Pobierz Klasyfikacja uziarnienia gleb i utworów mineralnych i więcej Opracowania w PDF z Pedologia tylko na Docsity!
Polskie Towarzystwo Gleboznawcze
Klasyfikacja uziarnienia gleb i utworów mineralnych
1. Podział mineralnych utworów glebowych na frakcje granulometryczne
1.1. Gleby i utwory mineralne dzieli się na frakcje i podfrakcje granulometryczne według średnicy ziaren wyrażonej w milimetrach. 1.2. Utwory zawierające mineralne artefakty (np. odłamki betonu, cegieł, kruszyw, żużla itp.) dzieli się na frakcje i podfrakcje analogicznie jak utwory naturalne.
Tabela 1. Podział utworów mineralnych na frakcje i podfrakcje granulometryczne
Nazwa frakcji i podfrakcji granulometrycznych Symbol Średnica ziaren (d)w milimetrach
A. CZ ĘŚ CI SZKIELETOWE d > I. Frakcja blokowa b d > II. Frakcja głazowa gł 200< d ≤ 600 III. Frakcja kamienista k 75< d ≤ 200 IV. Frakcja ż wirowa: ż 2< d ≤ 75
- żwir gruby żgr 20< d ≤ 75
- żwir średni żśr 5< d ≤ 20
- żwir drobny żdr 2< d ≤ 5 B. CZ ĘŚ CI ZIEMISTE d ≤ 2 V. Frakcja piaskowa: p 0,05< d ≤ 2,
- piasek bardzo gruby pbgr 1,0< d ≤2,
- piasek gruby pgr 0,5< d ≤1,
- piasek średni pśr 0,25< d ≤0,
- piasek drobny pdr 0,10< d ≤0,
- piasek bardzo drobny pbdr 0,05< d ≤0, VI. Frakcja pyłowa py 0,002< d ≤ 0,
- pył gruby pygr 0,02< d ≤0,
- pył drobny pydr 0,002< d ≤0, VII. Frakcja iłowa i d ≤ 0,
1.3. Dla celów specjalnych (na przykład naukowych) w obrębie frakcji iłowej można wydzielać podfrakcje:
- ił gruby (igr) o średnicy ziaren od 0,0002 do 0,002 mm,
- ił drobny (idr) o średnicy ziaren poniżej 0,0002 mm;
2. Podział mineralnych utworów glebowych na grupy granulometryczne
2.1. Gleby i utwory mineralne dzieli się według wagowej procentowej zawartości frakcji piaskowej, pyłowej i iłowej w częściach ziemistych. Klasyfikację obrazuje Tabela 2 i Rysunek 1.
Tabela 2. Podział gleb i utworów mineralnych na grupy i podgrupy granulometryczne według wagowej procentowej zawartości frakcji piaskowej, pyłowej i iłowej w częściach ziemistych.
Grupa^ Procentowa zawartość^ (c) frakcji granulo- metryczna
Podgrupa granulometryczna Symbol^ 2,0 - 0,05 mmpiasku średnicy
pyłu 0,05 - 0,002 mm średnicy
iłu poniżej 0,002 mm średnicy Piaski piasek luźny pl c ≥ 90 (%py + 2 x %i) ≤ 10
piasek słabogliniasty ps^85 ≤^ c <
(%py + 2 x %i) > i (%py + 1,5 x %i) ≤ 15
piasek gliniasty pg 70 ≤ c <
(%py + 1,5 x %i) > i (%py + 2 x %i) ≤ 30
Gliny glina piaszczysta gp (^65) ≤ c <85 (%py + 2 x %i) >30i
c ≤ 35 c ≤ 20 lub 43 ≤ c <65 28 ≤ c ≤ 50 c ≤ 7 glina lekka gl 52 ≤ c <65 15< c ≤ 41 7< c ≤ 20 glina piaszczysto- ilasta gpi^45 ≤^ c <80^ c^ ≤^28 20< c^ ≤^35 glina zwykła gz 23 ≤ c <52 28< c ≤ 50 7< c ≤ 27 glina ilasta gi 20 ≤ c <45 15< c <53 27< c ≤ 40 glina pylasto-ilasta gpyi c <20 40< c ≤ 73 27< c ≤ 40 Pyły pył gliniasty pyg 8 ≤ c <50 50< c ≤ 80 c ≤ 12 pył zwykły pyz c <20 c >80 c ≤ 12 pył ilasty pyi c <38 50< c <88 12< c ≤ 27 Iły ił piaszczysty ip 45 ≤ c <65 c ≤ 20 35< c ≤ 55 ił pylasty ipy c <20 40< c <60 40< c < ił zwykły iz c <45 c ≤ 40 40< c ≤ 60 ił ciężki ic c <40 c <40 c >
2.2. Szczegółowy podział grup piasków i glin piaszczystych. Piaski i gliny piaszczyste mogą być dodatkowo dzielone według procentowego udziału frakcji piasku o określonej granulacji w całej frakcji piaskowej (Tabela 3 i Rysunek 2), na przykład glina grubopiaszczysta (gpgr), piasek gliniasty gruboziarnisty (pggr).
