybko, z wyczuciem stukamy wszystkimi palcami] No, a potem wszystkie liście Układają w piękne kiście. [głaszczemy dziecko po plecach].11 Przy wykonywaniu masażyków bardzo ważne jest, aby animator nie spieszył się i z pełnym spokojem oraz opanowaniem wypowiadał poszczególne wersety wierszyków. Dzięki temu dziecko będzie czuło się bezpiecznie i swobodnie podda się relaksacji. Masaż mięśni Wpływ masażu twarzy w terapii jąkania terapii jąkania ma znamienne znaczenie. Masaż sprawia, że zmniejsza się kurczliwość tkanki mięśniowej, a co za tym idzie 11 Sadowska Agnieszka, Dziecięce masażyki, http://www.berek.pl/centrum/ctrr06.html, z dnia 08.06. 2012 r. 15 Ćwiczenia i zabawy relaksacyjne w połączeniu z ćwiczeniami oddechowymi, ćwiczeniami fonacyjnymi i artykulacyjnymi przynoszą efekty w terapii jąkania. Ćwiczenia i zabawy mające na celu rozluźnienie mięśni, zniwelowanie stresu, jak również poprawę stanu psychicznego dziecka jąkającego się sprawiają dziecku wiele radości oraz pomagają poprawić kontakty interpersonalne. Aby ćwiczenia relaksacyjne przynosiły oczekiwane rezultaty powinny być, przynajmniej w pierwszym etapie, połączone z ćwiczeniami oddechowymi. Poprzez prawidłowy proces oddychania organizm dostarcza sobie odpowiedniej porcji energii. W momencie, gdy dziecko będzie oddychało poprawnie można stosować w terapii inne ćwiczenia i zabawy relaksacyjne. Wykorzystywanie opisanych wyżej ćwiczeń i zabaw nie sprawia problemów logopedzie, rodzicowi bądź opiekunowi, są to proste i przyjemne sposoby relaksacji. Warto pamiętać, iż podane przykłady ćwiczeń można wykorzystywać zarówno w terapii indywidualnej, jak również grupowej. Ponadto w zależności od potrzeb można je rozbudowywać bądź skracać. Nieoceniona okaże się także inwencja twórcza osoby prowadzącej. Czas trwania ćwiczeń relaksacyjnych powinna wahać się od 5 do 20 minut, najczęściej jest to przedział 10 -15 minut. Ćwiczenia i zabawy relaksacyjne dodatkowo można wspierać podkładem muzyki relaksacyjnej, która działa kojąco i odprężająco na dziecko. Warto jednak pamiętać, aby ćwiczenia i zabawy relaksacyjne wykonywać po wcześniejszej zgodzie i akceptacji dziecka jąkającego się. Ćwiczenia wykonywane wbrew woli pacjenta spowodują więcej szkód niż korzyści, dziecko zablokuje się jeszcze bardziej niż przed rozpoczęciem terapii. W związku z tym znaczenie ćwiczeń i zabaw relaksacyjnych, treningu autogennego oraz wszelkiego rodzaju masażów jest ogromne. Odpowiednio przeprowadzone ćwiczenia sprawią, iż dziecko jąkające się wyzbędzie się napięcia mięśni, pokładów stresu i zmieni swój stan psychiczny. Ponadto stosowanie tego rodzaju ćwiczeń pozwala na poprawę kontaktów dziecka z rówieśnikami, jak również z osobami dorosłymi. Dla dziecka jąkającego wykonywanie ćwiczeń i zabaw relaksacyjnych jest także źródłem wspaniałej zabawy, dzięki której można połączyć przyjemne z pożytecznym. Przykłady muzyki relaksacyjnej:  odgłosy – szum morza; radosny, wiosenny szum leśnego strumienia; śpiew ptaków, itp.  „Sonata księżycowa” Ludwig van Beethoven 16  „Dla Elizy” Ludwig van Beethoven  Mozart for Babys Mind - Mozart dla umysłu dziecka  Mozart forever by the Sea - Mozart nad morzem (RFM)  Relaksacyjna muzyka dla dzieci, Łukasz Kaminiecki BIBLIOGRAFIA 1. Chęciek Mieczysław, Jąkanie. Diagnoza-Terapia-Program, Kraków 2012 2. Dobrzyńska Dorota, Gry i zabawy edukacyjne oraz ich wpływ na rozwój dziecka, http://ludendo-discimus.blogspot.com/2011/04/wierszyki-masazyki.html, z dnia 08.06. 2012 r. 3. Holistyczne aspekty logopedycznej terapii jąkających się, red. Elżbieta Minczakiewicz, Kraków 2005 4. Ilnicka – Gas Anna, Idzie rak... czyli zabawy paluszkowe, http://przedszkole139.krakinfo.pl/index.php?id=1097, z dnia 03.06.2012 r. 5. Kamińska Dorota, Wspomaganie płynności mowy dziecka – profilaktyka, diagnoza i terapia jąkania wczesnodziecięcego, Kraków 2006 6. Lichota Edyta, Profilaktyka jąkania i niepłynności mówienia, Gdańsk 2008 7. Łasak Monika, Zabawy paluszkowe, http://www.edukacja.edux.pl/p-4322-zabawy- paluszkowe.php, z dnia 03.06.2012 r. 8. Miloch Mirosława, Ćwiczenia relaksacyjne, http://www.edukator.org.pl/2002a/relaksacyjne/relaksacyjne.html z dnia 03.06.2012 r. 9. Minczakiewicz Elżbieta, Przykłady wybranych metod indywidualnej i grupowej terapii dla jąkających się dzieci, [w:] Holistyczne aspekty logopedycznej terapii jąkających się, red. Elżbieta Minczakiewicz, Kraków 2005 10. Od mięśni do umysłu - trening relaksacyjny Jacobsona, http://kalorynka.pl/porady/39/-Od- miesni-do-umyslu-trening-relaksacyjny-Jacobsona/pokaz.aspx, z dnia 03.06. 2012 r. 11. Sadowska Agnieszka, Dziecięce masażyki, http://www.berek.pl/centrum/ctrr06.html, z dnia 08.06. 2012 r. 17 12. Waszczuk Halina, Rodzinna terapia jąkania – poradnik, Gdańsk 2005