Pobierz Kolonie w Ameryce Północnej. Konflikt między osadnikami a ... i więcej Notatki w PDF z Historia powszechna tylko na Docsity!
Kolonie w Ameryce Północnej. Konflikt między
osadnikami a metropolią, powstanie Stanów
Zjednoczonych
Wprowadzenie Przeczytaj Mapa interaktywna + schemat Film + Sprawdź się Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: Alexis de Tocqueville, O demokracji w Ameryce, tłum. B. Janicka, M. Król. Cytat za: Historia powszechna. Czasy nowożytne 1640–1870. Wybór tekstów źródłowych, cz. 1, pod red. B. Krauzego, Warszawa 1951, s. 167–168. Źródło: Tekst rezolucji zgłoszonej na zgromadzeniu stanu Virginii w r. 1765. Cytat za: Historia nowożytna 1648–1789. Wybór tekstów źródłowych, oprac. K. Piwarski, Warszawa 1954, s. 209–210. Źródło: Ustawa deklaracyjna z 18 marca 1766 r. Cytat za: M. Ferenc, Epoka nowożytna. Teksty źródłowe. Tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 2001, s. 218–219.
Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Twoje cele
Wyjaśnisz, na czym polegało bostońskie picie herbaty i dlaczego doprowadziło do wojny. Przeanalizujesz, jakie znaczenie dla wywalczenia niepodległości Stanów Zjednoczonych mieli cudzoziemscy specjaliści, w tym Polacy. Scharakteryzujesz, jaki model rządów wybrały Stany Zjednoczone po wywalczeniu niepodległości.
Przeczytaj
Ameryka Północna w okresie kolonialnym
Na wschodnim wybrzeżu Ameryki Północnej osiedlali się imigranci angielscy. Pierwsza ich kolonia powstała w 1584 r. na terenie późniejszego stanu Karolina Północna. Od początku XVII w. korona angielska wspierała osadnictwo, udzielając licencji kompaniom handlowym. Inicjatorami akcji osadniczej były również osoby prywatne, takie jak lord Baltimore, za sprawą którego powstała katolicka kolonia Maryland, albo purytanie, przybyli do Nowego Świata w 1620 r. na statku „Mayflower” i w tradycji amerykańskiej określani mianem ojców pielgrzymów. Stworzone przez tych ostatnich cztery kolonie: Massachusetts, Connecticut, New Haven i Plymouth w 1643 r. skonfederowały się, tworząc Nową Anglię.
To właśnie purytańscy osadnicy wywarli decydujący wpływ na mentalność mieszkańców brytyjskich kolonii w Ameryce
- ludzi głęboko religijnych, przekonanych o sile wspólnoty gminnej oraz równości wszystkich ludzi. Z kolei późniejsi przybysze przenosili na grunt amerykański także radykalne idee rewolucji angielskiej, mając nadzieję, że rozkwitną one w nowym społeczeństwie, zbudowanym „w zgodzie ze Słowem Bożym”. Kolonizacja brytyjska
Mayflower w Plymouth Harbor. Źródło: William Halsall, 1882 r., Wikimedia Commons, domena publiczna.
Pierwszy Dzień Dziękczynienia,1621 r. Obraz przedstawia jedną z symbolicznych scen z historii Stanów Zjednoczonych. Purytanie, którzy przetrwali pierwszą ciężką zimę na kontynencie amerykańskim,
kobiet i dzieci. Na początku XVIII w. coraz intensywniejsze starcia Brytyjczyków z rdzennymi Amerykanami doprowadziły do wybuchu konfliktu angielsko‐francuskiego, gdyż w interesie francuskich kupców leżało zachowanie pierwotnych terenów łowieckich.
Mapa przedstawiająca konflikt brytyjsko-francuski. Wskaż tereny sporne, o które toczyły się walki. Czy ważniejsze bitwy rozegrały się tylko na tych ziemiach? Źródło: Hoodinski, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 2.5.