Tabela 3. Podział piasków i glin piaszczystych według ziarnistości frakcji piaskowej
Udział (c) podfrakcji w całej frakcji piaskowej (%) Kategoria ziarnistości Symbol piasek bardzo gruby i gruby 2,0 - 0,5 mm
piasek średni 0,5 - 0,25 mm
piasek drobny i bardzo drobny 0,25 - 0,05 mm gruboziarniste gr^ c ≥ 25 c ≤ 50 c ≤ 50 c <50 c >50 c < średnioziarniste lub
śr
c <25 25< c ≤ 50 25< c ≤ 50 drobnoziarniste dr c <25 c <50 c > bardzo drobnoziarniste bdr c <25 c <50 c >501) różnoziarniste rz 25 ≤ c <50 c <25 50< c ≤ 75
- (^) W tym podfrakcja piasku bardzo drobnego stanowi ponad 50% całej frakcji piaskowej.
Rysunek 2. Diagram kategorii ziarnistości piasków i glin piaszczystych.
3. Podział gleb i utworów mineralnych ze wzgl ę du na udział frakcji szkieletowych
3.1. W zależności od procentowej zawartości części szkieletowych utwory dzieli się na: a) bezszkieletowe i bardzo słabo szkieletowe - zawierające do 5% części szkieletowych; b) słabo szkieletowe – zawierające powyżej 5 do 15% części szkieletowych; c) średnio szkieletowe – zawierające powyżej 15 do 35% części szkieletowych; d) silnie szkieletowe – zawierające powyżej 35 do 60% części szkieletowych; e) bardzo silnie szkieletowe – zawierające powyżej 60 do 90% części szkieletowych; f) szkieletowe właściwe – zawierające powyżej 90% części szkieletowych.
3.2. Zawartość części szkieletowych ustala się w terenie w procentach objętości gleby. Dla celów specjalnych (na przykład naukowych) dopuszcza się użycie procentów wagowych, szczególnie w przypadku utworów bardzo słabo i słabo szkieletowych.
3.3. W nazwie utworów zawierających do 5% części szkieletowych nie podaje się określenia występujących części szkieletowych.
3.4. Nazwa utworów słabo, średnio i silnie szkieletowych pochodzi od frakcji szkieletowej, która stanowi przynajmniej 66% (dwie trzecie) objętości części szkieletowych (na przykład piasek gliniasty słabo kamienisty ). Gdy udział żadnej pojedynczej frakcji szkieletowej nie przekracza 66% objętości części szkieletowych, stosuje się określenia złożone, na przykład glina lekka silnie ż wirowo- kamienista , gdzie dominująca frakcja szkieletowa jest wymieniana w pierwszej kolejności.
