Pobierz Katastrofizm poetycki, generacyjny i historiozoficzny w poezji ... i więcej Ćwiczenia w PDF z Historia tylko na Docsity! Katastrofizm poetycki, generacyjny i historiozoficzny w poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Wprowadzenie Przeczytaj Prezentacja mul medialna Sprawdź się Dla nauczyciela Bibliografia: Źródło: Leszek Gawor, Próba typologii myśli katastroficznej, [w:] Kultura i wartości, t. 13, 2015, s. 11. Źródło: Leszek Gawor, Próba typologii myśli katastroficznej, [w:] Kultura i wartości, t. 13, 2015, s. 23. Źródło: Krzysztof Kamil Baczyński, Żal, [w:] Krzysztof Kamil Baczyński, Utwory zebrane, t. 1, oprac. Aniela Kmita-Piorunowa, Kazimierz Wyka, Kraków 1994, s. 110. Źródło: Krzysztof Kamil Baczyński, Historia, [w:] Krzysztof Kamil Baczyński, Wybór poezji, oprac. Jerzy Święch, Wrocław 1989, s. 107. Źródło: Krzysztof Kamil Baczyński, ***Powieko nieruchoma, ty nieodsłonione, [w:] Krzysztof Kamil Baczyński, Wybór poezji, oprac. Jerzy Święch, Wrocław 1989, s. 110. Źródło: Krzysztof Kamil Baczyński, Wybór, [w:] tegoż, Wybór poezji, oprac. Jerzy Święch, Wrocław 1989, s. 225. Źródło: Krzysztof Kamil Baczyński, Wyzwanie, [w:] tegoż, Wybór poezji, oprac. Jerzy Święch, Wrocław 1989, s. 22. Źródło: Krzysztof Kamil Baczyński, Groteska, [w:] tegoż, Wybór poezji, oprac. Jerzy Święch, Wrocław 1989, s. 46. Źródło: Krzysztof Kamil Baczyński, Pokolenie, [w:] tegoż, Wybór poezji, oprac. Jerzy Święch, Wrocław 1989, s. 209–212. Źródło: Pokolenie (Do palców przymarzły struny), [w:] Krzysztof Kamil Baczyński, Wybór poezji, oprac. J. Święch, Wrocław 1989, s. 60. Cechy poetyki katastroficznej: 1. Eksponowanie motywów uczuciowych, takich jak cierpienie, znużenie, litość, żal, poczucie nieuchronności końca. 2. Wykorzystywanie motywów i figur stylistycznych wprowadzających symbolikę ciemności. 3. Częste odwoływanie się do symboli. 4. Przeczucie nadchodzącej katastrofy. 5. Występowanie motywów apokaliptycznych. 6. Wizjonerstwo, profetyzm. 7. Kreowanie rzeczywistości onirycznej. 8. Nadrealizm. kresu ludzkiej historii pojawia się zazwyczaj w sposób tragiczny, niezawiniony ani sprokurowany przez człowieka. Katastroficzny profetyzm spełnia jednocześnie dwie, ściśle z sobą powiązane funkcje. Z jednej strony, diagnozuje aktualny kryzysowy stan wyróżnionego elementu procesu dziejowego, z drugiej – pesymistycznie prognozuje jego przyszłość. Źródło: Leszek Gawor, Próba typologii myśli katastroficznej, [w:] Kultura i wartości, t. 13, 2015, s. 23. Krzysztof Kamil Baczyński Żal Pościnano drzewa światowidom, ścięto głowy buntom dziecięcym, bo nie przyjdą anioły z ptasich puchów, nie przyjdą. Oto nóż szafotów do chleba. Cóż więcej? Zatroskane madonny mdleją; jakbyś podniósł ziemi upiorną powiekę, więc żal mi, żal, bo świat to żal za utraconym człowiekiem. Źródło: Krzysztof Kamil Baczyński, Żal, [w:] Krzysztof Kamil Baczyński, Utwory zebrane, t. 1, oprac. Aniela Kmita- Piorunowa, Kazimierz Wyka, Kraków 1994, s. 110. “ 9. Pesymistyczne pojmowanie historii 10. Częste wykorzystanie metaforyki związanej z kosmosem Krzysztof Kamil Baczyński Historia Arkebuzy dymiące jeszcze widzę, jakby to wczoraj u głowic lont spłonął i kanonier jeszcze rękę trzymał, gdzie dziś wyrasta liść zielony. W błękicie powietrza jeszcze te miejsca puste, gdzie brak dłoni i rapierów śpiewu, gdzie teraz dzbany wrzące jak usta pełne, kipiące od gniewu. Ach, pułki kolorowe, kity u czaka, pożegnania wiotkie jak motyl świtu i rzęs trzepot, śpiew ptaka, pożegnalnego ptaka w ogrodzie. Nie to, że marzyć, bo marzyć krew, to krew ta sama spod kity czy hełmu. Czas tylko warczy jak lew przeciągając obłoków wełną. [...] Źródło: Krzysztof Kamil Baczyński, Historia, [w:] Krzysztof Kamil Baczyński, Wybór poezji, oprac. Jerzy Święch, Wrocław 1989, s. 107. “ Krzysztof Kamil Baczyński ***Powieko nieruchoma, ty nieodsłonione Powieko nieruchoma, ty nieodsłonione niebo unosisz w sobie, może lej, co zieje. “ 11. Wizyjność, profetyzm Wyrażał