Kolonie angielskie w Ameryce Północnej w drugiej połowie
XVIII w. Powstanie Stanów Zjednoczonych
W wyniku wojny siedmioletniej nastąpiła zmiana układu sił w Ameryce Północnej. Przejście Kanady pod władzę brytyjską oznaczało koniec starć kolonistów francuskich, wspieranych przez Indian, z osadnikami angielskimi. Tych ostatnich było już wówczas 2 mln i zamieszkiwali oni 13 kolonii. Były one niezależne od siebie i podlegały londyńskiemu Urzędowi do spraw Handlu i Kolonii, który mianował zarządców, zapobiegał powstaniu w Ameryce przemysłu i utrzymywał monopol handlowy metropolii.
Irokezi dokonujący wymiany handlowej z Europejczykami, 1722 r. Irokezi, najbardziej reprezentatywny przykład ówczesnej społeczności tubylczych Amerykanów, tworzyli ligę plemion, w skład której wchodzili m.in. Mohawkowie, Oneidowie, Senekowie, Onodagowie, Tuskarorowie. Zamieszkiwali obszary na wschód od Wielkich Jezior i na południe od Rzeki św. Wawrzyńca. Byli przedstawicielami najbardziej zaawansowanych cywilizacyjnie kultur Ameryki Północnej. Prowadzili osiadły tryb życia i zajmowali się rolnictwem. Mieszkali w charakterystycznych budynkach – tzw. długich domach, w których mieściło się nawet kilka rodzin. Sami siebie nazywali „Ludem Długiego Domu”. Wskaż na ilustracji Irokezów. Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Koloniści szybko nauczyli się omijać ustawowe bariery, nierzadko wykorzystując przekupność angielskich urzędników. Na wielką skalę uprawiali też przemyt oraz nielegalną wytwórczość, którą wspierały nawet zyskujące coraz większe znaczenie zgromadzenia prawodawcze poszczególnych kolonii. Ich członków, z reguły prawników wykształconych już w Ameryce, wybierano w wyborach, w których prawo głosu przysługiwało posiadającym ziemię lub płacącym podatki – w praktyce było to tylko ok. 50– 80 proc. mężczyzn. Egalitarne społeczeństwo kolonii było zróżnicowane narodowościowo i wyznaniowo, co stworzyło dogodne warunki dla upowszechnienia tolerancji religijnej. Należy jednak pamiętać że egalitarność ta miała charakter wybiórczy, oparty na rasizmie i patriarchacie, nie dotyczyła więc rdzennych mieszkańców, niewolników i kobiet. W połowie stulecia do zjednoczenia niezależnych, niekiedy skonfliktowanych ze sobą kolonii bezskutecznie nawoływał Beniamin Franklin.
Po zakończeniu wojny siedmioletniej Brytyjczycy zabrali się do porządkowania stosunków za oceanem. Aby uzdrowić nadwyrężone wojną finanse państwa, rozpoczęto walkę z przemytem, wprowadzono w koloniach cła oraz tzw. podatek stemplowy od transakcji, aktów prawnych i wszelkiego rodzaju publikacji. Przeciw temu ostatniemu obciążeniu zaprotestowali przedstawiciele dziewięciu kolonii, zebrani na kongresie w Nowym Jorku. Uznali oni, że parlament londyński, w którym nie zasiadają reprezentanci kolonistów, nie
Waszyngtonowi, lecz mimo wybuchu wojny liderzy Kongresu wciąż nie mieli jasnej wizji postępowania. Hasło trwałego odłączenia się kolonii amerykańskich od Wielkiej Brytanii rzucił jako pierwszy radykał Tomasz Paine w szeroko kolportowanej broszurze Zdrowy rozsądek. Wkrótce, 4 lipca 1776 r., przy tylko jednym głosie sprzeciwu, Kongres przyjął Deklarację niepodległości, zaproponowaną przez Tomasza Jeffersona. Jej podstawę stanowiło przekonanie, że wszyscy ludzie rodzą się równi i posiadają niezbywalne prawa (m.in. do zabiegania o szczęście), których strażnikiem winien być wybrany przez nich rząd. W rażącej sprzeczności z tym poglądem stało niewolnictwo, rozpowszechnione zwłaszcza w południowych stanach (tak nazwano byłe kolonie), co miało zaważyć na późniejszej historii Ameryki. Problem odsunięto, uznając, że niewolnicy jako banici są wyjęci spod prawa.