3.5. Stopień szkieletowości utworów słabo, średnio i silnie szkieletowych w zapisie skrótowym oznacza się cyfrą arabską, według następującego porządku: 1 - słabo szkieletowe, 2 - średnio szkieletowe, 3 - silnie szkieletowe, na przykład: gl ż 1 (glina lekka słabo ż wirowa), gl ż k3 (glina lekka silnie ż wirowo-kamienista).
3.6. Utwory bardzo silnie szkieletowe dzieli się według rodzaju części szkieletowych i uziarnienia części ziemistych na: a) szkieletowo-piaszczyste – gdy części ziemiste mają uziarnienie piasków; b) szkieletowo-gliniaste – gdy części ziemiste mają uziarnienie glin; c) szkieletowo-pyłowe – gdy części ziemiste mają uziarnienie pyłów; d) szkieletowo-ilaste – gdy części ziemiste mają uziarnienie iłów, na przykład utwór ż wirowo- piaszczysty (u ż p), utwór blokowo-gliniasty (ubg), utwór kamienisto-pyłowy (ukpy), utwór kamienisto-ilasty (uki).
3.7. W utworach szkieletowych właściwych, w których części ziemiste zajmują mniej niż 10% objętości utworu, nie uwzględnia się uziarnienia części ziemistych w nazwie utworu, na przykład: utwór blokowy (ub), utwór głazowy (ugł), utwór ż wirowo-kamienisty (u ż k).
Klasyfikacja uziarnienia gleb i utworów mineralnych PTG 2008 – aneks 1, cd.
Grupy granulometryczne wg PTG 2008 Grupy granulometryczne wg USDA pl piasek luźny S sand plgr piasek luźny gruboziarnisty COS coarse sand plśr piasek luźny średnioziarnisty MS medium sand pldr piasek luźny drobnoziarnisty FS fine sand plbdr piasek luźny bardzo drobnoziarnisty VFS very fine sand plrz piasek luźny różnoziarnisty US sand, unsorted ps piasek słabogliniasty1)^ S sand pg piasek gliniasty LS loamy sand pggr piasek gliniasty gruboziarnisty LCOS loamy coarse sand pgśr piasek gliniasty średnioziarnisty LMS loamy medium sand pgdr piasek gliniasty drobnoziarnisty LFS loamy fine sand pgbdr piasek gliniasty bardzo drobnoziarnisty LVFS loamy very fine sand pgrz piasek gliniasty różnoziarnisty LUS loamy sand, unsorted gp glina piaszczysta SL sandy loam gpgr glina grubopiaszczysta COSL coarse sandy loam gpśr glina piaszczysta średnioziarnista MSL medium sandy loam gpdr glina drobnopiaszczysta FSL fine sandy loam gpbdr glina bardzo drobnopiaszczysta VFSL very fine sandy loam gprz glina różnopiaszczysta USL sandy loam, unsorted gl glina lekka SL sandy loam gpi glina piaszczysto-ilasta SCL sandy clay loam gz glina zwykła L loam gi glina ilasta CL clay loam gpyi glina pylasto-ilasta SiCL silty clay loam pyg pył gliniasty SiL silt loam pyi pył ilasty SiL silt loam pyz pył zwykły Si silt ip ił piaszczysty SC sandy clay ipy ił pylasty SiC silty clay iz ił zwykły C clay ic ił ciężki HC heavy clay
- (^) Kategorie ziarnistości piasków słabogliniastych tłumaczy się tak, jak piasków luźnych.
- Udział frakcji szkieletowej zaznacza się następująco:
- w utworach bardzo słabo i słabo szkieletowych nie dodaje się żadnego określenia,
- w utworach średnio szkieletowych dodaje się określenia gravelly, cobbly, stony lub bouldery, np. gravelly loam - glina zwykła ś rednio ż wirowa ,
- w utworach silnie szkieletowych dodaje się określenia very gravelly, very cobbly, very stony lub very bouldery, np. very gravelly loam – glina zwykła silnie ż wirowa ,
- w utworach bardzo silnie szkieletowych dodaje się określenia extremely gravelly itd., np. extremely gravelly loam – utwór ż wirowo-gliniasty ,
- utwory szkieletowe właściwe określa się nazwą dominującej frakcji, bez zaznaczania uziarnienia części ziemistych, np. gravel – utwór ż wirowy.