rosnącą niewiarę artysty w możliwość opisania rzeczywistości w poetyce mimetycznej. i w którym gwiazdy są osypem próchna, pod którym ptaki są martwe nadzieje. Czym jest wierzyć wiszącym u bramy, gdzie ruchy są uczynione jak w kamiennym duchu spoza wrót jaśniejącym? Duch mówi: „Spełnienie”, a nim poznają, już będą kamieniem. Źródło: Krzysztof Kamil Baczyński, ***Powieko nieruchoma, ty nieodsłonione, [w:] Krzysztof Kamil Baczyński, Wybór poezji, oprac. Jerzy Święch, Wrocław 1989, s. 110. Krzysztof Kamil Baczyński Wybór [...] I znów się ciszy całun w muzyki krąg układał, a znów go strwożył czas i mówił: „Nim dorośnie dzieciątko, czym się stanie, czy groza go nie wchłonie?” A anioł wziął go w ciszy mocno za obie dłonie i rzekł: „Czyś ty zapragnął krzyżować smugi dróg, które wydrążył przed nim ognisty boży pług? Ale wiedz: kto zaufał, gdziekolwiek niesie lot miłością pooddziela od miłowanych zło”. Wtedy się serce Jana skruszyło w miękki popiół, to serce, które z duszą porwane — ziemskie było. I próchno się na ziemię jak rosa, albo łza zsunęło. Nisko w dali fala chmur białych szła. Jeszcze dzwonek na wieży, ptaki w locie i obłok, wietrzyk dzwonił i gasł. “ typologia (gr. týpos = odbicie + lógos = słowo, nauka) – podział czegoś według określonych zasad Prezentacja mul medialna Polecenie 1 Obejrzyj prezentację i wynotuj cechy charakterystyczne poetyki katastroficznej. Zwróć uwagę na omówiony przykład wiersza Idylla kryształowa powstałego w tej poetyce. Polecenie 2 Zastanów się i zanotuj w czterech zdaniach, dlaczego tendencje katastroficzne w literaturze i sztuce pojawiły się na przełomie XIX i XX wieku oraz w dwudziestoleciu międzywojennym. Sprawdź się Pokolenie. Do palców przymarzły struny Pokolenie (Do palców przymarzły struny) Do palców przymarzły struny z cienkiego krzyku roślin. Tak się dorasta do trumny, jakeśmy w czasie dorośli. Stanęły rzeki ognia ścięte krą purpurową; po nocach sen jak pochodnia straszy obciętą głową. Czegoż ty jeszcze? W mrozie świat jest jak z trocin sypki. Oczu stężałych orzech. To śnieg, to nie serce tak skrzypi. Każdy — kolumną jesteś, na grobie pieśni własnych zamarzły. Czegoż ty jeszcze? To śmierć — to nie włosy blasku. To soli kulki z nieba? Czy łzy w krzemień twarzy tak wrosły? Czy ziemia tak bólem dojrzewa, jakeśmy w czasie dorośli? listopad 1941 Źródło: Pokolenie (Do palców przymarzły struny), [w:] Krzysztof Kamil Baczyński, Wybór poezji, oprac. J. Święch, Wrocław 1989, s. 60. “ Pokolenie. Wiatr drzewa spienia Krzysztof Kamil Baczyński Pokolenie“ Ćwiczenie 1 Jaki środek artystycznego wyrazu stanowi dominantę stylistyczną w wierszu Pokolenie (Do palców przymarzły struny)? Zaznacz poprawną odpowiedź. porównanie metafora epitet pytanie retoryczne Ćwiczenie 2 Zinterpretuj datę pojawiającą się pod wierszem Pokolenie (Do palców przymarzły struny)**. 輸 輸 Ćwiczenie 3 W odniesieniu do wiersza Pokolenie (Do palców przymarzły struny)? określ, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. Zdanie Prawda Fałsz Sytuacja liryczna rozgrywa się zimą. W utworze Pokolenie została zastosowana klamra kompozycyjna. Wiersz jest przykładem liryki pośredniej. Obraz przyrody jest skontrastowany z obrazem wojny. W utworze zastosowano obrazowanie apokaliptyczne. Ćwiczenie 4 Jakie jest tytułowe pokolenie w wierszu Baczyńskiego z 1941 roku? Opisz je, wykorzystując przynajmniej 5 cytatów z utworu. 輸 輸 Ćwiczenie 5 Podaj przykłady wskazanych środków stylistycznych w wierszu Pokolenie (Do palców przymarzły struny). Określ ich funkcje w tekście. Cytat Funkcja Metafora Przerzutnia Porównanie Epitet Ćwiczenie 6 Udowodnij, że wiersz Pokolenie (Do palców przymarzły struny) wpisuje się w poetykę katastrofizmu. Posłuż się przynajmniej pięcioma argumentami popartymi konkretnymi cytatami. Ćwiczenie 7 Porównaj nastrój panujący w dwóch wierszach o tytule Pokolenie autorstwa Krzysztofa Kamila Baczyńskiego (Do palców przymarzły struny oraz Wiatr drzewa spienia). 