Wojna o niepodległość
Wojna miała zmienny przebieg. Liczące ponad 30 tys. żołnierzy wojska angielskie wskutek pasywnej postawy dowództwa zaprzepaściły szansę na stłumienie buntu. Z kolei armia Waszyngtona, której trzon stanowiły niezbyt karne milicje stanowe, wzmacniała się i organizowała na wzór europejski, w czym wielkie zasługi położyli cudzoziemscy specjaliści, ochotniczo przybywający jej na pomoc. Spośród tych ostatnich dwaj Polacy uznani zostali za amerykańskich bohaterów narodowych: absolwent warszawskiej Szkoły Rycerskiej, inżynier wojskowy Tadeusz Kościuszko, oraz Kazimierz Pułaski, były konfederat barski, który poległ w bitwie pod Savannah w 1779 roku.
Tomasz Jefferson (1743– 1826) – amerykański prawnik, działacz niepodległościowy, trzeci prezydent USA, jeden z autorów Deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych. Źródło: Rembrandt Peale, 1800 r., Wikimedia Commons, domena publiczna.
Pułaski pod Savannah. Malarz przedstawił „bohatera dwóch narodów” podczas kawaleryjskiej szarży w bitwie, w której zginął. W USA w rocznicę jego śmierci jest obchodzone święto amerykańskiej Polonii Pulaski Day. Źródło: Stanisław Kaczor Batowski, 1933 r., olej na płótnie, Wikimedia Commons, domena publiczna.
Przełomowym wydarzeniem okazało się wynegocjowanie sojuszu amerykańsko‐francuskiego w 1778 r. przez przebywającego w Paryżu Franklina. Sprawiło to, że dotychczasowy konflikt kolonialny przekształcił się w wojnę mocarstw o zasięgu światowym, do której wkrótce przystąpiły również Hiszpania i Holandia. Francuska flota uniemożliwiła morską blokadę Ameryki, a korpus ekspedycyjny oddał nieocenione usługi podczas oblężenia wojsk brytyjskich pod Yorktown w 1781 roku. Kapitulacja dowodzącego nimi gen. Cornwallisa położyła kres walkom, po czym koloniści – wbrew obietnicom, które złożyli Francuzom – przystąpili do separatystycznych rokowań z rządem byłej metropolii. W 1782 r. Wielka Brytania uznała niepodległość Stanów Zjednoczonych i zawarła z nimi obustronnie korzystną umowę handlową. Poza kontynentem amerykańskim wojna trwała jeszcze rok. Na mocy kończącego ją traktatu paryskiego (zwanego również pokojem
Statua Wolności, monumentalny pomnik będący darem rządu Francji, która wspierała kolonistów w walce o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Zaprojektowany przez francuskiego rzeźbiarza Frédérica Auguste’a Bartholdiego, powstał w latach 1884–1886, a więc 100 lat po wydarzeniach. Znajduje się u ujścia rzeki Hudson w Nowym Jorku. Wyjaśnij, co symbolizują przedmioty trzymane przez kobiecą postać: pochodnia i tablica.
już na początku wojny. Zwycięstwo zbuntowanych kolonistów zmusiło do emigracji z Ameryki blisko 100 tys. osób, w tym urzędników kolonialnych i właścicieli ziemskich. Opuszczone przez nich gospodarstwa, a także rozległe tereny zachodnie sprzedawano chętnym po cenie 1 dolara za akr. I choć największe korzyści z tych uregulowań odnieśli spekulanci, to w ich efekcie udało się zapobiec powstaniu arystokracji, która na wzór europejski monopolizowałaby posiadanie ziemi.
Jeszcze w 1777 r. Kongres Kontynentalny uchwalił Artykuły Konfederacji spełniające postulaty radykałów, czyniąc zeń rodzaj rady ambasadorów, której propozycje ustawowe musiały być akceptowane przez kongresy stanowe. Jednak chaos, jaki zapanował w czasie wojny, kiedy to każdy stan uchwalał własne podatki i emitował własną walutę, dowiódł, że luźna konfederacja nie sprawdza się jako forma ustrojowa nowego państwa. Jako że w Kongresie przeważali radykałowie, federaliści, pozyskawszy cieszącego się wielkim autorytetem Waszyngtona, w 1787 r. zwołali do Filadelfii konwencję, a owocem jej obrad była Konstytucja Stanów Zjednoczonych, uchwalona 17 września.