Polskie Towarzystwo Gleboznawcze
Klasyfikacja uziarnienia gleb i utworów mineralnych
Aneks 2.
Przybli ż one odpowiedniki grup granulometrycznych z normy BN-78/9180-
Klasyfikacja BN-78/9180-
Klasyfikacja PTG 2008
Klasyfikacja USDA pl piasek luźny pl piasek luźny S sand
plp piasek luźny pylasty ps piaseksłabogliniasty S sand
ps piasek słabogliniasty ps piaseksłabogliniasty S sand
psp piasek słabogliniasty pylasty pg piasek gliniasty LS loamy sand pgl piasek gliniasty lekki pg piasek gliniasty LS loamy sand pglp piasek gliniasty lekki pylasty pg piasek gliniasty LS loamy sand pgm piasek gliniasty mocny pg piasek gliniasty LS loamy sand pgmp piasek gliniasty mocny pylasty gp glina piaszczysta SL sandy loam gp glina piaszczysta gp glina piaszczysta SL sandy loam gpp glina piaszczysta pylasta gp glina piaszczysta SL sandy loam gl glina lekka gl glina lekka SL sandy loam glp glina lekka pylasta mniej plastyczna, tj. zawierająca do 7% frakcji iłu koloidalnego1)
gp glina piaszczysta SL sandy loam
glp glina lekka pylasta bardziej plastyczna, tj. zawierająca
7% frakcji iłu koloidalnego1)
gl glina lekka SL sandy loam
gś glina średnia gpi glina piaszczysto-ilasta SCL sandy clay loam
gśp glina średnia pylasta gz glina zwykła L loam gc glina ciężka gi glina ilasta CL clay loam gcp glina ciężka pylasta pyi pył ilasty SiL silt loam gbc glina bardzo ciężka gpyi glina pylasto-ilasta SiCL silty clay loam płp pył piaszczysty gp glina piaszczysta SL sandy loam płz pył zwykły pyz pył zwykły Si silt płg pył gliniasty tzw. grubopyłowy, tj. zawierający
20% frakcji pyłu grubego1)
gp glina piaszczysta SL sandy loam
płg pył gliniasty tzw. drobnopyłowy, tj. zawierający do 20% frakcji pyłu grubego1)
pyg pył gliniasty SiL silt loam
płi pył ilasty pyi pył ilasty SiL silt loam ip ił pylasty pyi pył ilasty SiL silt loam i ił iz ił zwykły C clay
- (^) Określenia frakcji granulometrycznych wg BN-78/9180-
Polskie Towarzystwo Gleboznawcze
Klasyfikacja uziarnienia gleb i utworów mineralnych
Aneks 4.
Kategorie ci ęż ko ś ci agrotechnicznej gleb
I. Wyróżnia się pięć podstawowych kategorii ciężkości agrotechnicznej gleb:
- gleby bardzo lekkie – piaski luźne i słabogliniaste,
- gleby lekkie – piaski gliniaste,
- gleby średnie – gliny piaszczyste, gliny lekkie, pyły gliniaste i pyły zwykłe,
- gleby ciężkie – gliny piaszczysto-ilaste, gliny zwykłe, gliny ilaste, gliny pylasto-ilaste i pyły ilaste,
- gleby bardzo ciężkie – iły piaszczyste, iły pylaste, iły zwykłe i iły ciężkie.
II. Gleby bardzo lekkie i lekkie mogą być ogólnie traktowane jako kategoria gleb lekkich, natomiast gleby ciężkie i bardzo ciężkie – jako kategoria gleb ciężkich.
III. Dla celów bardziej szczegółowej charakterystyki gleb o dużej zawartości frakcji pyłowej dopuszcza się wyróżnianie dodatkowych kategorii:
- gleby średnie pyłowe – pyły gliniaste i pyły zwykłe,
- gleby ciężkie pyłowe – pyły ilaste.
