Karakija – najgłębsza depresja Azji Środkowej, Notatki z Geografia

Pobierz Karakija – najgłębsza depresja Azji Środkowej i więcej Notatki w PDF z Geografia tylko na Docsity!

Aleksandra Zaparucha SOP Oświatowiec Toruń

Nizina Nadkaspijska

Nizina Nadkaspijska jest częścią Depresji Aralsko-Kaspij- skiej, która obejmuje swoim zasięgiem aktualne ibdawne ba- seny Jeziora Aralskiego ib Morza Kaspijskiego wraz zb przyle- głościami. Zbpowierzchnią szacowaną na 200 tys. km^2 , Nizina Nadkaspijska stanowi jedną zbnajwiększych równin Azji Środ- kowej, która jest jednocześnie częścią jednego zbnajrozleglej- szych obszarów bezodpływowych na świecie. Największe rzeki wpadające do Morza Kaspijskiego od północy, to Wołga ibUral, które tworzą rozległe mokradła wbswoich deltach.b Szacuje się, że na początku permu Nizina Nadkaspijska została oddzielona od otwartego oceanu ibutworzyła ogrom- ne słonowodne jezioro. Wb ciągu 3,6 miliona lat, wb suchym klimacie powstała co najmniej pięciokilometrowa warstwa ewaporytów. Najniżej położona część tego obniżenia Niziny Nadkaspijskiej, rozległy rów tektoniczny dziś zajęty przez Mo- rze Kaspijskie, również została wypełniona ewaporytami. Ewaporyty te tworzą trzy litograficzne części: węglanowo- -siarkową, solną oraz siarkowo-klastyczną, wbobrębie których wydziela się pomniejsze jednostki. Zachodzące wb warstwie

Na mapie fizycznej centralnej

części Eurazji dominuje błękit Morza

Kaspijskiego. Ten największy zamknięty

zbiornik wodny na Ziemi od północy

obramowany jest ciemnozieloną otoczką

Niziny Nadkaspijskiej. Choć poziom

wody Morza Kaspijskiego określa się na

28 m p.p.m., sama nizina obfituje wbdużo

niżej położone miejsca. Tym najniższym

jest depresja Karakija wb zachodnim

Kazachstanie obrzędnej 132 m p.p.m.

Karakija – najgłębsza

depresja Azji Środkowej

Lokalizacja depresji Karakija

solnej procesy tektoniczne powodują zaburzenia wb war- stwach podległych ibnadległych, abtakże wbobrębie samych złóż soli. Dzięki zdjęciom satelitarnym ilość powstałych wbwyniku tych procesów wysadów solnych wbzachodnim Kazachstanie oszacowano na 1200. Część zbnich przebija się na powierzch- nię. Jeden zbnich, Czelkar, ma ponad 3 tys. km^2 powierzchni ib sięga 8 km głębokości. Oprócz soli, diapiry zawierają po- tas, magnez, jod ibpierwiastki rzadkie. Do tej pory tylko jeden zb wysadów jest eksplorowany przemysłowo wb Kazachstanie (wysad indorski). Zbwysadami soli permskiej powiązane są złoża ropy ibgazu. Kazachstan posiada 3% rezerw ropy naftowej na świecie. Zb rozpoznanych 172 pól roponośnych 80 jest eksploatowa- nych, abaż trzy czwarte krajowych zasobów znajduje się wbKa- zachstanie Zachodnim.b

Półwysep Manggystau (Mangyszłak)

Wb południowo-zachodnim zakątku rozległych połaci Ka- zachstanu znajduje się płaskowyż Ust’urt. Wb jego obrębie znajduje się zbudowany zbwapieni, piaskowców ibłupków gli- niastych półwysep Manggystau. Wyżynę centralną tego pół- wyspu otaczają podłużne struktury pochodzenia krasowego: depresja Karynżaryk obgłębokości 70 m p.p.m. oraz depresja Kauyndy obgłębokości do 57 m p.p.m., czyli drugi ibtrzeci naj- niżej położony punkt Kazachstanu. Na pierwszym miejscu jest depresja Karakija: jej dno znajduje się na 132 m p.p.m. Jest to długie na 85 km ibszerokie na 10-25 km zapadlisko, którego nazwa oznacza „czarną szczękę” lub „czarne usta”.b Wszystkie te podłużne struktury półwyspu Manggystau po- wstały wbwyniku zjawisk krasowych rozwijających się wbpo-

Formy wietrzenia miękkich ewaporatów, fot. Ceri Millward

Kryształki soli na powierzchni gruntu, fot. Aleksandra Zaparucha

Wapienne wybrzeże Morza Kaspijskiego w mieście Aktau. Widoczne w oddali palmy są sztuczne, fot. Aleksandra Zaparucha

Rośliny kwiatowe w depresji Karakija, fot. Aleksandra Zaparucha

Świeże formy erozji spowodowane przez opady epizodyczne, fot. Ceri Millward