Jerzy Waszyngton (1731–1799) – amerykański generał, mąż stanu, wódz naczelny Armii Kontynentalnej, pierwszy prezydent Stanów Zjednoczonych. Źródło: Rembrandt Peale, ok. 1850 r., dostępny w internecie: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Scena podpisania Konstytucji Stanów Zjednoczonych. Malarz przedstawił wśród zebranych m.in. Jerzego Waszyngtona, Aleksandra Hamiltona i Beniamina Franklina. Wskaż tego pierwszego. Źródło: Howard Chandler Christy (1873–1952), 1940 r., olej na płótnie, Wikimedia Commons.
Nowy ustrój miał charakter republikański i został skonstruowany zgodnie z Monteskiuszowską zasadą trójpodziału władzy. Najwyższym organem władzy wykonawczej był prezydent, wybierany na czteroletnią kadencję i dobierający sobie podległych mu członków rządu. Władzę ustawodawczą sprawował dwuizbowy Kongres: w Senacie na sześcioletnią kadencję zasiadało po dwóch przedstawicieli stanów, co zapewniało równowagę między stanami mniejszymi i większymi, za to wybory do Izby Reprezentantów odbywały się co dwa lata, a o podziale miejsc między poszczególne stany decydowała liczba ich ludności. Aby uniknąć konfliktu w sprawie niewolnictwa, a jednocześnie zachować równowagę między Północą a Południem, postanowiono, że przy dzieleniu mandatów w izbie niższej Kongresu pięciu Afroamerykanów będzie się traktowanych jak trzech białych. Głosować mogli tylko ludzie wolni, a o wysokości cenzusu majątkowego lub ewentualnych wykluczeniach decydował nadal każdy stan osobno. Dla władz centralnych zastrzeżono wyłączne prawo ustanawiania ceł, emitowania waluty, zawierania traktatów i utrzymywania armii. Nadzór nad władzą sądowniczą oddano w ręce Sądu Najwyższego, którego sędziów mianował prezydent w porozumieniu z Senatem i do którego można było także zaskarżać uchwały władz ustawodawczych.
władza wykonawcza władza ustawodawcza władza sądownicza
prezydent
Kongres niezawisłe sądy Senat Izba reprezentantów
Betsy Ross prezentuje flagę przed Waszyngtonem. Gwiazdy na fladze symbolizują amerykańskie stany, a pasy 13 pierwszych kolonii. Również kolory nie są przypadkowe- biel oznacza niewinność, czerwony męstwo, zaś niebieski sprawiedliwość. Projekt flagi przypisuje się Georgowi Washingtonowi, który przygotował jej szkic i zlecił jej uszycie Betsy Ross, szwaczce z Filadelfii. Historycy jednak nie potwierdzają tej teorii. Po raz pierwszy flaga USA została wciągnięta na maszt 3 września 1777 r. w stanie Maryland podczas bitwy o most Cooch. Jak symbolika użyta na fladze wpłynęła na budowanie wspólnoty nowego narodu? Źródło: Edward Percy Moran (1862–1935), ok. 1917 r., Wikimedia Commons, domena publiczna.
stał się więc opisany przez Beniamina Franklina self‐made man – człowiek, który sam sobie wszystko zawdzięcza.
Zagłada rdzennej ludności
Przez cały XVIII wiek narastał konflikt między kolonizatorami a rdzenną ludnością. Kolejne pokolenia pielgrzymów z Anglii dążyły do podporządkowania sobie tubylców. Ekspansja kolonialna przyspieszała i tym samym następowało wypieranie rdzennych mieszkańców z zajmowanych przez nich ziem. Te, na których się osiedlali były z reguły gorszej jakości - nie nadawały się na przykład pod uprawę albo brakowało na nich bizonów. Indianie niechętnie się asymilowali i zawzięcie bronili swoich terenów. Po uzyskaniu niepodległości kolonizatorzy, którzy oczekiwali samostanowienia i wolności od ucisku Wielkiej Brytanii, nie zmienili swojej polityki wobec tubylców. Już w 1756 r. władze kolonii Pensylwania uchwaliły, że każdy, kto dostarczy skalp Indianina otrzyma 130 dolarów. W XIX wieku generał armii USA Philip Sheridann (1831‐1888) zasłynął hasłem: „Dobry Indian to martwy Indianin”, które przez kilkadziesiąt lat przyświecało białym mieszkańcom Ameryki Północnej. W sumie pod naporem cywilizacji Zachodu życie straciło kilkanaście milionów tubylców. Obecnie w Stanach Zjednoczonych żyje ok. 3 miliony Indian.
Słownik
banicja
kara polegająca na wykluczeniu kogoś ze środowiska; dawniej: wygnanie z kraju i pozbawienie praw obywatelskich
przemyt
nielegalne przewożenie towarów przez granice kraju
egalitaryzm
(z franc. égalitaire – egalitarny, dążący do równości) pogląd społeczny, według którego podstawą sprawiedliwego ustroju społecznego jest równość jego obywateli
podatek stemplowy
podatek od druków, np. transakcji handlowych, aktów urzędowych, gazet
precedens
(łac. praecedens - poprzedzający) wydarzenie, które już miało miejsce wcześniej; stanowi przykład lub uzasadnienie przy wydarzeniach analogicznych
bojkot
(z ang. boycott; od nazwiska Charlesa Cunninghama Boycotta) zerwanie kontraktów, np. handlowych w celu wyrażenia protestu
powetować
wynagrodzić sobie straty
intratny
przynoszący zysk
Kongres Kontynentalny
został zwołany w okresie wyzwalania się kolonii spod władzy Wielkiej Brytanii; w jego skład wchodzili przedstawiciele poszczególnych kolonii
decentralizacja
proces polegający na przekazaniu części uprawnień władzy centralnej lokalnym przedstawicielom władzy
cenzus
(z łac. census – oszacowanie majątku, spis obywateli) katalog warunków, których spełnienie kwalifikuje do korzystania z praw czy przywilejów; różne rodzaje cenzusów: zamieszkania, płci, wieku, majątkowy, wyznaniowy, wykształcenia, a współcześnie pełnoletności i obywatelstwa – wyznaczają grupę osób uprawnionych do głosowania w wyborach czy piastowania urzędów, objętych obowiązkiem służby wojskowej itp.
autochton
(z gr. autochthon – z tej ziemi, tubylec, od autos – sam + chthon – ziemia) rdzenny mieszkaniec danego terenu
purytanizm
(z łac. puritas – czystość) powstały w ramach Kościoła anglikańskiego w połowie XVI w. ruch reformatorski, którego członkowie opowiadali się za trzymaniem się zasad pierwotnego kalwinizmu i usunięciem wszelkich nawiązań do katolicyzmu; stąd propagowanie m.in. surowego trybu życia
self-made man
czyli człowiek wszystko zawdzięczający tylko sobie; określenie na człowieka, który do wszystkiego w życiu doszedł dzięki własnym zdolnościom i pracowitości
kompania handlowa
Mapa interaktywna + schemat
Polecenie 1
Zapoznaj się z mapą i wymień miejsca najważniejszych bitew stoczonych między wojskami angielskimi a milicją kolonistów.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2
Wymień kolonie, które ogłosiły powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej i ich niepodległość.
Polecenie 3
Zapoznaj się ze schematem, a następnie wykonaj kolejne polecenia.
Twoja odpowiedź
Twoja odpowiedź
„Herbatka bostońska”. Źródło: Nathaniel Currier, Wikimedia Commons, domena publiczna.
Polecenie 4
Na podstawie tekstów źródłowych zawartych w schemacie wyjaśnij przyczyny klęski Wielkiej Brytanii w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych.
Polecenie 5
Porównaj taktykę wojsk brytyjskich i Armii Kontynentalnej. Oceń, której z nich łatwiej było przyswoić sobie metody prowadzenia walki przeciwnika.