醙 醙 難 15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny; 16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości. 2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: 1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych; 2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację; II. Kształcenie językowe. 1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń: 1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi; 3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi; 2. Zróżnicowanie języka. Uczeń: 7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego. 4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń: 1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców; III. Tworzenie wypowiedzi. 1. Elementy retoryki. Uczeń: 1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych; 3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa); 6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach; 2. Mówienie i pisanie. Uczeń: 2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki; 6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca; IV. Samokształcenie. 1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska; 2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach; Kształtowane kompetencje kluczowe: kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje obywatelskie; kompetencje w zakresie wielojęzyczności; kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji. Cele operacyjne. Uczeń: porównuje dwa wiersze K.K. Baczyńskiego pt. Pokolenie, wskazuje elementy katastroficzne w twórczości Baczyńskiego, określa funkcję środków artystycznego wyrazu zastosowanych przez poetę, interpretuje wiersz K.K. Baczyńskiego Pokolenie w kontekście biograficznym. Strategie nauczania: konstruktywizm; konektywizm. Metody i techniki nauczania: ćwiczeń przedmiotowych; z użyciem komputera; dyskusja. Formy pracy: praca indywidualna; praca w parach; praca w grupach; praca całego zespołu klasowego. Środki dydaktyczne: komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda. Przebieg lekcji Przed lekcją: 1. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z medium w sekcji „Prezentacja multimedialna”. Faza wprowadzająca: 1. Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom cele zajęć oraz wspólnie ustala z nimi kryteria sukcesu.Nauczyciel prosi wskazaną (lub wybraną) osobę o odczytanie tematu lekcji wyświetlonego na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika. Następnie zadaje uczniom pytanie: czym charakteryzuje się katastrofizm? Dlaczego K.K. Baczyński wykorzystywał w swej twórczości poetykę katastroficzną? Jaki ma to związek z jego biografią? 2. Podanie celu i tematu zajęć. Faza realizacyjna: 1. Praca z multimedium. Nauczyciel prosi, aby wybrany uczeń przeczytał polecenie: 1 z sekcji „Prezentacja multimedialna”. Następnie prosi uczniów, aby podzielili się na grupy i opracowali w nich odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając także uczniom informacji zwrotnej. 2. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Prowadzący zapowiada uczniom, że w kolejnym kroku będą rozwiązywać ćwiczenia: 1‐5. Każdy z uczniów robi to samodzielnie. Po ustalonym czasie wybrani uczniowie przedstawiają odpowiedzi, a reszta klasy wspólnie ustosunkowuje się do nich. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Może także ocenić pracę uczniów. 3. Warto zwrócić uwagę na ćw. 6, 7 i 8, które wymagają od uczniów pracy bardziej twórczej. Nauczyciel decyduje, które z tych ćwiczeń powinny zostać wykonane w czasie lekcji, i poleca, by uczniowie opracowali odpowiedzi w parach lub zespołach 4‐osobowych. Faza podsumowująca: 1. Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej. W dyskusji podsumowującej lekcję nauczyciel zadaje pytania: W jaki sposób doświadczenia wojenne wpłynęły na sposób obrazowania w wierszach Baczyńskiego? Czy postawa podmiotu lirycznego zmienia się pod wpływem dramatycznych doświadczeń? Czym charakteryzuje się poetyka katastroficzna? Praca domowa: